Hôm nay,  

Thơ Đoàn Nguyễn Tuấn Viết Khi Theo Hầu Vua Quang Trung

10/12/201923:44:00(Xem: 5140)

Ngược lại với Gia phả họ Nguyễn Tiên Điền do Nguyễn Y ghi chép; “Đoàn Nguyễn Tuấn cùng Nguyễn Du khởi nghĩa chống Tây Sơn tại Quỳnh Hải”.  Ông anh vợ Nguyễn Du cùng các bạn thân Nguyễn Nể, Phan Huy Ích, Ngô Thì Nhậm, Ninh Tốn.. ra làm quan Tây Sơn được vua Quang Trung trao chức Hàn Lâm học sĩ  cùng một lần với Ngô Vi Quý (Ngô Dụng Hoà) và tiếp sứ cùng Nguyễn Nể (Nguyễn Đề), anh cùng cha cùng mẹ với Nguyễn Du và đi sứ trong phái bộ Phan Huy Ích năm Canh Tuất 1790 lúc ông 40 tuổi.

Hải Ông thi tập *của Đoàn Nguyễn Tuấn nxb Khoa Học Xã Hội Hà Nội 1982 còn ghi chép những bài thơ quý báu viết bên cạnh vua Quang Trung, thơ viết về triều Tây Sơn, thơ xướng họa với các bạn đồng triều, thơ viết về sứ bộ Ngô Dụng Hòa  sứ bộ này mang sang quà cáp Tể tướng Hòa Thân (1750́́̉-1799) nhà Thanh, việc hối lộ này đóng góp vào thành tích tham nhũng một gian thần bậc nhất Trung Quốc, tài sản bằng mười năm thu thuế triều đình Trung Quốc, khiến Hòa Thân từ một người tín cẩn của vua Càn Long bị  vua Gia Khánh cách chức xử tội chết và tịch thu gia sản. Và quý nhất là hai bài thơ gặp gỡ văn nhân họ Nguyễn (Nguyễn Du) tại Hoàng Châu, trong thời Mười năm gió bụi, Nguyễn Du đi giang hồ ba năm: “Giang Bắc Giang Nam một túi không” khắp Trung Quốc.


Trong bài viết này tôi dịch thơ các bài thơ Đoàn Nguyễn Tuấn làm bên cạnh vua Quang Trung. Các bài thơ tả cảnh hùng tráng quân Tây Sơn và ca ngợi tài điều khiển quân vua Quang Trung.


Trong cung vua Quang Trung làm bài thơ do vua chỉ định. Đoàn Nguyễn Tuấn viết : Gió nổi từ núi Nam (Tây Sơn), xe ngọc ruổi gấp. Quân hùng như mây đùn chiếm lĩnh bên thành Thăng Long. Ban ngày cờ quạt cuốn nắng ba đông. Sáng sớm lửa hiệu  khói bốc thẳng từ muôn hốc. Mưu chước đánh dẹp nhờ vua Quang Trung mắt nhìn tay trỏ, câu thơ này ca ngợi chiến lược chiến thuật vua Quang Trung. Thú vị an nhàn thu vào nhịp sắt cung cầm. Khi an nhàn triều đình cùng thưởng thức ca hát, Nguyễn Du trong bài Long Thành cầm giả ca, còn ghi lại cảnh hát xướng tiêu khiển vua tướng Tây Sơn tại dinh Kim Âu còn hào hoa hơn các công từ Vương Lăng. Theo tôi vua Quang Trung có mặt tại Thăng Long trong lúc vua giả Phạm Công Trị sang Trung Quốc trong sứ bộ Phan Huy Ích, ngày ngày nhà vua gióng ngựa quý sang dinh Kim Âu đ̉ Bích Câu đàm đạo chuyện quốc sự  tâm đắc cùng Nguyễn Nể.. Ý câu này còn nói lên sự hòa hợp của nhà vua và các quan tướng trong triều. Thị thần quan văn theo hầu vua Quang Trung ngoài việc nhúng bút không bận gì khác. Thường lên đài cao ngắm trông trời biển.


