“Dân chủ không phải là một xa xỉ phẩm để phải đợi đến lúc giầu sang mới được hưởng thụ... Dân chủ là một yếu tố chứ không là kết quả của sự phát triển.”
(Nobel Laureate Amartya Sen)
Nhân chuyến về Việt-Nam gần đây của ông Nguyễn Cao Kỳ, cựu Phó Tổng Thống của miền Nam Việt-Nam, một nhà báo ngoại quốc có hỏi ông nghĩ thế nào về Đảng CSVN và chế độ phi dân chủ ở Việt-Nam hiện nay, ông Kỳ đã không trả lời thẳng vào câu hỏi mà nói rằng “Điều mà tôi chú ý đến hiện nay là vấn đề phát triển kinh tế... Ưu tiên là xây dựng kinh tế để có giới trung lưu và sau đó chúng ta sẽ suy nghĩ về cải tổ chính trị.” Ông Kỳ nói tiếp: “Khi ông nhìn vào những nước láng giềng của Việt-Nam ở Á châu như Nam Hàn, Đài Loan, Tân Gia Ba. Trong giai đoạn đầu của việc xây dựng của các quốc gia này, họ bắt đầu bằng một đảng.” Ông Kỳ nhận định tiếp rằng nhờ vậy những quốc gia này thành công về mặt kinh tế. Ở Nam Hàn có Park Chung Hee. Đài Loan có Koumintang (Trung Hoa Quốc Dân Đảng), Nam Dương có Suharto, Phi Luật Tân có Marcos. Tân Gia Ba có Lý Quang Diệu. Thái Lan có chính phủ quân nhân trong 50 năm. Các quốc gia này được ông Kỳ coi là mẫu mực cho Việt-Nam trong giai đoạn đầu của tiến trình phát triển kinh tế.
Bài “Liệu cải tổ kinh tế và mở của buôn bán với thế giới có mang lại tự do dân chủ cho Việt-nam hay không"” đăng trên Thế Kỷ 21 số 176, tháng 12, 2003 đã trình bầy ý kiến của một số học giả về sự liên quan giữa cải tổ kinh tế và cải tổ chính trị. Kết luận chung là cải tổ kinh tế không tự động đưa đến tự do dân chủ. Lawrence F. Kaplan nói: “Dân chủ là một lựa chọn chính tri, một hành động quyết chí. Phải có người tạo dựng ra dân chủ, chứ không thể trông chờ vào sự việc” . Tiến Sĩ Võ Nhơn Trí, một cựu đảng viên Đảng Cộng Sản Pháp và Đảng Cộng Sản Việt-Nam vừa xuất bản cuốn sách “Việt-Nam cần đổi mới thật sự,” cũng đã bàn rất kỹ về vấn đề này. Bài tóm lược cuốn sách của TS Võ Nhơn Trí hi vọng sẽ được Thế Kỷ 21 đăng vào số tháng 3 sắp tới. Tác giả nhận định rằng không thể tách dời hai việc đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị được. Theo quy luật biện chứng của chính những người Cộng Sản, nếu không cải tổ chính trị thì phát triển kinh tế Việt-Nam sẽ bị kìm hãm lại. Hiện tượng này đã bắt đầu xẩy ra từ năm 1997.
Bài viết ở đây sẽ góp ý về vấn đề liệu có cần một đảng chính trị duy nhất để có thể phát triển kinh tế một cách hữu hiệu hay không. Ô. Kỳ là một quân nhân, nên khuynh hướng thiên độc tài của ông rất dễ hiểu. Ông từng tuyên bố rằng người mà ông ái mộ nhất là Hitler và Việt-Nam cần 4 đến 5 Hitlers. Người bình thường cũng nhận thấy ngay rằng quan niệm này đã đơn giản hóa tối đa một vấn đề phức tạp và khó khăn. Thật vậy Trung Quốc, Miến Điện, Phi Luật Tân (vài chục năm trước), và Pakistan đều là những quốc gia có chính thể độc tài nhưng không những không trở thành những con rồng Á châu mà vẫn còn là những nước nghèo đói. Ngược lại, Hồng Kông và Mã Lai là hai phần đầt tương đối tự do, nhưng kinh tế phát triển khả quan. Kể từ 1975 đến nay Việt-Nam là một nước độc tài độc đảng. Nhiều người trông đợi Á châu có thêm một con rồng mới là Việt-Nam nhưng sau 30 năm nó vẫn là một “con rồng ngủ quên”. Ngay tại miền Nam Việt-Nam chế độ độc tài gia đình trị của hai ông Diệm-Nhu đã bỏ lỡ cơ hội xây dựng đất nước. Chế độ kế tiếp của hai ông Thiệu-Kỳ cũng không phải là một chế độ dân chủ thực sư vì dân miền Nam đâu có thật sự bầu hai ông lên đâu. Như vậy không thể nói rằng muốn phát triển kinh tế phải có chế độ độc tài. Hơn nữa chúng ta chọn loại độc tài nào bây giờ bởi vì cũng có nhiều thứ khác nhau: độc tài toàn trị, độc tài pháp trị, độc tài quân phiệt, độc tài phong kiến, độc tài phát xít, độc tài đảng trị, độc tài lãnh tụ tuyệt đối, v.v. Nhưng không cái gì nguy hiểm bằng độc tài mà bất tài.
Tất cả những kinh tế gia, những nhà đầu tư, những người lãnh đạo quốc gia đều đồng ý rằng một chế độ chính trị ổn định rất cần thiết cho phát triển kinh tế. Tuy nhiên độc tài và ổn định chính trị là hai vấn đề hoàn toàn khác nhau. Độc tài không phải là điều kiện cần và đủ để bảo đảm một được chế độ chính trị ổn định bền vững. Nhiều nước dùng quân đội và công an để cai trị nhưng sự ổn định chính trị dưới các chế độ này đều là giả tạo. Điển hình là Đông Đức, một nước dùng quân đội và mật vụ để duy trì sự ổn định chính trị trong thời kỳ chiến tranh lạnh. Vào tháng 6, 1989, lãnh tụ Đông Đức Erich Honecker tuyên bố rằng bức tường Bá Linh sẽ còn tồn tại 50 hay 100 năm nữa. Nhưng chỉ 5 tháng sau vào ngày 9.11.1989 bức tường Bá Linh sụp đổ. Bắc Hàn và Cuba là hai xã hội có trật tự nhưng dân vẫn tiếp tục đói rách trong nhiều thập niên và nếu có cơ hội là chốn đi. Ở miền Nam Việt-Nam chế độ độc tài của hai ông Diệm-Nhu cũng chỉ tồn tại được 9 năm. Chính phủ quân nhân của hai ông Thiệu-Kỳ cũng chỉ kéo dài được 10 năm. Vì chiến tranh và bất ổn chính trị nên kinh tế của miền Nam Việt-Nam suy sụp phải nhờ vào ngoại viện. Chúng ta tạm thời bỏ Việt-Nam qua một bên để nghiên cứu một vài nước trong vùng Đông Á hầu rút tỉa kinh nghiệm cho Việt-Nam. Hồng Kông và Tân Gia Ba sẽ không được đề cập tới vì là hai lãnh thổ quá nhỏ bé so với Việt-Nam. Phi Luật Tân và Mã Lai cũng sẽ không được bàn đến vì Phi Luật Tân không hơn Việt-Nam nhiều và Mã Lai có khó khăn về vấn đề chủng tộc mà Việt-Nam không có.
