Đài RFA Phỏng Vấn Kinh Tế Gia Nguyễn Xuân Nghĩa
Cái logich ở đây là khi trao đổi kinh tế khiến cho mức sống người dân đuợc nâng cao, thì các gia đình gọi là cùng khốn cũng giảm bớt, số trẻ em phải lao động sớm cũng vậy. Việt Nam là quốc gia hiếm hoi đã làm hai cuộc khảo sát liên tục về mức sống dân cư với sự trợ giúp kỹ thuật của quốc tế, vào các năm 1992-1993 và 1997-1998. Thời khoảng 10 năm đó là khi kinh tế bắt đầu mở cửa, nông nghiệp được giải phóng khỏi chế độ hợp tác hóa và đi vào luồng trao đổi toàn cầu. Theo hai cuộc khảo sát này, tỷ lệ bần cùng đã giảm từ 58% xuống còn có 37% dân số, và từ đó người ta cũng tính ra là có hai triệu 200 ngàn trẻ em không phải đi làm nữa. Nhiều công trình khảo cứu cho biết là xác suất khiến cho thiếu nhi phải lao động ở ngoài đồng, hoặc trong một cửa tiệm của gia đình hay một cơ sở ăn lương chẳng hạn, đã giảm chừng 28% trong khoảng thời gian từ 1993 đến 1998. Đặc biệt là khi giải phóng nông nghiệp và xuất khẩu, nhờ đó Việt Nam bán gạo nhiều hơn, giá gạo nội địa tăng theo giá thị trường quốc tế, thì lợi tức nông dân gia tăng đáng kể, khiến số trẻ em lao động đã giảm chừng một triệu tại nông thôn. Có người còn tìm ra là giá gạo tăng 30% là số thiếu nhi lao động giảm 9%. Thành ra, nói toàn cầu hóa gây ra nạn thiếu nhi lao động là quá đơn giản. Có trao đổi là có gia tăng lợi tức và nhờ đó có giảm bớt nạn thiếu nhi lao động... Vấn đề ở đây là các gia đình Việt Nam có giải pháp nào khác chăng để cải thiện mức sống gia đình nếu con em không phụ thêm cùng cha mẹ"
Hỏi: Nếu toàn cầu hóa không trực tiếp gây ra hoặc làm gia tăng nạn thiếu nhi lao động, theo ông, một quốc gia có cách nào làm giảm bớt nạn đó"
Vâng, đây mới là câu hỏi chính đáng nhất cho các nhà lãnh đạo. Thứ nhất, cũng từ kinh nghiệm Việt Nam, người ta được biết qua các cuộc thăm dò ý kiến, thì 62% các em thiếu nhi sở dĩ đi làm là do cha mẹ đòi hỏi hay khuyên bảo, chỉ có chừng 8% là đi làm do ý của bản thân. Muốn giảm bớt nạn thiếu nhi lao động thì ngoài biện pháp giúp cho kinh tế tăng trưởng một cách bền vững và đồng đều, ta cần suy nghĩ đến cách tính toán của cha mẹ, đã ảnh hưởng đến 62% số trẻ em lao động. Tại Việt Nam, trong một giai đoạn khá lâu, nhiều cha mẹ có thể nghĩ là cho con đi học là tốn kém và phí phạm vì vừa vượt khỏi khả năng của gia đình lại vừa vô bổ vì không là cái học thực dụng. Chỉ có thành phần cha mẹ tương đối có học mới đòi hỏi các con theo đuổi việc học và cố gắng bảo đảm việc này dù có là một hy sinh rất lớn...
Hỏi: Như vậy, giải pháp đầu tiên cho nạn thiếu nhi lao động lại là giáo dục"
Vâng, thống kê các nước đang phát triển đều cho thấy một tỷ lệ nghịch giữa số trẻ em đi học với số thiếu nhi lao động. Nếu bảo đảm được việc học hành cho con em từ sáu đến 15 tuổi để đa số có thể đi học và nhất là đi học miễn phí, thì nạn thiếu nhi lao động sẽ giảm. Một chi tiết nữa cũng đáng chú ý là nếu con em đi học miễn phí và lại có bữa trưa trong trường, thì cha mẹ sẽ thấy cho con em đi học là có lợi, lợi cả trước mắt lẫn lâu dài. Vì vậy, không phải là bế quan tỏa cảng hay trở lại chính sách ngăn sông cấm chợ và chống toàn cầu hóa mà ta sẽ giải quyết được nạn thiếu nhi lao động. Chính là cải tổ hệ thống giáo dục và tài trợ giáo dục mới là giải pháp lâu dài.
