Hôm nay,  

Tuồng Kiều ở Nam bộ: Kiều khóc mộ Đạm Tiên

19/01/202008:14:00(Xem: 3039)
blank
Chị em Kiều (ảnh: tinmoi.vn)

   

Tuồng Kiều ở Nam bộ:

Kiều khóc mộ Đạm Tiên

 

Nguyễn Văn Sâm giới thiệu.

 

Tuồng Kiều Nôm chúng ta có đây cũng gồm 3 hồi. Mỗi hồi trên dưới  sáu mươi trang viết tay, khổ lớn, như A4, đủ để diễn trong một buổi hát độ 2 giờ. Nhìn chung văn chương lưu loát, đi theo đúng diễn biến sự kiện trong tác phẩm của Nguyễn Du. Đọc thầm cũng rất thích thú, hiểu điển tích, trong khi đọc chúng ta hồi ức về những câu thơ tương đồng trong truyện Kiều thì sự thưởng thức tăng thêm bội phần thú vị.

Để dễ dàng theo dõi câu chuyện, tôi tạm chia ra nhiều lớp theo người xưa, dầu trong tuồng nầy không có sự chia lớp như vậy, bắt đầu là tâm trạng của Chàng Kim về tin gần miền có nhà họ Vương, kế đó là kiều du Thanh minh… cho đến hết hồi.
 

Cũng nên nói thêm là nhân đây tôi xin gởi lời cám ơn tới người đã trao đổi với tôi bản tuồng nầy mà tôi sẽ nói tên khi được chấp thuận. Những sự trao đổi tư liệu văn học nào cũng có mặt tích cực của nó. Ở xa đất nước, nếu không nhờ sự trao đổi tôi sẽ khó lòng có bản tuồng nầy, và hôm nay quí vị không có quyển sách lạ đang cầm trên tay: Quyển Tuồng Kiều Nam Bộ hay tuồng Kim Vân Kiều ở Đồng Bằng Cửu Long, hay tuồng Kiều ở Miền Nam. Tôi muốn gọi nhiều cách để nhấn mạnh trên tính cách Miền Nam của bản tuồng.
 

Nhìn chung có thể nói đây là biến thể của truyện Kiều, biến thể để phù hợp với cách thưởng thức của người dân Nam Bộ vào thời tác phẩm nầy xuất hiện.  Nhìn riêng, đây là kho tàng về lời nói, về từ ngữ Miền Nam vô cùng quý báu khó lòng tìm thấy ở các tác phẩm thuộc thể loại khác.

  

Lại nói:

Thưa chị!

Tảo mộ rồi xin trở vó cu[1],

Kẻo mà:

Xa đường lại hầu tà bóng ác nào!
 

Thúy Kiều:

Đoái (8) thấy tiểu khê[2] trước mặt,

Sực nhìn thổ mộ[3] bên đường.

Nghĩ coi cũng kỳ!

Cớ sao vắng[4] vẻ lửa hương.

lại rậm rầu hoa cỏ[5] đi các em!
 

Vương Quan:

Dạ thưa!

Em xin thổ lộ,

Chị ngõ tường tri.

Mộ ấy thiệt ca nhi,

Đạm Tiên là tên đặt.

Như nàng ấy là:

Một thuở nổi danh quốc sắc.

Ai ngờ:

Nửa chừng gảy nhánh thiên hương.

Lữ khách xui thấy vậy lòng thương.

Chung tình động tạm dùng lễ táng.

Trải bấy thỏ tà ác lặn.

Xiết bao bụi đỏ rêu xanh[6].

Hoa thơm xưa đấng hữu danh.

Cỏ rậm nay mồ vô chủ đó mà[7]!
 

Thúy Kiều:

Nghe qua lời đó,

Xảy chạnh lòng[8] đây,

Như vậy thời:

Hồng nhan từ thuở xưa nay,

Bạc mệnh chẳng chừa ai nấy a!

Tạo hóa phụ phàng[9] chi bấy,

Thiền quyên cay đắng nhiều bề.

Ai đi!

Khi sống thì tay ấp má kề,

Giờ thác lại hương tàn khói lạnh.

