Hôm nay,  

10 Bức Tranh Chăn Trâu: Từ Nhận Thức Đến Thực Hành

05/09/202010:50:00(Xem: 5573)

10 bức tranh chăn trâu


Không hiểu tại sao, ngay từ thời niên thiếu mới tìm hiểu Đạo Phật, Thập Mục Ngưu Đồ ( 10 Bức Tranh Chăn Trâu) đã in sâu vào tâm trí của tôi. Khi tìm đọc sách về Thiền, các bức  ảnh của chú mục đồng chăn dắt con trâu qua từng giai đoạn có sức hút mạnh mẽ với tôi, cho dù không hiểu nhiều về ý nghĩa.  Có lẽ một phần là vì tôi rất thích bài hát  “Em Bé Quê” của nhạc sĩ Phạm Duy, với câu hát quen thuộc: “ Ai bảo chăn trâu là khổ, chăn trâu sướng lắm chứ…”. Sau này tôi còn nghe câu hát này được sửa lời “Ai bảo đi tu là khổ, đi tu sướng lắm chứ…”. “Chăn trâu” tương đồng với “đi tu”, cũng hay hay!

Một người đàn anh trong Phật học đã từng giải thích cho tôi ý nghĩa của 10 Bức Tranh Chăn Trâu từ 40 năm trước. Đó là tiến trình thấu hiểu được Đạo, hay thấy Phật Tánh của người tu thiền. Nghe anh giải nghĩa, tôi càng thích thú. Một sự say mê hoàn toàn mang tính kiến thức. Thiền Tông thời niên thiếu đối với tôi là một loại triết học cao siêu. Thập Mục Ngưu Đồ là một biểu tượng thật đẹp cho triết lý của Phật Pháp khi nói về thiền. Tôi ngẫm nghĩ, suy tư về nó, nhưng không quan tâm lắm đến việc thực tập ra sao. Có lẽ nó chỉ dành cho các vị thiền sư mà thôi.

Rồi thời gian qua nhanh cùng nhiều vui buồn, đổi thay trong cuộc sống. Ở độ tuổi trung niên trên đất Mỹ, khi phải bắt đầu một giai đoạn cuộc đời mới, tôi có dịp “hội ngộ” cùng 10 Bức Tranh Chăn Trâu qua những lần nghe Thầy Phước Tịnh giảng về chủ đề này. Nhưng lần này thì sự quan tâm của tôi lại được khai mở theo một khía cạnh hoàn toàn mới: thực hành tu tâm. Thầy tôi nhắc đi nhắc lại nhiều lần: thấy được Phật Tánh ngay trong thân này là phần thưởng dành cho mọi Phật tử chịu khó tu tập, thực hành, chứ không phải chỉ dành riêng cho giới tăng ni. Ai có đủ niềm tin, đủ niềm say mê thực tập thì sẽ có lúc nếm được hương vị giải thoát. Khó mà dễ. Vấn đề là phải bắt đầu thực hành. Giống như chỉ khi bắt đầu bước đi thì mới thấy được con đường mở ra đến những chân trời mới ra sao.

Để dễ hình dung, hãy tưởng tượng 10 Bức Tranh Chăn Trâu là một vở kịch có 10 màn. Chỉ có hai nhân vật chính trong vở kịch: chú mục đồng và con trâu, tượng trưng cho người Phật tử và cái Tâm của chính mình. Giống như chú mục đồng từng bước chăn dắt con trâu của mình để nó biết vâng lời, người Phật tử cũng phải rèn luyện khả năng làm cho tâm mình trở nên tĩnh lặng, từ đó có thể thấy được Phật Tánh ngay trong tâm. Thầy tôi đã từng có 10 buổi giảng, mỗi buổi giảng chỉ nói về một bức tranh chăn trâu. Nay tôi cố tóm tắt đơn giản đủ để bắt đầu thực hành về 10  giai đoạn tu tâm này như sau:

  1. Tìm Trâu: Đa số Phật tử đều muốn có được sự bình an bền vững trong tâm hồn, giống như Tâm của Đức Phật. Một số người muốn khi chết được về cõi Niết Bàn, thoát vòng sinh tử luân hồi. Nhưng mà thực sự thì Phật Tâm, hay Niết Bàn nằm ở đâu? Kinh sách dạy rằng Phật ở tại Tâm, Niết Bàn cũng ở tại Tâm. Làm sao để nhận ra điều này? Đây là câu hỏi mà nhiều Phật tử bỏ cả đời ra để đi tìm. 

