Hôm nay,  

Tiễn Biệt Thầy Hồng Dương Nguyễn Văn Hai Nhớ Hoa Nghiêm Nhân Quả Đồng Thời

04/02/202015:49:00(Xem: 5721)


 

                                  

GS Hong Duong Nguyen Van Hai.jpg
GS, Cư sĩ Hồng Dương Nguyễn Văn Hai (1927 – 2020)

 

                

Được tin buồn ngày đầu năm mới: Giáo sư, Cư sĩ Hồng Dương Nguyễn Văn Hai đã từ trần vào ngày 25-1-2020 (nhằm mùng 1 Tết Canh Tý), tại tư gia ở Yardley, Pennsylvania, Hoa Kỳ; hưởng thượng thọ 93 tuổi.
Đối với những người thuộc thế hệ Chiến tranh, nhất là giới giáo chức, sinh viên học sinh thành phố Huế... thì thầy Nguyễn Văn Hai là một nhân vật đặc biệt. Đặc biệt vì phong cách đĩnh đạc và lối ứng xử nghiêm cẩn của thầy trong nhiều vị thế và chức vụ quan trọng mà thầy đã được giao phó và đảm nhiệm từ cấp trung học đến đại học như:
Hiệu Trưởng Trường Quốc Học, Huế.
Giám đốc Nha Học chánh Trung nguyên Trung phần.
Phó Viện Trưởng kiêm Khoa Trưởng Đại học Khoa Học, Viện Đại học Huế.
Trước 1975, khi còn là sinh viên và sau đó là giáo sư trung học, tôi chỉ được biết thầy Nguyễn Văn Hai qua các kỳ thì và chấm thi vì thầy nổi tiếng là nghiêm khắc và rạch ròi trong sự quản lý về cải cách giáo dục tổ chức thi cử.
Sau năm 1975, tôi có pháp duyên được trực tiếp liên lạc với thầy khá thường xuyên trong sinh hoạt văn học nghệ thuật Phật giáo.
Với đạo Phật Việt Nam trong vòng vài ba thập niên qua, cư sĩ Hồng Dương (pháp danh của thầy Nguyễn Văn Hai) là một hiện tượng nổi bật về sự đóng góp năng nỗ và nhiệt tình qua các tác phẩm luận giải về Phật học ở tầm tham khảo và nghiên cứu sâu rộng. Tuy không được trực tiếp học nhưng tôi thuộc về thế hệ học trò của Cư sĩ Hồng Dương. Vậy xin được gọi “Thầy” trong những dòng ghi tiếp theo sau.
Từ năm 2000, Thầy và tôi trao đổi khá thường xuyên về những đề tài Phật học. Tôi học ở Thầy cách phân tích chuyên sâu và luận lý đượm tính khoa học về bản thể luận Phật lý, nhưng lại không thưởng thức lắm về ngôn ngữ triết học rất sáng tạo nhưng cũng lắm nhiêu khê và khó đọc, khó hiểu của Thầy. Tôi có trao đổi với Thầy về nhận định nầy và rất ngạc nhiên -- trên cả thú vị -- khi nghe Thầy trả lời một cách vui vẻ và thoáng rộng rằng: “Tui cũng nghe nhiều người nói như anh. Tui sẽ gắng viết dễ hơn cả bà con... la!” Khái niệm “la” trong tiếng Huế rất khác với “la mắng, la làng, la xóm...” mà có một nội dung gần gũi và thân thương. Khi sắp gởi in tác phẩm Nhân Quả Đồng Thời tới Papyrus – một nhà in của người Việt, có giá... mềm  ở San Jose mà tôi vừa giới thiệu giúp Thầy – tôi bật cười thú vị khi nghe Thầy nói:

“Lần ni thì tui viết dễ đọc cả anh... la!” 