NAM HÀN
Nam Hàn là một nước đáng chú ý vì là một trong những con rồng châu Á mạnh nhất và cũng bị chia đôi như Việt-Nam. Thật sự tình hình chính trị của quốc gia này từ lúc Tổng Thống Lý Thừa Vãn (Ryee Sung-man) bị đảo chánh vào năm 1960 không lúc nào được ổn định cả trừ giai đoạn sau từ khi Tổng Thống Roh Tae-Woo (1988-1993) tới Tổng Thống KIM Dae-jung (1998-2003) lên cầm quyền theo thể thức bầu cử dân chủ. Trong khoảng thời gian từ 1962-1979 dưới sự lãnh đạo của Tướng Park Chung Hee sau cuộc đảo chánh vào tháng 5, 1961 do chính ông chỉ huy, tình hình Nam Hàn cũng không ổn định. Tổng Thống Park Chung Hee bị ám sát hụt một lần. Lần đó vợ ông chết thay ông. Đến năm 1979, chính Giám Đốc Cơ Quan Trung Ương Tình Báo Nam Hàn Kim Jae Kyu đã ám sát ông thành công.
Dưới thời Tổng Thống Park Chung Hee, chế độ chính trị của Nam Hàn không không phải là một chế độ độc tài toàn trị xã hội chủ nghỉa như ở Bắc Hàn. Chế độ dưới thời của Tổng Thống Park Chung Hee cũng không phải là một chế độ dân chủ, nhưng là một chế độ pháp trị (governed by laws). Ông áp dụng những biện pháp hết sức cứng dắn để thực hiện cải tổ kinh tế như bỏ tù rất nhiều doanh gia, bêu xấu trước công chúng những kỹ nghệ gia giầu vì chính sách sản xuất hàng tiêu thụ thay thế nhập cảng, quốc hữu hóa ngân hàng tư, phá giá tiền Nam Hàn để hạ giá hàng xuất cảng, hạ thuế nhập cảng để bắt những kỹ nghệ nội địa phải cải tiến để cạnh tranh, hỗ trợ các kỹ nghệ xuất cảng, đặc biệt đối với những sản phẩm rẻ và cần nhiều sức lao động. Ông thả tự do cho những doanh nhân và hứa không tịch thu tài sản của họ trong tương lai nếu họ bằng lòng làm ăn đàng hoàng. Ông cho phép những kỹ nghệ gia mở công ty nếu họ chịu cống hiến một số cổ phần cho chính phủ. Để giảm chi phí về lao động Tổng Thống Park Chung Hee hạn chế hoạt động của các nghiệp đoàn. Giá cả được chính phủ kiểm soát chặt chẽ.
Tổng thống Park Chung Hee cho thành lập Ủy Ban Kế Hoạch Kinh Tế và Cơ Quan Khuyếch Trương Xuất Cảng nhưng chỉ để soạn thảo chính sách kinh tế và hướng dẫn những công thương kỹ nghệ gia mà không chủ trương thiết lập các xí nghiệp quốc doanh. Trực thuộc phủ Thủ Tướng là Hội Đồng Cố Vấn gồm các giáo sư đại học. Hội Đồng này họp thường xuyên với Tổng Thống để giúp ý kiến. Từ bộ óc này này, Tổng Thống chọn người vào những chức vụ then chốt của chính phủ. Trái lại, ông Park Chung Hee tận tình giúp đỡ khu vực tư nhân phát triển. Ông chủ trương tài trợ tư nhân, nhưng nếu sau vài lần không thấy tiến bộ, chính phủ sẽ ngưng bao cấp. Ngoài ra chính phủ của Tổng Thống Park Chung Hee đầu tư rất nhiều vào chương trình giáo dục ở hai bậc tiểu và trung học. Sinh viên Nam Hàn được gửi ra nước ngoài du học rất nhiều. Tóm lại, sự phát triển kinh tế chưa từng thấy của Nam Hàn bắt đầu từ năm 1961 cho tới cuối thập niên 80 là nhờ vào ba thành phần: chính phủ, tư nhân, và lao động. Trong đó chính phủ giữ một vai trò hướng dẫn tích cực. Sự liên hệ giữa chính phủ và tư doanh theo hàng dọc chứ không phải hàng ngang. Những công ty tư nhân nào theo chính sách của chính phủ thường được giúp đỡ. Những công ty không theo trước sau cũng bị thất bại.
Từ thập niên 90 đến nay, điều kiện xã hội, chính trị của Nam Hàn đã thay đổi rất nhiều. Mô thức Park Chung Hee không còn hợp thời nữa. Nền kinh tế của Nam Hàn quá lớn và phức tạp để chính phủ có thể chỉ huy một chiều từ trên xuống dưới. Khu vực tư ngày nay có rất nhiều nhân tài không thua gì chính phủ cả. Do đó điều kiện này không cho phép chính phủ đóng một vai trò “cha chú” như trước nữa. Phong trào đòi cải tiến điều kiện làm việc của giới lao động kể từ năm 1988 tới nay đã buộc giới chủ nhân phải thay đổi chế độ lương bổng và các phụ cấp cùng quyền lợi của công nhân. Chính sách “phát triển trước, phân phối lợi tức sau” không còn được chấp nhận nữa.
Nam Hàn thỉnh thoảng lại khám phá ra một vài đường hầm đào sâu dưới đất hoặc bắt được vài con tầu nhỏ của Bắc Hàn chuyển người và võ khí vào Nam Hàn. Nhưng tuyệt đối không có đường mòn HCM. Một điều may mắn cho Nam Hàn là suốt từ khi có hưu chiến vào năm 1953 cho đến nay không bị chiến tranh tàn phá. Hai miền Nam Bắc tương đối được tự do phát triển kinh tế theo hai ý thức hệ khác biệt. Miền Nam theo chế độ tư bản như đã trình bầy ở trên. Miền Bắc theo chế độ Cộng Sản. Chủ Tịch Kim Il-Song và cũng là lãnh tụ sáng lập Cộng Sản Bắc Hàn chết vào năm 1994, truyền ngôi lại cho con là Kim Chong-Il. Trong nửa thế kỷ, Bắc Hàn có một đảng duy nhất, tình hình chính trị ổn định tuyệt đối, có một triệu quân, hỏa tiễn tầm xa, và khả năng sản xuất võ khí hạt nhân và hóa học, nhưng luôn luôn không sản xuất đủ lương thực cho dân chúng.
ĐÀI LOAN
Đài Loan là một con rồng thứ hai của châu Á. Từ khi bị đánh bật ra khỏi lục địa vào năm 1949, chính phủ Tưởng Giới Thạch và Trung Hoa Quốc Dân Đảng (Koumintang) của ông cùng với hai triệu người phải chạy qua đảo Đài Loan và cai tri phần đất này cho đến năm 2000. Lần đầu tiên, quyền cai trị tại Đài Loan được chuyển từ Quốc Dân Đảng Trung Hoa qua Đảng Dân Chủ Cấp Tiến theo thể thức bầu cử dân chủ được thực hiện ba năm trước đây. Trong hơn một nửa thế kỷ, Đài Loan tương đối có ổn định về chính trị. Các đảng đối lập được tư do hoạt động. Báo chí được tư do xuất bản, tôn giáo được tư do hành đạo và dân chúng được tự do đi lại kể cả việc về thăm Hoa Lục.
