8 loài động vật duy nhất có thể nhận ra mình trong gương (ngoài con người)

 

Cách đây vài năm, một cô nàng chó Sheepadoodle nổi tiếng trên TikTok có tên gọi là Bunny nhìn chăm chú vào gương và hỏi “Ai đây, Ai đây?” bằng cách đập móng chân vào một nút bấm được thiết kế như một cách để nói chuyện. Đoạn video có ý như cô nàng đang thắc mắc về sự tồn tại của mình, với ý nghĩa hài hước rằng cô chó này cũng như mọi người, đang gặp khủng hoảng về sự tồn tại của chính mình.

Nhưng ngoài giá trị hài hước, cuộc khủng hoảng “hiện sinh” của cô chó Bunny cũng làm dấy lên một tranh luận khoa học: liệu chó, một loài vật được cho là thông minh, có thể vượt qua "bài kiểm tra nhận ra mình trong gương hay không"?

Cái mà các nhà khoa học gọi là bài kiểm tra soi gương được sử dụng để xác định xem một con vật có khả năng tự nhận thức bằng thị giác hay không, và điều này được coi là dấu hiệu của trí thông minh ở động vật. Phương pháp này được do nhà tâm lý học Gordon Gallup sáng chế ra vào năm 1970, bằng cách tạo một điểm đánh dấu trực quan — chẳng hạn như một đốm đỏ — trên cơ thể động vật. Sau đó các nhà khoa học sẽ tiến hành quan sát xem điều gì xảy ra khi con vật được đặt trước gương, xem phản ứng của con vật đối với hình ảnh phản chiếu của chúng khi có và khi không có điểm đánh dấu. Nếu một con vật vượt qua bài kiểm tra soi gương, chúng thường sẽ điều chỉnh vị trí cơ thể của mình để có thể nhìn rõ hơn điểm đánh dấu trên cơ thể, và chú ý nhiều hơn đến phần cơ thể bị đánh dấu đó cả trong gương lẫn ở ngoài gương, ví dụ như tìm cách sờ vào điểm đánh dấu đó trên thân thể chúng. Điều này cho thấy rằng con vật biết có điều gì đó khác biệt về hình ảnh phản chiếu của chúng.

Bằng chứng khoa học trước đây cho thấy chó không nhận ra mình trong gương, bỏ trường hợp gây tranh cãi của Bunny sang một bên. Nhưng trong khi loài chó vẫn còn nằm trong tranh cãi, có tám loài động vật mà các nhà khoa học cho biết đã vượt qua bài kiểm tra gương, cho thấy rằng những loài động vật này có nhận thức cao nhất trong tất cả các loài vật trên trái đất và có thể là "đồng loại" của con người từ quan điểm thông minh.

Đây là một loài vượn lớn có tai to, chủ yếu màu đen và da mặt sáng, có nguồn gốc từ các khu rừng ở phía tây và phía trung châu Phi.

 

Là loài động vật có họ hàng gần gũi nhất với con người, loài vượn tinh tinh này từ lâu đã được biết đến với những điểm tương đồng đáng kinh ngạc với con người cả về thể chất lẫn tinh thần. Vào năm 1970, nhà nghiên cứu Gordon G. Gallup Jr. đã kiểm tra tinh tinh về khả năng tự nhận biết của chúng.

 

"Sau khi tiếp xúc lâu với hình ảnh phản chiếu của mình trong gương, những con tinh tinh được đánh dấu bằng thuốc nhuộm màu đỏ chỉ ra nhiều bằng chứng cho thấy chúng nhận ra hình ảnh phản chiếu của chính mình", Gallup kết luận trong một bài báo trên tạp chí Science.

 

Để thử nghiệm, Gallup đã chọn hai con tinh tinh sinh ra trong rừng, hai con cái ở lứa tuổi "chưa trưởng thành" và cố gắng chọn các đối tượng "ít tiếp xúc" với gương hoặc các bề mặt giống như gương. Những hiệu ứng của chiếc gương đối với những con vật này thật hấp dẫn theo mô tả của ông, chúng "làm hề trước gương, thổi bong bóng và điều khiển thức ăn bằng môi bằng cách quan sát hình ảnh phản chiếu của các miếng ăn rồi đưa vào miệng nuốt." Sau đó, ông gây mê những con tinh tinh này và bôi thuốc nhuộm đỏ lên cơ thể chúng; Khi tỉnh lại, cả hai đều chăm chú nhìn vào những vết thuốc nhuộm màu đỏ mà chúng chỉ có thể nhìn thấy trong gương và tìm cách sờ vào vết nhuộm màu trên cơ thể chúng.

  

"Chín con Bonobo được đưa đến xen kẽ trước các mặt phản chiếu và không phản chiếu của một tấm gương," các nhà khoa học viết trong một bài viết đăng vào năm 1994 trên tập “International Journal of Primatology”.  Quan sát chúng cho thấy "Loài vượn này chăm chú nhìn vào gương, và những con còn nhỏ chưa trưởng thành thể hiện tần suất nhận thức/hành động cao hơn so với những con đã trưởng thành; bốn con trong số này đã sử dụng gương để kiểm tra các bộ phận trên cơ thể mà chúng không nhìn thấy được. ở ngoài, và tìm cách rờ và di chuyển người sao cho mắt chúng có thể nhìn được các dấu này bên ngoài gương. Các nhà khoa học kết thúc rằng chúng chắc chắn đã nhận ra chính mình trong gương."