Tôi thất kinh hồn vía khi nghe Thầy nói đến tiếng “la” nên đã nói như gào lên trong Phone:

  “Chưởng môn đại sư ơi, đừng nói rứa mà hậu sinh đắc tội...” 

Có tiếng Thầy nói cười nhè nhẹ từ đầu Phone bên kia. Đã lâu lắm tôi chưa được gặp lại Thầy từ ngày tốt nghiệp ĐHSP Huế, ra Quảng Trị dạy học năm 1970. Nhưng nhắc đến tên Thầy Nguyễn Văn Hai, thì hình ảnh đầu tiên nhớ về Thầy là dáng vẻ mô phạm, tóc húi ngắn, đi dép xăng đan, cách phục sức dung dị và lời nói cẩn trọng đầy vẻ vừa thuyết phục, vừa ra lệnh mà chúng tôi với tư cách là sinh viên trước kia; là giáo sư trung học và giám khảo các kỳ thi tú tài trung học sau nầy, vẫn “ngán” cái uy Thầy hơn là gần gũi giao tiếp hồn nhiên với Thầy.

Nay hơn 30 năm được nghe lại tiếng nói qua điện thoại sau một thời gian dài đọc nhiều tác phẩm Phật học giá trị của Thầy, tôi có cảm tưởng như Thầy là một nhân vật khác mà tôi đã từng được biết. Nghĩa là một người có tâm hồn cởi mở, phóng khoáng, nhẹ nhàng và dễ tiếp cận hơn ngày xưa nhiều lắm lắm. Có lần tôi đem ý nghĩ này ra nói thẳng với thầy thì thầy cười vui và chia sẻ rằng, sau khi tốt nghiệp tiến sĩ toán học ở đại học Sorbonne của Pháp, Thầy muốn ứng dụng sở học của mình trong phần đời còn lại. Cánh cửa nội điển Phật học đã mở ra đúng lúc cho niềm khát vọng của Thầy về cả tinh thần lẫn học thuật. Thầy đã say sưa tiến thẳng vào “tàng kinh các” của cửa thiền vốn đã rộng mở hơn hai nghìn năm nay để chiêm nghiệm, quán niệm và pháp đàm với những nhân vật Phật giáo đã được phong là Bồ tát, Luận sư, Thiền sư, Danh tăng, Cư sĩ… trong những trào lưu và đạo tràng học Phật.

Dẫu nhìn qua lăng kính của “thừa” nào hay tông môn bộ phái nào thì người học Phật thế hệ 2500 năm sau đều phải khiêm hạ lắng nghe Pháp âm “hú dài một tiếng lạnh hư không…” của Lịch đại Tổ sư – Già Lam thánh chúng khi chắp tay bước vào khung trời Phật lý để chỉ dám xin được “phủi bụi cổ thư” trong đại ngàn kinh các. Cũng đã từng có những vọng âm ồn ào nhất thời hay vội vàng từ phía hậu sinh học Phật, nhưng những giọt sương ngã mạn đã được đại dương thái hòa của Phật giáo hóa giải từ khi hành giả nhón chân bước vào cửa Không.

Khoảng đâu 2005, tôi gởi tặng Thầy một cuốn sách viết về Phật giáo của tôi là cuốn Tu Bụi và được Thầy gởi tặng lại cuốn Luận Giải Trung Luận Tánh Khởi và Duyên Khởi. Thầy học ở Pháp theo ngành Toán Học và tôi học ở Mỹ theo ngành Tâm Lý Học nhưng cùng tiến về một hướng: Thưởng thức tìm hiểu  đồng thời với thực hành tu học và viết về đạo Phật. Tôi học ở Thầy phương pháp luận chặt chẽ mang căn bản tính khoa học để hiểu thông thoáng hơn về triết luận đạo Phật. Thầy lại khen tôi về cách xây dựng nhân vật theo tinh thần “thể tánh thi ca” trong Tu Bụi…  