Thương cho kẻ mồ (9) hoang cỏ rậm.

Chớ nào người phượng chạ loan chung,

Không ai còn chén rượu tạ lòng[10],

Chi nữa:

Sẵn đây tạm nén hương lấy thảo chớ!
 

Thúy Kiều, chúc:

Vái cùng đó suối vàng xin thấu,

Chứng cho đây lễ bạc[11] gọi là,

Thiệt thòi tủi phận đàn bà[12],

Áo não ngụ ngâm thi vận a!
 

Thúy Kiều, ngâm:

Khuất bóng lầu xanh ngọn cỏ xanh,

Một mồ vô chủ biết bao tình,

Phấn son nghĩ lại đà nên giá,

Hương lửa trông ra rất hổ mình.

Lại nói:

Ngâm thôi tình rất não tình,

Tưởng tới lệ khôn ngăn lệ.
 

Thúy Vân:

Ô hay!

Hơi đâu mà nghĩ,

Những chuyện khi không[13]!

Ai đi:

Thương người dưng[14] cho mệt tấm lòng,

Khóc ma mướn khéo dư nước mắt!
 

Thúy Kiều:

Lời em phân chưa xác[15],

Ý chị nghĩ còn xa,

Chẳng qua là:

Thân người khác thể thân ta,

Xưa vậy há nay không vậy (10) hay mần răng?
 

Vương Quan:

Chị phân dường ấy,

Em thiệt khó nghe[16].

Thôi!

Ở đây e âm khí nặng nề.

Xin về kẻo tà dương hầu tối nào!
 

Thúy Kiều:

Ta đi đâu mà vội,

Đường về cũng chẳng xa.

Vả xưa nay những đứng tài hoa.

Dẫu có thác cũng là linh hiển mà!

(Một trận gió thổi, Đạm Tiên hiện hồn.)

Lại nói:

Hốt nhiên nhãn kiến,

Bất giác tâm kinh.

Trận gió đâu thổi tới tan tành,

Hơi hương bỗng bay qua chất ngất.

Dấy giày in từ bước,

Ngọn cỏ xếp đòi hàng[17].

Thiệt là tinh sảng[18] hiện hồn nàng,

Mới biết anh linh soi dạ tớ đó mà!

Thời!

U hiển[19] tuy phân hai ngả,

Nhưng mà,

Chị em song cũng một thuyền.

Tạn mặt đà cho thấy dấu thiêng,

Chi nữa!

Tạ lòng phải nối thêm y vận a!
 

Thúy Kiều, ngâm:

Nội cỏ đã phai màu phấn đại,

Sân rêu (11) còn để dấu tinh anh[20].

Mùi hương ngui ngút hồn như tại[21].

Chín suối xin soi thấu tấc thành.
 

Vương Quan:

         Vầng ô nay đã xiên hình[22],

         Thưa chị!

         Dặm thỏ khá mau bắc mặt[23] hè!

 

 



[1] Vó cu 𨀒 駒: Vó câu, Chân con ngựa quí. Trở vó cu là đi trở về.  Miền Bắc phiên âm chữ 駒 thành câu: Vó in sắc ngựa câu dòn.

[2] Tiểu khê 小溪: Dòng suối nhỏ.

[3] Thổ mộ 土墓: Mả đất.

[4] Vắng 咏, Bàn Nôm (BN) viết vắn 問, giọng Nam. Cách viết không chuẩn nhưng cũng không sai của người Nam

[5] Rậm rầu hoa cỏ 葚油花𦹵: Nhiều hoa cỏ tàn úa.

[6] Bụi đỏ rêu xanh: 𣼯𧺃𧄈撑: Trải qua thời gian mồ xiêu mả lạn cỏ tràn rêu đóng.

[7] Hai câu: Lời than rằng xưa nàng đẹp đẽ thì danh tiếng, nay chết rồi mồ mả chẳng ai coi,

[8] Chạnh lòng 𢤜𢚸: Xót xa trong dạ. Cảm thương.