 

Vào năm 1993, Francine Patterson và Wendy Gordon viết một bài trong cuốn sách về các loài khỉ/vượn. Bài viết có thên là "Trường Hợp Về Nhân Cách (giống người) của loài Khỉ Đột," bao gồm chi tiết một bài kiểm tra gương được thực hiện cho con khỉ đột Koko, một con khỉ đột 20 tuổi và có lẽ là con khỉ đột nổi tiếng nhất đã từng có khả năng học ngôn ngữ ký hiệu.

 

"Chúng tôi cho Koko thử bài kiểm tra gương và Koko chứng tỏ rằng loài khỉ đột này cũng có khả năng nhận ra chính nó trong gương,” hai nhà nghiên cứu này viết. “Nàng khỉ đột này đã cố gắng chùi sạch vết sơn, và nó rất chăm chú nhìn hình dáng của mình trong lúc nó bị đánh dấu bằng vết sơn, nó nhận ra sự khác biệt của chính nó với vết sơn.”

 

 

Đến năm 1981, bài kiểm tra gương đã được công nhận rộng rãi như một dấu hiệu đánh dấu khả năng nhận ra chính mình trong gương của động vật. Gordon G. Gallup Jr. đã viết trong một bài báo rằng trong khi vẫn còn tranh cãi liệu khỉ đột có thể vượt qua bài kiểm tra soi gương hay không, thì đười ươi đã dễ dàng chứng minh làm được điều này.

 

Các nhà nghiên cứu kết luận: "Mặc dù hầu hết các loài linh trưởng dường như không có khả năng biết rằng hành vi của chúng là nguồn gốc của hành vi được mô tả trong gương, nhưng nghiên cứu hiện tại sao chép các báo cáo trước đây cho thấy các loài vượn như tinh tinh, khỉ đột và đười ươi đều có khả năng tự nhận ra bản thân".

 

 

Trong một nghiên cứu với hai con cá heo mũi chai đực, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng chúng có phản ứng với chính mình trong gương khi được đánh dấu. Những phản ứng này bao gồm quay đầu, nhìn gần vào mắt và trì hoãn việc đến gần gương. Đáng chú ý, những con cá heo này dường như có khả năng tự nhận ra bản thân sớm hơn các loài động vật khác.

"Kết quả của chúng tôi chỉ ra rằng hành vi tự nhận dạng và định hướng trước gương xuất hiện ở cá heo lúc 7 tháng tuổi, sớm hơn nhiều so với báo cáo ở người và tinh tinh", các nhà nghiên cứu cho biết. "Cả hai con cá heo chủ yếu thể hiện hành vi tự định hướng trước gương sau khi tiếp xúc với gương ở mức tối thiểu và cả hai đều vượt qua các thử nghiệm khác trong bài kiểm tra sau đó."

  

Vào năm 2006, ba con voi Á Châu được cho thử bài kiểm tra gương tại Sở Thú New York City's Bronx Zoo. Các nhà khoa học đánh các dấu màu sắc lên đầu các con voi này.

 

Các nhà nghiên cứu cho biết những con voi này đã dễ dàng vượt qua bài kiểm, ngoài ra còn ghi chú rằng có nhiều điểm tương đồng nổi bật trong tiến trình phản ứng với gương giữa vượn, cá heo và voi. Các nhà khoa học cho rằng “những điểm tương đồng này cho thấy sự tiến hóa nhận thức có thể liên quan đến tính giao tiếp và hợp tác của các loài vật này ở mức cao hơn.”

 

 

Năm 2019, loài cá cleaner wrasses — một loài cá nhiệt đới nhỏ— là loài cáo đầu tiên vượt qua được bài kiểm tra gương.

 

Các nhà nghiên cứu cho biết: “Sau khi được cho màu vào thân thể cá, đặt chúng trước gương, cá sẽ cố gắng xóa những dấu màu đó bằng cách cà cơ thể của chúng trước gương để cạo sạch vết màu, nhưng chúng không có phản ứng như vậy khi đặt chúng trước gương mà không đánh dấu màu vào thân thể chúng”.

Năm 2008, những con chim ác có nguồn gốc từ châu á và châu âu là loài không thuộc giống động vật có vú đầu tiên vượt qua bài kiểm tra soi gương, đặt ra câu hỏi về khoa học thần kinh của sự tự nhận thức.

Các nhà nghiên cứu cho biết: "Phát hiện của chúng tôi cung cấp bằng chứng đầu tiên về khả năng tự nhận dạng trong gương ở một loài không phải là động vật có vú". "Họ gợi ý rằng các thành phần thiết yếu của khả năng tự nhận thức của con người đã tiến hóa độc lập ở các lớp động vật có xương sống khác nhau với một lịch sử tiến hóa riêng biệt."

 

Cung Đô sưu tầm,

 

Dịch từ bài của Nicole Karlis được đăng trên tạp chí Salon tại đường dẫn https://www.salon.com/2023/02/03/8-smart-animals-mirror-test/