Rút kinh nghiệm ở lục địa và luôn luôn chịu sự đe dọa tấn công quân sự của chính quyền Cộng Sản Bắc Kinh, chính phủ Quốc Dân Đảng mau chóng thực hiện những công cuộc cải tổ kinh tế và xã hội trên đảo Đài Loan: (1) cải cách ruộng đất; (2) khuyến khích tư nhân thiết lập những cơ sở sản xuất cỡ nhỏ và trung bình; (3) thiết lập những khu kỹ nghệ để giúp giảm phí tổn ban đầu cho những công ty mới. Nhờ ba chương trình cải tổ kinh tế này, sự phân chia lợi tức được đồng đều, chính phủ Quốc Dân Đảng được sự ủng hộ của đại đa số quần chúng. Tình hình chính trị tiếp tục được ổn định giúp cho nền kinh tế của Đài Loan liên tục phát triển trong vài thập niên vừa qua và vượt xa Hoa Lục. Ngày nay tổng sản lượng nội địa của Đài Loan cho mỗi đầu người tính theo mãi lực quân bình là 18,000 Mỹ kim. Đài Loan không những đầu tư ở cả Hoa Lục và Việt-Nam mà còn nhập cảng nhân công từ Việt-Nam.
THÁI LAN
Khác với Nam Hàn và Đài Loan vừa thảo luận ở trên cũng như Tân Gia ba và Hồng Kông, Thái Lan chưa phải là một con rồng Á châu. Đặc biệt hơn cả là quốc gia này có tình trạng chính trị bất ổn nhất so với các nước Đông Á khác. Kể từ khi từ một vương quốc thuần tuý đổi qua nền quân chủ hiến định (constitutional monarchy) vào năm 1932, Thái Lan đã chứng kiến 26 cuộc đảo chánh, trong đó có 10 cuộc đảo chánh thành công và 16 cuộc đảo chánh thất bại. Vua Thái thường giữ vai trò trọng tài và khi thiên về phe nào thì phe đó thắng. Những lãnh tụ của phe thua thường được cho sống lưu vong ở nước ngoài. Hầu hết các cuộc đảo chánh đều xẩy ra giữa các phe phái quân nhân, nhưng không đổ máu, trừ cuộc đảo chánh vào năm 1976 vời khoảng dưới 1,000 người chết. Ngoài ra, Thái Lan còn liên tục bị các nhóm Cộng Sản quẫy nhiễu vào những thập niên 60 và 70. Riêng chính phủ quân nhân của Tướng Prem Tinsulanonda đã dẹp một cuộc đảo chánh vào năm 1980 và hai toan tính đảo chánh vào năm 1981 và 1985 trước khi nhường chính quyền cho phe dân sự vào năm 1988 qua môt cuộc tổng tuyển cử dân chủ. Lần cuối cùng phe quân nhân nhúng tay vào chính quyền là năm 1992 nhưng lập tức rút lui vì áp lực trong và ngoài nước.
Sinh viên, công nhân và nông dân Thái Lan ngày nay đòi hỏi đất nước cải tổ chính trị để chuyển sang chế độ dân chủ và đòi hỏi được tham dự vào tiến trình dân chủ hoá đó. Ngay cả trong giai đoạn chính phủ quân nhân, Thái Lan cũng có nhiều đảng chính trị hoạt động như Đảng Dân Chủ, Đảng Dân Chủ Cấp Tiến, Đảng Phát Triển Quốc Gia, Đảng Hành Động Xã Hội, Đảng Quốc Gia Thai, v.v. Nhờ vậy, trong hơn một thập niên vừa qua, Thái Lan tương đối có ổn dịnh về chính trị. cũng vì thế kinh tế Thái Lan đã phát triển. Lợi tức ròng trung bình mỗi đầu người tăng gấp đôi kể từ năm 1960. Số người nghèo giảm một nửa. GDP mỗi đầu người tính theo mãi lực quân bình là $7,000 (2002). Thái Lan được xếp vào hạng 60 trên 155 nước có chỉ số tự do kinh tế tốt (mostly free). Cũng như Nam Hàn và Đài Loan, Thái Lan được Freedom House xếp vào các quốc gia tự do. Hiện nay Thái Lan còn được coi là một trong các quốc gia có đời sống tự do và thoải mãi nhất Á châu.
NAM DƯƠNG
Nam Dương. là nước kế tiếp chúng ta muốn tìm hiểu. Quốc gia này dành được độc lập từ Hòa Lan vào năm 1950 dưới sự lãnh đạo của tướng Sukarno. Ông trở thành Tổng Thống đầu tiên của một nước Nam Dương độc lập từ 1950-1965. Trong giai đoạn này, tình hình chính trị bất ổn. Ảnh hưởng của Cộng Sản rất mạnh. Đảng Cộng sản Nam Dương (Partai Komunis Indonesia viết tắt là PKI) được chính thức hoạt động và được tham dự vào sinh hoạt chính trị. Đảng PKI là đảng Cộng Sản lớn nhất ngoài lãnh thổ Nga Sô và Trung Quốc. Trong giai đoạn này kinh tế Nam Dương xuống dốc, với nạn lạm phát và mức thất nghiệp cao. Số người nghèo đói gia tăng và hạ tầng cơ sở xuống cấp. Khi Tổng Thống Sukarno rút Nam Dương ra khỏi Liên Hiệp Quốc và liên minh với Trung Quốc vào năm 1965, đồng thời 6 tướng lãnh của quân lực Nam Dương bị bắt cóc và thủ tiêu,Tướng Suharto đảo chính và loại Sukarno ra khỏi chính quyền. Quân đội Nam Dương nắm lấy cơ hội này và tiêu diệt PKI. Hàng trăm ngàn đảng viên PKI và cảm tình viên bị giết.
Tướng Suharto lên làm Tổng Thống cùng với một số tướng lãnh lãnh đạo quốc gia. Ông đặt tên cho chế độ cuả ông là “Trật Tự Mới” so sánh với chế độ “Dân Chủ Hướng Dẫn” của Tổng Thống Sukarno. Dưới thời Suharto, chính trị bị kiểm soát chặt chẽ nhưng kinh tế phát triển khả quan. Trong vòng 5 năm, mức lạm phát giảm từ 1,000% xuống còn 10%. Lợi tức gia tăng nhờ sự khai tác tài nguyên thiên nhiên gồm các kim loại, gỗ và dầu hỏa. Đợt đầu tư thứ hai vào Nam Dương đến từ Nhật Bản, Đài Loan và Singapore giúp phát triển khu vực kỹ nghệ và ngành may dệt. Kinh tế tiếp tục phát triển cho đến giữa thập niên 90. Sau 30 năm cầm quyền, chính thể độc tài Suharto gây ra một số vấn đề nghiêm trọng vào giai đoạn sau: quyển lợi kinh tế rơi vào trong tay một thiểu số, trong đó không ít có liên hệ với gia đình Tổng Thống Suharto. Nạn tham nhũng lan rộng. Cảnh sát và quân đội bị kết án vi phạm nhân quyền ngày càng nhiều. Vào giữa năm 1997, Nam Dương bị ảnh hưởng nặng nhất của cuộc khủng hoảng tài chánh Á châu so với các nước Đông Á. GDP chỉ tăng 4.7% vào năm 1997 so với 7.8% vào năm 1996. GDP không tăng mà còn giảm 13.1% trong năm 1998. Nhiều cuộc biểu tình do sinh viên lãnh đạo đòi Tổng Thống Suharto từ chức. Vào tháng 5, 1998 ô. Suharto quyết định rút lui mặc dầu trước đó 3 tháng ông đã được Hội Đồng Cố Vấn Nhân Dân (People’s Consultative Assembly) chọn ông làm tổng thống nhiệm kỳ thứ 7 (1998-2003).
