Mặc dù không có được một vị trí huy hoàng như cây vĩ cầm hay dương cầm trong giàn nhạc giao hưởng, nhưng có lẽ không một nhạc cụ nào có thể sánh về mặt phổ thông, sử dụng rộng rãi trong các ban nhạc và có những cải tiến mạnh mẽ như cây đàn guitar. Nếu như nhạc sư André Segovia đề nghị người ta cho cây đàn guitar điện một cái tên khác, vì theo ông âm thanh cây guitar điện khác hẳn cây guitar cổ điển- nhạc cụ mà ông là "tổ sư", xin ông nhân tiện đề nghị một cái tên khác cho cây guitar Hawaii và cây guitar vọng cổ! Weekend tuần này xin chỉ nói về cây guitar cổ điển, tức là cây classical guitar.
Mọi chuyện bắt đầu từ Hà Nội
Tại khu Bình Hòa có một con hẻm nhỏ rải sỏi. Một khi đi vào đây rồi thì khách cũng có thể bỏ được sau lưng cái ồn ào náo nhiệt xe cộ. Cuối con hẻm, khách lại như lạc vào một một nơi chốn lạ, vì tại đây cây cối um tùm che khuất cả mặt trời. Đến đây khách lại thoát được cái nóng nung người của thành phố Sài Gòn. Bỗng nhiên khách chợt nghe thánh thót tiếng đàn tây ban cầm vọng ra từ đâu đó. Lúc ấy thời gian như thể chậm lại, không gian như hơi mông lung huyền ảo. Khách dừng chân yên lặng. Tiếng đàn êm ái, trôi chảy chẳng khác gì tiếng róc rách của một con suối nhỏ, lòng chợt thấy thanh thản như vừa được uống một ngụm nước tươi mát trong lành.
Những môn sinh guitar Việt Nam chắc đều biết tiếng đàn đó vẳng ra từ tư gia của cố nhạc sĩ Dương Thiệu Tước. Nhạc sĩ Dương Thiệu Tước là người thầy đầu tiên dậy guitar tại Việt Nam. Khi mới từ Pháp về, ông mở lớp dậy tây ban cầm cổ điển tại Hà Nội. Di cư vào Nam, ông được mời làm khoa trưởng khoa Tây Ban Cầm tại trường Quốc Gia Âm Nhạc Sài Gòn. Trước 1975, gần như tất cả những người học guitar cổ điển đầu biết và có học ít nhiều với "thầy" Tước, trong số đó có nhiều người thành danh như nhạc sĩ Đỗ Đình Phương, Nguyễn Quang Tri, Trần Văn Phú…
Câu chuyện guitar trên gói ghém trên dưới 50 năm, trong khi câu chuyện lịch sử cây guitar, nếu lấy thời điểm xuất hiện của cây vihuela làm khởi đầu, thì cũng ngót 500 năm rồi. Cây vihuela được coi là tiền thân của guitar với cặp giây đôi, cây vihuela cuối cùng được ghi nhận là vào năm 1700. Đối với nhiều người cây đàn guitar gắn liền với xứ Tây ban nha. Điều này chỉ đúng từ cuối thế kỷ 18 tới nay, trước đó nữa Ý mới là trung tâm của nhạc cụ này. Cùng thời gian tại Pháp, Đức, Hòa Lan, Đông Âu… cây guitar cũng rất phổ thông. Vào thế kỷ 16 và 17, cây đàn guitar có 4 hoặc 5 giây, giây đơn, có khi là giây đôi, thùng đàn nhỏ và có nhiều trang trí. Cây đàn lục huyền cầm (6 giây) là một cải tiến vào thế kỷ 18 đáp ứng với sự xuất hiện của nhiều cầm thủ và soạn giả nổi tiếng như Mauro Guiliani, Fernando Sor, Carulli, Matteo Carcassi, Aguado…Trong thế kỷ 19, tại Tây ban nha Francisco Tarrega (1852-1909) là một cầm thủ và nhà soạn nhạc quan trọng nhất.
