Hôm nay,  

Hợp Tác Nghiên Cứu Khoa Học: Có Thể Nào Vừa Cởi Mở Vừa Đảm Bảo An Ninh?

17/01/202500:00:00(Xem: 630)

khoa hoc
Việc cân bằng giữa sự cởi mở để thúc đẩy tiến bộ khoa học và siết chặt an ninh để bảo vệ lợi ích quốc gia đang là một bài toán khó cho nhiều nước. (Nguồn: pixabay.com)
 
Giữa lúc tình hình ngày càng căng thẳng, Hoa Kỳ và TQ đã ký một thỏa ước song phương về khoa học và công nghệ vào ngày 13 tháng 12 năm 2024. Dù được coi là sự “gia hạn” của hiệp ước 45 năm trước nhằm khuyến khích hợp tác, thỏa ước mới có khá nhiều điều thay đổi, và thực ra, đây là một bước ngoặt lớn.
 
Thỏa ước mới đã thu hẹp đáng kể phạm vi của hiệp ước ban đầu, giới hạn các chủ đề được phép nghiên cứu chung, hạn chế cơ hội hợp tác và bổ sung cơ chế giải quyết tranh chấp mới.
 
Sự thay đổi này cho thấy khuynh hướng chung của thế giới trước mối lo ngại về an ninh trong nghiên cứu khoa học. Chính phủ các nước ngày càng lo lắng về nguy cơ các đối thủ quốc tế lợi dụng sự hợp tác khoa học xuyên biên giới để chiếm thế thượng phong về quân sự, mậu dịch hoặc đánh cắp bí mật an ninh quốc gia.
 
Trong vài tháng gần đây, Liên Âu, Canada, Nhật Bản và Hoa Kỳ đã đồng loạt công bố các biện pháp nghiêm ngặt nhằm bảo vệ các nghiên cứu nhạy cảm khỏi sự can thiệp từ nước ngoài. Nhưng có một vấn đề là: nếu siết chặt an ninh quá mức, có thể cản trở sự hợp tác quốc tế, vốn là động lực thúc đẩy tiến bộ khoa học.
 
Là một nhà phân tích chính sách và là giáo sư về quan hệ công chúng (Ohio State University), Caroline Wagner đã nghiên cứu về hợp tác quốc tế trong khoa học và công nghệ, cùng những tác động đối với các chính sách công và đối ngoại. Bà cũng đã dõi theo mối quan hệ ngày càng gần gũi trong lĩnh vực khoa học và công nghệ giữa Hoa Kỳ và TQ, từ việc chuyển giao kiến thức ban đầu cho đến sự hợp tác và cạnh tranh thực sự sau này.
 
Giờ đây, khi các quy định về an ninh làm thay đổi mối quan hệ hợp tác từng cởi mở này, có một câu hỏi quan trọng là: Các quốc gia có thể thắt chặt an ninh nghiên cứu mà không làm suy yếu sự cởi mở, vốn là nền tảng cho sự phát triển khoa học, hay không?
 
Sự trỗi dậy của TQ thay đổi cục diện toàn cầu
 
Sự gia tăng số lượng các công bố nghiên cứu khoa học của TQ đánh dấu một bước chuyển mình lớn trên bản đồ nghiên cứu toàn cầu. Vào năm 1980, các khoa học gia TQ chỉ đóng góp chưa đầy 2% số bài báo nghiên cứu được đưa vào cơ sở dữ liệu Web of Science. Tuy nhiên, đến năm 2023, con số này đã tăng lên 25%, vượt mặt Hoa Kỳ và chấm dứt 75 năm dẫn đầu của chúng ta kể từ năm 1948, khi Hoa Kỳ vượt qua Anh.
 
Không chỉ về các bài báo nghiên cứu khoa học, TQ cũng trở nên nổi bật về bằng sáng chế (patents). Nếu như năm 1980, TQ chưa nắm trong tay bằng sáng chế nào, thì đến năm 2022, các công ty TQ đã dẫn đầu trong danh sách số lượng bằng sáng chế do Hoa Kỳ cấp cho các công ty nước ngoài. Họ đã sở hữu 40,000 bằng sáng chế, so với chưa đến 2,000 bằng sáng chế của các công ty Anh. Trong nhiều lĩnh vực khoa học và công nghệ tiên tiến, TQ đang là một trong những quốc gia hàng đầu thế giới, nếu không muốn nói là dẫn đầu.
 
