ZHONGSHAN - Phan Thanh Mỹ nhắc cây hàn lên, gắn lẹ các con ‘chip’ và đi dây trên các bản điện tử chủ (motherboards) do dây truyền chuyển tới. Khói chì hàn bốc lên, táp vào mặt, bay tới chiếc quạt máy để trên sàn xưởng không có một vết nhơ.
Mỹ là một công nhân 43 tuổi, cô cho biết, cách đây ba năm từ một làng xa xôi cô đã tới xưởng này lần đầu tiên và đã bị khói chì hàn làm choáng váng. Nay cô đã quen với loại khói này, cô thuờng chạy đua với các ca làm việc, đôi khi làm tới 18 giờ một ngày.
Khói chì hàn rất độc hại, có thể làm hàm lợi của người công nhân bị thâm và chân tay run rẩy sau này nếu như làm việc lâu ngày trong bầu không khí có khói loại này.
Cả trăm ngàn thiếu nữ Trung hoa trẻ như cô Mỹ, họ đã đổ dồn tới vùng đồng bằng của sông Trân châu để làm tại xưởng điện tử chuyên lắp ráp computer và các sản phẩm khác cho các công ty kỹ thuật có tầm vóc quan trọng trên thế giới.
Các xưởng linh kiện có hiệu năng cao và đẩy lao động tới mức, phần lớn là các công ty của người Đài Loan, chủ yếu của các công ty này là chuyên về kỹ nghệ ‘personal computer’ có tính cách cạnh tranh làm sao cho có giá hàng thiệt hạ.
Để không bị chính quyền lưu ý là bí quyết thành công của các công ty này: Các công ty này lợi dụng đám công nhân tình nguyện làm giờ phụ trội một cách phi thường và thường vi phạm tới luật lao động của Trung quốc.
Loại công nhân như cô Mỹ đến từ các làng nghèo khó vài năm nay, họ sống trong nhà ngủ của công ty, ăn cơm tại quán ăn của công ty và làm việc theo ca tối thiểu 12 giờ mỗi ngày, sáu ngày một tuần.
Lương căn bản tính theo giờ của cô Mỹ là 30 cents, sấp sỉ trên lương tối thiểu của Trung quốc.
Mỗi tháng cô Mỹ làm tối thiểu 130 giờ phụ trội, một giờ trả 50 cents, cô kiếm được khoảng150 Mỹ kim mỗi tháng. Cô đều gửi hết tiền về quê để giúp cha mẹ, vốn là nông dân, ngoại trừ tiền cô Mỹ chi vào tiền phòng và đóng cho uỷ ban công đoàn lao động và giành ra một số tiền lỡ khi cô bị đau ốm.
Với hàng trăm triệu công nhân loại nhập cư, làm việc với đồng lương rẻ và không có luật lao động và môi sinh nào chi phối, Trung quốc nhanh chóng trở thành xưởng điện tử hàng đầu trên thế giới, theo như các phân tích gia cho biết.
Các công ty chế xuất theo hợp đồng làm ra các linh kiện cho các công ty điện toán PC hàng đầu đang cho chuyển công việc của xưởng từ Đài Loan, Mã Lai và Mexixo tới đây, lại còn kéo theo các nhà thầu dưới tay (subcontractors) của các công ty này tới đây.
Nhưng các nhà phê bình về kinh tế toàn cầu hóa đang giám sát rộng ra hơn ngoài công ty Nike và Gap để đi vào các công ty hi-tech. Cái hình ảnh kỹ nghệ sạch sẽ và sự nổi tiếng với các tiêu chuẩn trách nhiệm cao của công ty đáng nghi ngờ.
“Vấn đề lạm dụng giờ làm phụ trội coi như là việc xấu trong kỹ nghệ hi-tech không khác nào các kỹ nghệ may mặc, vấn đề về hóa chất nguy hại lại còn tệ hơn nữa,” theo lời của ông S. Prakash Sethi, giaó sư của trường cao đẳng Baruch College’s Zicklin School of Busisness tại New York . “Nói là công nhân thích làm giờ phụ trội là giả dối. Họ phải làm bởi vì không làm thì làm sao sống được đây.”
Vùng đồng bằng sông Trân châu là vùng đất vàng trong duyên hải của Trung quốc, vùng đặc biệt chuyên làm hàng xuất khẩu nằm kế bên các thuộc địa cũ như Macao và Hong Kong.
Đứng trên sàn bóng lộn chiếu sáng, cô Mỹ là một trong hàng trăm thiếu nữ đang làm việc lắp ráp theo dây truyền tại xưởng máy của công ty Wistron Corp., một chi nhánh của tập đoàn Acer có bản doanh tại Đài Loan.
Các tuyển dụng viên của Wistron đã tham quan trường trung học dạy nghề của cô Mỹ tại vùng Quảng đông Đông bắc, cách Zhongshan khoảng 200 cây số, coi cô như là một trong những công nhân đầu tiên của công ty để ký khế uớc nhận việc.
