Một trong các giả thuyết của một “kịch bản bi đát” là khi giá nhà hết tăng, thị trường bất động sản bị đóng băng, nhà đất bán chậm, thì dân Mỹ bỗng thấy mình “nghèo đi” nên hết dám tiêu xài mạnh. Chuyện ấy dường như chưa xảy ra!
Một năm sau khi giá nhà hết tăng vọt và thị trường gia cư bị nguội ở mức trầm trọng nhất k7ể từ cả chục năm, dân Mỹ tiếp tục tiêu xài, với mức gia tăng trung bình là hơn 3%, chẳng khác gì hai năm đã qua.
Khi giá nhà tăng liên tục trong năm năm liền (trung bình toàn quốc là hơn 30%) và lãi suất đi vay lại hạ, dân Mỹ có thể cầm thế nhà cửa để vay tiền mua xắm xe hơi, đi du lịch hoặc tân trang lại nhà cử cho thỏa chí. Người ta gọi đó là “hiệu ứng thịnh vượng”. Tới khi giá nhà hết tăng, thị trường hết bốc, thì giới tiêu thụ sẽ giảm đà mua xắm. Giả thuyết bi quan ấy chưa xảy ra, dân Mỹ vẫn tiêu xài rộng rãi, mà giới kinh tế chưa biết vì sao!
Khi tài sản gia cư lên giá, người ta có thể “vắt” ngôi nhà ra tiền mặt bằng cách xin tái tài trợ (refinancing) hoặc mở một tín khoản (line of credit) căn cứ trên trị giá ngôi nhà, gọi là home equity loan. Vì lãi suất tài trợ có tăng và giá nhà đã khựng, nay số tiền ấy chỉ còn gần 500 tỷ dù đã lên đến hơn 870 tỷ vào quý III của năm ngoái. Khi khối lượng tiền mặt có thể đem ra tiêu xài đã giảm từ 871 tỷ xuống 497 tỷ thì người ta phải mua sắm ít đi chứ" Vậy mà chuyện ấy lại không xảy ra và ly kỳ hơn thế, loại mặt hàng liên hệ đến nhà đất hay vườn tược lại bán chạy hơn trước.
Theo thống kê của bộ Thương mại Hoa Kỳ, số hàng bán lẻ tăng trung bình 6,7% trong năm nhưng loại vật liệu xây cất và trồng trọt trong vườn lại tăng hơn 8%: dân Mỹ vẫn tiêu xài rộng rãi cho nhà cửa như trước. Vì sao vậy"
Đây là những giải thích người ta cần biết:
1) Giá nhà có giảm nhưng không nhiều (1,7% cho loại nhà cũ).
2) Thất nghiệp cũng giảm và nhiều người có việc làm hơn nên có lợi tức cao hơn.
3) Tiền lời của các doanh nghiệp cũng tăng, cùng với khối lượng đầu tư và xuất cảng nên tiền bạc vẫn còn dồi dào trong nền kinh tế.
4) Giá xăng dầu bắt đầu giảm mạnh từ tháng Tám đến nay cũng giúo cho ngân sách chi tiết đợ bị căng thẳng.
5) Ttổng hợp ngần ấy yếu tố tích cực về kinh tế, thị trường chứng khoán đã tăng vọt.
Ngoài ra, phải chăng vì việc thị trường gia cư bị nguội vẫn còn là hiện tượng quá sớm, chưa kịp thấm vào phản ứng tiêu xài của dân chúng"
Giới kinh tế cũng còn một cách giải thích khác: khi giá nhà tăng vọt, dân Mỹ vắt nhà ra tiền mặt nhưng chính là để điều chỉnh lại cơ cấu chi tiêu của mình, thí dụ như trả bớt tiền nợ trong thẻ tín dụng hoặc tân trang để nâng cao giá trị của căn nhà mình ở. Lối chi tiêu ấy đưa tới một kết quả là tình hình tài sản và vay mượn của dân chúng có được cải thiện, trở nên lành mạnh và an toàn hơn. Nhờ vậy mà khi nhà sụt giá, người ta vẫn thấy yên tâm và không đến nỗi hốt hoảng mà phải lập tức cắt giảm chi tiêu.
Sau cùng, có một lý do cũng rất đáng chú ý: phần lớn các khách nợ loại tín dụng địa ốc (home mortgage) là thành phần trung lưu khá giả, thí dụ như 10% các hộ gia đình có lợi tức cao nhất hiện đang là khách nợ của 42% tổng số tín khoản về gia cư (home-equity lines of credit). Thành phần này đã có lời rất cao khi thị trường nhà đất tăng giá nên có tư thế tài chánh vững chãi hơn để khỏi phải thu vén ngân sách và tiết giảm tiêu thụ khi thị trường bị nguội.
Lý do nào cũng có vẻ hợp lý. Kết luận chung là người ta không nên quá hốt hoảng khi nghe nói giá nhà suy sụp. Chính là sự hốt hoảng ấy mới gây phản ứng tâm lý bất lợi cho kinh tế. Phản ứng đó sẽ khiến thiên hạ khó kiếm việc làm hơn, hoặc bị thất nghiệp cao hơn làm lợi tức sút giảm và…. làm thị trường gia cư thêm sụy sụp theo một vòng luẩn quẩn tai hại!