Hôm nay,  
“Đây là quan điểm của người viết, không nhất thiết là là quan điểm của VIệt Báo.”

Nửa Thế Kỷ Cùng Anh Đặng Tiến (1940-2023)

19/04/202305:36:00(Xem: 2389)
blank
 
NỬA THẾ KỶ CÙNG ANH ĐẶNG TIẾN (1940-2023)
  
NHẤT UYÊN

 

  

            Anh Đặng Tiến vừa qua đời ngày 17-4-2023 lúc 8 giờ sáng tại Orléans thọ 83 tuổi. Sinh ngày 30-3-1940 tại An Trạch, Điện Bàn, nay là Hòa Vang Đà Nẵng. Học Lycée Blaise Pascal Đà Nẵng, anh Tốt nghiệp Đại Học Văn Khoa Sài Gòn. Năm 1966 anh được một chức vụ Tùy Viên Văn Hoá tại Sứ Quán VNCH tại Freiboug tại Thụy Sĩ, nơi đây anh gặp gỡ chị Minh Nguyệt con vị Đại Sứ tại Thụy Sĩ. Năm 1968 anh từ nhiệm đến Orléans Pháp dạy Văn Chương Pháp tại một trường Trung Học. Năm 1969 anh cùng các anh Nguyễn Phú Phong, Phạm Đán Bình, Tạ Trọng Hiệp sáng lập ra Ban Việt Học tại Viện Đại Học Paris VII, anh phụ trách Giảng Viên về Văn Chương Việt Nam, cho đến ngày nghỉ hưu năm 2005. Anh viết hàng trăm bài viết về Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan, Tản Đà, Hàn Mạc Tử, Đinh Hùng, Xuân Diệu, Huy Cận, Nguyễn Đình Thi, Phạm Công Thiện, Nguyễn Bắc Sơn cho đến những nhà thơ trẻ  thi ca hiện đại, anh còn viết các tiểu luận về các thi pháp Romaine Jakobson (1896-1902). Claude Levis-Strauss (1908-2009). Các bài viết anh được tập họp thành sácg Vũ Trụ Thơ. Giao Điểm SG 1972. Vũ Thụ Thơ Vũ Trụ Thơ II . Thư Ấn Quán HK 2008. Thi pháp và Chân dung. Nxb Phụ Nữ, HN 2009.

 

            Tôi biết anh từ những ngày còn là học sinh Trung Học đăng thơ trên các tạp chí, các báo  Văn, Tân Văn, Thời Nay.. tại Sài Gòn. Anh hơn tôi 11 tuổi. Tôi mến anh từ bài thơ anh viết cho chị Minh Nguyệt, tôi cho là bài thơ hay nhất của thế kỷ viết cho người yêu. Tôi thường đùa với anh : «Trước mắt có tình không tả được, Vì thơ Đặng Tiến ở trong đầu.» Bài thơ anh tôi còn giữ qua bao năm tháng.

 

VỀ MỘT ÁNH TRĂNG

 

Trời xanh ngát lời chim khuyên mới chớm

Lời bao la lìa ý vụt bay cao

Lả cánh mộng hồn đêm lìa xác bướm

Về quỳ bên Em, dâng một cánh hoa đào.

 

Tình gửi chân mây. Em còn nhớ kiếp nào,

Hanh nắng trong lòng hay trăng xế chiêm bao?

Ngày em đến hoa quên mà lá nhớ

Anh đợi em đây. Em đừng bỡ ngỡ

Sông ngàn xưa là tâm sự nước nghìn sau.

 

Tóc từng sợi lạc dòng từ nguyên thủy

Trôi bơ vơ phế tích một thiên đường

Như chiếc lá lay bay về cội ý

Là lòng Anh xin cưới một quê hương.

 

Anh không viết lời thề lên lá đỏ -

Màu sắc nào không ngờ vực thời gian?

Đá quên thề nên ngoại tình với gió

Đêm hôm rồi nở một đóa phong lan…

 

Hạt cát nào ngậm lâu đài trong ký ức.