TRONG CUNG VUA (QUANG TRUNG) KÍNH GHI

Thể ứng chế


Gió nổi núi Nam xe ngọc dong,

Quân hùng mây nổi chiếm bên thành.

Ban ngày cờ xí ba đông nắng,

Sáng sớm lửa tin muôn đóm tung.

Mưu chước dẹp yên tay mắt trỏ,

An nhàn thú vị nhập cung cầm.

Thị thần vung bút không gì khác,

Đứng vọng đài cao ngắm biển xanh.

 


Nguyên tác phiên âm Hán Việt :


NGỰ DINH CUNG KỶ

Ứng chế thể


Phong khởi Nam sơn ngọc giá suyền,

Vân đồn tì hổ chiếm thành biên.

Tinh kỳ trú quyển tam đông nhật

Phong hoả triêu xuy vạn hác yên.

Đăng định mưu mô qui chỉ phán,

An nhàn thú vị nhập đàn huyền.

Thị thần nhiễm hãn vô dư sự,

Thời thướng cao đài vọng hải thiên.

Bài Lại vâng lệnh vua làm một bài thơ khắc vào đá. Ông viết : Một đêm sấm gió bỗng thành cảnh Phật. Sau trận đánh sấm sét vào đồn Ngọc Hồi, Hà Hồi của vua Quang Trung nay đất nước lại thái bình như cảnh Phật. Ngàn thu sông núi gìn giữ đài cao. Hai dòng suối tuôn xuống bay từ sông Ngân biếc. Đôi bờ đá tách ra thông hợp với nắng ráng hồng chiều tà. Đạo Phật không mất theo một chiếc giày. Theo Truyền đăng lục chép :  Ngài Bồ Đề Đạt Ma thời nhà Tùy từ Tây Trúc (Ấn Độ) sang Trung Quốc truyền đạo Thiền đời nhà Tùy, tu ở chùa Thiên Thánh, khi tịch táng tại núi Hùng Nhĩ thuộc tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. Sau Tống Vân người nước Ngụy đi sứ Tây Vực về gặp Đạt Ma, thiền trượng vác một chiếc giày ở vùng núi Thông Lĩnh thuộc Tân Cương. Vân hỏi : Nhà sư đi đâu ? Sư nói : Về Tây Trúc. Vân về thuật lại với vua. Vua sai đào mộ mở áo quan ra xem thì chỉ còn một chiếc giày thôi. Ý câu này nói đất nước sau cuộc xâm lăng Tôn Sĩ Nghị không mất, mà trở thành thanh bình vẻ vang muôn thuở. Tiếng vượn thường buông từ lưng chừng mây. Âm vang cuộc chiến thắng vang dội trời mây xanh. Nay theo xe vua, bỗng như lên đường vàng. Theo xe vua là con đường thái bình thịnh trị an lành. Muôn ánh hào quang tỏa ra quanh góc núi. Câu này ý nói : Uy đức nhà vua tỏa sáng  khắp núi sông.


VÂNG LỆNH VUA (QUANG TRUNG)

LÀM MỘT BÀI THƠ KHẮC TRÊN ĐÁ


Sắm sét một đêm thành cảnh Phật,

Non sông muôn thuở vững đài sen.

Suối chia hai ngọn sông Ngân xuống,

Đá dựng đôi bờ, nắng đỏ thông.

Đạo chẳng đi theo giày để lại.

Tầng mây vượn hú vọng âm vang.

Đường vàng bỗng hiện theo xe ngự,

Sườn núi quanh co tỏa ánh quang.


Nguyên tác phiên âm Hán Việt :

HỰU ỨNG CHẾ́ NHẤ́T THỦ PHÓ THẠCH


Nhất dạ phong lôi thành hóa vực,

Thiên thu lưu trĩ hộ tầng đài.