Sau khi ô. Suharto từ bỏ chính trường, một số cải tổ chính trị được thực hiện bởi Tổng Thống lâm thời B.J. Habibie, nguyên là Phó Tổng Thống của ô. Suharto. Các tù nhân chính trị được trả tự do. Quyền tự do ngôn luận và thành lập hội được tôn trọng. Ông Abdurrahman Wahid được chọn làm tổng thống thứ tư của Nam Dương trong cuộc bầu cử vào 1999. Ông từ chức vào đầu năm 2001 vì bị sinh viên biểu tình tố cáo ăn hối lộ. Phó Tổng Thống Nam Dương là bà Megawati Sukarnoputri xử lý rồi trở thành tổng thống thứ năm của Nam Dương vào giữa năm 2001. Bà Megawati Sukarnoputri tiếp tục thực hiện cải tổ chính trị. Hiến Pháp đã được tu chính để cho phép dân được bầu tổng thống trực tiếp kể từ nhiệm kỳ tới vào năm 2004.
Mặc dầu kinh tế tiếp tục được cải thiện một phần sau cuôc khủng hoảng 1997, nạn thất nghiệp và mức nghèo đói vẫn còn cao, nạn tham nhũng vẫn còn mặc dù bà Megawati Sukarnoputri không bị liên lụy. Đầu tư nước ngoài trong lúc này xuống thấp. GDP mỗi đầu người tính theo mãi lực quân bình là $3,100 (2002).
KẾT LUẬN
Sau khi phân tách các nước Nam Hàn, Đài Loan, Thái Lan và Nam Dương, người ta thấy rằng những chế độ độc tài đều có một sự ổn định giả tạo rồi cuối cùng kết thúc bằng sự hỗn loạn. Đài Loan là một ngoại lệ. Quyền hành đã chuyển từ Quốc Dân Đảng Trung Hoa qua Đảng Dân Chủ Cấp Tiến một cách êm đẹp qua một tiến trình dân chủ thật sự. Chế độ độc tài là nguồn gốc của tham nhũng, bất công, vi phạm nhân quyền và cản trở thông tin cần thiết cho sự phát triển kinh tế như người ta thấy ở Nam Dương, Thái Lan, Phi luật Tân, Việt-Nam và Miến Điện. Nhờ sự liêm khiết của Tổng Thống Park Chung Hee mà Nam Hàn thoát được nạn tham nhũng. Nhờ kinh nghiệm thất bại ở Hoa Lục mà những lãnh tụ Trung Hoa Quốc Dân Đảng khi chạy qua đảo Đài Loan đã tránh được nạn tham nhũng và quyền người dân trên hải đảo được tôn trọng triệt để.
Những mô hình Park Chung Hee, Lý Quang Diệu, hay Suharto dù có cho những kết quả tích cực vài ba thập niên trước cũng không còn hợp với thời đại toàn cầu hóa hiện nay. Những luật lệ mậu dịch quốc tế ràng buộc các quốc gia lại với nhau và giới hạn quyền hành của các chính phủ địa phương. Hơn nữa phong trào đòi dân chủ trên toàn thế giới không thể đảo ngược lại. Ông Lý Quang Diệu cựu Thủ Tướng Tân Gia Ba đưa ra một lý thuyết gọi là “Giá Trị Á Châu” dựa trên một vài nguyên tắc của Khổng giáo để khẳng định rằng giá trị dân chủ của Tây phương không hợp với giá trị của Đông phương, nhân quyền và dân quyền không quan trọng đối với Đông phương như đối với Tây phương. Trung, hiếu, nhân, nghĩa, lễ, trí, tín là những giá trị cao quý của Đông phương. Trật tự trên dưới phân biệt rõ ràng người cai trị và kẻ bị trị. Quyền cai trị không tùy thuộc vào sự ưng thuận của kẻ bị trị mà chỉ dựa vào cách hành sử và suy xét khôn ngoan của người cai trị. Dựa vào lý thuyết “Giá Trị Á Châu” ô. Lý Quang Diệu cho rằng trong một chế độ độc tài kinh tế dễ dàng phát triển hơn như trường hợp Tân Gia Ba do ông làm Thủ Tướng.
GS Amartya Sen, người từng đoạt giải Nobel về kinh tế vào năm 1998, nhận định rằng lý thuyết “Giá Trị Á Châu” chắc chắn đúng cho một số trường hợp cá biệt như Nam Hàn, Tân Gia Ba và Trung Quốc vào thời kỳ hậu cải tổ kinh tế. Các quốc gia này có mức phát triển kinh tế cao và nhanh hơn những nước ít độc tài như Ấn Độ, Costa Rica hoặc Jamaica. Tuy nhiên GS Sen khẳng định rằng lý thuyết Lý Quang Diệu chỉ đúng cho một số trường hợp lựa chọn và dữ kiện giới hạn chứ không có giá trị phổ quát. Cũng như chúng ta cũng không thể kết luận ngược lại đối với trường hợp Bostswana, một nước dân chủ ở Phi châu có mức phát triển kinh tế cao nhất thế giới trong giai đoạn 1960-85. Có rất ít chứng cớ để chứng minh rằng cai trị độc đoán và đàn áp quyền chính trị và dân sự giúp cho sự phát triển kinh tế. Trái lại kinh nghiệm ở Ấn Độ cho thấy một môi trường thân thiện giúp cho kinh tế phát triển dễ dàng hơn là một môi trường chính trị khó khăn.
Một câu hỏi căn bản cần phải nêu ra là mục tiêu tối hậu của vấn đề phát triển kinh tế là gì " Con người hay chế độ hay quyền bính của giai cấp thống trị " TS Joseph Stiglitz, một cựu kinh tế gia của Ngân Hàng Thế Giới, người được giải thưởng Nobel về kinh tế vào năm 2001, trong một cuộc phỏng vấn dành cho tạp chí Vietnam Economic Times tại Hà-Nội vào tháng 3, 2002 đã nhấn mạnh rằng: “Phát triển không phải chỉ là tăng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) mà còn là tạo dựng một xã hội tốt đẹp hơn, một xã hội dân chủ thật sự và công bằng.” GS Amartya Sen cũng nói: “Dân chủ không phải là một xa xỉ phẩm để phải đợi đến lúc giầu sang mới được hưởng thụ ” (Democracy is not a luxury that can wait the arrival of general prosperity). Ông còn nói thêm rằng “dân chủ là một yếu tố chứ không là kết quả của sự phát triển “ (Democracy is not the result of economic development, but its factor.)
Phép lạ kinh tế ở Đông Á không phải là nhờ chế độ độc đảng mà là nhờ chánh sách kinh tế khôn ngoan và tài lãnh đạo của các người cầm quyền tại các quốc gia này. Những yếu tố chính của sự thành công là sự gia tăng tiết kiệm và đầu tư, phát triển nhân lực, khuếch trương xuất cảng, tiếp thu kỹ thuật tân tiến của các cường quốc, phát triển khu vực tư doanh tối đa, hỗ trợ những kỹ nghệ cần thiết, đúng nơi và đúng lúc của chính phủ. Tất cả những quốc gia Á châu thành công về mặt kinh tế đều thành công trong việc phân phối đồng đều kết quả của sự phát triển kinh tế cho mọi tầng lớp trong xã hội. Lợi tức gia tăng được phân chia đều cho mọi thành phần trong mọi khu vực kinh tế. Số liệu thống kê cho thấy rằng tổng sản lượng nội địa của các quốc gia này gia tăng, đồng thời sự chênh lệch về lợi tức đầu người giữa giới giầu và giới nghèo giảm một cách đáng kể. Đây là một điểm then chốt. Đối với riêng hai nước Nam Hàn và Đài Loan, vì sự phân phối lợi tức đã đồng đều từ trước cho nên phép lạ Đông Á chỉ ảnh hưởng rất ít đến sự phân phối lợi tức. Không một nơi nào khác trên thế giới đã thành công đáng kể về cả hai phương diện: phát triển kinh tế và cải thiện sự cách biệt giầu nghèo.