  2. Thấy Dấu: Nhờ nghe giảng, tìm hiểu Phật pháp, người Phật tử bắt đầu tin rằng cái tâm tĩnh lặng đó có sẵn ở ngay trong tâm. Thỉnh thoảng  thấy nó xuất hiện trong tâm, nhưng thoáng có rồi mất. Nhưng điều này cũng đủ để người Phật tử khởi sự có niềm tin Phật ở ngay trong tâm mình.

  3. Thấy Trâu: Nhờ có thực hành thiền tập, người Phật tử đã nhận ra trạng thái tĩnh lặng , sáng rỡ hiện tiền của tâm mình.  Có lẽ đúng là Niết Bàn, Phật Tánh nằm sẵn ngay tâm rồi! Chỉ có điều, do chưa thực hành thuần thục, đều đặn, cho nên trạng thái tâm tĩnh lặng này không duy trì được lâu.

  4. Được Trâu: càng chú tâm quan sát tâm của mình kỹ hơn, ta càng nhận ra bản chất của tâm là xao động. Tâm người luôn hướng về quá khứ, tương lai, luôn bị chi phối bởi những cảm xúc, vui buồn, ghét thương. Nhưng cũng nhờ quan sát được tâm, ta nhận ra khi những xao động trong tâm lắng xuống, ta thấy được sự tĩnh lặng bao la là cái nền cho mọi dòng suy nghĩ. Giống như hàng tỉ thiên hà dù to lớn đến đâu cũng vận hành trong khoảng không vũ trụ bao la.

  5. Chăn Trâu: Nếu như người chăn trâu dùng roi vọt để thuần hóa con trâu, không để cho trâu đi ăn lúa của người, thì người tu tâm cũng có cách để làm cho tâm mình bớt xao động. Một trong những phương pháp điều tâm là thực hành Chánh Niệm trong giây phút hiện tại. Hãy tập chú tâm, làm người quan sát mà không phán xét mọi sự việc diễn ra trong tâm mình. Dễ nhất là tập theo dõi hơi thở vào, hơi thở ra một cách tự nhiên. Hơi thở thì ai cũng có, và hơi thở diễn ra ngay trong giây phút hiện tại, cho nên chú tâm quan sát hơi thở là dễ thực hành. Sau khi đã chú tâm vào hơi thở, ta có thể thực hành quan sát những cảm thọ vui, buồn, ghét, thương… diễn ra trong tâm. Điều quan trọng là khi chúng xuất hiện, hãy đơn giản nhận diện chúng mà không cần phán xét, hay bị cuốn vào những ý nghĩ khởi lên từ những cảm thọ này. Sau khi đã quen với việc quan sát cảm thọ, ta bắt đầu tập quan sát những dòng suy nghĩ liên tục khởi lên trong tâm thức. Ta là người quan sát chúng, mà không đồng hóa vào chúng. Đây là một việc khó, nhưng nếu thực hành chuyên cần thì sẽ làm được. Lúc mới thực tập, ta sẽ thấy thường xuyên bị cuốn hút vào những  suy nghĩ sinh khởi lúc nào mà không hay. Không sao cả! Khi nhận ra điều này, hãy bắt đầu chú tâm trở lại vào hơi thở. Sẽ đến lúc ta có thể làm người quan sát một cách dễ dàng hơn, và tâm dễ lắng đọng hơn.

  6. Cỡi trâu về nhà:  Khi đã thực hành chuyên cần, việc giữ cho tâm ở trạng thái tĩnh lặng, sáng tỏ, an trú trong giây phút hiện tại không còn khó khăn nữa. Giống như chú mục đồng cỡi trâu về nhà, ngồi trên lưng trâu thổi sáo thanh bình mà không cần dùng đến roi vọt. Người tu đến giai đoạn này thư thái, thong dong trong mọi hành động một cách tự nhiên.

  7. Quên Trâu Còn Người: Trong giai đoạn đầu điều phục tâm, ta tập làm người “đứng bên ngoài” quan sát tâm, không bị đồng hóa vào những dòng suy nghĩ liên tục của tâm. Khi tâm đã thực sự thuần hóa, thì  không còn cần có ta quan sát nữa mà tâm vẫn giữ được trạng thái tĩnh lặng.  Lúc đó, trong ta chỉ còn một cái tâm an nhiên tự tại duy nhất.

