Trần Việt Bắc
Đoàn Thượng được kể là một sứ quân có nhiều bản lãnh ở vùng Hồng. Ông này và Đoàn Văn Lôi là những địch thủ đáng gờm của anh em họ Trần cũng như Nguyễn Nộn.
Vùng Hồng theo sách Đại Nam Nhất Thống Chí (ĐNNTC) của Quốc Sử Quán Triều Nguyễn (QSQTN), tập 3, nói về tỉnh Hải Dương, trang 376 và trang 378, phủ Bình Giang và Ninh Giang : “Xưa gọi là Hồng châu cuối đời Trần chia làm châu Thượng Hồng và châu Hạ Hồng…”. Vậy vùng Hồng gồm các huyện Cẩm Giàng, Bình Giang, Thanh Miện, Gia Lộc, Ninh Giang và Tứ Kỳ ở phía nam tỉnh Hải Dương ngày nay.
Nói về Đoàn Thượng, ĐVSKTT viết:“[28b] Nhâm Thân, [Kiến Gia] năm thứ 2 [1212] , (Tống Gia Định năm thứ 5). Mùa xuân, tháng 2, sai người cùng một vú nuôi (NV:") là Đoàn Thượng chiêu mộ dân châu Hồng đi bắt giặc cướp. Bấy giờ thế nước suy yếu, triều đình không có chính sách hay, đói kém luôn luôn, nhân dân cùng khốn, [Đoàn] Thượng thừa thế tự tiện làm oai làm phúc, không ai dám nói gì. Sau tội trạng tỏ rõ, bị các quan hặc, phải giam vào ngục để hỏi tội. Thượng mới rút gươm, cởi trần chạy về châu Hồng, nhóm họp bè đảng, đắp thành xưng vương, cướp bóc lương dân, triều đình không thể ngăn được”.
Tương tự như ĐVSKTT, Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục (KDVSTGCM) của QSQTN với:“Lời chua: Đoàn Thượng người làng Thung Độ, huyện Gia Lộc”, tỉnh Hải Dương (vùng Hồng). Năm 1212, “Đoàn Thượng chiếm cứ huyện Đường Hào (41) thuộc Hồng Châu, đắp lũy ở xã Yên Nhân, biên tên những quân dân ở các làng ấp bên cạnh sung vào việc phòng thủ”. (KĐVSTGCM).
Có sự khác biệt giữa các sử liệu về thời gian Đoàn Thượng nổi lên. ĐVSL viết: “Năm Tân Tỵ (năm1211-ND) là năm Kiến Gia thứ nhất: ….Tháng 6, …Người trong vùng Hồng đánh ải Quảng Điểm…. Mùa thu, Tháng 7…. Người ở vùng Hồng là Đoàn Thượng và Đoàn Văn Lôi đem binh về kinh sư”. Vậy năm 1212, Đoàn Thượng đã là thủ lãnh vùng Hồng từ lâu. ĐVSL ghi lại nhiều chi tiết về những sự việc trong thời gian này, nên người viết xin dùng ĐVSL như là tài liệu chính cho bài viết.