Kể từ năm 2013, Bắc Kinh trở thành đối tác hàng đầu của Washington trong lĩnh vực khoa học. Hàng ngàn sinh viên và nhà nghiên cứu TQ đã hợp tác chặt chẽ với các đồng nghiệp Hoa Kỳ. Tuy nhiên, thay vì thúc đẩy tự do, dân chủ như kỳ vọng của các quyết sách gia Hoa Kỳ khi ký hiệp ước song phương năm 1979, Bắc Kinh  đã tận dụng công nghệ để củng cố chế độ chuyên quyền của mình và tăng cường sức mạnh quân sự với tham vọng trở thành cường quốc khu vực và toàn cầu.
 
Khoa học và công nghệ không chỉ quyết định thắng thua trên chiến trường mà còn là chìa khóa cho sự phát triển kinh tế. Sự trỗi dậy của TQ, với sự kiểm soát chặt chẽ của nhà nước, đang định hình lại cán cân quyền lực thế giới. Trái ngược với các quốc gia có nền khoa học cởi mở và minh bạch, TQ thường “ém” bí mật các kết quả nghiên cứu, đồng thời khai thác công nghệ từ phương Tây qua các hoạt động như tấn công mạng, cưỡng ép chuyển giao công nghệ và cài gián điệp công nghiệp. Chính những hành động này đã khiến nhiều quốc gia buộc lòng phải triển khai các biện pháp an ninh nghiêm ngặt để bảo vệ lợi ích của mình.
 
Các quốc gia phản ứng ra sao?
 
Theo Cơ quan Điều tra Liên bang Hoa Kỳ (FBI), TQ đã đánh cắp các công nghệ và dữ liệu nghiên cứu nhạy cảm nhằm tăng cường sức mạnh quân sự. Sáng kiến Trung Hoa (China Initiative) đã được triển khai dưới thời chính quyền Trump nhằm truy quét gián điệp và tội phạm trộm công nghệ. Dưới thời Biden, dù chương trình này không còn sử dụng tên cũ, nhưng áp lực vẫn không giảm bớt.
 
Đạo luật Chips and Science năm 2022 yêu cầu Quỹ Khoa học Quốc gia (National Science Foundation – NSF) thành lập một trung tâm tên là “SECURE.” Trung tâm này có nhiệm vụ hỗ trợ các trường đại học và công ty nhỏ trong việc đưa ra quyết định dựa trên các thông tin và yếu tố liên quan đến an ninh nghiên cứu. Giáo sư Wagner cũng có tham gia, làm việc với SECURE để đánh giá hiệu quả hoạt động của trung tâm.
 
Không chỉ Hoa Kỳ, nhiều quốc gia tiên tiến khác cũng đang đề cao cảnh giác. Liên Âu đã khuyến khích các quốc gia thành viên tăng cường các biện pháp an ninh nghiên cứu. Nhật Bản đã hợp tác với Hoa Kỳ, công bố nhiều biện pháp sâu rộng nhằm bảo vệ các nghiên cứu nhạy cảm khỏi sự can thiệp và khai thác từ nước ngoài.
 
Các quốc gia Âu Châu cũng ngày càng nhấn mạnh vai trò của chủ quyền công nghệ như một cách để giảm bớt nguy cơ từ TQ. Tương tự, nhiều quốc gia Á Châu cũng tỏ ra thận trọng khi Bắc Kinh ngỏ ý hợp tác.
 
Úc là một trong những quốc gia lên tiếng thẳng thắng nhất, mạnh mẽ nhất về mối đe dọa từ sự trỗi dậy của TQ. Nhiều nước khác cũng đã có hành động. Hà Lan đã ban hành một chính sách về hợp tác quốc tế an toàn trong nghiên cứu. Thụy Điển thì gióng lên hồi chuông báo động sau khi có một nghiên cứu phát hiện gián điệp đang lợi dụng các trường đại học của họ để thu thập thông tin.
 