  8. Trâu Người Đều Quên: Hình ảnh một vòng tròn không tượng trưng cho trạng thái tâm tĩnh lặng mà mọi những người thực hành thiền đều hướng tới, với nhiều tên gọi khác nhau: Chân Tâm,  Tâm Phật Bất Động, Tâm Không Sinh Không Diệt, Tâm Niết Bàn... Đến giai đoạn này, cũng cái tâm xao động ngày xưa nay đã trở thành Phật Tâm.

  9. Trở Về Nguồn Cội: Khi Chân Tâm hiện hữu, người tu cũng nhận thấy rằng Phật Tâm chưa hề nằm bên ngoài cái tâm bình thường  của mình trước đây. Giống như một người đi tìm vật báu ở xa xôi nay thấy nó tại ngôi nhà cũ của mình. Phật tại Tâm là như vậy đó.

  10. Thõng Tay Vào Chợ: Cho dù đã đạt được trạng thái Tâm Niết Bàn, người thấy được Đạo vẫn không thoát ly khỏi đời sống thường nhật đầy dẫy những vui, buồn, ghét, thương. Người tu theo hạnh Bồ Tát vẫn bình thản quay lại với cuộc đời, đem lại bình an, hạnh phúc cho người khác, mà không sợ mất đi sự an tĩnh của tâm mình. 

Khi tóm tắt về 10 Bức Tranh Chăn Trâu như trên không có nghĩa là tôi đã trải qua được tất cả giai đoạn này. Thú thật là tôi chỉ mới đi lưng chừng giữa đường. Còn lại là niềm tin vững chắc vào lời hướng dẫn của Thầy, cũng như theo kinh sách. Tuy nhiên, tôi cũng xin chia sẻ một vài trải nghiệm của chính mình trong khi thực hành tu tâm:

  • Để bắt đầu, phải có được niềm tin vững chắc rằng “Phật ở tại Tâm”. Nhiều giai thoại thiền đã chỉ ra rằng nhiều thiền sinh vẫn không dám nhận là Phật ở trong tâm mình. Đa phần Phật tử đặt niềm tin vào những vị Phật ở bên ngoài để có được sự bình an: Phật Thích Ca, Phật A Di Đà, Phật Di Lặc… Nếu không có được niềm tin vào năng lực tâm của chính mình, sẽ khó mà bỏ thì giờ để ngồi thiền mỗi sáng, thực hành Chánh Niệm hằng ngày. 

  • Vì con đường thiền tập tìm Phật trong Tâm đòi hỏi nhiều nỗ lực cá nhân, cho nên đó là một con đường khá cô độc. Trong những nhóm bạn đạo mà tôi quen biết, số người tu Tịnh Độ chuyên tụng kinh, niệm Phật vẫn nhiều hơn số người thực hành thiền tập. Hãy nhìn vào 10 Bức Tranh Chăn Trâu mà xem: chỉ có mỗi chú mục đồng và con trâu. Khi chăn trâu chẳng thấy có bạn phụ giúp, hay thầy chỉ bảo. Tất cả phải tự mình làm thôi! Những người tu thiền cũng thế. Tâm mình chỉ có mình biết rõ, cho nên phải tự theo dõi và rèn luyện tâm. Thầy hướng dẫn chỉ có thể cho lời khuyên hữu ích nếu ta đã thấy được những diễn biến trong tâm mình do thực hành, có thắc mắc cụ thể.

  • Có một cách để tạo thêm hứng khởi cho tiến trình tu tâm: hãy đặt cho mình những mục tiêu, thành quả dễ đạt trước. Thí dụ như thực hành Chánh Niệm để có được sự tập trung cao trong công việc, để có một sức khỏe tâm linh vững vàng, để có thể làm chủ được cảm xúc… Những lợi ích do thực tập Chánh Niệm đem lại cho đời sống thường nhật rất nhiều, nên đang được áp dụng ngày càng rộng trong xã hội Mỹ.

  • Tu tâm là một tiến trình. Không nên thất vọng khi thấy tâm mình xao động khi thiền tập. Và cũng không nên cố “đi tắt”, mới bắt đầu thực hành mà muốn “cưỡi trâu về nhà”, hay muốn thấy ngay vòng tròn không. Hãy bắt đầu thực tập, đừng quá mong cầu. Tâm bình an dần dần sẽ hiển lộ.

