Hôm nay,  

Miến Điện: Nhà Thơ Biểu Tình, Bị Bắn, Vào Tù

09/04/202100:00:00(Xem: 2290)
Cac nha tho Mien Dien_rv
Hình trên từ trái qua phải: Hai nhà thơ Myint Myint Zin và K Za Win. Nhà thơ Ko Ko Thett.
Hình dưới từ trái qua phải: Nhà thơ Zeyar Lynn. Nhà thơ Pandora.
 
Hai nhà thơ bị bắn chết, và chín nhà thơ bị bắt giam, trong đợt bố ráp vào tháng 3/2021 khi quân đội Miến Điện đàn áp những người biểu tình đòi tái lập chính phủ dân sự. Bản tin ngày 10/3/2021 của Reuters cũng ghi rằng Hội Văn Bút Quốc Tế PEN International cho biết một nhà thơ từng sang nghiên cứu tại đại học University of Iowa đã bị bắt, trong cùng ngày nhiều nhà văn bị kêu án một tháng tù.

Cac nha tho Mien Dien_Myint Myint Zin and K Za Win rev
Hai nhà thơ Myint Myint Zin và K Za Win

Hai nhà thơ MYINT MYINT ZIN và K ZA WIN bị bắn chết. Họ chỉ có chữ khi họ đứng dậy lên án cuộc đảo chánh của quân đội Miến Điện nhằm lật đổ chính phủ dân cử của bà Aung San Suu Kyi ngày 1/2/2021. Bản thông báo của PEN đưa ra, ký tên nhà văn Salil Tripathi, chủ tịch Ủy Ban Nhà Văn Trong Tù (Writers in Prison Committee), viết: “Nhà thơ có chữ; chính phủ có súng. Các nhà thơ đã làm những gì họ có thể làm với công cụ họ có – viết, bày tỏ, nói. Chính phủ đã làm một thứ duy nhất họ biết với công cụ họ có. Nổ súng.”

Hàng chục nhà văn và nhà thơ bị lực lượng an ninh nhắm bố ráp vì là những người tổ chức và đi đầu trong những cuộc biểu tình ngoài phố. Trong đó, có các nhà thờ đã nhiều lần bị tù từ nhiều năm trước. Sau khi hai nhà thơ Myint Myint Zin và K Za Win bị bắn chết, 9 nhà thơ khác bị đưa vào trại giam có thể sẽ lãnh án tù nhiều năm. Từ khởi đầu biểu tình, hàng chục họa sĩ, nhạc sĩ và nhà văn cũng đã bị bắt liên tục. Kinh nghiệm đàn áp dân nhiều thập niên đã cho quân đội biết cách đàn áp: phải ưu tiên bắt những người biết sử dụng chữ để kêu gọi xuống đường. Hồi tháng 4/2019, nhiều thành viên trong nhóm kịch thơ Peacock Generation đã bị bắt và kêu án 1 năm tù giam vì “làm suy yếu quân đội” xuyên qua các tác phẩm sáng tạo của họ.

…o…

Trên trang World Literature Today ngày 24/3/2021, nhà văn Anh quốc James Byrne kể lại kỷ niệm với các nhà thơ Miến Điện khi thăm nước này năm 2013, nơi đó được tham dự một lễ hội do vợ Đại sứ Anh tổ chức. Trong lễ hội với khoảng hơn 1,000 người tham dự, bà Aung San Suu Kyi nói về các nền văn học Anh và Miến Điện. Trong đêm cuối cùng trước khi về lại Anh quốc, Byrne được một nhà thơ Miến Điện đưa tiễn bằng lời tiên tri: “Nếu bà Aung San Suu Kyi và đảng NLD của bà không thành công, đất nước Miến Điện sẽ lùi lại 50 năm.” Byrne viết rằng chuyện nay đang xảy ra, vì người dân Miến Điện, sống sót sau nhiều thập niên dưới tàn bạo quân  phiệt, bây giờ bị quân đội bắn chết la liệt trên đường phố.