Hạt sương nào nuôi biển lớn cuối tương lại

Dẫn lối Em về, muôn tế bào cháy rức

Lửa hành tinh lạc dấu đã đầu thai.

 

Giông tố cũ đã san bằng quá khứ,

Chút hoang liêu gìn lại gửi mai sau

Em đã hái từng trái sầu đỏ úa

Trên cành khô ươm lại đóa hoa đầu.

 

Có bao giờ ai biết tiếng thương đau

Của loài chim ngậm hờn trong cổ họng

Mà vẫn bao dung triền miên như bọt sóng

Về gục bên Em, dâng một đóa hoa đào.

 

ĐẶNG TIẾN

(Freibourg, Xuân Canh Tuất 1970)

 

Bài thơ tuyệt vời, mỗi lần tôi nhắc, chị Minh Nguyệt còn long lanh cảm động và chị đã sinh cho anh ba con : Nhất Lập, Lãm Thúy và Đặng Tam.

 

            Tôi đi du học tại Louvain và sau đó qua Paris từ năm 1973 từ đó tôi thường gặp anh luôn, anh đến nhà tôi khi lên Paris dạy học, tôi đến nhà anh bên bờ sông Loiret ngoại ô Orléans, tôi thường gặp anh trong các buổi nói chuyện tại Đại Học Paris VII, Hội Khoa Học Xã Hội Việt Nam tại Pháp, gia đình anh và gia đình tôi thân thiết, cùng đi nghỉ hè tại Dã thự Cam Tuyền của GS Hoàng Xuân Hãn bên bờ biển Normandie. Tôi và anh như Lệnh Hồ Xung nhân vật Tiếu Ngạo Giang Hồ của Kim Dung. Ai cũng là bạn thân không phân biệt lập trường chính trị, tả hữu đang xâu xé nhau. Tôi và anh phiêu lưu qua những phong trào chính trị tại Paris.  Trước năm 1975, tôi cùng anh tham gia Thành phần thứ ba tại Paris, được định nghĩa là những người không thuộc VNCH cũng không thuộc CPCMLTMNVN trong bản ký tên có nhiều hội đoàn tổ chức được đăng trên báo Le Monde có hai nhân sĩ nhà văn Đặng Tiến và tôi, nhà thơ Nhất Uyên. Rồi tôi và anh cùng tham gia Hội Người Việt Nam tại Pháp, cùng trong Ban Biên Tập tạp chí Khoa Học Xã Hội.  Tôi và anh chẳng bao giờ nói chuyện chính trị mà chỉ nói chuyện văn hoá văn chương. Chính trị làm mọi người xa nhau, nhưng văn chương làm mọi người gắn bó cùng nhau.

 

            Những năm 1980 nhà thơ Huy Cận, Bộ Trưởng Bộ Văn Hóa thường sang Paris mỗi năm ông sang 3, 4 lần, ông là thành viên trong Hội Đồng UNESCO Liên Hiệp Quốc, và Hội Đồng Pháp Ngữ, tại Pháp ông cho rằng : ông có hai người bạn tâm giao là anh Đặng Tiến và tôi. Anh Đặng Tiến nối kết để Huy Cận nói chuyện cùng nhạc sĩ Phạm Duy và tôi nối kết để anh nói chuyện với anh Nguyễn Tường Việt con trưởng nhà văn Nhất Linh. Anh Đặng Tiến đề xướng cùng tôi ra việc mời Xuân Diệu sang chơi Paris và dự định sẽ mời nhiều nhà văn nhà thơ khác. Thuở ấy trong nước còn nghèo khó, không có ngân sách để cho các nhà văn nhà thơ ngao du ra các nước tư bản. Tôi đảm nhận phần lớn việc ấy vì lúc đó, tôi vừa xong luận án Tiến sĩ, công việc làm đại diện thương mại thời sinh viên lại dẫn tôi vào công việc thành lập công ty cung cấp nữ trang đá quý cho thị trường Paris và tôi trở thành «nhà thơ tư bản». Ông Huy Cận giao nhà thơ Xuân Diệu cho tôi và anh Đặng Tiến tổ chức đưa ông đi chơi thăm các lâu đài vùng sông Loire và vùng Paris. Tôi lái xe đưa ông Xuân Diệu cùng gia đình anh Đặng Tiến đi thăm các nơi, ông Huy Cận bận công việc không thể đi cùng. Và thật cảm động những ngày cuối ông Xuân Diệu trao tôi tất cả bản thảo thơ ông để in bản sao và nhờ tôi công việc soạn Tự Điển Tình Yêu Bằng Thơ Tình Xuân Diệu. Tôi đã bỏ ba năm để sắp xếp thơ Xuân Diệu thành Tự Điển, in tại Paris và việc in trong nước vẫn chưa có điều kiện.