Cây guitar là một sự phản lại sức hút của trái đất, cần đàn dài và lơ lửng khiến việc giữ thăng bằng và ổn định là cả một vấn đề. Tarrega đã đề nghị dựa thùng đàn trên đùi, chân trái nâng cao bằng footstool. Cách thế ngồi cầm đàn này được rộng rãi sử dụng cho tới nay. Ông cũng chỉ điểm cách thế cho bàn tay phải, các ngón phải thẳng góc với giây đàn. Về kỹ thuật đánh đàn, Tarrega là người đóng góp quan trọng nhất trong việc hình thành kỹ thuật hiện đại. Ông soạn rất nhiều nhạc cho guitar, làm phong phú hẳn kho tàng âm nhạc guitar. Nhạc của ông lại tiếp tục gợi hứng khởi cho nhiều thế hệ soạn giả. Trong số các học trò của ông là những tên tuổi lừng danh như Pujol, Llobet, Fortea và Obregon.
Thế kỷ 20 khởi đầu với danh cầm Andres Segovia (1893-1987). Tự học guitar, nhưng kỹ thuật của ông trở thành mẫu mực cho các thế hệ về sau. Ông trình diễn khắp nơi, nhiều nhà soạn nhạc lừng danh bỏ công viết cho ông trình diễn như Castlenuovo-Tedesco, Manuel Ponce, Alexander Tansman và Joaquim Rodrigo.
Cùng với sự tiến bộ của kỹ thuật thông tin và phương tiện di chuyển, danh tiếng của các cầm thủ được biết đến rộng rãi và nhanh chóng trên khắp thế giới. Những danh cầm như Julian Bream, John Williams, Los Romeros, Alice Artzt, Sharon Isbin…đến với lượng khán giả rộng lớn chưa từng thấy trước đây. Kỹ thuật làm đàn cũng cải thiện rất nhiều. Một cải tiến quan trọng là dây đàn làm bằng nylon, thay thế loại giây làm bằng ruột thú vật. Vì giây nylon bền chắc, dễ lên dây đàn và âm thanh tốt hơn nên được ưa chuộng và sử dụng rông rải. Sau Thế Chiến Thứ Hai, đàn guitar phổ thông trên toàn thế giới, đặc biệt guitar được sử dụng rất rộng rãi tại Nhật. Sau này Nhật Bản cũng là nơi sản sinh nhiều cầm thủ, giáo sư và nhà làm đàn có tiếng. Ngoài ra, với kỹ thuật mới, đàn guitar được sản xuất dây chuyền với khối lượng lớn, giúp cho phổ cập dễ dàng đến đại chúng hơn nữa.
Bỏ thì thương
Ai học guitar cũng tiến nhanh, nhiều người không học, đệm guitar rất tới (Tự Học Tây Ban Cầm Trong 7 Ngày của Nam Phong !!""). Nhưng để đạt được mức diễn cảm cao thì cực khó. Những tay chơi guitar cổ điển thường nói tới những vấn đề như dùng sức tay trái nhiều, âm lượng nhỏ, hai tay ứng dụng khác nhau…Có người đề nghị kỹ thuật này nọ mới học được từ ai đó hay mới đọc trong cuốn sách kia để vượt qua một khó khăn kỹ thuật, vài tuần sau họ lại đề nghị một phương pháp khác và cho biết là những gì nói trước đây "là hoàn toàn sai lầm"! Một điều chắc chắn là những cầm thủ điêu luyện đều khổ công tập luyện, quan trọng hơn nữa là tập luyện đúng cách. Nhưng thế nào là đúng cách, câu hỏi lý thú này khơi dậy cả một cuộc bàn luận không bao giờ kết thúc.
Igor Stravinsky nhận xét về tiếng đàn của Segovia là "tuy âm lượng không lớn nhưng tiếng đàn guitar của ông là cả một dàn nhạc thu hẹp". Nó có khi dồn dập mạnh mẽ như piano, có khi trôi chảy như đàn tranh, có lúc lại thánh thót như harp, khi nỉ non guitar làm xúc động những tâm hồn đa cảm. Chính đặc tính này của guitar mê hoặc người nghe, làm nhiều người "phải lòng" nó. Để tìm hiểu thêm cảm nghĩ của chính những người trong cuộc, Weekend đã tiếp xúc với một số cầm thủ Việt Nam để nghe những kinh nghiệm và cảm xúc của họ đối với cây đàn guitar.