Việt-Nam không cần phải có một chế độ độc tài độc đảng để trở thành một con rồng ở Á châu.
(Nobel Laureate Amartya Sen)
Nhân chuyến về Việt-Nam gần đây của ông Nguyễn Cao Kỳ, cựu Phó Tổng Thống của miền Nam Việt-Nam, một nhà báo ngoại quốc có hỏi ông nghĩ thế nào về Đảng CSVN và chế độ phi dân chủ ở Việt-Nam hiện nay, ông Kỳ đã không trả lời thẳng vào câu hỏi mà nói rằng “Điều mà tôi chú ý đến hiện nay là vấn đề phát triển kinh tế... Ưu tiên là xây dựng kinh tế để có giới trung lưu và sau đó chúng ta sẽ suy nghĩ về cải tổ chính trị.” Ông Kỳ nói tiếp: “Khi ông nhìn vào những nước láng giềng của Việt-Nam ở Á châu như Nam Hàn, Đài Loan, Tân Gia Ba. Trong giai đoạn đầu của việc xây dựng của các quốc gia này, họ bắt đầu bằng một đảng.” Ông Kỳ nhận định tiếp rằng nhờ vậy những quốc gia này thành công về mặt kinh tế. Ở Nam Hàn có Park Chung Hee. Đài Loan có Koumintang (Trung Hoa Quốc Dân Đảng), Nam Dương có Suharto, Phi Luật Tân có Marcos. Tân Gia Ba có Lý Quang Diệu. Thái Lan có chính phủ quân nhân trong 50 năm. Các quốc gia này được ông Kỳ coi là mẫu mực cho Việt-Nam trong giai đoạn đầu của tiến trình phát triển kinh tế.
Bài “Liệu cải tổ kinh tế và mở của buôn bán với thế giới có mang lại tự do dân chủ cho Việt-nam hay không"” đăng trên Thế Kỷ 21 số 176, tháng 12, 2003 đã trình bầy ý kiến của một số học giả về sự liên quan giữa cải tổ kinh tế và cải tổ chính trị. Kết luận chung là cải tổ kinh tế không tự động đưa đến tự do dân chủ. Lawrence F. Kaplan nói: “Dân chủ là một lựa chọn chính tri, một hành động quyết chí. Phải có người tạo dựng ra dân chủ, chứ không thể trông chờ vào sự việc” . Tiến Sĩ Võ Nhơn Trí, một cựu đảng viên Đảng Cộng Sản Pháp và Đảng Cộng Sản Việt-Nam vừa xuất bản cuốn sách “Việt-Nam cần đổi mới thật sự,” cũng đã bàn rất kỹ về vấn đề này. Bài tóm lược cuốn sách của TS Võ Nhơn Trí hi vọng sẽ được Thế Kỷ 21 đăng vào số tháng 3 sắp tới. Tác giả nhận định rằng không thể tách dời hai việc đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị được. Theo quy luật biện chứng của chính những người Cộng Sản, nếu không cải tổ chính trị thì phát triển kinh tế Việt-Nam sẽ bị kìm hãm lại. Hiện tượng này đã bắt đầu xẩy ra từ năm 1997.
Bài viết ở đây sẽ góp ý về vấn đề liệu có cần một đảng chính trị duy nhất để có thể phát triển kinh tế một cách hữu hiệu hay không. Ô. Kỳ là một quân nhân, nên khuynh hướng thiên độc tài của ông rất dễ hiểu. Ông từng tuyên bố rằng người mà ông ái mộ nhất là Hitler và Việt-Nam cần 4 đến 5 Hitlers. Người bình thường cũng nhận thấy ngay rằng quan niệm này đã đơn giản hóa tối đa một vấn đề phức tạp và khó khăn. Thật vậy Trung Quốc, Miến Điện, Phi Luật Tân (vài chục năm trước), và Pakistan đều là những quốc gia có chính thể độc tài nhưng không những không trở thành những con rồng Á châu mà vẫn còn là những nước nghèo đói. Ngược lại, Hồng Kông và Mã Lai là hai phần đầt tương đối tự do, nhưng kinh tế phát triển khả quan. Kể từ 1975 đến nay Việt-Nam là một nước độc tài độc đảng. Nhiều người trông đợi Á châu có thêm một con rồng mới là Việt-Nam nhưng sau 30 năm nó vẫn là một “con rồng ngủ quên”. Ngay tại miền Nam Việt-Nam chế độ độc tài gia đình trị của hai ông Diệm-Nhu đã bỏ lỡ cơ hội xây dựng đất nước. Chế độ kế tiếp của hai ông Thiệu-Kỳ cũng không phải là một chế độ dân chủ thực sư vì dân miền Nam đâu có thật sự bầu hai ông lên đâu. Như vậy không thể nói rằng muốn phát triển kinh tế phải có chế độ độc tài. Hơn nữa chúng ta chọn loại độc tài nào bây giờ bởi vì cũng có nhiều thứ khác nhau: độc tài toàn trị, độc tài pháp trị, độc tài quân phiệt, độc tài phong kiến, độc tài phát xít, độc tài đảng trị, độc tài lãnh tụ tuyệt đối, v.v. Nhưng không cái gì nguy hiểm bằng độc tài mà bất tài.
Tất cả những kinh tế gia, những nhà đầu tư, những người lãnh đạo quốc gia đều đồng ý rằng một chế độ chính trị ổn định rất cần thiết cho phát triển kinh tế. Tuy nhiên độc tài và ổn định chính trị là hai vấn đề hoàn toàn khác nhau. Độc tài không phải là điều kiện cần và đủ để bảo đảm một được chế độ chính trị ổn định bền vững. Nhiều nước dùng quân đội và công an để cai trị nhưng sự ổn định chính trị dưới các chế độ này đều là giả tạo. Điển hình là Đông Đức, một nước dùng quân đội và mật vụ để duy trì sự ổn định chính trị trong thời kỳ chiến tranh lạnh. Vào tháng 6, 1989, lãnh tụ Đông Đức Erich Honecker tuyên bố rằng bức tường Bá Linh sẽ còn tồn tại 50 hay 100 năm nữa. Nhưng chỉ 5 tháng sau vào ngày 9.11.1989 bức tường Bá Linh sụp đổ. Bắc Hàn và Cuba là hai xã hội có trật tự nhưng dân vẫn tiếp tục đói rách trong nhiều thập niên và nếu có cơ hội là chốn đi. Ở miền Nam Việt-Nam chế độ độc tài của hai ông Diệm-Nhu cũng chỉ tồn tại được 9 năm. Chính phủ quân nhân của hai ông Thiệu-Kỳ cũng chỉ kéo dài được 10 năm. Vì chiến tranh và bất ổn chính trị nên kinh tế của miền Nam Việt-Nam suy sụp phải nhờ vào ngoại viện. Chúng ta tạm thời bỏ Việt-Nam qua một bên để nghiên cứu một vài nước trong vùng Đông Á hầu rút tỉa kinh nghiệm cho Việt-Nam. Hồng Kông và Tân Gia Ba sẽ không được đề cập tới vì là hai lãnh thổ quá nhỏ bé so với Việt-Nam. Phi Luật Tân và Mã Lai cũng sẽ không được bàn đến vì Phi Luật Tân không hơn Việt-Nam nhiều và Mã Lai có khó khăn về vấn đề chủng tộc mà Việt-Nam không có.
