Lưu Ngưng Chi đang đi giày. Có người mất giầy đến nhận là giầy của mình. Ông đưa ngay. Sau người ấy tìm thấy giày, đem giày ông trả lại. Ông nhất định không nhận nữa.
Thẩm Lân Sĩ đang đi giày. Cũng có người mất giầy đến nhận. Ông cười hỏi:
- Giày của bác đấy à"
Rồi ông đưa ngay. Sau, người láng giềng tìm thấy giày, đem giày ông trả lại. Ông nói:
- Không phải giày của bác à! - Nói xong, ông cười rồi nhận.
Bá Di, là người ở gần đó, thấy thế, mới bảo con rằng:
- Giày của mình. Mình đang đi. Có người đến nhận mà mình cũng đưa. Không thèm cãi của tao của mày như Ngưng Chi và Lân Sĩ, thực ở đời cũng là hiếm có vậy. Kịp khi người ta tìm thấy giày của người ta, đem giày mình lại trả, là người ta đã biết lầm lỗi. Nếu mình khăng khăng không chịu nhận, là mình quá ư nghiêm khắc, mà làm ngăn trở cái lòng hối quá của người ta. Sao bằng nhận mới tỏ rõ tấm lòng bao dung được người. Cả lúc người lầm. Cả lúc người biết lầm. Như thế mới thực là người đầy hòa khí để cư xử với quần chúng vậy. Việc này tuy nhỏ mọn. Song ở đời, các con nên học cách cư xử như ông Lân Sĩ. Không nên như ông Ngưng Chi, thì mới mong có ngày khá được!
Vợ của ông Ngưng Chi, đang giặt đồ ở gần đó. Nghe thấy, mới tự nhủ rằng:
- Chồng của ta. Từ nào tới giờ, vốn được xem là người quân tử. Vốn được người trọng vọng đón đưa. Vốn có kẻ tới lui hỏi ý này kiến nọ. Thế mà nay bỗng dưng bị tiếng này tiếng khác, thì dẫu vợ hiền ta cũng thấy xót đau. Cũng thấy cái tâm tư có gì không thỏa đặng. Đã vậy ta còn nhớ trước ngày ta xuất giá, cha mẹ già đã nhắc nhở điều ni: Là mua danh ba vạn, bán danh ba đồng. Nay chồng ta bán mất tiếng người quân tử - chỉ bằng một đôi giày đã vẹt đến gần… chân - thì rõ ra cái danh thơm chưa bằng năm xu lẻ. Ta thật không biết làm sao nói hết, cái đau buồn đang gậm nhấm ở buồng tim, bởi xấu thiếp hổ ai chớ chẳng lẽ hổ ngươi… thằng bên cạnh, nên chuyện này ta quyết làm ra điều ra tiếng. Cho đen trắng tỏ tường hắc bạch thật phân minh. Chớ không thể ngậm miêng nín thinh như thế này mãi được.
Mà giả như ta đã hết lời hết ý, nhưng đức ông chồng cứ mửng cũ mà phang, thì tội cha chi phải khuất thân… nhập vai người hiền phụ" Bởi đã làm chồng thì phải làm cho xứng đáng. Chứ không thể xuống hàng xuống thứ hạng tiểu nhân, thì có khác chi tuổi xuân kia trao ngay lầm cướp cạn. Thôi thì chuyện đâu còn nằm yên ra đó. Ta cứ lấy lời tử tế đãi với nhau, để khỏi phải tiếc than nói điều không trúng trật. Chớ con ngựa đau cả tàu còn không… uống. Hà huống gì phu phụ… xử với nhau!
Và ở buổi cơm chiều hôm ấy, Lưu thị mới nhìn chồng mà nói đặng như ri:
- Từ ngày gá nghĩa với chàng đến nay, thiếp đã sống bình yên như ao hồ mùa Hạ, nên tự thâm tâm vẫn thấy mừng thấy khoái, khi duyên phận đưa đàng quá đã quá phê. Quá ngon ăn hơn bao lần mơ mộng. Thiếp những tưởng cứ dzầy mà phang tới, cho đến ngày tóc bạc răng long. Cho đến lúc da mồi lưng khụm. Nào ngờ đâu chuyện như trời cao rơi xuống, khi thiên hạ so bì cái nọ với cái kia. Cái nhân tâm của con người cao thượng - khiến thiếp đây buồn hơn… thời còn con gái - mơ một đàng mà trúng nẻo đàng kia. Muốn nơi ni mà không với tay về ngay được.