[9] Tạo hóa phụ phàng 造化負傍: Con Tạo ruồng rẫy, làm tội làm tình, bỏ rơi… Lời than nhưng ngụ ý trách trời đất không công bình vi phụ nữ. Chữ phàng BN viết phàn 樊, cách viết Nam Bộ.

[10] Tạ lòng 謝𢚸, chỗ nầy người trước bôi sửa thành chạnh lòng. Tôi nghĩ tạ lòng hay hơn.

[11] Lễ bạc 礼萡: Lễ cúng đơn sơ.

[12] Kiều xúc tình Đạm Tiên nhưng là thảm thương cho thân phận nữ nhi nói chung.

[13] Chuyện khi không 𡀯欺空: Chữ NamKỳ ít thấy trong văn chương.

[14] Thương người dưng 伤𠊚𤼸: Chuyện không hữu lý. Chẳng dính dáng đến mình sao lại khóc than ra chiều thương mến.

[15] Chưa xác 𣜾売: Chẳng xác đáng, không trúng. BN nguyên là chưa chắc, người trước sửa lại chưa xác hay hơn thập bội.

[16] Em thiệt khó nghe 俺寔苦𦖑: Em nghe trái tai quá. Lời trách nhẹ nhàng nói chị mình không hữu lý. Lý của Thúy Kiều là tương lân và nghĩ đến thân phận phụ nữ mà mình là một thành phần. Lý của Vương Quan là lý của người thường, sống vô tư, chẳng nghĩ gì xa xôi.

[17] Cả đoạn: Bỗng nhiên một cơn gió thổi qua, cỏ rẽ ra thành hàng, và vài chỗ như có dấu giày người đi. Kiều cho là hồn Đạm Tiên theo gió bay về. Đòi hàng 隊行: Mấy hàng, tiếng xưa.

[18] Tinh sảng 精 爽: Anh linh, hách hiển.

[19] U hiển 幽 顯: Cõi âm và cõi dương.

[20] Hai câu: Mồ hoang cỏ mọc làm tiêu tan vẽ đẹp người xưa nhưng vẫn còn lưu lại cái tinh anh. Phấn đại 粉黛: Phấn son, nói chung là người phụ nữ.

[21] Mùi hương ngui ngút hồn như tại 味香𢢯𩂁魂如在: Thấy khói hương bay lên như thấy hồn ĐạmTiện hiển hiện. Ngui ngút 𢢯𩂁: Nghi ngút. Khói hương lãng đãng bay lên. Mùi hương ở đâu nên hiểu là dáng khói.

[22] Xiên hình 羶形 (vầng ô): Mặt trời đã xế bóng.

[23] Dặm thỏ khá mau bắt mặt 𨤵𤟛奇𣭻北𩈘: Xin mau đi về. Dặm thỏ 𨤵𤟛: Đường đi tắt, đi mau tới. Bắc mặt 𩈘: Trở lui. Lên đường.