NAM HÀN
Nam Hàn là một nước đáng chú ý vì là một trong những con rồng châu Á mạnh nhất và cũng bị chia đôi như Việt-Nam. Thật sự tình hình chính trị của quốc gia này từ lúc Tổng Thống Lý Thừa Vãn (Ryee Sung-man) bị đảo chánh vào năm 1960 không lúc nào được ổn định cả trừ giai đoạn sau từ khi Tổng Thống Roh Tae-Woo (1988-1993) tới Tổng Thống KIM Dae-jung (1998-2003) lên cầm quyền theo thể thức bầu cử dân chủ. Trong khoảng thời gian từ 1962-1979 dưới sự lãnh đạo của Tướng Park Chung Hee sau cuộc đảo chánh vào tháng 5, 1961 do chính ông chỉ huy, tình hình Nam Hàn cũng không ổn định. Tổng Thống Park Chung Hee bị ám sát hụt một lần. Lần đó vợ ông chết thay ông. Đến năm 1979, chính Giám Đốc Cơ Quan Trung Ương Tình Báo Nam Hàn Kim Jae Kyu đã ám sát ông thành công.
Dưới thời Tổng Thống Park Chung Hee, chế độ chính trị của Nam Hàn không không phải là một chế độ độc tài toàn trị xã hội chủ nghỉa như ở Bắc Hàn. Chế độ dưới thời của Tổng Thống Park Chung Hee cũng không phải là một chế độ dân chủ, nhưng là một chế độ pháp trị (governed by laws). Ông áp dụng những biện pháp hết sức cứng dắn để thực hiện cải tổ kinh tế như bỏ tù rất nhiều doanh gia, bêu xấu trước công chúng những kỹ nghệ gia giầu vì chính sách sản xuất hàng tiêu thụ thay thế nhập cảng, quốc hữu hóa ngân hàng tư, phá giá tiền Nam Hàn để hạ giá hàng xuất cảng, hạ thuế nhập cảng để bắt những kỹ nghệ nội địa phải cải tiến để cạnh tranh, hỗ trợ các kỹ nghệ xuất cảng, đặc biệt đối với những sản phẩm rẻ và cần nhiều sức lao động. Ông thả tự do cho những doanh nhân và hứa không tịch thu tài sản của họ trong tương lai nếu họ bằng lòng làm ăn đàng hoàng. Ông cho phép những kỹ nghệ gia mở công ty nếu họ chịu cống hiến một số cổ phần cho chính phủ. Để giảm chi phí về lao động Tổng Thống Park Chung Hee hạn chế hoạt động của các nghiệp đoàn. Giá cả được chính phủ kiểm soát chặt chẽ.
Tổng thống Park Chung Hee cho thành lập Ủy Ban Kế Hoạch Kinh Tế và Cơ Quan Khuyếch Trương Xuất Cảng nhưng chỉ để soạn thảo chính sách kinh tế và hướng dẫn những công thương kỹ nghệ gia mà không chủ trương thiết lập các xí nghiệp quốc doanh. Trực thuộc phủ Thủ Tướng là Hội Đồng Cố Vấn gồm các giáo sư đại học. Hội Đồng này họp thường xuyên với Tổng Thống để giúp ý kiến. Từ bộ óc này này, Tổng Thống chọn người vào những chức vụ then chốt của chính phủ. Trái lại, ông Park Chung Hee tận tình giúp đỡ khu vực tư nhân phát triển. Ông chủ trương tài trợ tư nhân, nhưng nếu sau vài lần không thấy tiến bộ, chính phủ sẽ ngưng bao cấp. Ngoài ra chính phủ của Tổng Thống Park Chung Hee đầu tư rất nhiều vào chương trình giáo dục ở hai bậc tiểu và trung học. Sinh viên Nam Hàn được gửi ra nước ngoài du học rất nhiều. Tóm lại, sự phát triển kinh tế chưa từng thấy của Nam Hàn bắt đầu từ năm 1961 cho tới cuối thập niên 80 là nhờ vào ba thành phần: chính phủ, tư nhân, và lao động. Trong đó chính phủ giữ một vai trò hướng dẫn tích cực. Sự liên hệ giữa chính phủ và tư doanh theo hàng dọc chứ không phải hàng ngang. Những công ty tư nhân nào theo chính sách của chính phủ thường được giúp đỡ. Những công ty không theo trước sau cũng bị thất bại.
Từ thập niên 90 đến nay, điều kiện xã hội, chính trị của Nam Hàn đã thay đổi rất nhiều. Mô thức Park Chung Hee không còn hợp thời nữa. Nền kinh tế của Nam Hàn quá lớn và phức tạp để chính phủ có thể chỉ huy một chiều từ trên xuống dưới. Khu vực tư ngày nay có rất nhiều nhân tài không thua gì chính phủ cả. Do đó điều kiện này không cho phép chính phủ đóng một vai trò “cha chú” như trước nữa. Phong trào đòi cải tiến điều kiện làm việc của giới lao động kể từ năm 1988 tới nay đã buộc giới chủ nhân phải thay đổi chế độ lương bổng và các phụ cấp cùng quyền lợi của công nhân. Chính sách “phát triển trước, phân phối lợi tức sau” không còn được chấp nhận nữa.
Nam Hàn thỉnh thoảng lại khám phá ra một vài đường hầm đào sâu dưới đất hoặc bắt được vài con tầu nhỏ của Bắc Hàn chuyển người và võ khí vào Nam Hàn. Nhưng tuyệt đối không có đường mòn HCM. Một điều may mắn cho Nam Hàn là suốt từ khi có hưu chiến vào năm 1953 cho đến nay không bị chiến tranh tàn phá. Hai miền Nam Bắc tương đối được tự do phát triển kinh tế theo hai ý thức hệ khác biệt. Miền Nam theo chế độ tư bản như đã trình bầy ở trên. Miền Bắc theo chế độ Cộng Sản. Chủ Tịch Kim Il-Song và cũng là lãnh tụ sáng lập Cộng Sản Bắc Hàn chết vào năm 1994, truyền ngôi lại cho con là Kim Chong-Il. Trong nửa thế kỷ, Bắc Hàn có một đảng duy nhất, tình hình chính trị ổn định tuyệt đối, có một triệu quân, hỏa tiễn tầm xa, và khả năng sản xuất võ khí hạt nhân và hóa học, nhưng luôn luôn không sản xuất đủ lương thực cho dân chúng.
ĐÀI LOAN
Đài Loan là một con rồng thứ hai của châu Á. Từ khi bị đánh bật ra khỏi lục địa vào năm 1949, chính phủ Tưởng Giới Thạch và Trung Hoa Quốc Dân Đảng (Koumintang) của ông cùng với hai triệu người phải chạy qua đảo Đài Loan và cai tri phần đất này cho đến năm 2000. Lần đầu tiên, quyền cai trị tại Đài Loan được chuyển từ Quốc Dân Đảng Trung Hoa qua Đảng Dân Chủ Cấp Tiến theo thể thức bầu cử dân chủ được thực hiện ba năm trước đây. Trong hơn một nửa thế kỷ, Đài Loan tương đối có ổn định về chính trị. Các đảng đối lập được tư do hoạt động. Báo chí được tư do xuất bản, tôn giáo được tư do hành đạo và dân chúng được tự do đi lại kể cả việc về thăm Hoa Lục.
Rút kinh nghiệm ở lục địa và luôn luôn chịu sự đe dọa tấn công quân sự của chính quyền Cộng Sản Bắc Kinh, chính phủ Quốc Dân Đảng mau chóng thực hiện những công cuộc cải tổ kinh tế và xã hội trên đảo Đài Loan: (1) cải cách ruộng đất; (2) khuyến khích tư nhân thiết lập những cơ sở sản xuất cỡ nhỏ và trung bình; (3) thiết lập những khu kỹ nghệ để giúp giảm phí tổn ban đầu cho những công ty mới. Nhờ ba chương trình cải tổ kinh tế này, sự phân chia lợi tức được đồng đều, chính phủ Quốc Dân Đảng được sự ủng hộ của đại đa số quần chúng. Tình hình chính trị tiếp tục được ổn định giúp cho nền kinh tế của Đài Loan liên tục phát triển trong vài thập niên vừa qua và vượt xa Hoa Lục. Ngày nay tổng sản lượng nội địa của Đài Loan cho mỗi đầu người tính theo mãi lực quân bình là 18,000 Mỹ kim. Đài Loan không những đầu tư ở cả Hoa Lục và Việt-Nam mà còn nhập cảng nhân công từ Việt-Nam.
