Tuần qua, việc phát hành cổ phiếu đầu tiên trên thị trường tài chính Trung Quốc không được giới đầu tư hưởng ứng trong khi các thị trường tài chính Á châu đều bị giao động vì viễn ảnh của đột biến kinh tế tài chính Trung Quốc.
Dưới đây là cuộc trao đổi giữa đài RFA với kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa về hậu quả của một vụ khủng hoảng kinh tế tại Hoa Lục.
Hỏi: Thưa ông, trong một kỳ trước, ông có đề cập tới nguy cơ của một vụ khủng hoảng kinh tế tại Trung Quốc. Tin tức tuần qua cho thấy việc phát hành cổ phiếu đầu tiên của một số doanh nghiệp Trung Quốc đã không được giới đầu tư hưởng ứng như trông đợi, liệu đó có thể là chỉ dấu của sự mất niềm tin, thậm chí của sự hốt hoảng hay chăng"
-- Sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Mậu dịch Thế giới WTO, giới đầu tư quốc tế đã hồ hởi với viễn ảnh kiếm lời và ồ ạt dồn tiền vào Hoa Lục với hơn 50 tỷ Mỹ kim đầu tư trong năm ngoái. Lúc đó, các nước đều thấy Trung Quốc là một trung tâm đầu tư hấp dẫn và thu hút mất nguồn đầu tư vào Đông Á. Nhưng, tuần qua tình hình bắt đầu xoay chuyển khi giới đầu tư đã dè dặt hơn về thị trường này. Trung Quốc đã tung ra thị trường quốc tế loại cổ phiếu phát hành lần đầu, thuật ngữ kinh tế gọi là IPO, và năm nay đã thu được gần ba tỷ, với chỉ tiêu là 25 tỷ trong suốt năm. Tuần qua, việc phát hành đó hết được các thị trường đáp ứng, và Bắc Kinh còn hoãn phát hành cổ phiếu của Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc cho đến năm tới. Hiện tượng này cũng giống như phản ứng của giới đầu tư với các công ty loại siêu kỹ thuật Mỹ vào tháng Ba năm 2000, trước khi thị trường chứng khoán Hoa Kỳ tuột giá, mở đầu cho nạn bể bóng đầu tư và suy trầm kinh tế năm 2001.
Hỏi: Như vậy, có phải là các thị trường đã có dấu hiệu hốt hoảng chăng"
-- Tôi thiển nghĩ rằng lãnh đạo Trung Quốc đang gặp một nan đề lớn, đó là làm sao hãm đà tăng trưởng kinh tế để tránh một nạn bể bóng đầu tư. Nhưng, chính là biện pháp kềm hãm tăng trưởng, như giảm thiểu khối tín dụng hoặc nâng lãi suất ngân hàng, sẽ gây phản ứng hốt hoảng của giới đầu tư. Sau khi hồ hởi thái quá về triển vọng kiếm lời, giới đầu tư sẽ rút tiền tháo chạy và gây ra biến động tài chính, dẫn tới khủng hoảng kinh tế và cả chính trị, khiến đảng Cộng sản Trung Quốc sẽ gặp khó khăn sinh tử sau 55 năm cầm quyền.
Hỏi: Cho đến nay, giới đầu tư đánh giá thế nào về rủi ro khủng hoảng, cao hay thấp"
-- Nói chung thì nhiều người cho là xác suất bị khủng hoảng có thể là 50/50. Nhưng điều đáng chú ý là các công ty tài chính quốc tế, kể cả Hoa Kỳ, xưa nay có lập trường lạc quan về triển vọng tăng trưởng của kinh tế Trung Quốc nay cũng đã có dấu hiệu lo ngại. Gần đây, một số nhà phân tách thì cho là rủi ro bị gãy cánh thay vì hạ cánh an toàn đã vượt 65%. Tại Mỹ, nhiều nơi còn đả kích chính quyền là quá chú ý vào vụ Iraq mà không thấy ra nguy cơ khủng hoảng rất lớn xuất phát từ Hoa Lục và sẽ lan rộng ra các xứ khác. Từ hai tuần qua, các thị trường Á châu đều tuột giá mà không chỉ vì dầu thô lên giá và vụ Iraq. Yếu tố bất ngờ ở đây là sự mập mờ thiếu khả tín của thống kê kinh tế và phản ứng hồ hởi của đám đông trước những tin tức quá lạc quan về phép lạ kinh tế Trung Quốc.