Thầy trò chúng tôi có được sự thú vị như Cư sĩ Nghiêm Xuân Cường đã nhận định: “Năm nay tôi đọc được hai cuốn sách đáng đọc mang mùi vị trầm hương và tương chao của nhà Phật. Đó là tác phẩm Tánh Khởi và Duyên Khởi của Hồng Dương Nguyễn Văn Hai và Tu Bụi của Nguyên Thọ Trần Kiêm Đoàn. Hai cuộc hành trình dài gần bằng nhau (mỗi cuốn trãi dài cả năm, sáu trăm trang sách) nhưng một bên thì theo khuynh hướng Thiền luận Suzuki và một bên thì theo khuynh hướng Câu Chuyện Dòng Sông của Herman Hess. Những nền đá vững chắc cũng phải cần hoa văn trang trí nghệ thuật mới thành lối đi phong quang qua cửa Thiền về tới cõi Không…”

Rồi bẵng đi cả năm năm, tôi không còn liên lạc với Thầy. Nhưng ấn tượng sâu xa nhất của tôi về Thầy là tinh thần khai phóng trong thế giới tâm linh tôn giáo, Phật giáo. Đó là sự quán niệm “nhân quả đồng thời” khi viết về tác phẩm cùng tên. Nhân Quả Đồng Thời là cuốn sách cuối cùng của Thầy mà tôi được biết và được trao đổi với Thầy. 

Bái biệt Thầy, xin nhớ lại một chút hương hoa đầy đạo vị về Nhân Quả Đồng Thời.

Trong ba tác phẩm cô đọng nhất về Phật học của Thầy thì tập sách sau cùng xuất hiện không đồng bộ với hai tác phẩm trước về mặt tên gọi. Từ triết lý cao thâm như Nhận Thức và Không Tánh, Tánh Khởi và Duyên Khởi của thế giới Kim Cang và Hoa Nghiêm, bỗng nhiên xuất hiện một hiện thực của đời sống dân gian: Nhân Quả Đồng Thời!  

Số là Cư sĩ Hồng Dương muốn đem thuyết Vô thường, Duyên khởi và Không Tánh của nhà Phật để suy niệm và viết về “Đồng thời và tương ưng” cũng như “Đồng thời và Dị thời” để khai triển ý niệm Tín, Giải, Hành, Chứng trong kinh Hoa Nghiêm và chọn một tên gọi rất… nặng ký ngôn từ cho tác phẩm sắp ra đời. Nhưng tôi đã xin góp ý với Thầy là chọn một tiêu đề trong sáng và dễ hiểu nhất với đại chúng như: “Không ai đem khẩu súng để hôn người yêu thay cho một đóa hồng!” bởi trong Nhân đã có Quả. Và, tôi đã kính gởi tặng Thầy bài thơ Nhân Quả Đồng Thời, mở đầu có bốn câu như sau:

Trong khẩu súng có sẵn mầm hủy diệt

Giữa đóa hồng đã có bóng yêu thương

Nhân quả đồng thời triền miên bất tuyệt

Địa ngục trần gian là đối bóng của thiên đường

Sau đó, khi nhận được cuốn Nhân Quả Đồng Thời của Thầy gởi tặng, tôi bâng khuâng cảm nhận như có một lời thăm hỏi quen quen của vùng trời bút nghiên và suy tưởng cao vời hiện về từ ký ức thực tại.

Nếu không có những ngày lưu lạc xứ người như hôm nay thì có lẽ tôi sẽ không bao giời viết văn và làm thơ. Dẫu cho “làm thơ để khỏi làm thinh” thì vẫn đỡ bơ vơ hơn “rượu ba chung tiêu sái cuộc yên hà” như kẻ sĩ Nguyễn Công Trứ ngày xưa vào lúc đã tự cho mình đã trả xong món nợ nhân sinh. Duyên và nghiệp bén gót của những ngày đam mê viết lách gần bốn mươi năm nơi xứ Mỹ!