Canada thành lập hẳn Trung tâm An ninh Nghiên cứu (Research Security Centre). Tương tự như Hoa Kỳ, họ cũng đã bổ nhiệm các cố vấn tại nhiều khu vực để hỗ trợ trực tiếp các trường đại học và nhà nghiên cứu. Ngoài ra, Canada hiện bắt buộc tiến hành đánh giá nguy cơ đối với tất cả các quan hệ đối tác nghiên cứu liên quan đến những công nghệ nhạy cảm. Các biện pháp tương tự cũng đang được thực hiện tại Úc và Anh.
 
Tại Đức, những quy định mới ban hành năm 2023 yêu cầu thành lập các đơn vị đảm bảo tuân thủ và các ủy ban đạo đức để giám sát những nghiên cứu liên quan đến an ninh. Các đơn vị này chịu trách nhiệm tư vấn cho nhà nghiên cứu, hòa giải tranh chấp và đánh giá tác động đạo đức lẫn an ninh của mỗi dự án nghiên cứu. Họ tập trung vào việc  triển khai những biện pháp bảo vệ, kiểm soát chặt chẽ các dữ liệu nhạy cảm, và ngăn chặn mọi nguy cơ lạm dụng dữ liệu.
 
Với Nhật Bản, chính sách năm 2021 buộc nhà nghiên cứu phải công khai và thường xuyên cập nhật mọi thông tin liên quan đến các tổ chức liên kết, nguồn tài trợ (dù là trong nước hay quốc tế) và những xung đột lợi ích tiềm ẩn. Một hệ thống quản trị R&D liên bộ cũng đã được triển khai để tổ chức các buổi hội thảo và đào tạo, hỗ trợ các khoa học gia và các tổ chức hiểu rõ những nguy cơ mới cũng như phương thức tối ưu để đảm bảo an ninh nghiên cứu.
 
Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng đang có một cơ sở dữ liệu với hơn 206 tuyên bố chính sách an ninh nghiên cứu được ban hành kể từ năm 2022.
 
Chẳng còn cởi mở
 
Tuy nhiên, việc đặt nặng yếu tố an ninh cũng có nguy cơ làm giảm nhiệt huyết hợp tác quốc tế – yếu tố cốt lõi thúc đẩy tiến bộ khoa học. Trên thực tế, có đến 25% số bài báo khoa học của Hoa Kỳ được phát triển từ hợp tác quốc tế. Nhiều bằng chứng chỉ ra rằng việc gắn kết và cởi mở với cộng đồng quốc tế giúp tạo ra những nghiên cứu khoa học có tầm ảnh hưởng lớn hơn, và các khoa học gia xuất sắc nhất thường làm việc xuyên biên giới.
 
Hơn thế nữa, nền khoa học thế giới phụ thuộc vào dòng chảy tự do của ý tưởng và nguồn nhân lực chất lượng cao vượt qua mọi rào cản địa lý. Sau Chiến tranh Lạnh, khoa học tiến bộ nhanh hơn khi cánh cửa hợp tác giữa các nước được rộng mở. Mặc dù số lượng nghiên cứu nội địa không tăng nhiều trong thời gian qua, nhưng hợp tác quốc tế lại tăng trưởng mạnh mẽ, phản ánh khuynh hướng “toàn cầu hóa” của khoa học ngày nay.
 
Các tổ chức nghiên cứu đang đối mặt với thách thức lớn trong việc áp dụng các yêu cầu mới mà không tạo ra bầu không khí nghi kỵ và cô lập. Bởi nếu các quốc gia cứ mãi “co cụm” trong đường biên giới của mình, tiến bộ khoa học của nhân loại rất có thể sẽ chậm lại. Sự cởi mở trong nghiên cứu khoa học sẽ luôn tiềm ẩn nguy cơ, và đáng buồn thay, có lẽ chúng ta đang dần bước đến hồi kết của kỷ nguyên hợp tác toàn cầu trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học.