ĐVSL viết: “Năm Đinh Mão (năm 1207-ND) là năm Trị Bình Long Ứng thứ 3:…Mùa thu tháng 3 Đoàn Thượng và Đoàn Chủ làm phản. Nhà vua sai đem đại binh đi đánh. Đàm Dĩ Mông xuất phát đạo Đại Thông,. Bảo Trinh hầu xuất phát đạo Nam Sách. Quan Thượng phẩm Phụng Ngự là Phạm Bỉnh Di xuất phát đạo Khả Liễu. Quan Chi hậu Hoả đầu là Trần Hinh xuất phát đạo Phù Đái. Các đạo sắp sửa muốn họp nhau để đánh. Đoàn Thượng đương khi ấy ngầm sai người đút lót quan Thượng phẩm Phụng ngự là Phạm Du xin hãy rút quân về. Phạm Du hết sức xin vua và được vua sai sứ triệu bọn Đàm Dĩ Mông rút quân về, Đoàn Thượng mới thoát khỏi trận ấy””. Rồi tới “Năm Trị Bình Long Ứng thứ 5 (năm Kỷ Tỵ-1209-ND)…Tháng 3…. Ngày Đinh Tỵ, Phạm Bỉnh Di lại đánh người ở vùng Hồng là Đoàn Thượng và Đoàn Chủ tại Vệ Kiều. Người vùng Hồng thua tan, Đoàn Chủ bị hãm ở chỗ bùn lầy và bị Hà Văn Lôi đâm chết”. Vậy nếu theo ĐVSL thì Đoàn Thượng đã “làm phản” và hùng cứ ở vùng Hồng từ thời vua Lý Cao Tông. Với những chi tiết từ sự việc tới nhân vật nêu trên thì sử liệu trong ĐVSL đáng tin hơn, vì ĐVSKTT cũng như KĐVSTGCM viết là năm “Kỷ Tỵ, [Trị Bình Long Ứng] năm thứ 5 [1209]….”, để nói về cái chết của Phạm Bỉnh Di và lúc có loạn Quách Bốc, ĐVSL cũng viết là Phạm Du chết năm 1209 (xin coi phần trên).
Theo như ĐVSKTT, thì không thấy bộ sử này viết rõ là Đoàn Thượng “làm oai làm phúc” và “cướp bóc lương dân”như thế nào, tuy nhiên ông này cũng đã được vua Huệ Tông phong tước hầu rồi tước vương và có một bộ tướng là Đoàn Văn Lôi đã được ĐVSL viết như sau:“Năm Đinh Sửu (năm 1217-ND)…. Quan Thái Uý (Trần Tự Khánh-ND) đem người em gái của y là Trần Tam Nương gả cho Hầu tước ở vùng Hồng là Đoàn Văn Lôi. Đoàn Văn Lôi là người dũng cảm có trí lực, có tài năng và được lòng dân chúng, cho nên người vùng Hồng, đa số theo về với ông”. Năm 1217, Đoàn Thượng còn được phong tới tước Vương, ĐVSL viết: “(tháng 5) người vùng Hồng là Đoàn Thượng đem quân chúng ra hàng. Đoàn Thượng được phong tước vương”(42). “Sứ quân” vùng Hồng xưng hùng tại chính quê quán của mình (huyện Gia Lộc) nên dễ được dân chúng theo giúp, chắc hẳn ông ta cũng đã có những hành động được lòng dân, vì bộ tướng như thế thì chủ tướng cũng không đến nỗi tệ, nếu không muốn nói là phải tốt hơn. Thế nên Đoàn Thượng tung hoành được 21 năm (từ 1211 tới 1228) ở vùng này. Tới khi nhà Trần làm vua (Trần Cảnh lên ngôi tháng 12, năm 1225), Đoàn Thượng vẫn còn làm bá chủ vùng Hồng. Trần Thủ Độ cũng đã từng mang quân đánh Đoàn Thượng nhưng không thắng, đành phải hứa hẹn phong tước cho ông này. ĐVSKTT: “Thủ Độ cũng hẹn phong tước cho Đoàn Thượng, định ngày hội họp, làm lễ minh thệ, nhưng Đoàn Thượng không đến họp”. Tới năm 1228 thì Đoàn Thượng bị Nguyễn Nộn đánh bại và bị giết. Không thấy sử liệu nào nói về viên bộ tướng Đoàn Văn Lôi sau khi vùng Hồng thất thủ. Khá nhiều nhiều binh biến đã xảy ra giữa Đoàn Thượng và Trần Tự Khánh cũng như Nguyễn Nộn, người viết xin phép sẽ trình bày sau.
(còn tiếp)
41) Huyện Đường Hào có lẽ ở giữa ba huyện Bình Giang, Cẩm Giàng và Gia Lộc thuộc tỉnh Hải Dương ngày nay
42) Lúc này vua Huệ Tông đã về với Trần Tự Khánh (tháng 5, 1216). Gọi là hàng, nhưng Đoàn Thượng vẫn có binh quyền.