Hỏi: Bây giờ ta mới nói về hậu quả, ông lượng định ra sao về hậu quả tại Trung Quốc"
-- Dù đã cải tổ kinh tế theo cơ chế tự do, Trung Quốc vẫn duy trì chế độ độc đảng và đảng Cộng sản Trung Quốc viện dẫn quyền lãnh đạo của mình từ thành quả cơm áo cho dân. Từ khi Đặng Tiểu Bình tiến hành cải cách vào cuối năm 1978 đến nay, kinh tế Hoa Lục đã tăng gần gấp 10, từ 150 lên đến 1.400 tỷ vào năm qua. Sau những điên rồ của 10 năm Cách mạng Văn hóa, kết quả kinh tế ấy cho phép đảng tiếp tục cầm quyền một cách độc đoán. Nhưng, nạn suy sụp kinh tế tất nhiên phá vỡ lẽ chính danh này và khủng hoảng mà xảy ra, hậu quả có thể cũng nguy kịch như sự sụp đổ các chính quyền Đông Á vì vụ khủng hoảng năm 1997, thậm chí như sự tan rã của Liên bang Xô viết trước đó.
Hỏi: Vì sao ông lại dự đoán bi quan như vậy về mối liên hệ giữa kinh tế và chính trị"
-- Đơn giản là vì sự chọn lựa của giới lãnh đạo Hoa Lục. Đài Loan, Nam Hàn hay Nhật Bản mà gặp khó khăn kinh tế thì đảng cầm quyền bị khủng hoảng và thất cử, nhưng xứ sở vẫn bầu ra một đảng cầm quyền khác, như chúng ta đã thấy. Trường hợp của Hoa Lục có thể gần giống với Indonesia sau hơn 30 năm độc tài của chế độ Suharto, làm khủng hoảng kinh tế dẫn tới khủng hoảng chính trị, kéo dài cho đến nay vẫn chưa dứt. Về diễn tiến cụ thể thì chưa ai đoán tình hình sẽ xoay chuyển ra sao, nhưng Bắc Kinh có thể mất nhiều tháng, hoặc nhiều quý, để chấn chỉnh hệ thống tài chính ngân hàng, với rủi ro sụp đổ có thể xảy ra bất cứ lúc nào nếu giới đầu tư hốt hoảng rút tiền bỏ chạy, như điều đã thấy tại Indonesia. Kế tiếp thì dù có tránh nổi biến động tài chính, giới lãnh đạo vẫn phải đối phó với nạn thất nghiệp khi đà sản xuất sút giảm mà trong nước hiện đã có cả trăm triệu người không có việc làm, hoặc bị thất nghiệp bán thời. Từ địa hạt tài chính qua sản xuất và nhân dụng, nỗi bất mãn của dân chúng về sự quản lý kinh tế lẫn nạn tham nhũng trong chế độ độc tài sẽ dẫn đến biểu tình và chống đối lan rộng. Chính quyền mà đàn áp như trong vụ Thiên an môn năm 1989 thì phản ứng bấn mãn của dân chúng càng dữ dội hơn, khi xã hội và thông tin đã cởi mở hơn trước. Có lẽ đây là lý do vì sao mà Bắc Kinh vừa gay gắt cảnh cáo Đài Loan và Tổng thống Trần Thủy Biển trước lễ nhậm chức của ông ta vào ngày Thứ Năm này. Khi gặp nội loạn, các chính quyền độc tài đều tìm ra ngoại thù để biện minh cho quyền sử dụng bạo lực và dồn nỗi bất mãn của quần chúng ra ngoài.
Hỏi: Bây giờ, nói về hậu quả, ông phân tách ra về hiệu ứng Trung Quốc đối với Đông Á"
-- Trước tiên, nói về bối cảnh chung của thế giới là sau khi cả ba đầu máy kinh tế toàn cầu là Hoa Kỳ, Nhật Bản và Liên hiệp Âu châu đều bị suy trầm vào năm 2001, ta đang có một trùng hợp khác là cả ba đầu máy đó nay đều hồi phục cùng đà tăng trưởng cao của Trung Quốc. Xứ này có sức sản xuất chỉ là 4% của sản lượng thế giới, nhưng đóng góp đến hơn 30% vào đà tăng trưởng kinh tế thế giới vì là thị trường nhập khẩu lớn, nhất là thương phẩm và nguyên vật liệu. Nếu Hoa Lục bị suy thoái, đồng thời Mỹ nâng lãi suất vì đà sản xuất lên quá cao và kinh tế Ấn Độ bị giao động vì đảng Quốc đại thuộc cánh tả bất ngờ thắng cử thì kinh tế thế giới có thể gặp khó khăn từ cuối năm nay trở đi. Riêng tại Trung Quốc thì đà tăng trưởng quá mạnh ở đây làm giá thương phẩm toàn cầu, kể cả dầu khí, đều đã tăng vọt. Nếu kinh tế xứ này suy thoái, giá thương phẩm sẽ bị sụt, các nước xuất cảng nguyên vật liệu đều bị thiệt hại, như Nga, Brazil, Úc Đại Lợi và nhiều xứ Đông Nam Á khác. Nhưng bị nặng nhất sẽ là ba nước Đông Bắc Á vì họ đầu tư hoặc xuất khẩu nhiều nhất vào Hoa Lục. Đó là Đài Loan, Nam Hàn và Nhật Bản.