Nguyên Hòa biên dịch

Nguồn: “Can science be both open and secure? Nations grapple with tightening research security as China’s dominance grows” được đăng trên trang TheConversation.com.

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Sẽ áp thuế Trung Quốc, kể cả dược liệu và thuốc Hoa Kỳ đang nhập từ TQ. Thuế quan của Tổng thống Trump tại Trung Quốc đã có hiệu lực và đánh vào tất cả các sản phẩm nhập từ TQ — bao gồm một số loại thuốc dược phẩm mà người Mỹ sử dụng.
Tại sao Ngô Thì Nhậm (1746-1803) đã từng viết rằng Đức Phật dạy phải giết cha, giết mẹ, và giết các nhà sư? // Why did Ngô Thì Nhậm (1746-1803) once assert that the Buddha taught a good practitioner to kill one's father, mother, and monastics?
Bài trên báo The Hill ngày 7/2/2025 được dịch sau đây là của Macabe Keiliher, phó giáo sư tại Khoa Lịch sử Clements tại SMU Dallas. Ông đang viết một cuốn sách về công nghiệp hóa và năng lực sản xuất ở Đông Á. Nội dung: Thuế quan sẽ không đưa ngành sản xuất của Mỹ trở lại.
Hội Tết Sinh Viên lần thứ 43 Với chủ đề “Xuân Hoài Niệm” do Tổng Hội Sinh Viên Việt Nam tổ chức, đã diễn ra tưng bừng trong ba ngày từ thứ Sáu ngày 31/1/2025 đến Chủ Nhật ngày 2 tháng 2 /2025 tại Công viên Garden Grove Park, cạnh Trường trung học Bolsa Grande, với hàng chục ngàn người tham dự. Với nhiều chương trình ca nhạc hấp dẫn, nhiều gian hàng ăn uống, nhiều trò chơi cho cả người lớn lẫn trẻ em, nhưng đặc biệt hơn hết là những hình ảnh và sinh hoạt đậm nét dân tộc. Những hàng thanh niên mặc trang phục lính thú cầm giáo đứng chào, theo tiếng hô thì đưa mũi giáo ra chào. Những góc chợ quê với các thúng gạo, thúng nếp, mái rơm, quang gánh và thiếu nữ áo bà ba.
Sky River Casino rất hào hứng được chào đón Năm Ất Tỵ 2025 với những giải thưởng lớn dành cho các thành viên Sky River Rewards. Chúng tôi kính chúc mọi người một năm mới thịnh vượng. Kính mong những dự án mới của bạn sẽ được chúc phúc với “nguồn may mắn vô hạn”! Sky River sẽ trình diễn một màn Múa Rồng và Múa Lân vào ngày 1 tháng 2 năm 2025, lúc 3 giờ chiều để chào mừng Tết Nguyên Đán. Những chú lân cho sự kiện này được thiết kế riêng cho sòng bạc Sky River, dùng thương hiệu và màu sắc tượng trưng của sòng bạc, và được trình diễn đặc biệt bởi Hiệp Hội Múa Lân và Rồng Sếu Trắng Leung’s. Màn trình diễn ngoạn mục này sẽ tượng trưng cho điềm lành và chào đón may mắn cho năm sắp tới.
Mời quý khách cùng Pechanga Casino Resort mừng năm Ất Tỵ 2025! Tận hưởng các hoạt động và chương trình thiết kế để mang niềm vui và điều may đến với mọi người.
Nhập cư không giấy tờ là một vấn đề quan trọng trong chính trị Hoa Kỳ, nhưng việc xác định rõ những thông tin cơ bản về nhóm người này, nơi họ sống và cách số lượng của họ thay đổi trong vài thập kỷ qua không hề dễ dàng. Là một người nghiên cứu về nhân khẩu học của người nhập cư tại Hoa Kỳ, Jennifer Van Hook, Giáo sư danh dự về Xã hội học và Nhân khẩu học của Đại học Penn State viết rằng Bà đã chứng kiến sự thay đổi của các dữ liệu này qua thời gian. Bà cũng đưa ra những thông tin cơ bản để làm rõ bức tranh nhập cư tổng thể, đặc biệt khi Tổng thống Donald Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai với cam kết mạnh tay trấn áp người nhập cư, bao gồm cả việc trục xuất hàng loạt.
