Khu Hội Cựu Tù Nhân Chính Trị ủng hộ ứng viên David Cortese. (ảnh Bùi Văn Phú)
Những năm gần đây, từ khi có các vị dân cử đầu tiên là Madison Nguyễn và Lân Nguyễn trong hội đồng giáo dục thì cộng đồng người Mỹ gốc Việt ở San Jose đã tham gia sinh hoạt chính trị dòng chính một cách tích cực hơn, thể hiện qua việc gây quỹ cho những ứng cử viên và vận động bà con đi bỏ phiếu thật đông.
Năm vừa qua, trong cuộc bầu cử điền khuyết chức nghị viên đơn vị 7, nơi tập trung đông nhất sắc dân Mỹ La-tinh, kế đến là châu Á, mà hai cô gái Việt đã được vào chung kết, điều này nói lên nỗ lực của người Việt muốn có đại diện trong hội đồng thành phố. Với số người Việt tham gia bầu cử có đến 70%, kết quả chung kết vào tháng 9.2005 là ủy viên giáo dục Madison Nguyễn đã trở thành nghị viên gốc Việt đầu tiên trong hội đồng thành phố San Jose.
Từ kết quả đó, người Mỹ gốc Việt ở vùng thung lũng điện tử đang vận dụng sức mạnh chính trị cho quyền lợi cộng đồng. San Jose đang rộn lên nhiều sinh hoạt, nhất là những hoạt động để các ứng cử viên, quan trọng nhất là chức thị trưởng, đến xin phiếu cử tri Mỹ gốc Việt.
Ứng viên đi tìm sự ủng hộ của cử tri là chuyện bình thường trong sinh hoạt dân chủ, không có gì chê trách. Nhưng vị nào hứa xuông, mị dân, không làm được việc thì bốn năm sau cử tri sẽ bất tín nhiệm.
Thứ Ba ngày 6 tháng 6 có bầu cử sơ bộ ở bang California. Ngoài những chức vụ dân cử cấp tiểu bang - tùy thuộc đăng ký tham gia đảng Dân Chủ hay Cộng Hòa - một cử tri sẽ bỏ phiếu chọn người để đảng đưa ra trong cuộc tổng tuyển cử vào tháng 11. Còn lại, những chức vụ thuộc địa hạt tỉnh thành sẽ được bầu chọn trong ngày thứ Ba tới.
Quan trọng nhất là cuộc chạy đua chức thị trưởng San Jose, thành phố lớn thứ 10 ở Mỹ, thứ 3 ở California, với dân số gần một triệu trong đó có 100 nghìn người Việt.
Trên làn sóng phát thanh và qua báo chí, nhiều tiếng nói kêu gọi ủng hộ các ứng viên đã được gửi đi. Có ba trong số gần một chục ứng viên được nhiều nhóm người Việt khác nhau hỗ trợ.
Chạy xe trên xa lộ 101 về hướng nam, qua Capitol Expressway, thì thấy trên đồi một biểu ngữ với hàng chữ lớn “Cortese for Mayor 2006” giữa một rừng cờ Mỹ và Việt Nam Cộng Hòa bay phất phới. Nơi đó thuộc địa phận đơn vị 8, đông dân trung lưu mà ông Cortese là đại diện trong hội đồng thành phố. Nghị viên Cortese đã đưa Nghị Quyết Cờ Vàng ra biểu quyết tại hội đồng thành phố San Jose vào năm ngoái vì thế những hội đoàn ủng hộ ông có Tập Thể Cựu Chiến Sĩ Việt Nam Cộng Hoà, Khu Hội Cựu Tù Nhân Chính Trị Bắc California, Lực Lượng Sĩ Quan Trừ Bị Thủ Đức.
Ứng viên David Cortese đã hứa với cử tri gốc Việt nếu đắc cử ông sẽ đẩy mạnh việc xây dựng công viên văn hoá Việt Nam và tượng đài chiến sĩ Việt-Mỹ ở San Jose.
