In hình như vào cuối năm 1989, nhà thơ, nhạc sĩ Đynh Trầm Ca viết bài thơ “ Phương Nam khúc ca trôi dạt của khóm lục bình”, trong đó có hai câu: “ Lục bình vừa trôi vừa trổ bông/ Cỡi đầu sóng chở mùa xuân phiêu dạt”, cũng để ca ngợi loài hoa “ Vừa trôi vừa nở” nhạc sĩ đồng quê Lý Dũng Liêm cũng có nhạc phẩm “Hoa tím lục bình” rất hay, với các ca từ: “ Có một loài hoa vừa trôi vừa nở/ Em lấy chồng rồi anh ở vậy thôi…”. Hình ảnh những khóm lục bình, phiêu dạt trên sông, “vừa trôi vừa nở”, chỉ là những hình ảnh được thi vị hóa, với một đặc tính cá biệt của một loài hoa sông hồ và được mọi người chấp nhận?
Theo bách khoa toàn thư mở ( Wikipedia), thì hoa lục bình hay còn gọi là hoa bèo tây, được miêu tả: Bèo tây (danh pháp hai phần: Eichhornia crassipes Solms) còn được gọi là lục bình, lộc bình, hay bèo Nhật Bản là một loài thực vật thuỷ sinh, thân thảo, sống nổi theo dòng nước, thuộc về chi Eichhornia của họ Họ Bèo tây (Pontederiaceae).
Cây bèo tây xuất xứ từ châu Nam Mỹ, du nhập Việt Nam khoảng năm 1905, do đó trong tiếng Việt mới có tên bèo tây. Còn tên bèo Nhật Bản vì có người cho là mang từ Nhật về. Lộc bình do cuống lá phình lên giống lọ lộc bình. Phù bình vì nó nổi trên mặt nước.Cây bèo tây mọc cao khoảng 30 cm với dạng lá hình tròn, màu xanh lục, láng và nhẵn mặt. Lá cuốn vào nhau như những cánh hoa. Cuống lá nở phình ra như bong bóng xốp ruột giúp cây bèo nổi trên mặt nước. Ba lá đài giống như ba cánh. Rễ bèo trông như lông vũ sắc đen buông rủ xuống nước, dài đến 1m.Sang hè cây bèo nở hoa sắc tím nhạt, điểm chấm màu lam, cánh hoa trên có 1 đốt vàng. Có 6 nhuỵ gồm 3 dài 3 ngắn. Bầu thượng 3 ô đựng nhiều noãn, quả nang. Dò hoa đứng thẳng đưa hoa vươn cao lên khỏi túm lá. Cây bèo tây sinh sản rất nhanh nên dễ làm nghẽn ao hồ, kinh rạch. Một cây mẹ có thể đẻ cây con, tăng số gấp đôi mỗi 2 tuần.
Công dụng của hoa lục bình là: Trong Y học dân gian, tên thuốc của hoa lục bình thường gọi là Phù bình, lá và thân có vị ngọt cay, tính mát không độc, có tác dụng tiêu viêm giải độc lành da. Dùng tươi lá bèo đem giã với muối rồi đem đắp lên ung nhọt, khô thì thay miếng khác, nhiều lần sẽ làm giảm sưng. Nếu vết tấy bắt đầu nung mủ thì sẽ chóng vỡ mủ giảm đau. Dùng khô thân và lá phơi khô sao thơm khử thổ phối hợp với các vị thuốc khác chữa hạch cổ tràng nhạc. Hoa hơi ngọt, tính mát, có tác dụng an thần, lợi tiểu, giải độc, trừ phong nhiệt. Khi ho hen ho đàm hoặc ho gió, chưng một nắm hoa với đường phèn uống, kết hợp thêm hoa hoè hoa khế càng tốt. Người cao huyết áp mãn tính dùng hoa chế trà uống mỗi ngày cũng có tác dụng bình ổn.