Tuyền phi Bích Hán song điều hạ,

Thạch hội đan hà lưỡng ngạn khai.

Tượng giáo bất tùy đan lý khứ,

Viên thanh thường tự bán vân lai.

Hỗ tùng hốt thướng kim thiên lộ,

Vạn đạo tường quang nhiễu khúc ôi.


Đoàn Nguyễn Tuấn theo hầu vua Quang Trung nhân dịp nhà vua về thăm Tây Sơn (Quy Nhơn, Bình Định) vâng lệnh vua làm bài thơ:  Rỡ ràng đất cực Nam tỏa điềm lành. Ngọn cờ vua Quang Trung về thăm Tây Sơn uy nghi như vua Hán Cao Tổ Lưu Bang về thăm quê hương đất Bái. Sông núi đón chào hành cung và lều trại dựng đón tiếp nhà vua, đình thần và đoàn quân hộ giá. Ấ́p thang mộc là quê hương nhà vua. Đời Chiến Quốc chư hầu đến chầu thiên tử vua nhà Chu, được thiên tử cho hẳn một nơi để tắm gội trước khi bệ kiến gọi là  ấp thang mộc. Đời sau các nhà vua đặt ấp riêng thường là quê hương mình là ấp thang mộc. Phần du rung rinh, mùi hương lò ngự. Phần du là hai loại cây thời xưa hay trồng làng quê về sau dùng để chỉ làng quê. Hương quê hương thơm tỏa nơi vua ngự. Sáng tỏa lều tranh, ngợi ơn nhuần tưới. Muôn nhà nhân dân vùng Tây Sơn ca tụng nhà vua đã ban ơn nồng hậu. Núi Tây cũng ấm áp nhờ dương khí thịnh vượng của nhà vua về. Thẹn mình hộ giá theo vua không đủ tài thơ phú. Đời người mấy khi được đến “ao trời”,  thiên hoàng nơi phát tích nhà vua..



VÂNG MỆNH VUA (QUANG TRUNG ) LÀM THƠ

NHÂN DỊP HỘ GIÁ VỀ THĂM Ấ́P THANG MỘC 


Rỡ ràng Nam Cực tỏa tường quang,

Vua Hán lộng cờ về Bái thôn.

Sông núi đón chào cung trại dựng.

Phần du phản phất ngự lò hương.

Lều tranh sáng tỏa ơn nhuần tưới,

Núi lạnh ấm nồng dương khí lên.

Hộ giá thẹn mình thơ phú kém,

Đời người mấy thuở đến ao vàng.


Nguyên tác phiên âm Hán Việt :


NGỰ GIÁ HỒI THANG MỘC Ấ́P 

PHỤNG HỘ TỐNG ỨNG CHẾ


Hoàng hoàng Nam Cực thốc tường quang,

Hán đế tinh kỳ phản Bái hương.

Sơn thủy phùng nghinh hành diện sắc,

Phần du phi phất ngự lô hương.

Minh sinh bổ ốc ca minh trạch,

Noãn nhập hàn nhai báo phục dương.

Từ phú phi tài tàm hộ tụng,

Nhân sinh kỷ đắc đáo thiên hoàng.