Một ứng viên khác, nghị viên Chuck Reed của đơn vị 4, được người Việt trong nhiều năm qua coi như người thân quen vì ông luôn có mặt trong những sinh hoạt cộng đồng. Là một cựu sĩ quan không quân Hoa Kỳ trong thời chiến tranh Việt Nam nên ông cũng được nhiều cựu chiến binh Việt Nam Cộng Hoà yểm trợ. Hôm 14.5 ông đã cùng cả nghìn người Việt tham dự mít tinh trước toà thị chính để phản đối chính phủ Thái Lan định dẫn độ cựu phi công Lý Tống về Việt Nam. Ít hôm trước đó, cùng với nghị viên Madison Nguyễn, ông đã gửi thư cho chính phủ Pháp yêu cầu đón chị Nguyễn Thị Ngọc Hạnh trở về Pháp, trước đe doạ bị Hoa Kỳ trục xuất về Việt Nam, sau khi mãn án tù 5 năm về tội âm mưu tấn công phó thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại San Francisco hồi cuối năm 2001. Ông cũng là người đồng soạn thảo Nghị Quyết Cờ Vàng được thành phố thông qua năm ngoái.
Theo một thăm dò của nhật báo Mercury News, ứng viên đang dẫn đầu cuộc tranh cử là phó thị trưởng Cindy Chavez, nghị viên đơn vị 3, tuy số điểm không hơn nhiều lắm so với hai ứng viên Chuck Reed và David Cortese. Bà Chavez được sự ủng hộ của nghị viên Madison Nguyễn. Đây là một lựa chọn chiến lược vì đơn vị 7 của cô Madison Nguyễn với hơn 50% là người gốc Mỹ La-tinh mà bà Chavez có cùng nguồn gốc với khối cử tri đa số này. Nghị viên Chavez không gần gũi với cộng đồng người Việt như các ứng viên Chuck Reed hay David Cortese, tuy bà cũng đã biểu quyết chấp thuận Nghị Quyết Cờ Vàng.
Nhưng quyền lợi của người Việt San Jose không chỉ là vinh danh Cờ Vàng, xây dựng công viên văn hoá, bảo tàng viện thuyền nhân hay tượng đài Việt-Mỹ mà còn những nhu cầu về kinh tế, giáo dục, gia cư.
Thành phố San Jose từng nổi tiếng là thủ đô điện tử, nhưng hơn năm năm qua, sau thời đại dot.com sụp đổ, bao nhiêu công việc đã được chuyển ra nước ngoài, gần 200 nghìn công việc biến mất. Biết bao nhiêu thợ láp ráp, cán sự, kỹ sư điện tử người Việt đã mất việc, nhiều người bỏ đi hay đổi nghề. Như nhiều cư dân của thành phố, người Việt cần có việc làm.
Khi toà thị chính dời về điạ điểm mới trong năm vừa qua, tốn phí di chuyển lên đến 20 triệu đô-la, thử hỏi có người Việt nào được một phần hợp đồng của thành phố cho công việc này. Trong khi đó đương kim thị trưởng Ron Gonzales và nghị viên hội đồng thành phố đã bị điều tra nhiều lần về những thương thảo khế ước xây dựng toà nhà hành chánh, đổ rác trong thành phố.
Người Mê-Hi-Cô đã có Mexican Heritage Plaza do ngân sách thành phố tài trợ xây dựng với kinh phí mấy chục triệu đô-la. Bao giờ người Việt mới có một trung tâm sinh hoạt cho cộng đồng.
Số người Việt làm việc trong các cơ quan chính quyền thành phố còn quá ít, con số không phản ánh sự tương xứng với dân số người Việt ở đây.
Đó chính là những quyền lợi thực tiễn mà cộng đồng phải đòi hỏi từ những đại diện dân.