Trong 4 năm, chỉ từ năm 1975 đến 1979, CS Miên hay Khmer Đỏ của Ô. Pol Pot chiếm được chánh quyền, đã giết 1 triệu 700 ngàn đồng bào của mình, một phần tư dân số Miên. Hành động vô cùng tàn ác, tội ác diệt chủng, tội ác chống Nhân Loại. Nhưng mãi 30 năm sau, bây giờ Tòa án mới xử, đăng đường ngày 10 tháng 7 năm 2006 này. Nên có nhiều thắc mắc, nhiều nghi ngờ và nhiều câu hỏi được đặt ra về người xét xử và người bị xét xử.
Một, về tòa và thẩm phán. Chánh trị vào thì công lý đi ra hay nếu ở lại cũng bất động. Tòa án quốc tế này hình thành chậm như con rùa lật ngửa vì nhiều thế lực quốc tế không muốn tội ác diệt chủng, tội ác chống Nhân Loại này phơi bày ra trước ánh sáng. Trước nhứt là Anh Cả Đỏ Trung Cộng thời Pol Pot ngoài miệng "cổ võ" Pol Pot làm một "cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa hoàn toàn" (revolution socialiste parfaite), nhưng trong bụng thì xúi Pol Pot nhơn cơ hội này "làm cỏ" mấy người CS "a nàm nán" (Việt Cộng) đã cấy khá sâu vào nước Miên trong thời chống Mỹ. Miên là con đường xâm nhập và nơi dưỡnhg quân của CS Bắc Việt. Thí dụ như Thủ Trướng Hun Sen là một người Việt gốc Miên trước theo Khmer Đỏ như con ngựa thành Troie để sau đó ra mặt giúp cho Bộ Đội CS Bắc Việt đánh đổ Pol Pot và được Hà Nội dùng cho đến bây giờ Pháp cũng cấy khá sâu vào Miên để chơi xỏ Mỹ thời Chiến tranh Việt Nam cũng có dính líu với Khmer Đỏ là lực lượng lật đổ Lon Nol thân Mỹ và do Mỹ dựng lên để chận đường CS Bắc Việt vào Miền Nam Việt Nam. Hỏi một mớ bòng bòng chánh trị do các siêu cường giật dây như vậy, thì làm sao Liên Hiệp quốc (LHQ) có thể tổ chức một tòa án quốc tế nhanh và độc lập được. Nhiều năm liền LHQ phải thương lượng với nhà cầm quyền Miên về thành phần thẩm phán, phải đàm phán với các siêu cường về ngân quỹ dự trù là 56.3 triệu Đô, chỉ bằng một phần năm ngân sách của một năm của Tòa án quốc tế La Haye thôi (tài khóa 2005-06).
Hai, Tòa án này chỉ là tòa án có vẻ quốc tế chớ không phải là tòa án quốc tế.Ý tiên khởi của LHQ là muốn có một tòa án gồm toàn những thẩm phán xử án quốc tế để tránh mọi áp lực của các siêu cường và nhà cầm quyền Miên. Nhưng thương thảo dằng dai đi đến thỏa hiệp, tòa án sẽ xử tại Nam Vang và gồm đa số là thẩm phán người Miên dù qui định mọi quyết định phải có một thẩm phán quốc tế. Vì vậy các tổ chức nhân quyền có mặt ở Nam Vang kêu lên, đây là một thứ "công lý giả bộ", một thứ "công lý bị bán rẻ". Luật gia Pen Rany nói, "Ở Miên, các thẩm phán trước tiên là người của nhà cầm quyền." Mới tháng 5 năm nay đây, ủy viên của Uy hội Nhân Quyền của LHQ Louise Arbour còn đánh giá hệ thống tư pháp của Miên là "tham nhũng và bị áp lực chánh tri một cách công khai." Người ta không tin là các thẩm phán quốc tế có thể thuyết phục đượcnhững thẩm phán người Miên tôn trọng thủ tục và luật pháp quốc tế. Thủ Tướng Hunsein là người toàn quyền và có ban tay sắt và nhiều thủ đoạn đối với những ai chống lại lịnh của Ong như vụ diệt đối lập, bỏ tù báo chí và những nhà đấu tranh cho dân chủ, không kém CS Hà Nội. Tòa án quốc tế xử rồi về, các thẩm phán Miên phải ở lại sống trong gọng kềm của Ô Hunsein. Vì thế, theo luật gia Pen Rany Tòa án này sẽ lâm vào thế phải kéo dài thủ tục, hạn chế nhiều vấn đề, và phán quyết sẽ không giữ được tính độc lập.