Càng tiếp cận đến những góc khuất của xã hội và thế giới, con người càng có nhu cầu lý giải những nghịch lý của cuộc đời. Lý thuyết thần học, triết lý duy lý và biện chứng pháp của phương Tây càng ngày càng đi vào bế tắc trong quá trình giải mã những khúc mắc nhân sinh của thế kỷ nầy vì nương tựa vào một hay những thế dựa đầy ảo tưởng. Đạo Phật, trái lại, coi tất cả đều là phương tiện giả danh dùng tạm thời để đi tới cái Tánh Thật, cái Bờ Bên Kia. Tướng sẽ hoàn Không thành Tánh. Triệu lời sẽ đi về rỗng lặng thành vô ngôn. Tất cả tam tạng kinh điển, sông núi và biển khơi Phật học đều chỉ là chiếc bè mượn tạm qua sông. Như xưa kia Nguyễn Du đọc mãi Kim Cang cả nghìn lần để thấy được Kim Cang vô tự mới là Chân Kinh:

Ngã độc Kim Cang thiên biến linh

Kim Cang vô tự thị chân kinh

(Kim Cang nghìn biến đọc qua

Kim Cang không chữ mới là chân kinh)

 

Hiện tượng giới văn nghệ sĩ, trí thức, học giả… Việt Nam và thế giới càng lên tuổi cao niên càng có khuynh hướng tìm về với tư tưởng Phật giáo đã làm dấy lên câu hỏi: “Nét đặc biệt nào đã khiến người già thưởng thức và muốn tiếp cận với đạo Phật?”

Con người và tác phẩm của Cư sĩ Hồng Dương Nguyễn Văn Hai là một điển hình trong muôn một để trả lời và lý giải cho câu hỏi nầy. Thân thế, sự nghiệp trong suốt dòng lịch sử của đất nước bao phen chìm nổi và thân phận “Mặt phong trần nắng rám mùi dâu” của những cuộc đời gần cả trăm năm chung cho thế hệ Chiến tranh Việt Nam đã minh họa phần nào câu trả lời. Nhất là khi tuổi già không còn nhiều quỹ thời gian dành cho hoài niệm quá khứ và mơ ước tương lai nên ai cũng muốn sống một ngày cho ra sống trong hiện tại. Trái với tuổi xuân xanh hướng về mai sau, tuổi 70, 80 thường nhìn về ngày mai vô định giữa vô thường… 

Phật pháp và tâm rỗng lặng (thiền định) có thể giúp con người an tâm rủ bỏ được sự dính mắc, cột buộc với quá khứ và bám víu vào tương lai để được sống những ngày cuối đời an nhiên và tự tại. Nội dung lý giải trong Nhân Quả Đồng Thời nương vào phương pháp luận của Tam Pháp Ấn (Vô thường, Duyên khởi, Tánh Không) và tri thức luận của Hoa Nghiêm. Hai vị trí của Nhân và Quả… trong Pháp tánh Tông Hoa Nghiêm đều tại Trung đạo. Điểm dừng của Thầy sau cuộc hành trình tâm đạo gắn kết với tri thức ngót cả nghìn trang sách (838 trang) là sự biết ơn cuộc đời này đã cho Thầy những ngày ngồi mơ ước như lời trích mà Thầy đã chọn câu hát của Trịnh Công Sơn đặt đầu trang trong Lời Cảm Tạ: “Dù đến rồi đi, tôi cũng xin tạ ơn người, tạ ơn đời, tạ ơn ai đã cho tôi còn những ngày ngồi mơ ước cùng người,…”

Thế giới huyền diệu nhất trong kinh điển nhà Phật là thế giới của Hoa Nghiêm bởi Hoa Nghiêm là ngôn ngữ vô ngôn của đức Phật thuyết pháp 21 ngày trong thiền định cho chư thiên ở cung trời Đạo Lợi, cõi trời Đâu Suất.