Nhân dịp theo vua Quang Trung hỏi tội Nguyễn Bảo con Nguyễn Nhạc làm phản. Đoàn Nguyễn Tuấn viết bài thơ :  Vâng mệnh hầu giá thân chinh kính ghi. Một gợn mây đen giữa vùng núi biển. Cờ vua thẳng trỏ phương Nam hỏi tội Lưu An. Lưu An là người tôn thất nhà Hán, vua  phong làm Hoài Nam Vương. Tính ông ham đọc sách, chiêu tập các văn sĩ soạn thuật được nhiều trong đó có cuốn Hoài Nam Tử. Vua Hán Vũ Đế rất tôn trọng ông, không bắt vào chầu. Sau mưu phản, vua bèn sai quan Tông Chính đi trị tội, chưa đến nơi thì ông đã tự sát rồi. Sáu quân hùm gấu nuốt cả búa rìu. Ngàn dậm non sông phù trì yên ngọc. Chồng chất hiểm trở khôn dấu Giáp Hán. “Chồng chất hiểm trở”: (Tập khảm) Lời Thoán ở quẻ Kinh Dịch nói: “Tập khảm trùng hiểm dã, vương hầu thiết hiểm dĩ thủ kỳ quốc “(Tập khảm là hiểm trở, bậc vương hầu đặt hiểm để giữ nước.) Giáp Hán tích Cung Toái nói với Hán Tuyên Đế rằng : “ Dân bị đói rét mà bọn quan lại không thương đến, cho nên những đứa con đỏ của bệ hạ trộm đùa áo giáp và vũ khí ở trong ao Hoàng trì của bệ hạ mà thôi.’ Ở đây tác giả mượn điển ấy để nói việc nổi loạn của Nguyễn Bảo như chuyện con trẻ đùa chơi. Đánh kẻ ngu muội sớm thấy Khiên Nghiêu. “Đánh kẻ ngu muội”:  Hào Thượng Cửu, quẻ Mông Kinh Dịch nói “Kích mông, lợi ngự khấu”(Đánh dẹp đứa ngu muội, lợi cho việc ngăn chận bọn cướp) Khiên Ngu: Kinh Thư, thiên Đại Vũ mô: Vua Nghiêu Thuấn múa lá chắn ở hai bên chái, trong ba tuần mà rợ Hữu Miêu phải đến chầu. Câu này ý : Đánh đứa ngu muội Nguyễn Bảo sớm nhìn thấy uy danh vua Quang Trung. Kẻ thư sinh cầm bút ca bài chiến thắng, để khắc vào đỉnh tháp đá ở phía trong thành (Bình Định.)


VÂNG LỆNH THEO XE HẦ̀U THÂN CHINH KÍNH GHI


Một đám mây đen biển núi xanh,

Nam chinh vua hỏi tội Lưu An.

Sáu quân hùm gấu thu rìu búa,

Ngàn dậm xuyên non hộ ngọc an

Nổi loạn ao trời đùa Hán giáp,

Trỏ đường ngu muội thấy Nghiêu can.

Thư sinh cầm bút ca công trận,

Để khắc vào trên đỉnh tháp thành.


Nguyên tác phiên âm Hán Việt :


NGỰ GIÁ THÂN CHINH

PHỤNG HỖ TỤNG CUNG KÝ


Nhất điểm hôn vân hải lĩnh gian,

Tiết tinh nam chỉ vấn Lưu An.

Lục sư hùng hổ thôn nhung phủ,

Thiên lý xuyên sơn hộ ngọc an.

Tập khản vô năng tàng Hán giáp,

Kích mông tảo kiến vũ Ngu can.

Thư sinh xanh hấn ca hoàn sở,

Lặc hướng thành trung thạch tháp đoan.


Paris 10-12-2019

*Tiến sĩ Khoa Học Giáo Dục .Viện ĐH Paris V Sorbonne.