Hỏi: Như vậy, Đài Loan sẽ bị nặng nhất về kinh tế lẫn áp lực chính trị"
-- Đài Loan là chủ đầu tư khoảng 100 tỷ đô la ở Hoa Lục và đà xuất cảng vào đây đã tăng đến 68% trong năm qua. Nếu con nợ chỉ vay có ngàn đồng và phá sản thì vấn đề là của con nợ, nhưng nếu lại vay bạc tỷ thì đó là vấn đề của chủ nợ. Hoa Lục bị khủng hoảng thì Đài Loan bị thiệt hại nhiều nhất về kinh tế. Nhưng, dù có thể bị Bắc Kinh hăm dọa, xứ này vẫn mong là khủng hoảng kinh tế khiến Trung Quốc khó tiếp tục gia tăng ngân sách quốc phòng để có điều kiện tấn công bằng quân sự. Ngược lại, nhân khi Hoa Lục có loạn, lãnh đạo Đài Loan với đảng Dân Tiến đang cầm quyền có khi sẽ tuyên bố độc lập và mở ra nhiều giả thuyết bất ngờ khác về tình hình chính trị giữa đôi bên và trong từng nước.
Hỏi: Trường hợp thứ hai như ông nói là Nam Hàn, xứ này gặp hậu quả ra sao"
-- Nam Hàn chỉ đầu tư chưa tới 20 tỷ vào Hoa Lục, nhưng xuất khẩu mạnh vào đây, với đà gia tăng xuất cảng năm ngoái là gần 50%, nhờ đó mà sớm thoát khỏi nạn suy thoái vì vụ bể bóng đầu tư tín dụng vừa qua. Vì vậy, nếu Trung Quốc bị khủng hoảng, kinh tế Nam Hàn cũng bị thiệt hại nặng, dù có thể không bằng Đài Loan. Nhưng, về mặt an ninh thì tình hình có thể không lạc quan như vậy. Trước mắt thì động loạn ở Trung Quốc có thể khiến Bắc Kinh không kềm chế được Bắc Hàn, lúc đó Nam Hàn sẽ phải lo đối phó lấy, nhất là khi Hoa Kỳ còn ưu tiên giải quyết vấn đề Iraq của họ. Về dài thì có thể lãnh đạo Nam Hàn muốn Trung Quốc góp phần tích cực cho việc thống nhất Nam Bắc một cách ôn hòa và làm lực đối trọng với Nhật Bản, là quốc gia xưa kia đã xâm lấn Triều Tiên. Vì vậy, nội loạn tại Trung Quốc chưa chắc đã là điều vui cho Nam Hàn.
Hỏi: Còn lại Nhật Bản, xứ này gặp hiệu ứng Trung Quốc như thế nào"
-- Nhật Bản đã bị 12 năm suy trầm, trong đó có bốn lần suy thoái, nhưng từ năm ngoái đã thoát khỏi nạn giảm phát và suy trầm nhờ sức tăng trưởng và nhập khẩu của Trung Quốc. Nhật đầu tư đến 40 tỷ vào Hoa Lục và vừa mới đạt xuất siêu nhờ bán hàng cho xứ này. Sự hồi phục đã giúp chính quyền Koizumi xúc tiến việc cải cách cơ chế kinh tế bị đình hoãn từ lâu. Nếu kinh tế Trung Quốc suy sụp mà sự hồi phục tại Mỹ không đủ mạnh và giá dầu thô tiếp tục gia tăng, kinh tế Nhật có thể lại rơi vào nạn suy trầm. Nhưng về mặt an ninh, nếu khủng hoảng kinh tế chuyển ra khủng hoảng chính trị tại Hoa Lục thì Nhật Bản có thể củng cố được tư thế cả ngoại giao lẫn quân sự của mình trong toàn vùng Đông Á, kể cả Đông Nam Á. Về dài thì điều đó sẽ ảnh hưởng tới an ninh toàn khu vực, trong đó có Việt Nam mà chúng ta sẽ xét tới vào một kỳ sau. Nói vắn tắt thì Việt Nam đang gặp nhiều rủi ro rất lớn trong thời gian tới và nhà cầm quyền có khi chưa dám công nhận.
Gửi ý kiến của bạn