Byrne viết về các nhà thơ anh quen, trong đó có MAUNG YU PY, người có thơ được Ko Ko Thett dịch sang tiếng Anh và rồi Byrne ấn hành trong “Bones Will Crow.” Byrne kể rằng Maung Yu Py bị bắt ngày 9/3/2021 và hẳn là bị tra tấn cũng như các cư dân ở thị trấn Myeik của anh. Tiếp theo quân đội bắt nhà thơ NAYI MYEIK, cũng là luật sư của Maung Yu Py.  Hôm 3/3/2021, hai nhà thơ trẻ Myint Myint Zin và K Za Win bị bắn chết; cả hai đều là giáo viên. Cô Myint Myint Zin ghi rõ loại máu cô lên mạng xã hội trước khi chết, để nếu ai cần chuyền máu từ cô thì biết loại. Trong khi đó người dân kể rằng nhà thơ K Za Win bị bắn chết khi đứng che cho người khác, trong đó có trẻ em, khi nhóm này bị bắn. Trong một trong những lời ghi cuối cùng trên mạng của anh, K Za Win viết: “Tôi sẽ ngã xuống cho tất cả người dân tôi.” Con đường nơi 2 nhà thơ này bị bắn chết được người dân gọi là “Đường Tử Sĩ” (“Martyrs Street”).

Nhà văn James Byrne kể rằng vào giữa tháng 3/2021, anh được xem một video trong đó khoảng 30 nhà thơ Miến Điện xuất hiện cùng xuống đường biểu tình: “Hiệu ứng video này rất mãnh liệt, nhấn mạnh về cách các nhà thơ Miến Điện hoạt động như là các nhà thơ hoạt động, như những người sống sót, từ thế hệ này tới thế hệ kia.”

Byrne ghi lại dòng thơ của WAI YAN AUNG THAN từ video đó:

Chúng tôi không vũ khí
chúng tôi chỉ có nồi và chảo
chúng tôi không quyền lực
chúng tôi chỉ có nồi và chảo
Hãy đập vào nồi. Hãy gõ vào chảo.
Đây là cuộc cách mạng của chúng tôi.
Byrne cũng ghi dòng thơ của SHWE POE EAIN từ video đó:
Hoa mùa đông sẽ giận dữ với bọn ngươi
nước mùa lũ sẽ nhận chìm bọn người
Vì chính nghĩa, ta thề dâng máu cho tổ quốc
bọn ngươi chớ hòng cướp mùa Xuân của dân tộc.

...o…

ẨN DANH

Tạp chí Mekong Review ấn bản tháng 3/2021 đăng bài thơ dài tựa đề “My will” (Di chúc của tôi) của tác giả ẩn danh từ Miến Điện gửi ra. Trong bài thơ, ghi là sáng tác ngày 16/3/2021, có lẽ viết trực tiếp bằng tiếng Anh, trích dich ra tiếng Việt như sau:

Tôi sẵn sàng
Tôi đã chuẩn bị để sẵn sàng
Hoặc chiến đấu trong một cuộc chiến hay bỏ chạy ra khỏi cuộc chiến
Tôi đã xem các video dạy cách tự làm vũ khí ở YouTube
để bảo vệ tôi và những người thân
Tôi đã gói sẵn túi đồ với thông hành quá hạn và tấm ảnh xưa cũ của gia đình
để sẽ chạy và trở thành một người tỵ nạn mà không nước nào muốn nhận.