Hỏi: Ngoài ra, còn những gì có thể áp dụng để giảm bớt nạn này"
Tôi nghĩ là càng giải phóng luồng mậu dịch cho tự do thì càng giúp các nước nghèo nâng cao mức sống và giảm bớt nạn thiếu nhi lao động. Đó là biện pháp căn bản và có vẻ gián tiếp, ngoài việc chú trọng nhiều hơn tới giáo dục và nhất là giáo dục miễn phí cho cấp trung tiểu học. Một vấn đề thứ hai là ta cần ý thức được rằng không phải mọi loại lao động thiếu nhi đều có tính cách bóc lột hoặc bất công. Đó là một lối lý luận tàn dư của chủ nghĩa Mác. Tuy nhiên, và như ở mọi nơi, điều kiện lao động phải được xem xét kỹ lưỡng để tránh sự lạm dụng, nhưng các xứ giàu chẳng thể đòi các nước nghèo phải làm cùng một tiêu chuẩn như mình. Kết hợp hai vấn đề trên, là tự do mậu dịch và tiêu chuẩn kiểm soát, ta thấy khi một số người vì chống toàn cầu hóa hoặc muốn bảo vệ thiếu nhi nên đề nghị biện pháp trừng phạt về mậu dịch thì có thể họ lại gặp phản tác dụng. Vì như vậy là làm hàng xuất cảng sụt gía, mức sống dân cư sụt theo và tỷ lệ thiếu nhi lao động gia tăng. Nếu cần quan tâm và phải quan tâm chính là trách nhiệm của nhà nước khi viên chức nhà nước toa rập với doanh nghiệp để phạm luật lao động, hoặc tệ hơn nữa là khai thác thiếu nhi cho kỹ nghệ bán dâm cho du khách và cán bộ.
Hiện tượng “lao động thiếu nhi” trong khung cảnh toàn cầu hóa đã ảnh hưởng thế nào vào Việt Nam" Có giải pháp nào để giảm nạn thiếu nhi lao động hay không"
Sau đây là cuộc phỏng vấn giữa Đài RFA và Kinh Tế Gia Nguyễn Xuân Nghĩa.
Hỏi: Thưa ông, có dư luận cho là toàn cầu hóa khiến giới đầu tư ở các xứ công nghiệp đưa tiền đầu tư ra các nước nghèo để tìm lợi thế nhân công rẻ. Theo dư luận này, toàn cầu hóa dẫn tới hậu quả xấu, như làm công nhân ở các xứ giàu bị mất việc, hoặc phá hoại môi sinh và làm thiếu nhi ở các xứ nghèo bị bóc lột trong điều kiện lao động thiếu an toàn. Ông nghĩ sao về việc đó"
Thưa tôi cho đây là một trong những hiểu lầm lớn, xuất phát từ các thành phần chống toàn cầu hóa, mỗi thành phần lại chống vì một số lý do, nhưng không dựa trên cơ sở thực tế. Hãy nói đến nguyên nhân đầu tư trước, thì một thí dụ cần được nhắc tới vì có giá trị đặc biệt cho nước Mỹ lẫn các xứ đang phát triển. Đó là có đến 80% ngạch số đầu tư nước ngoài của các doanh nghiệp Mỹ lại được trút vào các nước công nghiệp hóa khác, như Đức, Anh, Nhật, Hà Lan, và số đầu tư vào các nước nghèo thì chiếm một tỷ lệ rất nhỏ. Sự hiểu lầm ở đây là doanh nghiệp Mỹ không đầu tư ra ngoài để kiếm nhân công rẻ hơn nhân công Mỹ, mà chủ yếu để tìm thị trường tiêu thụ ở ngay nơi đầu tư, nên thường lập cơ sở sản xuất ở nơi có sẵn sức mua khá cao. Dù sự thật là như vậy, nhiều công đoàn hoặc xu hướng chính trị thiên tả của Mỹ vẫn duy trì lý luận sai lầm nói trên và dùng đó làm lý cớ chống toàn cầu hóa.
