1.
Mùa mưa ẩm mốc, dọn dẹp lại cái kho chứa đồ cũ, bất chợt gặp….”cố nhân” trong một cái hộp nhựa cũ. “Cố nhân” ở đây chỉ là một…vật dụng xưa, đã lâu lắm rồi không dùng đến “nó” nữa. Một vật dụng nhỏ nhắn, bằng nhôm, vẫn còn riêng cái màu trắng sáng đã bóng lên cùng năm tháng. Đó là cái hộp quẹt, hay bật quẹt với đá lửa, tim được xoắn từ bông gòn có tẩm dầu lửa (dầu hỏa) hay xăng. Cái hộp quẹt thân thiết với các bà nột trợ, các ông hay hút thuốc lào, thuốc lá…Lúc nào cũng kè kè cái hộp quẹt trong túi áo, hay để ở một nơi dễ nhớ và dễ lấy mỗi khi cần sử dụng…
2.
Cái hộp quẹt vỏ nhôm có nắp đậy, với cái bánh xe đánh ( quẹt, bật) vào cục đá lửa, do một cái lò xo phía trong một cái ống nhỏ đẩy lên, tạo thành tia lửa, bắt vào cái tim có tẩm dầu sát bên, tạo nên ngọn lửa vàng run rẩy, song cũng rất ấm áp với bao kỷ niệm của đời người? Còn nhớ, khi ông ngoại tôi còn sống, ông hay gọi cái hộp quẹt bằng cái “ Bi- kê”, có lẽ do phiên âm từ tiếng Pháp ( Briquet), và cũng là vật mà người Pháp mang vào nước ta? Cái hộp quẹt mà nhiều khi bị “kẹt đá” hay hết đá, vô tình không biết, quẹt đến…phồng rộp cả ngón cái cũng chẳng có chút lửa nào! Sau này, vào những năm đầu thập niên 60, theo chân người Mỹ, lại có thêm cái hộp quẹt Zipo, với cái búng tay bật quẹt điệu nghệ của những thanh niên “sành điệu” thời bấy giờ! Bên cạnh cái hộp quẹt bật đá, còn có hộp quẹt diêm, tiện lợi nhưng không ưa ẩm ướt, ít gắn bó. Bởi một cái hộp quẹt có thể gắn bó cả chục năm thậm chí… cả đời với người sử dụng.
Cái hộp quẹt, dưới bàn tay đa tài của những người gò hàn, thậm chí cả người bình thường nhưng có khiếu thẩm mỹ đã được chế ra từ những vỏ, đầu đạn, vật dụng có sẵn trong chiến tranh, làm thành hình thù những con vật như rồng, hổ, và cả những khẩu súng tí hon trông như thật!
Khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển. Cái hộp quẹt đã tiến một bước dài với sự xuất hiện của hộp quẹt ga, tiện dụng, rẽ tiền. Cái hộp quẹt đá dần đi vào dĩ vảng…
3.
Cái hộp quẹt, luôn tạo nên những ngọn lửa ấm cho gia đình, còn chia sẻ cùng với mọi người khi “tối lửa, tắt đèn”, xin mồi ngọn đèn, điếu thuốc, hàng xóm xích lại gần nhau hơn. Cũng có lúc… người lớn tuổi trong gia đình, dặn con cái không nên xin lửa vào sáng sớm (vì nhiều người kỵ xin lửa?). Thời bao cấp, những cái hộp quẹt, những viên đá lửa cũng phải bán theo… tem phiếu. Bây giờ, những hộp quẹt ga rẽ tiền, không còn phải… bơm ga, vì dùng hết ga thì bỏ, nhưng vẫn có những quán café bỏ hộp quẹt vào trong cái lon, hàn chặt xi măng, to đùng và nặng trịch. Có nơi lại… cột toòng ten vào một sợi dây, khiến người muốn sử dụng cũng cứ ngại ngần, không muốn đụng tới!
Cái hộp quẹt Zipo ngày nay cũng được cải tiến, nâng cấp thành hàng “độc” khi đá lửa phải là loại mềm ( không cứng còng như trước), xăng dùng phải là xăng thơm hay xăng …máy bay, bên ngoài chạm trỗ những hình ảnh nghệ thuật, được xem là vật kỷ niệm hơn là vật dụng để xài hàng ngày.
Về vùng quê hôm nay, đâu đâu cũng thấy xài hộp quẹt ga, chỉ tốn vài ba ngàn đồng, xài được cả tháng. Những ông cụ “lão nông tri điền”, vấn khăn rằn, hút thuốc rê, thuốc dồng, cũng đã xài hộp quẹt ga. Cái hộp quẹt bật đá, vỏ nhôm…có khi bật phồng tay đã không còn thấy nữa. Hỏi sao bắt gặp lại không mừng?...
Trần Hoàng Vy