 

            Suốt hơn nửa thế kỷ, tôi và anh Đặng Tiến thường điện thoại cho nhau Anh viết gì mới anh thường gửi cho tôi. Tôi viết quyển Hồ Xuân Hương nàng là ai? anh Đặng Tiến đặt các câu hỏi để làm bài tựa dẫn nhập.. Tôi dịch Odyssée, Iliade của Thi hào Homère ra thơ lục bát, anh trích dẫn giới thiệu trong một bài viết của anh. Tôi dịch thơ Đường Luật các nhà thơ chữ Hán Việt Nam như Tinh Sà Kỷ Hành, của Phan Huy Ích, Cúc Thu Bách Vịnh 100 bài thơ đối thoại giữa Phan Huy Ích và Ngô Thì Nhậm, Bắc Hành Tạp Lục của Nguyễn Du, thơ Nguyễn Hành, Nguyễn Nể, Hồ Sĩ Đống..  Bản dịch ra thơ lục bát Thần Khúc của Dante, Tiểu Thuyết Hoa Hồng của Guillame de Loris và Jean de Meun, Les Lusiades của Luis de Camões. Anh Đặng Tiến rất thành thật, anh nói anh chuyên môn về Văn chương Việt Nam hiện đại, văn học Việt Nam cổ điển bằng chữ Hán và các tác phẩm cổ điển nhân loại anh không biết nhiều.

 

            Ngày sinh cháu thứ nhì Giáng Tiên, anh viết tặng tôi bài thơ

 

            Mừng ông, ông sướng như tiên,

            Muốn tiên thượng giới gửi liền hai cô.

            Muốn thơ vần chất ba bồ,

            Muốn tiền vàng ngọc ra vô rần rần.

            Mừng ông tôi lại tủi thân,

            Muốn thơ hí hoáy gọt vần chẳng xong

            Tuổi cao công nợ chất chồng,

            Phù danh như ngọn cỏ bồng gầy hao

            Bạn bè năm tháng tiêu hao,

            Ôm đàn con dại cùng chờ tuổi sương.

            Thương nhau lỡ lối lạc đường,

            Nhớ nhau chia khúc đoạn trường chờ nhau.

 

            ĐẶNG TIẾN 1982.

 

            Năm 2011 tôi và anh Đặng Tiến cùng vào bệnh viện giải phẩu thay tĩnh mạch tim, tôi và anh cùng qua khỏi, để còn nói chuyện cùng nhau, trao đổi nhau những điều tri kỷ tri âm thêm 12 năm.

Và hôm nay năm 2023 anh lại vào bệnh viện giải phẩu dạ tràng, không thành công và anh đã ra đi.

Nhớ anh hơn nửa thế kỷ cùng anh chia sẽ những buồn vui văn chương. Nhớ anh «Nhớ nhau chia khúc đoạn trường chờ nhau.» 

 

Paris 18-4-2023.