Ba, về trường hợp những bị can, lại càng đáng đặt nhiều câu hỏi hơn. Những kẻ chết đã yên rồi một kiếp, nhưng những người còn sống ai là người phải phải chịu trách nhiệm trước Tòa về những tội ác có hệ thống, có tổ chức diệt chủng của Pol Pot . Hiện tình chánh phạm là Pol Pot đã chết trong rừng. 12 người đồng phạm nhưng trực tiếp thi hành còn lại đang sống. Nhưng chỉ có 2 người đang bị giam. Số còn lại đang ung dung sống cuộc đời an nhàn và sung túc tại những lãnh địa giáp giới Thái Lan hay tại những biệt thự kín cổng cao tường ngay ở Nam Vang. Vì cuộc thương lượng và thỏa hiệp của các siêu cường và nhà cầm quyền Miên thì Tòa chỉ truy tố những người lãnh đạo cao cấp Nhà Nước Kampuchea Dân Chủ [lại dân chủ và nhân dân!] và những người có trách nhiệm nghiêm trọng đối với tội ác mà thôi. Do vậy chỉ có Ô Nuon Chea 78 tuổi, người anh em số 3 đặc trách tuyên vận ý thức hệ của CS Pol Pot; Ô Khieu Samphan là cái miệng của Pol Pot, và Ô. Tamok, tham mưu trưởng của Pol Pot bị truy tố chánh thức mà thôi.
Bốn, còn Ô Ieng Sary, đặc trách ngành ngoại giao cho Pol Pot thì đã được Hoàng Gia ân xá vì đã ra mắt với nhà cầm quyền Miên từ năm 1996. Thế còn đỡ hơn nhiều người từ hình thức đến nội dung đã rõ rệt dính líu đến Khmer Đỏ gây tội diệt chủng, tội ác chống Nhơn Loại đang nhỡn nhơ trong nhà cầm quyền của Hun Sen. Cụ thể, theo nhà phân tích chánh trị Lao Mong Hay nói, Ong Thủ Tướng Hun Sen là một người chỉ huy, một thiếu tá của quân đội Khmer Đỏ nhưng vẫn cứ yên như bàn thạch trong nhà cầm quyền của Ông, đang ngồi chỉ đạo những ông tòa Miên tham gia trong Tòa án có vẻ quốc tế này.
Năm, sau cùng, chỉ người dân nước Cambot vẫn bị nỗi sợ không rời đeo đẳng vì cuộc xử án không răn đe, không giáo hóa, không trừng trị đúng mức, đúng người gây tội ác. Thân nhân gia đình, bè bạn của 1 triệu 7 ngàn người đã chết vì Khmer Đỏ diệt chủng không chưa tiếng nói, không có quyền nói. Pol Pot và đồng bọn Khmer Đỏ là CS Miên, Thủ Tướng Hun Sen gốc Khmer Đỏ sau đi với CS Hà Nội vẫn là CS. Mấy Ong Tòa được chỉ định vào việc xét xử là người của Ô Hun Sen. Nhiều nhân vật CS Khmer Đỏ gây tội ác đang sống nhõn nhơ hay làm việc tỉnh bơ trong nhà cầm quyền Hun Sen. Thế cho nên dù Tòa có vẻ quốc tế đăng đường xử CS Khmer Đỏ, người dân Miên cũng khó mà vượt qua được nỗi kinh hoàng CS, nỗi sợ không rời từ thời Pol Pot. Sợ không dám nói chuỵện với người khác. Sợ không dám có ý kiến gì. Sợ bị trả thù, sợ bị bắt bớ, giam cầm, ám sát thủ tiêu. Sợ việc lên án và trừng trị của cái tòa án có vẻ quốc tế ấy không bao giờ có. Sợ vì CS vẫn là CS; sợ vì CS hãy còn đó.