…o…
PANDORA

Cac nha tho Mien Dien_pandora rev
Nhà thơ Pandora

Pandora là một nhà thơ nữ, sinh năm 1974 tại Miến Điện. Từng là chủ biên một tuyển tập tiếng Anh về các nhà thơ nữ Miến Điện, nhan đề “Tuning: An Anthology of Burmese Women Poets” ấn hành tháng 8/2012. Pandora nổi tiếng về thơ, truyện ngắn, khảo luận. Pandora cũng từng du học tại Mỹ trong chương trình giành cho các nhà văn quốc tế -- University of Iowa International Writing Program (Khóa mùa thu 2012). Bà đang cư trú ở Yangon, Miến Điện. Bài thơ sau đây của Pandora viết ngày 19/2/2021, được dịch sang tiếng Anh. Có chữ viết tắt trong bài là MR, hiểu là Cộng Hòa Miến Điện. Trong bài có nhắc tên Min Ko Nang, nhà hoạt động nhân quyền nổi tiếng của Miến Điện trong các cuộc biểu tình thời 1980s, hình thành Thế Hệ Sinh Viên 88, và bị chế độ quân phiệt xử án 20 năm tù và thọ án tới 15 năm tù; Min Ko Nang ra tù xong, hoạt động tiếp, bị giam thêm vài lần nữa. Các toa xe lửa tượng trưng cho các thế hệ đưa dân tộc đi tới tương lai. Thơ Pandora như sau.


Nhan đề “Có những chuyến tàu xe lửa, chúng là những chuyến tàu xe lửa.”

---- Thơ Pandora

Mỗi toa xe lửa có động cơ riêng
Min Ko Nang nói như thế.
Chúng ta nghe đoàn xe lửa đang tới.
.
Lá mùa xuân vàng nằm trên đường rầy
những tiếng nguyền rủa, làm ồn ào
Ngươi sẽ cán lên chúng tôi? Cán tôi sao? Cán bẹp?
Đoàn xe lửa sẽ gầm rú lên.
.
MR là người dân Miến Điện
Mưa đạn bay nửa khuya
nhưng họ sẽ không làm đoàn xe lửa chúng ta quỳ được
Hãy nghe xe lửa gầm rú.
.
Không chuyền động, họ di động
Không khởi động máy
đoàn xe lửa cách mạng đang bắt đầu
gầm rú lên.
.
Chúng tôi sẽ không trở về ga cũ
chúng tôi sẽ tiến tới một tương lai mới
với vé mới trong tay chúng tôi
Rồi đoàn xe lửa sẽ gầm rú.
.
Bạn có nghe
bạn có thể nghe chăng
đoàn xe lửa đang gầm rú.
.
Vô lượng toa xe nối nhau
Đoàn xe lửa chúng ta tới đây
Nơi đây là xe lửa. Đoàn xe lửa của chúng ta.
.
…o…

ZEYAR LYNN

Cac nha tho Mien Dien_Zeyar Lynn rev
Nhà thơ Zeyar Lynn

Zeyar Lynn là nhà thơ, biên tập viên, nhà lý luận, dịch giả, giảng sư Anh văn tại một trường ngoại ngữ, cư ngụ ở Yangon, Miến Điện. Ông nổi tiếng với cách làm thơ hậu hiện đại, và thể thơ ông gọi là L=A=N=G=U=A=G=E Poetry tại Miến Điện. Nhiều bài thơ với cách chơi chữ độc đáo, gần như không thể dịch ra tiếng Việt cho thích ứng. Thí dụ, như bài thơ dài nhan đề “To Charles Bernstein” (Gửi Charles Bernstein) sáng tác ngày 3/2/2021 (hai ngày sau đảo chánh) nơi đây chúng ta trích ra 3 dòng đầu để thấy văn phòng của ông, ông viết trực tiếp bằng Anh ngữ, chữ bị ngắt đôi (chẻ chữ làm 2 nửa, nửa sau xuống dòng) nơi giữa chữ:

Lives will surely be lost, es
pecially the valued and valu
able ones' history returns as
(Sinh mạng chắc chắn sẽ mất, đặc bi
ệt là lịch sử của những gì đá
ng giá và trân quý quay lại như…)
.
Tuy nhiên, Zeyar Lynn khi viết Tuyên Ngôn Thi Sĩ (Poet's Statement) đã sử dụng ngôn phong bình dị, trực tiếp để đồng bào của ông hiểu. Bài thơ này ông viết theo thể thơ xuôi, vào ngày 15/2/2021 (hai tuần sau đảo chánh) và chính ông dịch ra tiếng Anh.