Là một hành tinh đá có kích thước tương đương Địa cầu với nhiệt độ bề mặt lên đến 1,000 độ Fahrenheit (khoảng 537 độ C), Kim tinh từ lâu đã được mệnh danh là “chị em song sinh đáng sợ” của Địa cầu. Biệt danh này xuất phát từ ý kiến phổ biến cho rằng Kim tinh có thể từng được bao phủ bởi các đại dương, giống như Địa cầu.
Vào năm 2024, nhiều người ở Trung Quốc đã trở thành nạn nhân của những vụ sát hại bí ẩn trên đường phố. Riêng trong tháng 11, hai vụ việc nghiêm trọng đã xảy ra. Ngày 11/11, một người đàn ông ngoài 60 tuổi đã lái chiếc SUV lao vào đám đông, giết chết 35 người vô tội trước sân vận động thể thao ở Chu Hải, tỉnh Quảng Đông. Năm ngày sau, vào 16/11, một thanh niên 21 tuổi đã đâm chết tám người trong một vụ tấn công bằng dao tại trường dạy nghề cũ ở Vô Tích, miền đông Trung Quốc.
Vào ngày 27 tháng 12 năm ngoái, với viễn vọng kính ATLAS ở Chile, các nhà thiên văn học đã phát hiện một tiểu hành tinh (asteroid) đang di chuyển ra xa Địa cầu. Tiểu hành tinh này được đặt tên là 2024 YR4, được phát hiện chỉ vài ngày sau khi “lang thang” đến khá gần Địa cầu. Nhưng sau khi quan sát thêm, họ phát hiện 2024 YR4 đang đi theo quỹ đạo có thể khiến nó va chạm với Địa cầu vào ngày 22 tháng 12 năm 2032.
Người nhập cư là xương sống của nền kinh tế Hoa Kỳ, là lực lượng lao động chính của nhiều ngành nghề, trong đó có xây dựng, các dịch vụ khác liên quan đến việc tái thiết sau thảm họa. Sau các vụ cháy rừng khủng khiếp ở Los Angeles, giống như mọi thảm họa khác từng xảy ra ở Hoa Kỳ, những người nhập cư đã làm việc chăm chỉ để dọn dẹp khi khu vực này. Nhiều người trong số những công nhân này là người nhập cư chưa có giấy tờ.
Tổng thống Donald Trump đã nhiều lần thề sẽ hủy bỏ các chính sách của chính quyền Biden hỗ trợ ngành công nghiệp xe điện của Hoa Kỳ. Vào cuối tháng 1, chính quyền Trump đã nhắm vào mục tiêu đầu tiên trong nhiệm vụ đó: các chương trình liên bang cung cấp ngân sách $7.5 tỷ để xây dựng các trạm sạc EV trên khắp cả nước.
Bạn cư ngụ ở Quận Cam và muốn học khóa Cơ bản, và khóa Nâng cao về Thư Pháp? Sau đây là Thư Mời từ Nhóm Thư Pháp Hương Việt.
Panama nói: không cho đi qua kênh đào miễn phí. Vào khuya Thứ Tư, Cơ quan quản lý kênh đào Panama thông báo, phủ nhận việc thực hiện bất kỳ thay đổi nào đối với lệ phí quá cảnh sau khi Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ thông báo rằng Panama đã đồng ý cho phép các tàu của chính phủ Hoa Kỳ đi qua tuyến đường thủy này miễn phí.
Trong buổi họp báo tại Washington, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã gây chấn động khi bất ngờ đề nghị là Hoa Kỳ nên “tiếp quản” Dải Gaza và tái định cư vĩnh viễn gần hai triệu người Palestine đang sống ở đó sang các nước láng giềng.
Viet Bao Podcasts
Tạp Chí Truyền Thanh
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.