Thầy đã đến và đã đi… Xin bái biệt Thầy. Hương linh sẽ nương theo muôn nghìn trang rỗng lặng – có đôi cánh mây trắng trên đường sương khói Hoa Nghiêm – để thanh thản ra đi mà thât sự là trở về. Đi về đồng thời như nhân quả.    

 

                                              Sacramento mùa Xuân - Tết 2020

                                                      Trần Kiêm Đoàn       

 

Ý kiến bạn đọc
08/02/202019:38:04
Khách
Cầu nguyện hương hồn Thầy Nguyễn văn Hai tiêu diêu nơi miền cực lạc.
Thầy Nguyễn văn Hai còn là Hiệu trưởng Trường Trung Học Bán công đầu tiên ở Huế.
Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Ni giới Việt Nam có một lịch sử truyền thừa lâu dài và đó là sự truyền thừa mang tính chính thống. Phật giáo Đại Thừa và tinh thần Bồ Tát đạo cũng thấm nhuần trong mỗi vị Ni trong bước chân hoằng hóa.
Cuốn sách ngôn từ đẹp và mạnh mẽ này thể hiện niềm tin của Barack Obama rằng, dân chủ không phải là một món quà từ trên cao rơi xuống mà là điều được hình thành dựa trên sự đồng cảm, thấu hiểu và chung tay xây dựng mỗi ngày.
Trong bài trước, khi viết cảm nhận cho thi tập “Xướng Họa Cao Mỵ Nhân & Trịnh Cơ,” vì thời gian có hạn, nên tôi chưa kể hết về Cao Mỵ Nhân (CMN) nhà thơ tiền bối mà tôi hằng kính trọng và khâm phục. Sau khi gửi bài đăng, đọc lại tôi cứ cảm thấy còn thiêu thiếu chút gì.
Nhân loại đã biết cách bay lên mặt trăng, tuy nhiên nhiều nơi trên địa cầu vẫn còn bị ràng buộc với những thói quen xưa cổ, trong đó một thành kiến khó rời bỏ là xem nhẹ phụ nữ. Hầu hết các tôn giáo cũng xem nhẹ phụ nữ. Riêng trong Phật Giáo, phụ nữ từ xưa vẫn có một vị trí đáng kính và bình đẳng trên đường học đạo, để tận cùng là thành tựu Niết Bàn. Khi vua Pasenadi nước Kosala không vui vì hoàng hậu Mallikà sinh một bé gái, Đức Phật trong Kinh SN 3.16 dạy vua rằng: "Này Nhân chủ, ở đời / Có một số thiếu nữ / Có thể tốt đẹp hơn / So sánh với con trai / Có trí tuệ, giới đức..." Hơn hai mươi thế kỷ sau, ý thức nữ quyền mới trở thành phong trào. Theo định nghĩa cô đọng và đơn giản, nữ quyền là niềm tin vào sự bình đẳng của nữ giới với nam giới về chính trị, kinh tế và văn hóa. Do vậy thường khi, nữ quyền gắn liền với dân quyền, vì bình quyền nam nữ dẫn tới ý thức bình quyền cho từng người dân, đặc biệt là nơi các dân tộc đang bị các nước thực dân thống trị, hay nơi các sắc tộc thiểu số
Daisetsu Teitaro Suzuki sinh ngày 11 tháng 11 năm 1870 và mất ngày 12 tháng 7 năm 1966 tại thành phố Kamakura, Nhật Bản, theo www.en.wikipedia.org. Có nơi nói ông sinh vào tháng 10, nhưng năm sinh của ông thì tất cả tài liệu đều giống nhau. Ông sinh ra tại Honda-machi, Kanazawa, Quận Ishikawa, Nhật Bản. Ông là người con trai thứ tư trong gia đình mà người cha là y sĩ Ryojun Suzuki. Pháp Danh Daisetsu của ông đã