Tổng thống Biden hôm nay đã công bố dự án cải tổ Tối Cao Pháp Viện (TCPV) Hoa Kỳ nhằm chống lại điều mà ông gọi là “mối đe dọa ngày càng nghiêm trọng đối với thể chế dân chủ của Mỹ.” Nhà Trắng đã loan báo dự án cải tổ TCPV trên mạng của chính quyền. Tổng Thống Biden cũng đã phổ biến dự án dưới hình thức một bài xã luận trên tờ Washington Post.
Dự án do Tổng Thống Biden đề nghị gồm có ba phần chính:
1. Tổng thống không đứng trên pháp luật.
Theo dự án, một tu chánh án Hiến Pháp sẽ được thiết lập để bảo đảm rằng tổng thống không hưởng quyền miễn tố đối với những tội ác mà một cựu tổng thống đã phạm khi còn đương chức. Tu chánh án này nếu được chấp thuận sẽ hủy bỏ phán quyết của TCPV mới đây về việc cho tổng thống quyền miễn bị truy tố.
Tổng Thống Biden viết nguyên văn như sau: “Tôi chia sẻ niềm tin của những vị sáng lập ra đất nước Hoa Kỳ của chúng ta rằng quyền lực của tổng thống là có hạn chứ không phải tuyệt đối. Chúng ta là một quốc gia của luật pháp - không phải của những vị vua hay những kẻ độc tài.”
Vào ngày 1/7/2024, TCPV với một quyết định 6-3 đã trao cho các tổng thống quyền miễn truy tố rộng rãi đối với những tội ác mà họ phạm phải khi còn đương nhiệm. Phán quyết này nhắm bao che cựu Tổng Thống Trump đã bị truy tố trong các vụ án hình sự.
2. Giới hạn nhiệm kỳ của thẩm phán.
Theo dự án cải tổ TCPV, tổng thống sẽ bổ nhiệm một thẩm phán hai năm một lần. Mỗi thẩm phán sẽ phục vụ một nhiệm kỳ giới hạn 18 năm.
Trong bài xã luận Tổng Thống Biden giải thích: “Chúng ta đã có giới hạn nhiệm kỳ đối với các tổng thống trong gần 75 năm. Chúng ta nên có điều tương tự đối với các thẩm phán TCPV.”
Ô. Biden nói tiếp: “Giới hạn nhiệm kỳ sẽ giúp bảo đảm rằng thành viên của TCPV sẽ thay đổi một cách đều đặn. Điều này sẽ làm cho thời gian đề cử của tòa án dễ dự đoán và bớt tùy tiện hơn. Giới hạn nhiệm kỳ sẽ làm giảm rủi ro là bất kỳ một vị tổng thống nào cũng có thể thay đổi hoàn toàn cơ cấu của TCPV ảnh hưởng đến nhiều thế hệ sau.”
3. Quy tắc đạo đức
Hiện tại, tất cả các thẩm phán liên bang ở Hoa Kỳ đều bị ràng buộc bởi một bộ quy tắc đạo đức. Nhưng đối với những thẩm phán ở TCPV, quy tắc đạo đức là tự nguyện và tự thực thi. Dự án cải tổ TCPV được đưa ra sau khi báo chí đã phanh phui ra rằng Thẩm Phán Clarence Thomas và vợ ông đã nhận được hàng trăm nghìn đô la tiền học phí và lệ phí tư vấn bí mật từ các tỷ phú bảo thủ và các nhà hoạt động tư pháp bảo thủ. Theo đề nghị của Tổng Thống Biden, các thẩm phán TCPV “sẽ được yêu cầu minh bạch hóa quà tặng, giới hạn hoạt động chính trị và tự rút lui khỏi các vụ án mà họ hoặc vợ/chồng của họ có mâu thuẫn về tài chính hoặc lợi ích khác”.
KẾT LUẬN
Ngay từ khi lên làm tổng thống, ông Biden đã thành lập một ủy ban vào năm 2021 để nghiên cứu các vấn đề liên quan đến TCPV nhưng ủy ban này đã không đưa ra một khuyến nghị cụ thể và Tổng Thống Biden đã không có một hành động nào. Kể từ đó, TCPV đã lật ngược quyền phá thai, ngăn chặn các biện pháp kiểm soát súng, loại bỏ đặc cách dành cho các sắc tộc trong tiến trình tuyển sinh viên đại học (affirmative action), không tuân thủ các tiền lệ pháp lý, giảm dần quyền bảo vệ L.G.B.T.Q. và loại bỏ một phần chính trong chương trình xóa nợ cho sinh viên của Biden, một sáng kiến đặc trưng của ông trong chính sách đối nội.