Một người tâm xao động, đầy cảm xúc như tôi mà cũng đã bắt đầu, và cũng đã đi đến đâu đó giữa đoạn đường của 10 Bức Tranh Chăn Trâu. Chừng nào thì bạn sẽ bắt đầu? Mời bạn bắt đầu bước đi trên con đường mới, với nhiều niềm hạnh phúc mới lạ đang chờ bạn…

Mời bạn nghe 10 Bài Thiền Ca Chăn Trâu, được sáng tác bởi một người đã từng có được hạnh phúc vì đi trên con đường này:

https://www.youtube.com/watch?v=1D8ILXJDSrM&feature=youtu.be 

Tâm Nhuận Phúc

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Lớp tuổi của chúng tôi, những người sinh ra và lớn lên trong những thập niên 30, 40, 50 của thế kỷ trước, được cắp sách đi học đến bậc trung học, chắc có lẽ ai ai cũng biết đến ông, nhà văn Nhất Linh, người sáng lập Tự Lực Văn Đoàn, nhà hoạt động cách mạng và chính trị Nguyễn Tường Tam. Hình ảnh của ông là biểu tượng cho một ước vọng tuổi trẻ – tuổi thanh niên lúc bấy giờ:..
Kể từ khi Putin xua quân xâm lược Ukraine ngày 24/2/2022, những vùng đất quân Nga xâm chiếm đã xảy ra những thảm cảnh vô cùng bi đát như cướp của, hãm hiếp phụ nữ rất man rợ! Những hình ảnh đó được loan tải trên hệ thống truyền thông, hầu hết các quốc gia trên thế giới lên án sự tàn ác, vô luân của quân Nga. Nhân đây, đề cập đến tác phẩm Giờ Thứ 25, cách đây hơn bảy thập niên, nhà văn Virgil Gheorghiu đã mô tả thú tính xác thịt của bọn quân xâm lược hãm hiếp phụ nữ thời đó và hiện nay man rợ như nhau...
Sáng thứ bảy, 3 tháng 6, thành phố Santa Ana còn trong tinh sương, các thiện nguyện viên trẻ của Hội Văn Học Nghệ Thuật Việt Mỹ VAALA đã lăng xăng bận rộn chuẩn bị cho chương trình hội luận khai mạc VietBookFest, Hội Chợ Sách đầu tiên giới thiệu sách viết bằng tiếng Anh của các tác giả gốc Việt, và đây cũng là hội chợ sách Việt có tầm vóc đầu tiên tại Hoa Kỳ, một ngày "festive" với nhiều sinh hoạt chữ nghĩa từ sáng đến chiều, bao gồm hội luận buổi sáng, chợ sách buổi trưa, và chương trình đọc thơ và trình diễn nhạc buổi chiều.
Chúng ta hàng ngày đọc tin thời sự, dễ dàng nhìn về thế giới Hồi giáo dường như đầy những bạo lực, và nhìn về một quốc gia Iran như một tuyến đầu tua tủa những dàn phóng phi đạn hướng về thế giới tự do. Chúng ta cũng từng thấy các chính phủ Hồi giáo theo các hệ phái khác nhau đã kình nhau, thậm chí trong một nước, như Iraq, cùng từng sinh khởi nội chiến. Tuy nhiên, vẫn có một Hồi giáo khác, một Hồi giáo rất mực hòa bình, một hệ phái ít được báo chí hàng ngày tường thuật chỉ vì họ không gây ra các biến cố hung hăng nào. Đó là Hồi giáo Sufi, một khuynh hướng rất mực thần bí có từ nhiều thế kỷ qua, và là nơi rất mực thơ mộng của Hồi giáo: một nơi của những dòng chữ về vẻ đẹp của sa mạc, của tịch lặng, của yêu thương. Các tác phẩm văn học Sufi ghi trong nhiều ngôn ngữ khác nhau, có nội dung tư tưởng thần bí của Hồi giáo Sufi. Khuynh hướng này trong tiếng Anh gọi tắt là Sufism