Tuyên Ngôn Thi Sĩ

Thi ca, như bất kỳ nghệ thuật nào khác, chỉ có thể bùng nở khi có tự do. Tự do đó, hãy để chúng tôi nói, là nối kết bất khả phân vào tự do của xã hội.
Là một công dân, và là một cá nhân, chức năng một thi sĩ là tự do của đất nước. Như máu chảy về tim.

Đó là lý do vì sao hôm nay, các nhà thơ, các nhóm thơ, và những người yêu thơ đoàn kết để chiến đấu cho dân chủ, cũng chính là nền tảng độc lập của đất nước.

Tự do của đất nước là tự do của thi ca. Các nhà thơ sẽ tự do nếu đất nước được tự do. Các nhà thơ sẽ tự do chỉ khi các nhà thơ không bị trói buộc.
Đó là vì sao các nhà thơ bây giờ đang cùng với người dân, và cùng với lương tâm riêng của họ, chống lại nền độc tài quân sự đang thống trị.

Tư do cho Miến Điện
Phải thắng, phải thắng
Phong trào bất tuân dân  sự
Phải thắng, phải thắng
Cách mạng dân chủ
Phải chiến thắng.
(Ngày 15/2/2021)
…o…
 
KO KO THETT

Cac nha tho Mien Dien_Ko Ko Thett rev
Nhà thơ Ko Ko Thett

Ko Ko Thett khởi đầu sự nghiệp thi ca của ông khi nhận nhiệm vụ biên tập một tuyển tập thơ đấu tranh để in bí mật tại đại học Yangon Institute of Technology ở Miến Điện năm 1994. Sau khi xuất ngoại năm 1997, Thett bắt đầu viết trực tiếp bằng tiếng Anh, có thơ in trên nhiều tạp chí văn học quốc tế, từ tạp chí Griffith Review tới tạp chí Granta. Bài thơ sau đây nhan đề “Những Viên Đạn thì Nguy Hiểm” (Bullets Are Dangerous) ấn hành ngày 9/3/2021 trên tạp chí văn học tiếng Anh Cha Journal từ Hồng Kông.

Những Viên Đạn Thì Nguy Hiểm

--- Thơ Ko Ko Thett

Không chỉ vì chúng có chất chì.
.
Chì là một kim loại nặng. Một chất độc môi trường khét tiếng.
.
Để ngừa thai, các cô mãi dâm La Mã ăn sapa, loại đường có
chất chì. Khi Nữ Hoàng Elizabeth I rụng tóc, rụng răng và té
ngã được kể vì kem giữ da có chất chì bà
xoa đầy lên da mặt của bà. Một vị vua Miến Điện thế
kỷ thứ mười bảy ưa thích đổ chì nấu lỏng xuống cổ
họng của những người tranh ngai vàng, những kẽ sẽ
làm y hệt với ông nếu họ chiến thắng.
.
Chì là chất phóng xạ của thế kỷ 19. Một khi vào
cơ thể, chì làm hỏng chức năng chất δ-aminolevulinic
acid dehydratase enzyme. Nghĩa là mọi thứ
từ nhức đầu và mất ngủ cho tới ảo giác,
trầm cảm, ngất xỉu và hôn mê. Chìa vào máu sẽ
làm hỏng da, làm răng đen, và chảy máu nướu răng.
Chất xỉn đen của chì sẽ thiêu cháy bỏng cổ họng.
.
Những viên đạn là nguy hiểm. Đặc biệt khi đạn
bắn vào một thân người với gia tốc nhanh.
.
Khác biệt giữa gia tốc và tốc độ là ---
gia tốc biết nơi nó bắn vào
.
Nó bảo đảm là chết tức khắc.