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Cho đến nay, các đám cháy tàn khốc ở Maui đã giết chết ít nhất 99 người và thiêu rụi hơn 2,500 mẫu Anh trên khắp các thị trấn lâu đời như Lahaina, phá hủy hàng loạt nhà cửa và cơ sở trong khu vực. Đây được mô tả là thảm họa cháy rừng kinh hoàng nhất ở Hoa Kỳ trong hơn một thế kỷ và là thảm họa thiên nhiên tồi tệ nhất trong lịch sử Hawaii.
VILNIUS, (Reuters) – Vài tuần sau khi nhóm lính đánh thuê Wagner Group của Nga đến tị nạn ở Belarus, chính phủ Litva cho biết họ đã quyết định đóng cửa 2 trong số 6 cửa khẩu biên giới Belarus do “hoàn cảnh địa lý chính trị,” theo tin Reuters.
Đau lòng trước những đau thương mất mát về tài sản lẫn nhân mạng trong thiên tai khủng khiếp này, người con Phật không khỏi chạnh lòng thương xót, vận dụng lòng từ bi, toàn tâm hướng về hải đảo Maui: nguyện góp phần lạc quyên, cứu trợ để chia sẻ cho những người bất hạnh.
Vào ngày Thứ Ba 15/08/2023, EMS phối hợp cùng California Black Media tổ chức buổi họp báo qua zoom với giới truyền thông sắc tộc để cập nhật tình hình tái xét duyệt Medi-Cal.
Sau ngày chia sẻ đầu tiên cuối tháng 7, trung tâm Thực tập Chánh Niệm MPC sẽ tổ chức buổi sinh hoạt thứ II với các phụ huynh trẻ em tuổi đang lớn vào ngày Chủ Nhật 27 tháng 8, 2023.
Chuyện kỳ lạ cũng xảy ra: Luật sư Drew Findling, người tham gia nhóm pháp lý của cựu Tổng Thống Donald Trump năm 2022, trong quá khứ đã từng góp tặng 1.440 đô la cho chiến dịch tranh cử sơ bộ của Biện lý Quận Fulton Fani Willis vào tháng 7/2020, theo hồ sơ của Ủy ban Bầu cử Liên bang do báo Rolling Stone thu được đã tiết lộ hôm thứ Ba.
Cựu tổng thống Donald Trump và 18 người khác bị buộc tội hình sự ở Georgia liên quan đến những nỗ lực nhằm lật ngược chiến thắng năm 2020 của Joe Biden tại tiểu bang này theo bản cáo trạng được công bố vào tối thứ Hai dài 98 trang liệt kê 41 tội danh chống 19 bị cáo. Trump bị cáo buộc với 13 tội danh, bao gồm vi phạm hành vi lừa đảo của tiểu bang, xúi dục một công chức vi phạm lời thề của họ, âm mưu mạo danh một công chức, âm mưu giả mạo ở mức độ thứ nhất và âm mưu nộp hồ sơ giả. Đây là bản cáo trạng lịch sử và là bản cáo trạng thứ tư trong vòng năm tháng liên quan đến cựu tổng thống, sau cuộc điều tra kéo dài 2 năm rưỡi của văn phòng Biện Lý Quận Fulton, Georgia.
HOA KỲ – Tại tòa án ở New York, một cựu đặc vụ FBI thừa nhận đã làm việc cho nhà tài phiệt Nga Oleg Deripaska trong thời gian ông ta chịu lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ, và đã nhận tội trước một cáo buộc âm mưu, theo tin Reuters.
SEOUL, (AP) – Bắc Hàn khẳng định rằng binh nhì Hoa Kỳ đã vượt biên từ Hàn Quốc sang nước này vào tháng trước vì ‘vỡ mộng’ trước sự bất bình đẳng của xã hội và nạn phân biệt chủng tộc trong Quân đội Hoa Kỳ, theo tin APNews. Đây là xác nhận công khai đầu tiên của Bình Nhưỡng về việc giam giữ binh nhì Travis King, người đã vượt biên từ Hàn Quốc sang Bắc Hàn vào ngày 18 tháng 7 năm 2023 trong một chuyến tham quan đến Khu vực An ninh Chung (JSA) ở biên giới hai miền.
