Khi bạn nghe một người hát hay theo ý mình, cảm giác của bạn như thế nào? Phải chăng là thích thú, một phần khen ngợi, một phần ngưỡng mộ? Nếu ca khúc đó là ca khúc có liên quan đến quá khứ của mình, dính dấp đến hình hài ai đó, phải chăng lòng thêm phần đê mê, tâm tư bỗng dưng mềm xuống, bùi ngùi? Khi cảm xúc đã trôi qua, còn cảm tưởng thì sao?
Phải chăng người hát hay cho bạn một khái niệm, như Royal Staton đã viết, một trình bày diễn cảm đầy ý nghĩa? Nghệ thuật hát của họ truyền đạt đến bạn một điều gì có thể thấu hiểu và khoan khoái? một tâm tình, một câu chuyện, một cảm giác vui, một sắc vị của đẹp, một nghệ thuật thanh nhạc cao, tóm lại, một điều gì có ý nghĩa? (Trang 118)
Khi xem và nghe những ca sĩ thành danh hát, chúng ta có thể lưu ý đến nghệ thuật riêng của mỗi người khơi động ý nghĩa của trình bày bài hát (khác với ý nghĩa của ca khúc). Mức độ nghệ thuật đó đánh giá trình độ của mỗi ca sĩ và cũng đánh giá trình độ của người thưởng ngoạn. Nếu không cùng một băng tầng, khó mà gặp gỡ nhau lâu dài. Nếu không đi cùng một hướng, làm sao ngồi chung thuyền? Có lẽ, bạn cũng đã có kinh nghiệm, trong những lúc hát, ý nghĩa giá trị mà bạn muốn mang đến người nghe, vì những lý do nào đó, người nghe đã không lãnh hội.
Toàn thể khái niệm về Ý Nghĩa Của Ca Hát là điều gì tinh tế và khó nắm bắt. Giống như một hương vị độc đáo của một món ăn ngon, nó là một phẩm chất không thể xác định, nhưng nếu không có nó, món ăn ngon hoặc tiếng hát hay, sẽ không có hiệu quả như mong muốn. (Trang118).
Khái niệm “Ý nghĩa của ca hát” không có định nghĩa rõ ràng. Ngay cụm từ “Ý nghĩa của ca hát” cũng không chính xác vì từ vựng “ý nghĩa” nghiêng về giá trị và từ vựng “ca hát” nghiêng về nghệ thuật diễn đạt. Không thể xác định, chúng ta tìm hiểu qua cách so sánh.
Ví dụ, người đệm đàn, tuy là bài quen thuộc, đã quen bài bản, nhưng người chơi đàn nghệ sĩ sẽ đệm cho mỗi người hát mỗi khác, sẽ đệm mỗi lần mỗi khác. Mỗi lần đệm là mỗi lần cho phép hứng khởi và tự phát được tự do lộng lẫy, dĩ nhiên trên nền tảng lý thuyết âm nhạc thuần thục. Phần trôi nổi sáng tạo chính là điểm đặc thù của mỗi người chơi đàn. Đó là ý nghĩa của đệm đàn.
Ví dụ, phụ nữ luôn luôn trang điểm theo niềm tin “thế nào là đẹp” của mỗi người. Họ học hỏi, thí nghiệm, thay đổi vật liệu, thậm chí vay mượn dao kéo … tất cà kinh nghiệm thực hành mỗi ngày mỗi tích trữ và kinh nghiệm hiệu quả của vay mượn y khoa trở thành kinh nghiệm đặc thù của mỗi người nữ về tự trang điểm, đôi khi trang điểm giùm người khác. Người phụ nữ trang điểm hay đẹp mỗi lần ngồi trước gương soi không phải để làm đẹp khuôn mặt của mình, mà làm đẹp khuôn mặt đang đối diện. Nói một cách khác, khuôn mặt trong gương là khuôn mặt khách quan, dùng nghệ thuật chủ quan về cái đẹp, làm cho khuôn mặt khách quan đẹp hơn theo giá trị tùy mỗi trường hợp. Trang điểm đi chợ khác với trang điểm đi party sinh nhật, khác với party công sở, khác với buổi đi nghe hòa nhạc … Đó là ý nghĩa của trang điểm. Biết vậy, mới hay cho câu thơ Vắng chàng điểm phân trang hồng với ai? (Chinh Phụ Ngâm.)
Khi nói về thực hành, “ý nghĩa của ca hát” là những gì thu hút người nghe trong mỗi lần trình diễn. Sẽ không có hai lần trình diễn giống nhau, không có khán giả giống nhau, vì vậy, sẽ không có ý nghĩa của ca hát giống nhau.
Khi thực hành, ý nghĩa của ca hát chỉ hiện diện trong lúc trình diễn. Vì vậy, lời giới thiệu hoặc chính người hát tự giới thiệu phải là phần đóng góp cho ý nghĩa của ca hát, không phải để màu mè, trang điểm văn chương, hoặc để đánh bóng người nói. Đó là ý nghĩa của giới thiệu người hát.
Trong khi lý thuyết cho thấy, ý nghĩa của ca hát là giá trị diễn đạt, thì thực hành, có thể mượn câu nói thời danh của triết gia Heraclitus, không bao giờ có thể tắm hai lần trong cùng một dòng sông.
Ngu Yên.
(*) Steps To Singing for Voice Classes. Third Edition. Tác giả Royal Stanton, 1983. Wadsworth Publishing Company.
Giới thiệu số đặc biệt về âm nhạc
Tạp Chí Đọc Và Viết Số 5. Tháng 1, 2021
Đọc và tải xuống miễn phí.
https://www.academia.edu/53254697/T%E1%BA%A1p_Ch%C3%AD_%C4%90%E1%BB%8Dc