được Thầy Bổn Sư của ông là Thiền Sư Soyen Shaku [Thích Tông Diễn] ban cho. Thiền Sư Soyen Shaku cũng là người đầu tiên dạy Thiền ở Mỹ. Giai cấp võ sĩ đạo mà Suzuki được sinh ra đã suy tàn với sự sụp đổ của chế độ phong kiến, buộc mẹ của ông là nữ Phật tử Jōdo Shinshū đã nuôi dưỡng ông trong hoàn cảnh nghèo đói sau khi cha của ông qua đời. Khi ông đủ lớn khôn để suy nghĩ về số phận của mình được sinh trong bối cảnh này, ông bắt đầu tìm câu trả lời trong nhiều hình thức khác nhau của tôn giáo. Trí tuệ bén nhạy và sâu sắc tự nhiên của ông đã khó chấp nhận một số vũ trụ quan mà ông
Vâng. Tôi đã nhìn thấy chúng qua gương một dòng trong. Những viên cuội lấp lánh nắng mai. Những viên cuội lung linh trăng rằm. Phản chiếu mầu sắc tĩnh và động. Những viên cuội lắng vào thẳm sâu giấc mơ của dòng -dòng chữ long lanh- ánh lên những gửi gắm của thời gian.
Du Tử Lê: Nguyễn không chỉ có được cho mình một nội lực thi ca thâm hậu, một đam mê quyết liệt tới mức sẵn lòng đánh đổi mọi tiện nghi, may mắn (?) đời thường và, nhất là những thảm kịch, ngộ nhận mà Nguyễn đã trải qua tự những ngày thơ ấu tới hôm nay!...
Khi King lên ba tuổi, cha ông là Donald Edwin King đã bỏ gia đình đi biền biệt bằng một lời nói dối là “đi mua gói thuốc lá.” Mẹ ông, bà Nellie Ruth Pillsbury, đã một mình nuôi dưỡng King và người anh nuôi David, đôi khi họ đối diện với sự ngặt nghèo về tài chánh. Gia đình đã dời tới thị trấn quê nhà của Ruth ở Durham, Maine, nhưng cũng chỉ ở đó một thời gian ngắn rồi tới thị trấn Fort Wayne thuộc tiểu bang Indiana và rồi sau đó tới thị trấn Stratford của tiểu bang Connecticut. Khi còn bé, King chứng kiến một tai nạn kinh khủng và đó là một trong những người bạn của ông đã bị xe lửa cán chết trên đường rầy. Đã có người cho rằng điều đó có thể là cảm hứng cho những sáng tạo kinh dị của ông, dù King đã bác bỏ ý tưởng này.King đã học tại Trường Tiểu Học Durham Elementary School và Trường Trung Học Lisbon Falls High School.King đã bắt đầu viết từ khi ông còn nhỏ. Khi đi học ở trường, ông đã viết nhiều câu chuyện dựa vào các phim mà ông đã xem gần lúc đó và đã bán những chuyện này
Vừa qua, Văn Bút Việt Nam Hải Ngoại Vùng Đông Bắc Hoa Kỳ (VNHNVĐB HK) mà tôi tham gia, nhận được một tin vui thật lớn, làm rộn ràng cả diễn đàn Văn Bút. Đó là tin văn sĩ gốc Việt Hà Thúc Khánh (Khánh Hà), phu quân của thành viên Văn Bút văn thi sĩ Nguyễn Phương Thúy, đã đoạt cùng lúc hai giải thưởng văn học giá trị của Hoa Kỳ chỉ cách nhau có một tháng.
Trong văn học hiện đại, Hàn Mặc Tử là một tác giả được tôn sùng và hâm mộ. Năm 1942, nhà phê bình Vũ Ngọc Phan nêu nhận xét: “Từ ngày Hàn Mặc Tử từ trần đến nay, mới hai năm mà người ta đã nói rất nhiều và viết rất nhiều về Hàn Mặc Tử”.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.