Thôi thì nói gần nói xa không bằng phang tới tới - bởi thiếp buồn cái bụng thiếp đau - khi thấy thiên hạ xúm dzô chê này chê nọ, mà thiếp tự biết mình chân mềm tay yếu, nên không thể cùng người biện bạch đôi co. Không thể lấy sức vóc mà… chơi với người cho đặng. Mà giả như người ta có lỗi lầm nhiều đi chăng nữa - rồi biết lỗi mình mà mang trả liền ngay - thì cớ chi chàng ngoảnh mặt quay đi mà không cười không nhận" Bởi nhân vô thập toàn đời ni ai mà hổng có, thì sao chàng lại thủ cựu một mình ên" Lại nhất quyết đuổi xua cái người đang hối cải. Là quân tử mà chàng cứ ào đi như thế, thì có ngày… chết mẹ đó chàng ơi!
Lưu Ngưng Chi nghe vợ xổ cho một tràng bỗng hết hồn hết vía. Như thể chim đầu cành bỗng lãnh họa cung tên, bèn tím cả… đôi môi không sao mà nhích được. Đã vậy nhìn mặt vợ như ra chiều… khoan khoái, nên dẫu lửa cháy rồi như thấy gió tạt dzô, bèn hớt hãi hớt ha kêu gào ngay trong bụng, rồi trong lúc như dầu sôi gió cuốn, mới rầu rầu suy nghĩ một mình ên:
- Phàm ở đời, hễ cái gì đúng thì nói đúng. Cái gì sai thì nói sai, mới được coi là người quân tử. Nhưng cái chuyện đó chỉ đúng với người ngoài. Còn vợ chồng là người đầu ấp tay gối, thì không thể chốn mặn nồng mà nói chuyện đúng sai. Không thể lúc thương nhau lại bàn ngang điều trúng trật, mà phải đúng luôn luôn mới là người biết sống. Biết chữ vợ chồng nó mặn mà thắm thiết làm sao. Biết nghĩa phu thê phải đở nâng mới là đúng… đạo. Bởi chồng có sai thì vợ phải nhào dzô mới đúng. Chớ đã đúng rồi thì ai cần… binh nữa mà chi. Chỉ có thế thôi mà đến nay vợ vẫn chưa tường chưa tận, thì trông chi nghĩa phu thê sẽ ngàn… giây ấm áp. Sẽ mặn nhạt cay nồng chia sẻ đặng với nhau. Sẽ đi hết cõi dương gian với đôi bàn tay ấm lạnh.
Vậy mà lâu nay ta cứ ngỡ vợ mình ngon lành, thôi hết biết. Chớ có dè mình lại sai đậm thế ni, thì rõ ra ở kiếp nhân sinh chẳng có gì tiên đoán được. Thôi thì mũi dại lái phải đưa lưng mà hứng lấy. Vợ đến nước này thì chỉ còn đóng cửa… ngồi than. Chớ không thể tô hô rồi sinh điều lắm chuyện, bởi có ra sao thì thế nhân vẫn về phe người con gái. Còn thân phận này. Chỉ mỗi đường tịnh khẩu… bực tâm!
Nghĩ vậy, Lưu Ngưng Chi mới nói với vợ rằng:
- Từ ngày chung sống đời vợ chồng đến nay, ta đã nói không dưới trăm lần mà nàng cũng chẳng tường chẳng nhớ, nên mới nghĩ này suy nọ xét kia. Mới nghĩ tới nghĩ lui chẳng ra gì hết cả. Thôi thì nhắc lần nữa cho nàng thêm cái… nhớ - là đã làm người - đừng bao giờ võ đoán vội xét suy. Đừng có khi mô kết án tha nhân liền cái rụp, mà phải hiểu căn do rồi muốn gì thì muốn. Chớ chỉ… ngón lên trời rồi hô hoán nọ kia, thì có khác chi thấy sóng vỗ lao xao mà chẳng hiểu gì hết cả. Đã vậy nàng lại thích nghe phàm nhân la lối, rồi ghét bỏ chồng mình cho tận đến vài… Thu, thì tự hậu trước sau nàng chẳng nghĩ suy gì ráo trọi. Bởi sống với nhau vững tin là điều tiên quyết. Chớ chẳng ăn nhằm lời nọ với lời kia, của đám khơi khơi thích nhảy dzô đời của thiên hạ.
Còn chuyện của ta có gì đâu là khó - bởi giày của mình mà nó tới nhận vơ - thì rõ ra lũ du côn chẳng có tí nhân cách gì hết cả. Người như thế thì ta cần chi tiếc nuối. Cái đôi giày đã… sứt chỉ mòn tơ, thì dịp tốt đến nơi ta vất đi ào ngay cái một. Còn khi nó trả làm sao ta dám lấy - bởi bệnh lúc này truyền nhiễm khắp mọi nơi - cọng thêm ta chẳng biết cái thân… thằng đối diện, thì làm sao đoán biết cái gì nằm trong đó" Hoặc nguy hiểm rập rình chờ đợi tấn công… chân, thành thử ta nhất quyết lắc luôn là như vậy. Đó là chưa tính nhận lại giày thì phải cần ăn nói - với bọn vơ tràn vơ ẩu của người ta - thì tự chốn thâm tâm đã nẩy sinh điều khó chịu. Chi bằng chóng cắt đứt với người không nên nết. Vẫn hơn là ôm ấp tận trong tay, rồi có lúc sẽ khổ tâm với thằng không lương thiện. Nghĩ như thế mà ta mần… thôi tới tới. Chứ không phải phủ phàng như nàng tưởng dzậy đâu!