Anthony Quang Lưu: Nghe guitar làm mình trầm lặng, chín chắn hơn. TIếng đàn guitar thanh thoát khiến mình phải chú ý lắng nghe. Trước khi trình diễn tôi phải "tĩnh tâm". Khi trình bày mình không chỉ đánh theo chiều dài bản nhạc, mà còn là chiều sâu.Tỉ như ly nước cần lắng đọng mới thấy được đáy. Mà guitar như gamme mầu của họa sĩ vậy, phải chọn đúng âm sắc cho từng note nhạc.
Lưu trọng Đạt: Khi xưa tôi thích học vĩ cầm, bố tôi mua cho tôi một cây vĩ cầm…tí hon. Tôi khóc một trận tơi bời. Mộng học vĩ cầm của tôi coi như tiêu. Sau này tôi có ghé qua gác trọ của một người bạn, trong phòng hắn, lần đầu tiên tôi thấy một cây guitar giây bằng nylon. Tôi khẩy thử vài note, âm thanh thật êm ái. Vừa lúc đó người bạn tôi bước ra, hắn cầm lấy cây đàn và bắt đầu đánh chơi một bài, mà sau này tôi biết là bài Valse Andantino. Thật tuyệt diệu, chưa bao giờ tôi nghe được những thanh âm êm dịu và lãng mạn như thế. Tôi mê luôn.
Nguyễn Đức Đạt: Guitar là một nhạc cụ rất lãng mạn, tôi thích guitar vì nó hợp với tâm hồn lãng mạn của tôi (cười). Âm thanh của nó đi thẳng vào lòng người, làm mình xúc động. Tiếng đàn guitar rất nhậy cảm, theo tôi nó có thể diễn đạt được mọi khía cạnh tình cảm của con người.
Đặng huy Hoàng: Một người tình đẹp nhất, cùng với âm thanh vô cùng quyến rũ, sâu thẩm, nàng đã đến với tôi như nghiệp duyên từ nhiều đời kiếp… Vì yêu nàng tôi đã cho ra đời quyển sách với tựa đề "Nghệ Thuật Sống Trong Nàng Cithar Guitar."
Những CD nên có
Bước vào thế giới nhạc guitar cổ điển, đối với các bạn mới, thật không khác một khu rừng rậm không phương hướng. Nhưng bạn đừng e ngại, trái lại hãy coi đây là sự phong phú của âm nhạc và là bước đầu của nguồn thưởng thức lâu dài. Sau đây là những cd mà Weekend tuyển chọn và đề nghị bạn nghe thử. Trong số này có nhiều cd là gối đầu giường của dân mê nhạc guitar.
Bach: All Bach Program, André Segovia, cd này bao gồm cả những bản như Gavotte và Chaconne mà Segovia chuyển soạn từ vĩ cầm và trình bày cho guitar. Lần đầu tiên giới yêu nhạc cổ điển được nghe Chaconne trên guitar đã lấy làm sửng sốt vì khả năng diễn tả hoàn hảo và tinh tế của cây guitar qua ngón đàn Segovia.
Parkening Play Bach, Christopher Parkening; Julian Bream Plays Bach: Trường hợp bạn muốn nghe thêm Bach trên guitar, có thể chọn hai CD này. Suite in E minor do Bream trình bày trở thành classic.
Spanish Music: Julian Bream Plays Granados & Albeniz: Những nhạc phẩm đầy âm hưởng tinh túy spanish. Một trường hợp cho thấy sự tuyệt vời của guitar, có phần trội hơn nguyên bản soạn cho piano. La Maja de Goya và Cordoba được chơi truyền cảm như là kể những câu chuyện hay.
Rodrigo: Julian Bream (RCA) hay John Williams (CBS/Sony) trình bày Concierto de Aranjuez. Không thể thiếu trong guitar collection. Tác phẩm này Rodrigo soạn cho guitar và giàn nhạc, nét trữ tình của tác phẩm quá quyến rũ khiến nó được soạn lại cho đủ mọi nhạc cụ và các hình thức trình bày khác.
Latin American: Nhạc của Barrios và Ponce, J. Williams (Sony), một khám phá giòng nhạc Nam Mỹ. Dĩa nhạc giá rẻ, nhưng là nguồn thưởng thức bất tận.
Vivaldi: Los Romeros (Philips), cách chơi tươi sáng và trôi chảy của gia đình Romeros thật phù hợp với nhạc thời baroque của Vivaldi. Có những bài được chơi bằng 2 hay 4 guitars với giàn nhạc.
Gửi ý kiến của bạn