Đoàn Thượng được kể là một sứ quân có nhiều bản lãnh ở vùng Hồng. Ông này và Đoàn Văn Lôi là những địch thủ đáng gờm của anh em họ Trần cũng như Nguyễn Nộn.
Vùng Hồng theo sách Đại Nam Nhất Thống Chí (ĐNNTC) của Quốc Sử Quán Triều Nguyễn (QSQTN), tập 3, nói về tỉnh Hải Dương, trang 376 và trang 378, phủ Bình Giang và Ninh Giang : “Xưa gọi là Hồng châu cuối đời Trần chia làm châu Thượng Hồng và châu Hạ Hồng…”. Vậy vùng Hồng gồm các huyện Cẩm Giàng, Bình Giang, Thanh Miện, Gia Lộc, Ninh Giang và Tứ Kỳ ở phía nam tỉnh Hải Dương ngày nay.
Nói về Đoàn Thượng, ĐVSKTT viết:“[28b] Nhâm Thân, [Kiến Gia] năm thứ 2 [1212] , (Tống Gia Định năm thứ 5). Mùa xuân, tháng 2, sai người cùng một vú nuôi (NV:") là Đoàn Thượng chiêu mộ dân châu Hồng đi bắt giặc cướp. Bấy giờ thế nước suy yếu, triều đình không có chính sách hay, đói kém luôn luôn, nhân dân cùng khốn, [Đoàn] Thượng thừa thế tự tiện làm oai làm phúc, không ai dám nói gì. Sau tội trạng tỏ rõ, bị các quan hặc, phải giam vào ngục để hỏi tội. Thượng mới rút gươm, cởi trần chạy về châu Hồng, nhóm họp bè đảng, đắp thành xưng vương, cướp bóc lương dân, triều đình không thể ngăn được”.
Tương tự như ĐVSKTT, Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục (KDVSTGCM) của QSQTN với:“Lời chua: Đoàn Thượng người làng Thung Độ, huyện Gia Lộc”, tỉnh Hải Dương (vùng Hồng). Năm 1212, “Đoàn Thượng chiếm cứ huyện Đường Hào (41) thuộc Hồng Châu, đắp lũy ở xã Yên Nhân, biên tên những quân dân ở các làng ấp bên cạnh sung vào việc phòng thủ”. (KĐVSTGCM).
Có sự khác biệt giữa các sử liệu về thời gian Đoàn Thượng nổi lên. ĐVSL viết: “Năm Tân Tỵ (năm1211-ND) là năm Kiến Gia thứ nhất: ….Tháng 6, …Người trong vùng Hồng đánh ải Quảng Điểm…. Mùa thu, Tháng 7…. Người ở vùng Hồng là Đoàn Thượng và Đoàn Văn Lôi đem binh về kinh sư”. Vậy năm 1212, Đoàn Thượng đã là thủ lãnh vùng Hồng từ lâu. ĐVSL ghi lại nhiều chi tiết về những sự việc trong thời gian này, nên người viết xin dùng ĐVSL như là tài liệu chính cho bài viết.