.
Các nhà thơ Miến Điện đã bước đi hàng đầu trong cuộc chiến vì dân chủ và tự do cho dân tộc. Họ tay không. Họ chỉ có chữ và tấm lòng. Họ là những người được dân nương tựa. Họ đã sống đời thường trong lòng xã hội, như một nhà báo, nhà giáo, nhà hoạt động cộng đồng, và tất cả những nghề họ có thể làm để mưu sinh. Chữ của họ là hiện thân của ước mơ dân chủ. Chữ của họ đẫm máu vì được nuôi dưỡng từ nhiều thế hệ xuống đường, biểu tình và vào tù cho dân chủ. Và rồi có những nhà thơ bị bắn chết. Tiếng súng quân phiệt sẽ có ngày tắt. Nhưng chữ của các nhà thơ chắc chắn sẽ còn được lưu giữ mãi cho đời sau.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Một hình bóng, suốt cả cuộc đời trôi nổi với hệ lụy khổ đau, một nhân tài không bao giờ có được mùa xuân nhưng với tâm hồn thanh thoát, ông không quan tâm mọi người nhìn ông với đầu tóc bù xù, áo quần tả tơi, kỳ quái trên đường phố… mà tự bản thân ông cho mình rong chơi trong cõi ta bà mộng mị với “Ngày Tháng Ngao Du”...
Thi sĩ Khet Thi chỉ mới 45 tuổi, dựa theo thông tin từ trang Facebook của ông. Vợ của Khet Thi nói rằng cả hai vợ chồng bị phỏng vấn hôm Thứ Bảy 8/5/2021 bởi cảnh sát và quân đội tại thị trấn Shwebo, trong khu vực Sagaing – trung tâm của cuộc kháng chiến chống lại cuộc đảo chánh quân sự mà trong đó lãnh tụ dân cử Aung San Suu Kyi bị bắt.Chaw Su, vợ của nhà thơ Khet Thi, nói trong tiếng khóc với BBC chương trình tiếng Miến Điện từ Monywa, rằng hai vợ chồng cùng bị thẩm vấn, “Họ nói chồng tôi ở trung tâm thẩm vấn. Nhưng anh không trở về, chỉ có xác của anh. Họ gọi tôi vào buối sáng và bảo tôi lên đón chồng tôi ở bệnh viện tại Monywa. Tôi nghĩ có thể là gãy tay hay gì đó… Nhưng khi tôi tới, anh nằm ở nhà xác, nội tạng bị lấy đi rồi.”Tổ chức có tên là Assistance Association for Political Prisoners nói rằnh nhà thơ Khet Thi chết ở bệnh viện sau khi bị tra tấn ở trung tâm thẩm vấn, và nói rằng số người dân bị giết từ khi đảo chánh xảy ra là 780 người.Khet Thi là nhà thơ thứ ba chết
Nội dung chủ yếu mà tác giả muốn nói rõ chính là bản chất cố tủy của Phật Giáo, đó là nhận rõ bản tâm (Original Mind) của mình, tức là Thấy Tánh. Thấy Tánh là thấy tâm nơi không một pháp nào dính vào, nhìn thấy tâm nơi chỗ rỗng rang tịch lặng, thấy sanh diệt huyễn hóa, thấy duyên khởi tánh không, thấy các pháp đều không hư, nhìn thấy tâm nơi khởi lên và biến diệt, nhìn thấy tâm vô tác, vô tướng... Thấy được tánh các pháp như thế, là giải thoát.
Ba mươi tháng tư của bốn mươi sáu năm trước đối với hàng triệu người Việt không chỉ đơn thuần là thời điểm xảy ra trên diễn trình của thời gian vận hành liên lỉ bất tận. Ba mươi tháng tư đối với hàng triệu người Việt là điểm tụ của ký ức khó phai. Đừng tưởng ký ức là cái gì đã qua thì dễ phai nhạt và không hiện thực. Khi ký ức với những vết hằn khổ lụy sâu hoắc của một quãng đời nào đó có cơ hội tái hiện thì nó còn thật hơn gấp triệu lần cái hiện tại mà con người đang sống,