 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
27/03/202413:35:00
Đất nước đang nằm trong sự định đoạt của những nhà cai trị mà, trên lý thuyết, phải thực sự vô thần. Nhưng trên thực tế, như có thể thấy qua nhiều thông tin gián tiếp, họ lại phó thác gần hết sự quyết định trong tay đám thầy bói, thầy địa lý hay thầy cúng. Giới cai trị “vô thần” đang mê tín hơn bao giờ hết và sự thể cũng chẳng có gì là lạ bởi, dù là vô thần, bản chất thực sự của họ là mê tín. Họ mê tín trước lãnh tụ. Họ mê tín trước giáo điều. Và khi những thứ này hết thiêng mà phải vẫy vùng giữa cái “thị trường quyền lực” đầy bất an, họ phải bám víu vào đám “thầy” sực nức mùi nhang đèn. Trên thì bất an với chuyện quyền lực xuống, lên. Dưới thì nhân dân phải sống trong một môi trường bất trắc -- từ chuyện mưu sinh đến việc ăn học hay bệnh tật của con cái đến sự thiếu an toàn của xã hội v.v. – nên thị trường tâm linh mới sinh sôi mạnh mẽ cùng sự hình thành của những “nhóm lợi ích” tín ngưỡng.
26/03/202413:12:00
Thượng Nghị Sĩ Lisa Murkowski (Cộng Hòa, Alaska) kinh ngạc trước khả năng ra tranh cử của cựu Tổng Thống Donald Trump và đường lối của đảng của bà, vừa tuyên bố với CNN trong một cuộc phỏng vấn truyền hình phổ biến trên cách đây hai ngày rằng bà sẽ không loại trừ việc rời khỏi Đảng Cộng Hòa. Là một đảng viên Cộng Hòa kỳ cựu ở Alaska và là một trong bảy đảng viên Cộng Hòa đã bỏ phiếu kết tội Trump trong phiên tòa luận tội lần thứ hai sau hậu quả của ngày 6-1-2021, Murkowski nói rằng bà đã xong việc với cựu tổng thống và nói rằng bà "tuyệt đối” sẽ không bỏ phiếu cho ông ấy.
16/03/202409:43:00
Ở Liên Bang Nga, hôm nay, toàn dân đi bầu ông Tổng thống của mình. Dĩ nhiên ông Tổng thống đương nghiệm Poutine sẽ tái đắc cử, và sẽ với số phiếu tối đa, phải 80%. Đó là tiêu chuẩn bất hủ của chế độ độc tài. Nhưng năm nay, khác hơn các năm trước, bầu cử vừa mở cửa, có nhiều nơi, phòng phiếu bị đốt, bị nổ bom, bị phá hoại. Poutine chủ quan cho tổ chức bầu cử ở vùng bị chiếm ở Ukraine bị LHQ phản đối vì vi phạm luật pháp quốc tế...
15/03/202400:00:00
Mái tóc “chameleon” của ông Donald Trump mà báo chí Mỹ bàn tán mới đây làm tôi nghĩ đến một sơ suất của nhà văn Võ Phiến, nhỏ thôi, rất nhỏ, liên quan tới tóc. [1] Đó là việc Võ Phiến nhạo báng nền văn học cách mạng và hiện thực xã hội chủ nghĩa là thứ văn học “thương râu nhớ dép” trong khi nó, thực ra, “thương tóc” hơn là “thương râu”.
05/03/202416:23:00
Thật là ngây thơ khi tin rằng Trump sẽ đánh Tầu giúp Việt Nam trong khi Trump từ chối viện trợ cho Ukraine chống Nga xâm lăng. Về chính trị, Trump chủ trương “Nước Mỹ Trước Hết” (America First), “Chủ Nghĩa Dân Tộc Thiên Chúa Giáo Da Trắng” (White Christian Nationalism), lo chuyện nội bộ, rút nước Mỹ ra khỏi Tổ Chức Hiệp Ước Bắc Đại Tây Dương (North Atlantic Treaty Organization – NATO), mang quân đội trở về Mỹ, không can thiệp vào chuyện thế giới, phục hồi chủ nghĩa không can thiệp (non-intervention) hay còn gọi là chủ nghĩa biệt lập (isolationism) vào thế kỷ XVIII và XIX và thời kỳ tiền Đệ Nhị Thế Chiến.