Ngoài ra lục bình còn có những công dụng: Ở dạng tự nhiên, loại bèo này có tác dụng hấp thụ những kim loại nặng (như chì, thủy ngân và strontium) và vì thế có thể dùng để khử trừ ô nhiễm môi trường.Bèo tây được sử dụng làm thức ăn cho gia súc, dùng ủ nấm rơm, làm phân chuồng.
Cây bèo tây còn có công dụng thủ công nghiệp. Xơ lục bình phơi khô có thể chế biến để dùng bện thành dây, thành thừng rồi dệt thành chiếu, hàng thủ công, hay bàn ghế.
Như mọi loài rau thôn dã, ngó lục bình xào ngon không kém ngó sen. Đọt non và cuống lá nấu canh tép, cá lóc, tôm khô. Hoa luộc chấm cá kho hoặc xào thịt heo hay lòng heo đều ngon …”
Ở Tây Ninh, lục bình phủ kín dày dặc trên mặt sông Vàm Cỏ Đông, đoạn nhiều nhất là ở xã Cẩm Giang, huyện Gò Dầu ( Tên trước đây người dân đặt cho khúc sông có nghĩa là “Sông Gấm”, vì sắc tím của hoa lục bình). Ở đây Lục bình còn có cái tên cũng rất thơ là “Phiêu bồng thảo”! Lục bình nhiều làm trở ngại những sinh hoạt và vận chuyển trên sông, người ta đã tốn rất nhiều tiền bạc và công sức để “tiêu diệt” lục bình, nhưng làm không xuể, lục bình vẫn tràn lan trên dòng sông. Màu xanh của lục bình đã hình thành nên một dòng sông cũng “biêng biếc” nhưng nhức nhối và khó chịu. Cái màu tím thơ mộng của hoa lục bình vì thế càng làm “tím lòng” những ai qua lại trên khúc sông đã đi vào thơ vào nhạc của Hoài Vũ và Trương Quang Lục…Ở Tây Ninh cũng có nhà máy thử nghiệm dùng lục bình khử ô nhiễm của nguồn nước thải, rồi các Hợp tác xã đan lục bình thành những hàng thủ công mỹ nghệ. Dường như lục bình tùy lúc tùy nơi được “yêu”, “ghét” khác nhau?
Theo những người dân sống ven dòng sông Vàm Cỏ và những lão nông tri điền, thì hoa lục bình không thể vừa trôi vừa… nở, như những hình ảnh thi vị trong thơ, nhạc. Lục bình quần tụ vào một nơi nhất định thì mới trổ hoa, những mảng tím như thêu gấm, làm nao lòng người, lay động những tứ thơ tạo nguồn cảm xúc dào dạt, còn lục bình khi đã ra sông, dập dềnh trôi nổi theo con nước, hoa “nín” lại và không thể trổ hoa! Những cụm lục bình bất chợt bạn gặp, mang theo sắc tím nhớ nhung, mơ mộng, chỉ là những khóm lục bình từ trong ruộng, được người nông dân đẩy dạt ra sông, hoặc thuận tay…đẩy theo con nước. Và lúc đó, đích thị là hoa vừa trôi vừa… tím, theo cuộc sống sông hồ, vô định, chưa biết tấp và tựa vào đâu. Chợt thương những cụm lục bình trôi dạt, mắt bắt màu hoa chong chao vào ánh nắng chiều mà thương mà xót, mà nao nao trong dạ, khi bạn cũng đang “bềnh bồng” trên một chiếc thuyền, ghe thương hồ, cám cảnh, cám người vì một sắc tím lung liêng, giữa dòng nước bạc trắng xóa, mông mênh khói sóng…
Cũng đành thôi “anh ở vậy” mà thương hoa tím lục bình, cái màu áo em năm nào, xuống thuyền qua sông, bắt đầu “ Cỡi sóng”… mà phiêu dạt. Quên lục bình xanh thoi thóp một khúc sông về bên ấy, phải vừa rê máy đuôi tôm, vừa gạt lục bình cho thuyền ghe chạy. Bất chợt một khóm hoa vừa trôi, vừa tím một góc nhìn về phía nhà mẹ khói sương…
TRẦN HOÀNG VY
Gửi ý kiến của bạn