Hỏi: Còn trường hợp thứ nhì, là nạn thiếu nhi lao động, ông có nghĩ rằng đó là một hậu quả xấu của toàn cầu hóa chăng"
Cũng vậy, nhân ngày Quốc tế Thiếu nhi và căn cứ trên dữ kiện cụ thể tại Việt Nam, ta nên nói về lao động thiếu nhi có là hậu quả xấu của toàn cầu hóa hay chăng. Nhưng trước hết, tôi thiển nghĩ là đa số các lý luận chống toàn cầu hóa đều xuất phát từ các xứ đã phát triển và nhiều khi hàm chứa một sự thiếu hiểu biết, thậm chí kỳ thị các nước nghèo, nên đưa tới chánh sách tai hại. Thí dụ, thành phần chống toàn cầu hóa lý luận rằng toàn cầu hóa dẫn tới việc thiếu nhi tại các nước nghèo bị bóc lột sức lao động, và vì vậy, phải ngăn ngừa toàn cầu hóa hoặc có biện pháp trừng phạt về mậu dịch để các nước nghèo phải có luật lệ bảo vệ thiếu nhi. Về nguyên tắc thì cao thượng đúng đắn, thực tế có khi lại khác. Thứ nhất là chỉ vì nghèo nên các gia đình mới khiến thiếu nhi, tức là trẻ em tức sáu tuổi đến 14 tuổi theo định nghĩa thông thường nhất của giới kinh tế, sớm phải ra đời kiếm sống thay vì được đi học. Thứ hai, và trước khi có toàn cầu hóa thì thiếu nhi ở các nước nghèo vẫn tham gia vào sinh hoạt kinh tế cho gia đình, ta gọi nôm na là “đỡ đần việc nhà”, như trông em, rửa bát, thổi cơm chẳng hạn. Nói chung, thiếu nhi ở các nước nghèo không là một gánh nặng kinh tế cho gia đình lớn lao như thiếu nhi ở các nước giàu và cũng vì vậy mà người dân ở các xứ giàu không hiểu được vai trò kinh tế của chúng. Thứ ba, trong khung cảnh cùng quẫn của một gia đình nghèo, chả biết có toàn cầu hóa hay chăng, nếu con cái làm lụng để đỡ đần cho cha mẹ thì đó là một điều hay vì còn hơn là không có gì cả. Thứ tư, trước khi có toàn cầu hóa, tại nhiều nước đang phát triển, cha mẹ chưa chắc đã muốn con em đi học nếu hệ thống giáo dục quá tệ. Họ thấy cho con đi học là uổng phí, và có khi muốn con cái phá ngang học nghề để có cái gì đó hữu dụng hơn trong tay. Căn bản nhất, ta vẫn thấy là chỉ vì nghèo thì cha mẹ mới cho con em ra đời sớm. Nhiều nhà kinh tế cho rằng khi lợi tức đồng niên lên tới mức 5.000 đô la một người thì xã hội không còn thấy nạn thiếu nhi lao động nữa. Việt Nam chưa tới mức đó nên con em phải ra đời sớm.
Hỏi: Và ra đời sớm mà gặp toàn cầu hóa thì có lợi hay có hại"
Cái logich ở đây là khi trao đổi kinh tế khiến cho mức sống người dân đuợc nâng cao, thì các gia đình gọi là cùng khốn cũng giảm bớt, số trẻ em phải lao động sớm cũng vậy. Việt Nam là quốc gia hiếm hoi đã làm hai cuộc khảo sát liên tục về mức sống dân cư với sự trợ giúp kỹ thuật của quốc tế, vào các năm 1992-1993 và 1997-1998. Thời khoảng 10 năm đó là khi kinh tế bắt đầu mở cửa, nông nghiệp được giải phóng khỏi chế độ hợp tác hóa và đi vào luồng trao đổi toàn cầu. Theo hai cuộc khảo sát này, tỷ lệ bần cùng đã giảm từ 58% xuống còn có 37% dân số, và từ đó người ta cũng tính ra là có hai triệu 200 ngàn trẻ em không phải đi làm nữa. Nhiều công trình khảo cứu cho biết là xác suất khiến cho thiếu nhi phải lao động ở ngoài đồng, hoặc trong một cửa tiệm của gia đình hay một cơ sở ăn lương chẳng hạn, đã giảm chừng 28% trong khoảng thời gian từ 1993 đến 1998. Đặc biệt là khi giải phóng nông nghiệp và xuất khẩu, nhờ đó Việt Nam bán gạo nhiều hơn, giá gạo nội địa tăng theo giá thị trường quốc tế, thì lợi tức nông dân gia tăng đáng kể, khiến số trẻ em lao động đã giảm chừng một triệu tại nông thôn. Có người còn tìm ra là giá gạo tăng 30% là số thiếu nhi lao động giảm 9%. Thành ra, nói toàn cầu hóa gây ra nạn thiếu nhi lao động là quá đơn giản. Có trao đổi là có gia tăng lợi tức và nhờ đó có giảm bớt nạn thiếu nhi lao động... Vấn đề ở đây là các gia đình Việt Nam có giải pháp nào khác chăng để cải thiện mức sống gia đình nếu con em không phụ thêm cùng cha mẹ"