01/03/202400:00:00
Chuyện chẳng dính dáng gì đến Trump mà lại kết thúc bằng Trump, cái giả định trong hình thức một câu hỏi nhưng cũng kiêm luôn lời đáp, rõ ràng, dứt khoát, và người đối diện chỉ có thể mĩm cười gật đầu, hoàn toàn thuyết phục.Tôi chứng kiến cuộc đối thoại này trong buổi họp mặt tại nhà Nhạc sĩ Hoàng Ngọc-Tuấn. Lan man, câu chuyện chuyển sang vấn đề an ninh mạng và một chuyên viên IT quay sang thổ lộ với tôi lạc thú của nghề: hoàn thiện một chương trình chỉn chu, hoàn hảo cũng sẽ thấy đã, thấy sướng như là hoàn tất một bài thơ, một bài văn đắc ý.
08/02/202407:25:00
Hãy thiền như một kẻ khờ? Vâng, cần phải tế nhị chữ nghĩa, khi nói về chuyện nên thiền như một kẻ khờ. Bởi vì Phật Giáo là con đường trí tuệ, không thể nào có chuyện tu hành theo một kiểu khờ khạo, ngu ngơ. Hẳn nhiên phải là có ý nghĩa ẩn mật, khi nhiều Thiền sư tự nhận là kẻ ngu, kẻ khờ, mặc dù quý ngài rất là uyên bác kinh điển. Và, ngay cả trong thời Đức Phật sinh tiền, vẫn có những kẻ ngu khờ chứng quả A la hán để giải thoát.
03/02/202404:59:00
Chúng ta thường nghe dặn dò rằng, hãy tu đi, đừng nói nhiều, đừng lý luận nhiều, đừng dựa vào chữ nghĩa biện biệt sẽ dễ loạn tâm, hãy ngồi xuống hít thở, hãy ngồi xuống quán sát tâm mình, hãy ngồi thiền, hãy đi bộ thiền, và vân vân. Những lời dặn dò đó không sai. Tuy nhiên, đối với một số trường hợp, trong kinh ghi rằng, lý luận biện biệt về Chánh pháp sẽ có thể dẫn tới giải thoát, có thể dẫn tới có thể tới thánh quả Bất Lai (A na hàm), chỉ nhờ thuần nghe lý luận và để tâm mình tập theo lý luận đó. Kinh ghi rằng ngay cả khi nằm giường bệnh, đau đớn toàn thân trong giờ cận tử, không thể tập gì được hết, nhưng khi được nghe lý luận biện biệt về Chánh pháp sẽ sinh về cõi trời Đâu suất thiên để học đạo tiếp.
02/02/202400:00:00
Trong cuộc sống, luôn có thiện và ác. Thiện và ác có mặt ở mọi nơi. Kể cả trong mỗi một con người. “Hướng thiện” là cái đích mà con người luôn cố gắng học hỏi, uốn nắn, tập tành cho được hoàn hảo hơn. Thế giới sẽ tốt đẹp hơn nếu người tốt nhiều hơn kẻ ác. Vào khoảng 6 giờ 35 phút sáng sớm ngày thứ Bảy, 07 tháng 10, 2023, quân khủng bố Hamas từ Dải Gaza mở một cuộc tấn công hỗn hợp bất ngờ, sử dụng hàng ngàn hỏa tiễn bắn tới tấp vào các thành phố Do Thái, ngay cả Tel Aviv và Jerusalem, đồng thời mở nhiều cuộc tấn công cùng lúc bằng đường bộ, từ biển và trên không, đa số nhắm vào các vùng kinh tế Kibuutz nằm gần Gaza, phía Nam Do Thái, gồm chừng 20 thị trấn và doanh trại quân đội.
02/02/202400:00:00
Tình trạng phân cực chính trị giữa hai Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa đã tồn tại từ lâu, nhưng chưa bao giờ biểu hiện mâu thuẫn và căng thẳng như hiện nay. Sau cuộc bầu cử năm 2020, bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2022 và trước thềm cuộc tổng tuyển cử đặc biệt ngày 5 tháng 11 năm 2024, mọi người có thể thấy nước Mỹ có sự phân cực chính trị và sự chia rẽ rõ rệt.