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Chúng ta phần lớn từng học sử theo niên đại với nhiều chi tiết tên tuổi cần phải nhớ để đi thi, hay đọc sử nước nhà qua lăng kính của một người công dân gắn bó với quê hương và di sản tổ tiên để lại. Tác giả Goscha là một nhà khoa bảng chuyên về sử học từng được một giáo sư sử học quốc tế nổi tiếng người Việt (từng là giáo sư của Miền Nam Việt Nam) hướng dẫn, và từng huấn luyện và khảo cứu ở nhiều nước liên hệ đến Việt Nam (Pháp, Mỹ, Canada, Úc, Thái Lan). Được một chuyên gia tầm cỡ như thế trình bày những câu chuyện về đất nước, ông bà của của chính chúng ta qua lăng kính đặc biệt của một người ngoại cuộc giúp chúng ta có một cái nhìn toàn diện hơn, và không kém phần thú vị về một đề tài tuy cũ nhưng vẫn còn nhiều điều mới mẻ.
Tối Thứ Bảy 15-4-2023 nhiều đồng hương vùng Dallas tiểu bang Texas đã đến dự đêm nhạc Sài Gòn Mơ Ngày Hội Ngộ, diễn ra tại phòng sinh hoạt của thương xá Asia Square Times, thưởng thức những ca khúc thương nhớ Sài Gòn, Vượt Biển của nhạc sĩ Trần Chí Phúc đến từ Nam Cali...
Mấy tháng đầu năm 2023 này sao mà mưa bão liên miên... Làm như thiên nhiên muốn bù đắp cho tình trạng hạn hán kéo dài cả thập niên trước đây ở tiểu bang Cali. Dường như không hẳn thế mà xem ra còn ngược lại: Đợt biến động khí hậu này liên tiếp cũng đã và đang gây nên quá nhiều thiệt hại trên hầu hết các vùng của lãnh thổ Hoa Kỳ, đe dọa nặng nề đến môi trường sống của toàn thể dân cư nữa!
“Khi tôi muốn ca hát về tình yêu thì tình yêu lại biến thành đau khổ. Nhưng khi tôi chỉ muốn hát về đau khổ thì đau khổ lại hoá thành tình yêu”. – Franz Schubert.
Chiến tranh ở bất cứ nơi nào trên thế giới đều giống nhau, nó như những hạt giống gieo trên mặt đất, nhưng điều khác biệt là hạt giống nẩy mầm và nuôi sống loài người, còn bom đạn gieo xuống tàn phá và giết chết loài người, hay để lại những hố sâu trên mặt đất và những vết thương không bao giờ lành trong tâm hồn mỗi con người. Nhưng vết thương không lành là những vết thương đau nhất và cũng "đẹp nhất." -- Trần Mộng Tú.
Đã qua thập niên thứ nhất của thế kỷ XXI, nền văn minh cơ khí vẫn liên tục phát triển với nhà cao tầng, đường cao tốc, phương tiện làm việc và sinh hoạt đều sử dụng máy móc, ảnh hưởng đến cuộc sống thường ngày của mọi người, tạo nên một nếp sống, nếp nghĩ phù hợp. Giữa bộn bề khói bụi, có ai lắng hồn nhớ lại một thuở thanh bình ngày xưa, nghĩ về cảnh “ hôm qua tát nước đầu đình…” “trên đồng cạn dưới đồng sâu, chồng cày vợ cấy con trâu đi bừa…” “Trời mưa trời gió, đem đó ra đơm, chạy về ăn cơm, chạy ra mất đó…?”
Có thể nói ai cũng có lần nói lái ở trong đời, đôi lúc chỉ vô tình thôi. Nếu bạn buột miệng nói “đi giữa trời nắng cực quá” hoặc khi đèn điện không sáng mà bạn nói “điện sao lu quá chừng”, người nghe sẽ cho là bạn nói tục, có oan cũng đành chịu vì, dù bạn không cố ý nhưng nắng cực, điện lu nói lái nghe tục thật. Tương tự như thế, hãy cẩn thận đừng nói dồn lại, dồn lên, đồn láo, đồn lầm…
Hơn 20 năm trước tôi gặp Trần Hải Sâm, khi cô còn là sinh viên ban thạc sĩ của Đại học Oregon, là một cô gái đã tốt nghiệp ngành cổ sử Đại học Quốc gia Hà Nội với dáng nét trẻ trung, tính tình vui vẻ, cởi mở. Sau này Sâm trở thành bà xã của Luật sư Đinh Ngọc Tấn, một bạn trẻ đã cùng tôi tổ chức nhiều hội thảo từ sân trường đại học và trong sinh hoạt cộng đồng vùng Vịnh San Francisco...
Câu chuyện dưới đây về Đức Đại Mục Kiền Liên là một đệ tử giác ngộ của nhân vật lịch sử Đức Phật Thích Ca, du hành đến một thái dương hệ xa xôi và đến một hành tinh gồm những cư dân khổng lồ, tại đó cũng có một vị Phật cùng những đệ tử đang tụ tập theo sự hướng dẫn của vị Phật này...
Đây chỉ là cách nói nhẹ đi, thay cho lối nói có thể bị coi là sỗ sàng, làm khó chịu, xúc phạm. Tôi chỉ muốn nói từ CHẾT...
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.