THÁI LAN
Khác với Nam Hàn và Đài Loan vừa thảo luận ở trên cũng như Tân Gia ba và Hồng Kông, Thái Lan chưa phải là một con rồng Á châu. Đặc biệt hơn cả là quốc gia này có tình trạng chính trị bất ổn nhất so với các nước Đông Á khác. Kể từ khi từ một vương quốc thuần tuý đổi qua nền quân chủ hiến định (constitutional monarchy) vào năm 1932, Thái Lan đã chứng kiến 26 cuộc đảo chánh, trong đó có 10 cuộc đảo chánh thành công và 16 cuộc đảo chánh thất bại. Vua Thái thường giữ vai trò trọng tài và khi thiên về phe nào thì phe đó thắng. Những lãnh tụ của phe thua thường được cho sống lưu vong ở nước ngoài. Hầu hết các cuộc đảo chánh đều xẩy ra giữa các phe phái quân nhân, nhưng không đổ máu, trừ cuộc đảo chánh vào năm 1976 vời khoảng dưới 1,000 người chết. Ngoài ra, Thái Lan còn liên tục bị các nhóm Cộng Sản quẫy nhiễu vào những thập niên 60 và 70. Riêng chính phủ quân nhân của Tướng Prem Tinsulanonda đã dẹp một cuộc đảo chánh vào năm 1980 và hai toan tính đảo chánh vào năm 1981 và 1985 trước khi nhường chính quyền cho phe dân sự vào năm 1988 qua môt cuộc tổng tuyển cử dân chủ. Lần cuối cùng phe quân nhân nhúng tay vào chính quyền là năm 1992 nhưng lập tức rút lui vì áp lực trong và ngoài nước.
Sinh viên, công nhân và nông dân Thái Lan ngày nay đòi hỏi đất nước cải tổ chính trị để chuyển sang chế độ dân chủ và đòi hỏi được tham dự vào tiến trình dân chủ hoá đó. Ngay cả trong giai đoạn chính phủ quân nhân, Thái Lan cũng có nhiều đảng chính trị hoạt động như Đảng Dân Chủ, Đảng Dân Chủ Cấp Tiến, Đảng Phát Triển Quốc Gia, Đảng Hành Động Xã Hội, Đảng Quốc Gia Thai, v.v. Nhờ vậy, trong hơn một thập niên vừa qua, Thái Lan tương đối có ổn dịnh về chính trị. cũng vì thế kinh tế Thái Lan đã phát triển. Lợi tức ròng trung bình mỗi đầu người tăng gấp đôi kể từ năm 1960. Số người nghèo giảm một nửa. GDP mỗi đầu người tính theo mãi lực quân bình là $7,000 (2002). Thái Lan được xếp vào hạng 60 trên 155 nước có chỉ số tự do kinh tế tốt (mostly free). Cũng như Nam Hàn và Đài Loan, Thái Lan được Freedom House xếp vào các quốc gia tự do. Hiện nay Thái Lan còn được coi là một trong các quốc gia có đời sống tự do và thoải mãi nhất Á châu.
NAM DƯƠNG
Nam Dương. là nước kế tiếp chúng ta muốn tìm hiểu. Quốc gia này dành được độc lập từ Hòa Lan vào năm 1950 dưới sự lãnh đạo của tướng Sukarno. Ông trở thành Tổng Thống đầu tiên của một nước Nam Dương độc lập từ 1950-1965. Trong giai đoạn này, tình hình chính trị bất ổn. Ảnh hưởng của Cộng Sản rất mạnh. Đảng Cộng sản Nam Dương (Partai Komunis Indonesia viết tắt là PKI) được chính thức hoạt động và được tham dự vào sinh hoạt chính trị. Đảng PKI là đảng Cộng Sản lớn nhất ngoài lãnh thổ Nga Sô và Trung Quốc. Trong giai đoạn này kinh tế Nam Dương xuống dốc, với nạn lạm phát và mức thất nghiệp cao. Số người nghèo đói gia tăng và hạ tầng cơ sở xuống cấp. Khi Tổng Thống Sukarno rút Nam Dương ra khỏi Liên Hiệp Quốc và liên minh với Trung Quốc vào năm 1965, đồng thời 6 tướng lãnh của quân lực Nam Dương bị bắt cóc và thủ tiêu,Tướng Suharto đảo chính và loại Sukarno ra khỏi chính quyền. Quân đội Nam Dương nắm lấy cơ hội này và tiêu diệt PKI. Hàng trăm ngàn đảng viên PKI và cảm tình viên bị giết.
Tướng Suharto lên làm Tổng Thống cùng với một số tướng lãnh lãnh đạo quốc gia. Ông đặt tên cho chế độ cuả ông là “Trật Tự Mới” so sánh với chế độ “Dân Chủ Hướng Dẫn” của Tổng Thống Sukarno. Dưới thời Suharto, chính trị bị kiểm soát chặt chẽ nhưng kinh tế phát triển khả quan. Trong vòng 5 năm, mức lạm phát giảm từ 1,000% xuống còn 10%. Lợi tức gia tăng nhờ sự khai tác tài nguyên thiên nhiên gồm các kim loại, gỗ và dầu hỏa. Đợt đầu tư thứ hai vào Nam Dương đến từ Nhật Bản, Đài Loan và Singapore giúp phát triển khu vực kỹ nghệ và ngành may dệt. Kinh tế tiếp tục phát triển cho đến giữa thập niên 90. Sau 30 năm cầm quyền, chính thể độc tài Suharto gây ra một số vấn đề nghiêm trọng vào giai đoạn sau: quyển lợi kinh tế rơi vào trong tay một thiểu số, trong đó không ít có liên hệ với gia đình Tổng Thống Suharto. Nạn tham nhũng lan rộng. Cảnh sát và quân đội bị kết án vi phạm nhân quyền ngày càng nhiều. Vào giữa năm 1997, Nam Dương bị ảnh hưởng nặng nhất của cuộc khủng hoảng tài chánh Á châu so với các nước Đông Á. GDP chỉ tăng 4.7% vào năm 1997 so với 7.8% vào năm 1996. GDP không tăng mà còn giảm 13.1% trong năm 1998. Nhiều cuộc biểu tình do sinh viên lãnh đạo đòi Tổng Thống Suharto từ chức. Vào tháng 5, 1998 ô. Suharto quyết định rút lui mặc dầu trước đó 3 tháng ông đã được Hội Đồng Cố Vấn Nhân Dân (People’s Consultative Assembly) chọn ông làm tổng thống nhiệm kỳ thứ 7 (1998-2003).
Sau khi ô. Suharto từ bỏ chính trường, một số cải tổ chính trị được thực hiện bởi Tổng Thống lâm thời B.J. Habibie, nguyên là Phó Tổng Thống của ô. Suharto. Các tù nhân chính trị được trả tự do. Quyền tự do ngôn luận và thành lập hội được tôn trọng. Ông Abdurrahman Wahid được chọn làm tổng thống thứ tư của Nam Dương trong cuộc bầu cử vào 1999. Ông từ chức vào đầu năm 2001 vì bị sinh viên biểu tình tố cáo ăn hối lộ. Phó Tổng Thống Nam Dương là bà Megawati Sukarnoputri xử lý rồi trở thành tổng thống thứ năm của Nam Dương vào giữa năm 2001. Bà Megawati Sukarnoputri tiếp tục thực hiện cải tổ chính trị. Hiến Pháp đã được tu chính để cho phép dân được bầu tổng thống trực tiếp kể từ nhiệm kỳ tới vào năm 2004.