Mặt trời hừng đông. Ngày mới lại đến. Buổi sáng bắt đầu cho một ngày mới của đời sống. Cô giáo dạy triết của tôi thời năm lớp Đệ Nhất (lớp 12 bây giờ) đã ngoài 60 – mỗi lần đến thăm cô (hay bất ngờ gặp lại cô ở đâu đó) cô đều chép miệng nói : “Cuộc đời sao nhạt nhẽo, vô vị quá, phải không em?” / The rising sun. A new day has come. The morning begins a new day of life. My philosophy teacher, who I had in grade "Đệ Nhất" (which is equivalent to grade 12 now), is in her 60s. Every time I visit her or unexpectedly run into her somewhere, she always says, "Life is so boring. It's tasteless, isn't it?"
Bản cáo trạng cáo buộc Trump vi phạm Đạo luật Georgia RICO; 3 tội xúi giục công chức vi phạm lời thề; âm mưu giả danh công chức; âm mưu phạm tội giả mạo ở mức độ đầu tiên; âm mưu khai gian, soạn văn bản sai trái; 2 tội âm mưu phạm tội khai man tài liệu; âm mưu phạm tội giả mạo ở mức độ đầu tiên; 2 tội khai báo và viết sai sự thật; và nộp hồ sơ giả.
Cụm từ ‘quyền ân xá của tổng thống’ một lần nữa xuất hiện trên các trang tin tức khi cựu tổng thống Donald Trump – và là ứng cử viên tổng thống của GOP năm 2024 – đang ‘dây dưa’ với bản cáo trạng liên bang thứ ba cáo buộc ông can thiệp bầu cử, và bản cáo trạng thứ tư vừa được đưa ra tối nay ngày 14 tháng 8 liên quan đến âm mưu can thiệp bầu cử tổng thống ở tiểu bang Georgia. Đây là lần thứ tư vị cựu tổng thống bị truy tố hình sự, và là lần thứ nhì bị truy tố liên quan đến âm mưu lật ngược kết quả bầu cử tổng thống 2020 mà ông chính thức thua Joe Biden. Sau hơn hai năm điều tra, đại bồi thẩm đoàn Fulton County đưa ra bản cáo trạng, sau cú điện thoại mà ông Trump, lúc đó còn là tổng thống, gọi cho ông Brad Raffensperger, bộ trưởng Hành Chánh tiểu bang, người phụ trách bầu cử ở Georgia, vào ngày 2 Tháng Giêng, 2021, ông Trump nói ông Raffensperger giúp “kiếm 11,780 lá phiếu” cần thiết để ông thắng ông Biden sau khi ông thua phiếu.
(Tin NBC, 14-8-2023) Vào lúc khuya tối nay, một đại bồi thẩm đoàn Georgia đã trao cho tòa 10 bản cáo trạng trong cuộc điều tra sâu rộng của Biện lý Quận Fulton Fani Willis về việc liệu cựu Tổng thống Donald Trump và các đồng minh của ông có toan tính lật ngược cuộc bầu cử năm 2020 hay không. Tuy nhiên các bị cáo và tội danh vẫn chưa được tiết lộ. Nhưng theo Reuters, Georgia đã sẵn sàng truy tố cựu Tổng Thống Trump.
I have been drinking tea since I was very young, maybe even before I turned ten years old. That time, I was drinking alongside my father, or rather, I was drinking my father's leftover tea. My father drank tea daily, at least one pot in the morning. ../... Tôi uống trà từ khi tôi còn rất nhỏ, hình như chưa được mười tuổi, thật ra là uống ké, hay nói đúng hơn là uống trà dư của ba tôi. Ba tôi uống trà mỗi ngày, một ngày ít nhất một bình vào buổi sáng.
Mark Zuckerberg đã lên mạng xã hội của riêng mình, Threads, để chế nhạo Elon Musk trong khi dường như cũng dập tắt ý tưởng về một cuộc đấu quyền cước trong lồng giữa Zuckerberg và Musk. "Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều có thể đồng ý rằng Elon Musk không nghiêm túc [muốn đấnh nhau tay chân với tôi] và đã đến lúc phải quên chuyện này đi rồi."
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.