Là vì không ai vào lúc ấy có thể trải được cái tâm trạng bất đắc chí, hụt hẫng, dở khóc dở cười của mình... một cách thấu đáo, ý nhị, hào hùng, cảm động mà lại lạc quan tếu kiểu như ông. Tửng tửng, tếu, tự biếm, mà thâm sâu làm sao. Đọc thơ ông, người ta vừa cười, vừa khóc.
Đêm yên tĩnh. Nhìn ra khung kiếng cửa sổ chỉ thấy một màu đen, đậm đặc. Cây cối, hàng dậu, lẳng hoa, bồn cỏ, ghế đá, và con đường ngoằn ngoèo trong công viên, có thể sẽ khó cho khách bộ hành nhận ra vị trí và thực chất của chúng. Cây bên đường có thể bị nhầm là kẻ trộm đối với cảnh sát, và sẽ là cảnh sát đối với kẻ trộm (1). Giây thừng hay con rắn. Con chim hay con quạ. Con sóc hay con mèo. Người hay quỉ. Mọi vật đều một màu đen.
Nhà văn người Mỹ chuyên viết truyện thiếu nhi Beverly Cleary đã qua đời hôm 25 tháng 3 năm 2021 tại thành phố Carmel thuộc tiểu bang California, Hoa Kỳ, hưởng thọ 104 tuổi, theo nhà xuất bản của bà là HarperCollins thông báo qua tường thuật của Đài NPR hôm 26 tháng 3 năm 2021. Cleary là người tạo ra một số nhân vật có thật nhất trong văn chương của tuổi trẻ -- Henry Huggins, Ralph S. Mouse và Ramona Quimby nóng tính. Các thế hệ độc giả giày xéo sân chơi, học viết chữ thảo, chống lại bánh sandwich với cá ngừ và có những vết xướt và vết bầm tím vinh quang của tuổi trả cùng với Ramona. “Tôi nghĩ trẻ em muốn đọc về những đứa trẻ bình thường mỗi ngày. Đó là những gì tôi muốn đọc khi tôi lớn khôn,” theo Claary nói với Linda Wertheimer của Đài NPR vào năm 1999. “Tôi muốn đọc về loại những đứa con trai và con gái mà tôi biết trong xóm làng của tôi và trong trường học của tôi. Và trong thời thơ ấu của tôi, nhiều năm về trước, sách thiếu nhi dường như là viết về trẻ em Anh Quốc,
Hãy nuôi lớn ước mơ. Mọi giấc mơ tử tế đều sẽ thành sự thật. Ngay từ những bài viết đầu tiên, Nguyễn Trung Tây cho thấy niềm tin này. Không có chuyện giảng đạo. Cũng chẳng có chữ nghĩa hoa mỹ. Hình như nhà văn tu sĩ bình bát của chúng ta không viết bằng văn chương lý lẽ mà viết bằng tấm lòng và niềm tin tử tế. Từ hơn mười năm nay, mỗi lần được đọc ông tôi thấy lòng mình thư thái hơn. Kính mời cùng đọc Nguyễn Trung Tây. -- Nhã Ca
Bài này sẽ viết về một số huyền thoại liên hệ tới ngài Bồ Đề Đạt Ma, và về Tâm Kinh, bản văn được ngài chọn làm một trong 6 cửa vào đạo. Bài viết chỉ là những suy nghĩ riêng, vì tác giả không đại diện cho bất kỳ thẩm quyền nào. Những gì nơi đây nếu phù hợp với Chánh pháp, chỉ là chút cơ may trộm được ý của Đức Phật. Những gì sai sót có thể có, chỉ vì tác giả tu học chưa tới nơi khả dụng.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.