Nhiều năm trước, tôi có tham dự buổi ra mắt tác phẩm Mouring Headband For Hue của nhà văn Nhã Ca tại Toronto. Nghe danh Nhã Ca-Trần Dạ Từ đã lâu từ trong nước mãi đến nay tôi mới gặp cả hai ông bà. Mouring Headband For Hue do giáo sư Sử học, Tiến sĩ Olga Dror thuộc Đại học Texas A&M University chuyển ngữ từ tác phẩm Giải Khăn Sô Cho Huế, tập hồi ký của Nhã Ca in tại Sài Gòn 1969, được Giải Văn Chương Quốc gia Việt Nam Cộng Hòa năm 1970...
Chủ nhật tuần đó, tôi điện thoại cho nhà thơ Thành Tôn để mời Thành Tôn đi uống cà phê, Thành Tôn cho biết có nhà văn Song Thao từ Canada qua chơi. Tôi nói Thành Tôn mời luôn Song Thao, dù chưa gặp anh lần nào. Đó là lần lần đâu tiên tôi gặp Song Thao tại Quán Phở Quang Trung...
Nhắc đến GS Nguyễn Văn Sâm, người ta biết ông nhiều trong cương vị một nhà giáo, nhà nghiên cứu, nhà sưu tầm, dịch thuật, khảo cứu di sản Hán-Nôm và văn học Nam Bộ hơn là nhà văn, nhà thơ. Điều này không phải do sáng tác của ông chưa chín, mà có lẽ chính sự đóng góp quá lớn của ông ở mảng khảo cứu, dịch thuật Hán-Nôm đã làm che khuất những tác phẩm văn chương giá trị của ông...
Mấy tháng đầu năm 2023 này sao mà mưa bão liên miên... Làm như thiên nhiên muốn bù đắp cho tình trạng hạn hán kéo dài cả thập niên trước đây ở tiểu bang Cali. Dường như không hẳn thế mà xem ra còn ngược lại: Đợt biến động khí hậu này liên tiếp cũng đã và đang gây nên quá nhiều thiệt hại trên hầu hết các vùng của lãnh thổ Hoa Kỳ, đe dọa nặng nề đến môi trường sống của toàn thể dân cư nữa!
Mùa hè năm 1865, ngay sau khi bắt đầu viết Tội Ác và Hình Phạt (Crime and Punishment), đại văn hào vĩ đại nhất mọi thời đại lâm vào hoàn cảnh tệ đến không thể tệ hơn. Vừa góa vợ thì bị nằm liệt giường vì chứng động kinh, Fyodor Dostoyevsky (11/11/1821 – 9/2/1881) còn ‘rước thêm vạ vào thân.’ Sau khi anh trai qua đời, Dostoyevsky, vốn đã nợ nần chồng chất vì máu đỏ đen, đã tự đứng ra gánh món nợ của tòa soạn của anh trai. Chủ nợ nhanh chóng kéo đến gõ cửa nhà ông, đe dọa sẽ tống ông vào nhà tù của những con nợ. (Một thập niên trước, ông suýt chút nữa đã dính án tử hình vì đọc những cuốn sách bị cấm; thay vào đó ông bị kết án bốn năm khổ sai tại một trại lao động ở Siberia – cho nên viễn cảnh bị tù đày lần nữa khiến ông phát hoảng.)
Phải chăng ‘nhìn thấu tim đen’ là một lối nói hàm ý? Vì sao tim lại đen mà không đỏ? Vì trái tim tối tăm, tính toán, mưu đồ. Nhìn thấu tâm lý là nhìn trái tim cả đen lẫn đỏ, cả xấu lẫn tốt, cả buồn lẫn vui, cả thất vọng lẫn hy vọng. Những người giỏi nhìn ra tâm lý người khác, tâm lý đám đông thường trở thành những bậc cao nhân, hoặc ít nhất là thầy bói.“Giỏi nhìn ra tâm lý” là một cụm từ ngụ ý người có học thuật, có tập luyện, có kinh nghiệm nắm bắt những ý nghĩ âm thầm, những cảm giác tâm tư, và cá tính người đối diện. Học tâm lý mà không có khả năng thông tuệ thì chỉ từ chương, ít dùng được vào việc gì quan trọng, ngoài trừ lãnh lương làm cố vấn ở các trường học, các cơ sở nhân viên, hoặc các nhà tù. Muốn nhìn xuyên tâm lý phải bẩm sinh nhạy cảm, cảm nhận sắc bén, và tấm lòng tốt thường làm khả năng thông cảm, đồng cảm mạnh mẽ, dễ dàng nối kết với tâm tình người khác. Đến cấp bậc cao nhân thì khả năng “nhận thức sáng tạo” là lực chủ yếu để nhìn xuyên tâm hồn.