Phần Thẩm Lân Sĩ mới nghe trong lòng nhẹ tửng nhẹ tênh, khi chỉ có đôi hia mà xảy ra cơ man điều thuận lợi - bèn ghé quán bà Ba làm hai ly đế - mới thoải mái rung đùi nghĩ đến chuyện ngày sau. Chuyện cái tóc cái tơ mà duyên trời chưa đặt, rồi trong lúc bừng bừng không làm sao nói hết, mới rủ rỉ rù rì nghe mát ruột mát gan:
- Ta vẫn nhớ ông bà xưa có nói: Trai tài gái sắc. Hễ trai có tài thì… sắc sẽ chạy theo. Chớ chỉ có… trắng tay thì làm sao người ta theo được, thành thử từ đó đến nay ta lẫn chìm… nằm im trong bóng tối. May có được đôi giày mà tên tuổi sáng rực lên, thì hẳn chốn mai sau sẽ êm xuôi với cơm lành canh ngọt, rồi biết đâu công danh sẽ dần lên tươi sáng, bởi đất nước đang cần quân tử để trị dân, thì bảnh tỏn như ta ắt có ngày nên chuyện. Chừng lúc ấy mẹ cha cũng tràn căng sức sống, khi thiên hạ xóm làng ngẩn mặt nhìn trông, thì hậu vận mai sau khó lòng tiên đoán đặng. Mà thiệt ra ta chẳng ngờ chẳng biết. Cái vị ngọt ngào như bách nhật vừa lên, thì hẳn mồ mả cha ông đã táng ngay vào nơi địa lợi, nên con cháu mai này mới được bàn dân thương mến. Mới được khen đầy cái tiếng của trượng phu. Mới ngẩng cao lên mà dõi trông dòm thiên hạ.
Chớ tự thâm tâm ta cũng biết này biết khác, là có những điều… để dạ chết mang theo. Chớ tuyệt nhiên không thể hé… to cùng ai đặng, bởi xì ra một phát là tiêu tùng tiêu tán. Cái danh nghĩa sáng ngời mà thiên hạ phát cho. Cái tiếng cái tăm thơm… mấy mùa nước mặn. Mà giả như thiên hạ có ngờ đi chăng nữa, thì ngậm miệng ăn tiền ta phải nhớ mần theo. Chớ không thể nóng lên rồi khui bừa ra đặng. Tỉ như cái tiếng nhờ đôi giày mà ta đang có. Thiên hạ ở ngoài có biết mẹ gì đâu, nên cứ nghĩ ta lớn… tim ắt có nhiều độ lượng. Chớ thiệt ra nó dí dao làm sao ta không tháo. Không cỡi bỏ đôi giày để giữ khỏi mạng vong. Không tiếc nuối lôi thôi để ấm êm đời ô trọc.
Thế mới biết thiên hạ như ngàn lau gió cuốn. Ngả bên này nghiêng nhẹ nó bề kia. Chứ đặng mấy ai ra sức để suy này nghĩ nọ, thành ra thấy người khen cũng nhào dzô khen ké. Thấy thiên hạ chê ào cũng cứ dzậy mà phang, đặng kiếm chuyện mua vui trong tháng ngày cực nhọc, nên từ nay ta phải một lòng nhất quyết - khen chê điều gì - cũng từ từ nghĩ ngợi rồi phang. Chớ không thể nhắm mắt mà la làng cho được. Chỉ là hùa theo nhân thế có gì đâu mà sướng, bởi dư luận bao giờ cũng thích đục ghét trong. Thích xào xáo um lên với tỏi hành phi hết mực.
Chi bằng cứ lấy chữ Trung dung mà vui sống. Chẳng hơn là nói nọ nói kia, rồi miệng lưỡi cứ vang lên mà ôm vào cái Nghiệp. Chừng lúc ấy mới chằng ăn trăn quấn, khi cuối cuộc đời chẳng đặng mấy niềm vui. Khi nhắm mắt tắt hơi lại mang nhiều cái nợ - thì kiếp nhân sinh quả nhiên là uổng phí – khi cả cuộc đời chỉ biết mỗi đường… bay!
Gửi ý kiến của bạn