Mặc dầu kinh tế tiếp tục được cải thiện một phần sau cuôc khủng hoảng 1997, nạn thất nghiệp và mức nghèo đói vẫn còn cao, nạn tham nhũng vẫn còn mặc dù bà Megawati Sukarnoputri không bị liên lụy. Đầu tư nước ngoài trong lúc này xuống thấp. GDP mỗi đầu người tính theo mãi lực quân bình là $3,100 (2002).
KẾT LUẬN
Sau khi phân tách các nước Nam Hàn, Đài Loan, Thái Lan và Nam Dương, người ta thấy rằng những chế độ độc tài đều có một sự ổn định giả tạo rồi cuối cùng kết thúc bằng sự hỗn loạn. Đài Loan là một ngoại lệ. Quyền hành đã chuyển từ Quốc Dân Đảng Trung Hoa qua Đảng Dân Chủ Cấp Tiến một cách êm đẹp qua một tiến trình dân chủ thật sự. Chế độ độc tài là nguồn gốc của tham nhũng, bất công, vi phạm nhân quyền và cản trở thông tin cần thiết cho sự phát triển kinh tế như người ta thấy ở Nam Dương, Thái Lan, Phi luật Tân, Việt-Nam và Miến Điện. Nhờ sự liêm khiết của Tổng Thống Park Chung Hee mà Nam Hàn thoát được nạn tham nhũng. Nhờ kinh nghiệm thất bại ở Hoa Lục mà những lãnh tụ Trung Hoa Quốc Dân Đảng khi chạy qua đảo Đài Loan đã tránh được nạn tham nhũng và quyền người dân trên hải đảo được tôn trọng triệt để.
Những mô hình Park Chung Hee, Lý Quang Diệu, hay Suharto dù có cho những kết quả tích cực vài ba thập niên trước cũng không còn hợp với thời đại toàn cầu hóa hiện nay. Những luật lệ mậu dịch quốc tế ràng buộc các quốc gia lại với nhau và giới hạn quyền hành của các chính phủ địa phương. Hơn nữa phong trào đòi dân chủ trên toàn thế giới không thể đảo ngược lại. Ông Lý Quang Diệu cựu Thủ Tướng Tân Gia Ba đưa ra một lý thuyết gọi là “Giá Trị Á Châu” dựa trên một vài nguyên tắc của Khổng giáo để khẳng định rằng giá trị dân chủ của Tây phương không hợp với giá trị của Đông phương, nhân quyền và dân quyền không quan trọng đối với Đông phương như đối với Tây phương. Trung, hiếu, nhân, nghĩa, lễ, trí, tín là những giá trị cao quý của Đông phương. Trật tự trên dưới phân biệt rõ ràng người cai trị và kẻ bị trị. Quyền cai trị không tùy thuộc vào sự ưng thuận của kẻ bị trị mà chỉ dựa vào cách hành sử và suy xét khôn ngoan của người cai trị. Dựa vào lý thuyết “Giá Trị Á Châu” ô. Lý Quang Diệu cho rằng trong một chế độ độc tài kinh tế dễ dàng phát triển hơn như trường hợp Tân Gia Ba do ông làm Thủ Tướng.
GS Amartya Sen, người từng đoạt giải Nobel về kinh tế vào năm 1998, nhận định rằng lý thuyết “Giá Trị Á Châu” chắc chắn đúng cho một số trường hợp cá biệt như Nam Hàn, Tân Gia Ba và Trung Quốc vào thời kỳ hậu cải tổ kinh tế. Các quốc gia này có mức phát triển kinh tế cao và nhanh hơn những nước ít độc tài như Ấn Độ, Costa Rica hoặc Jamaica. Tuy nhiên GS Sen khẳng định rằng lý thuyết Lý Quang Diệu chỉ đúng cho một số trường hợp lựa chọn và dữ kiện giới hạn chứ không có giá trị phổ quát. Cũng như chúng ta cũng không thể kết luận ngược lại đối với trường hợp Bostswana, một nước dân chủ ở Phi châu có mức phát triển kinh tế cao nhất thế giới trong giai đoạn 1960-85. Có rất ít chứng cớ để chứng minh rằng cai trị độc đoán và đàn áp quyền chính trị và dân sự giúp cho sự phát triển kinh tế. Trái lại kinh nghiệm ở Ấn Độ cho thấy một môi trường thân thiện giúp cho kinh tế phát triển dễ dàng hơn là một môi trường chính trị khó khăn.
Một câu hỏi căn bản cần phải nêu ra là mục tiêu tối hậu của vấn đề phát triển kinh tế là gì " Con người hay chế độ hay quyền bính của giai cấp thống trị " TS Joseph Stiglitz, một cựu kinh tế gia của Ngân Hàng Thế Giới, người được giải thưởng Nobel về kinh tế vào năm 2001, trong một cuộc phỏng vấn dành cho tạp chí Vietnam Economic Times tại Hà-Nội vào tháng 3, 2002 đã nhấn mạnh rằng: “Phát triển không phải chỉ là tăng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) mà còn là tạo dựng một xã hội tốt đẹp hơn, một xã hội dân chủ thật sự và công bằng.” GS Amartya Sen cũng nói: “Dân chủ không phải là một xa xỉ phẩm để phải đợi đến lúc giầu sang mới được hưởng thụ ” (Democracy is not a luxury that can wait the arrival of general prosperity). Ông còn nói thêm rằng “dân chủ là một yếu tố chứ không là kết quả của sự phát triển “ (Democracy is not the result of economic development, but its factor.)
Phép lạ kinh tế ở Đông Á không phải là nhờ chế độ độc đảng mà là nhờ chánh sách kinh tế khôn ngoan và tài lãnh đạo của các người cầm quyền tại các quốc gia này. Những yếu tố chính của sự thành công là sự gia tăng tiết kiệm và đầu tư, phát triển nhân lực, khuếch trương xuất cảng, tiếp thu kỹ thuật tân tiến của các cường quốc, phát triển khu vực tư doanh tối đa, hỗ trợ những kỹ nghệ cần thiết, đúng nơi và đúng lúc của chính phủ. Tất cả những quốc gia Á châu thành công về mặt kinh tế đều thành công trong việc phân phối đồng đều kết quả của sự phát triển kinh tế cho mọi tầng lớp trong xã hội. Lợi tức gia tăng được phân chia đều cho mọi thành phần trong mọi khu vực kinh tế. Số liệu thống kê cho thấy rằng tổng sản lượng nội địa của các quốc gia này gia tăng, đồng thời sự chênh lệch về lợi tức đầu người giữa giới giầu và giới nghèo giảm một cách đáng kể. Đây là một điểm then chốt. Đối với riêng hai nước Nam Hàn và Đài Loan, vì sự phân phối lợi tức đã đồng đều từ trước cho nên phép lạ Đông Á chỉ ảnh hưởng rất ít đến sự phân phối lợi tức. Không một nơi nào khác trên thế giới đã thành công đáng kể về cả hai phương diện: phát triển kinh tế và cải thiện sự cách biệt giầu nghèo.
Việt-Nam không cần phải có một chế độ độc tài độc đảng để trở thành một con rồng ở Á châu.
Gửi ý kiến của bạn