Lý do nào xui khiến Tổng Thống Biden phải hành động. Trong bài xã luận trên tờ Washington Post, ông viết “Tôi rất tôn trọng các định chế và sự tách biệt của chúng ta về quyền lực. Những gì đang xảy ra bây giờ là không bình thường, và nó làm suy yếu niềm tin của công chúng vào các quyết định của Tối Cao Pháp Viện, bao gồm cả những quyết định ảnh hưởng đến quyền tự do cá nhân. Bây giờ chúng ta đang ở trong cuộc khủng hoảng.”
Trong thời gian gần đây ông Biden đã thảo luận về dự án cải tổ TCPV với các học giả hiến pháp. Trong bài xã luận, Tổng Thống Biden đã cho biết cả ba đề nghị cải tổ TCPV đều được đa số người Mỹ, cũng như các học giả hiến pháp bảo thủ và cấp tiến ủng hộ.
Biden nói thêm: “Chúng ta có thể và phải ngăn chặn việc lạm dụng quyền lực của tổng thống. Chúng ta có thể và phải khôi phục niềm tin của công chúng vào TCPV. Chúng ta có thể và phải tăng cường các rào chắn bảo vệ nền dân chủ.”
Phó Tổng thống Kamala Harris, ứng cử viên tổng thống của đảng Dân chủ, ca ngợi những nỗ lực cải tổ TCPV và cho biết bà là một đối tác trong dự án này. Bà nói “Những cải tổ này sẽ giúp khôi phục niềm tin vào tòa án, tăng cường sức mạnh dân chủ của chúng ta và đảm bảo không ai đứng trên luật pháp."
Việc cải tổ TCPV là một việc hợp lý và cần thiết, nhưng với một Quốc Hội chia rẽ hiện nay dự án này khó thành công. Trong một bài đăng trên mạng xã hội, Chủ Tịch Hạ Viện Mike Johnson gọi đề nghị cải tổ TCPV sẽ “chết ngay khi chuyển đến Hạ Viện.”
Cựu Tổng thống Donald J. Trump, ứng cử viên Đảng Cộng Hòa tố cáo Tổng Thống Biden và Đảng Dân chủ cố gắng hết sức để tấn công vào TCPV Hoa Kỳ.
Sửa đổi Hiến Pháp bằng một tu chánh án đòi hỏi hai phần ba số phiếu thuận trong Quốc Hội hoặc tại một hội nghị được hai phần ba tiểu bang đồng ý, tiếp theo là sự phê chuẩn của 3/4 cơ quan lập pháp tiểu bang. Điều này gặp nhiều thử thách và đòi hỏi nhiều thời gian, không phải chỉ vài tháng mà là vài năm.
Tuy nhiên, công luận tỏ ra ủng hộ việc cải tổ TCPV vì họ rất thất vọng đối với những vi phạm đạo đức của các thẩm phán do tổng thống Cộng Hòa bổ nhiệm là Clarence Thomas và Samuel Alito. Niềm tin của người dân vào TCPV đã tụt xuống mức thấp nhất trong lịch sử vào những năm gần đây. Theo một cuộc khảo sát của Gallup năm 2023, gần 6 trên 10 người Mỹ không tán thành TCPV xử lý công việc.
Giới hạn nhiệm kỳ của các thẩm phán TCPV và cải cách đạo đức nhận được sự ủng hộ nhiều nhất của công luận cũng như từ phía Đảng Dân chủ và những người ủng hộ cải tổ tòa án.
Đảng Dân chủ có cơ hội thực sự để cải tổ Tối Cao Pháp Viện với thiên thời, địa lợi và nhân hòa.
Nguyễn Quốc Khải
THAM KHẢO
(1) Ankush Khardor, "Democrats May Have a Real Chance to Reform the Supreme Court," Politico, July 29, 2024.
(2) Katie Rogers, "Biden Calls for Major Changes to Supreme
Court," New York Times, July 29, 2024.
(3) Adam Gabbatt and Lauren Gambino, "Biden calls for Supreme Court reforms including 18-year justice term limits, "The Guardian, July 29, 2024.
(4) White House, "FACT SHEET: President Biden Announces Bold Plan to Reform the Supreme Court and Ensure No President Is Above the Law." July 29, 2024.
Gửi ý kiến của bạn