Hỏi: Nếu toàn cầu hóa không trực tiếp gây ra hoặc làm gia tăng nạn thiếu nhi lao động, theo ông, một quốc gia có cách nào làm giảm bớt nạn đó"
Vâng, đây mới là câu hỏi chính đáng nhất cho các nhà lãnh đạo. Thứ nhất, cũng từ kinh nghiệm Việt Nam, người ta được biết qua các cuộc thăm dò ý kiến, thì 62% các em thiếu nhi sở dĩ đi làm là do cha mẹ đòi hỏi hay khuyên bảo, chỉ có chừng 8% là đi làm do ý của bản thân. Muốn giảm bớt nạn thiếu nhi lao động thì ngoài biện pháp giúp cho kinh tế tăng trưởng một cách bền vững và đồng đều, ta cần suy nghĩ đến cách tính toán của cha mẹ, đã ảnh hưởng đến 62% số trẻ em lao động. Tại Việt Nam, trong một giai đoạn khá lâu, nhiều cha mẹ có thể nghĩ là cho con đi học là tốn kém và phí phạm vì vừa vượt khỏi khả năng của gia đình lại vừa vô bổ vì không là cái học thực dụng. Chỉ có thành phần cha mẹ tương đối có học mới đòi hỏi các con theo đuổi việc học và cố gắng bảo đảm việc này dù có là một hy sinh rất lớn...
Hỏi: Như vậy, giải pháp đầu tiên cho nạn thiếu nhi lao động lại là giáo dục"
Vâng, thống kê các nước đang phát triển đều cho thấy một tỷ lệ nghịch giữa số trẻ em đi học với số thiếu nhi lao động. Nếu bảo đảm được việc học hành cho con em từ sáu đến 15 tuổi để đa số có thể đi học và nhất là đi học miễn phí, thì nạn thiếu nhi lao động sẽ giảm. Một chi tiết nữa cũng đáng chú ý là nếu con em đi học miễn phí và lại có bữa trưa trong trường, thì cha mẹ sẽ thấy cho con em đi học là có lợi, lợi cả trước mắt lẫn lâu dài. Vì vậy, không phải là bế quan tỏa cảng hay trở lại chính sách ngăn sông cấm chợ và chống toàn cầu hóa mà ta sẽ giải quyết được nạn thiếu nhi lao động. Chính là cải tổ hệ thống giáo dục và tài trợ giáo dục mới là giải pháp lâu dài.
Hỏi: Ngoài ra, còn những gì có thể áp dụng để giảm bớt nạn này"
Tôi nghĩ là càng giải phóng luồng mậu dịch cho tự do thì càng giúp các nước nghèo nâng cao mức sống và giảm bớt nạn thiếu nhi lao động. Đó là biện pháp căn bản và có vẻ gián tiếp, ngoài việc chú trọng nhiều hơn tới giáo dục và nhất là giáo dục miễn phí cho cấp trung tiểu học. Một vấn đề thứ hai là ta cần ý thức được rằng không phải mọi loại lao động thiếu nhi đều có tính cách bóc lột hoặc bất công. Đó là một lối lý luận tàn dư của chủ nghĩa Mác. Tuy nhiên, và như ở mọi nơi, điều kiện lao động phải được xem xét kỹ lưỡng để tránh sự lạm dụng, nhưng các xứ giàu chẳng thể đòi các nước nghèo phải làm cùng một tiêu chuẩn như mình. Kết hợp hai vấn đề trên, là tự do mậu dịch và tiêu chuẩn kiểm soát, ta thấy khi một số người vì chống toàn cầu hóa hoặc muốn bảo vệ thiếu nhi nên đề nghị biện pháp trừng phạt về mậu dịch thì có thể họ lại gặp phản tác dụng. Vì như vậy là làm hàng xuất cảng sụt gía, mức sống dân cư sụt theo và tỷ lệ thiếu nhi lao động gia tăng. Nếu cần quan tâm và phải quan tâm chính là trách nhiệm của nhà nước khi viên chức nhà nước toa rập với doanh nghiệp để phạm luật lao động, hoặc tệ hơn nữa là khai thác thiếu nhi cho kỹ nghệ bán dâm cho du khách và cán bộ.
Gửi ý kiến của bạn