ĐVSL viết: “Năm Đinh Mão (năm 1207-ND) là năm Trị Bình Long Ứng thứ 3:…Mùa thu tháng 3 Đoàn Thượng và Đoàn Chủ làm phản. Nhà vua sai đem đại binh đi đánh. Đàm Dĩ Mông xuất phát đạo Đại Thông,. Bảo Trinh hầu xuất phát đạo Nam Sách. Quan Thượng phẩm Phụng Ngự là Phạm Bỉnh Di xuất phát đạo Khả Liễu. Quan Chi hậu Hoả đầu là Trần Hinh xuất phát đạo Phù Đái. Các đạo sắp sửa muốn họp nhau để đánh. Đoàn Thượng đương khi ấy ngầm sai người đút lót quan Thượng phẩm Phụng ngự là Phạm Du xin hãy rút quân về. Phạm Du hết sức xin vua và được vua sai sứ triệu bọn Đàm Dĩ Mông rút quân về, Đoàn Thượng mới thoát khỏi trận ấy””. Rồi tới “Năm Trị Bình Long Ứng thứ 5 (năm Kỷ Tỵ-1209-ND)…Tháng 3…. Ngày Đinh Tỵ, Phạm Bỉnh Di lại đánh người ở vùng Hồng là Đoàn Thượng và Đoàn Chủ tại Vệ Kiều. Người vùng Hồng thua tan, Đoàn Chủ bị hãm ở chỗ bùn lầy và bị Hà Văn Lôi đâm chết”. Vậy nếu theo ĐVSL thì Đoàn Thượng đã “làm phản” và hùng cứ ở vùng Hồng từ thời vua Lý Cao Tông. Với những chi tiết từ sự việc tới nhân vật nêu trên thì sử liệu trong ĐVSL đáng tin hơn, vì ĐVSKTT cũng như KĐVSTGCM viết là năm “Kỷ Tỵ, [Trị Bình Long Ứng] năm thứ 5 [1209]….”, để nói về cái chết của Phạm Bỉnh Di và lúc có loạn Quách Bốc, ĐVSL cũng viết là Phạm Du chết năm 1209 (xin coi phần trên).
Theo như ĐVSKTT, thì không thấy bộ sử này viết rõ là Đoàn Thượng “làm oai làm phúc” và “cướp bóc lương dân”như thế nào, tuy nhiên ông này cũng đã được vua Huệ Tông phong tước hầu rồi tước vương và có một bộ tướng là Đoàn Văn Lôi đã được ĐVSL viết như sau:“Năm Đinh Sửu (năm 1217-ND)…. Quan Thái Uý (Trần Tự Khánh-ND) đem người em gái của y là Trần Tam Nương gả cho Hầu tước ở vùng Hồng là Đoàn Văn Lôi. Đoàn Văn Lôi là người dũng cảm có trí lực, có tài năng và được lòng dân chúng, cho nên người vùng Hồng, đa số theo về với ông”. Năm 1217, Đoàn Thượng còn được phong tới tước Vương, ĐVSL viết: “(tháng 5) người vùng Hồng là Đoàn Thượng đem quân chúng ra hàng. Đoàn Thượng được phong tước vương”(42). “Sứ quân” vùng Hồng xưng hùng tại chính quê quán của mình (huyện Gia Lộc) nên dễ được dân chúng theo giúp, chắc hẳn ông ta cũng đã có những hành động được lòng dân, vì bộ tướng như thế thì chủ tướng cũng không đến nỗi tệ, nếu không muốn nói là phải tốt hơn. Thế nên Đoàn Thượng tung hoành được 21 năm (từ 1211 tới 1228) ở vùng này. Tới khi nhà Trần làm vua (Trần Cảnh lên ngôi tháng 12, năm 1225), Đoàn Thượng vẫn còn làm bá chủ vùng Hồng. Trần Thủ Độ cũng đã từng mang quân đánh Đoàn Thượng nhưng không thắng, đành phải hứa hẹn phong tước cho ông này. ĐVSKTT: “Thủ Độ cũng hẹn phong tước cho Đoàn Thượng, định ngày hội họp, làm lễ minh thệ, nhưng Đoàn Thượng không đến họp”. Tới năm 1228 thì Đoàn Thượng bị Nguyễn Nộn đánh bại và bị giết. Không thấy sử liệu nào nói về viên bộ tướng Đoàn Văn Lôi sau khi vùng Hồng thất thủ. Khá nhiều nhiều binh biến đã xảy ra giữa Đoàn Thượng và Trần Tự Khánh cũng như Nguyễn Nộn, người viết xin phép sẽ trình bày sau.
(còn tiếp)
41) Huyện Đường Hào có lẽ ở giữa ba huyện Bình Giang, Cẩm Giàng và Gia Lộc thuộc tỉnh Hải Dương ngày nay
42) Lúc này vua Huệ Tông đã về với Trần Tự Khánh (tháng 5, 1216). Gọi là hàng, nhưng Đoàn Thượng vẫn có binh quyền.
Gửi ý kiến của bạn