Theo đuờng lối xưa của công ty trong tỉnh này, cô Mỹ làm việc, ăn và ngủ tại xưởng Wistron, hiếm khi có được thời giờ tự do, tiền phòng ngủ và tiền đóng cho uỷ ban công đoàn đều bị khấu trừ vào mỗi kỳ lương của cô.
Kể từ ngaỳ đi làm, thu nhập hàng tháng của cô Mỹ đã tăng gấp hai. Theo lời cô Mỹ, lúc làm việc phải làm cho thực nhanh, phải mặc áo đồng phục chống tĩnh điện choàng ngoài nhăn nhúm với nón cap mầu trắng.
Các chuyên gia cho biết, hầu hết các hãng chế xuất theo hợp đồng đều cho xưởng làm việc theo ca 12 tiếng đồng hồ, giúp họ có thể hạ chi phí để mướn công nhân ít hơn.
Tại Shenzhen, trung tâm công kỹ của vùng này có tới nửa số 3,5 triệu dân lao động làm việc trên mọi lãnh vực bẩy ngày một tuần, theo như một nhà tư vấn Trung hoa đã cho biết. Có khoảng 60 phần trăm là các phụ nữ, độ tuổi từ 17 tới 23, tuổi còn có nhiều ước muốn.
Cái bẫy về làm giờ phụ trội đang lôi cuốn các công nhân trẻ này và lằn ranh giữa tình nguyện và công việc bắt buộc thường mơ hồ. Cô Mỹ nói là cô cần làm giờ phụ trội để có tiền gửi về nhà đỡ đần cha mẹ với hai người em gái còn nhỏ.
Khi ông cai răng hô của xưởng tới gần, giọng dễ thương của cô Mỹ hạ xuống và nói nhỏ vào tai của người phóng viên nước ngoài : “Giờ làm phụ trội thì rất dài, thực ra là chỉ nhận làm để kiếm chút tiền thôi.”
Cô cho biết : “Không có gì làm sau những giờ làm việc tại đây, cũng chẳng đi đâu. Tôi biết chơi chút bóng rổ, nhưng đều chơi cho xưởng này.”
Khi được hỏi về chính sách làm giờ phụ trội của công ty, các viên chức Wistron đã không trả lời.
Việc làm giờ phụ trội của các xưởng này theo các điều lệ của Trung quốc hay chấp nhận theo tiêu chuẩn quốc tế còn là mối hăm dọa để săn tìm các công ty điện tử Hoa kỳ đang chuyển công việc sản xuất sang Trung quốc để đưa vào tay các nhà thầu khai thác.
Một công ty hi-tech Hoa kỳ loại đại bàng đang quan tâm tới các điều kiện lao tác khi công ty này đi vào cái thế giới mờ ảo về hợp đồng chế xuất.
Theo như các hợp đồng với giới cung cấp người Trung hoa, công ty Microsoft đã định rõ là làm việc 40 giờ một tuần, và chỉ đồng ý cho làm giờ phụ trội trong các giai đoạn sản xuất cần tới tột đỉnh cho các bộ máy “game Xbox” do Wistron nhận công việc chế xuất.
“Theo sự hiểu biết của tôi, ca 12 giờ không phải là chỉ tiêu để sản xuất Xbox,” theo lời của Matt Pilla, nữ phát ngôn viên của Microsoft. “Khi chúng tôi đi vào sản xuất phần cứng, chúng tôi muốn các đối tác của chúng tôi tại nước ngoài cũng đóng góp vào việc xây dựng cái phẩm giá của công ty chúng tôi.”
Bà Pilla cho biết, công ty Microsoft có kế hoạch theo rõi để bổ túc các tiêu chuẩn lao động và coi như là một thứ giám định thường xuyên phẩm chất xưởng của các nhà thầu.
Chính quyền Hoa kỳ có cơ quan USAID theo rõi và tìm hiểu các cơ sở của các nhà thầu cung cấp lao động, dịch vụ cũng như vật liệu.
Tuy nhiên, các nhà thầu người Á châu cạnh tranh rất táo bạo và thường đưa ra các sáng kiến để canh cải sản phẩm theo phương tiện sản xuất riêng, họ đã giúp các hãng Hoa kỳ cắt được giá thành của các sản phẩm.
Tăng tốc đưa việc làm cho các nhà thầu tại Trung quốc là việc mà các hãng Hoa kỳ cần phải làm, theo như lời của Tim Dinwiddie, người đang coi sóc hệ thống điện tử của Flextronics trải dài tại Zhuhai, Trung quốc, một trong những nhà thầu chế xuất lớn nhất của Hoa kỳ. Dinwiddie tuyên bố: “Chỉ trong khoảng bốn, năm năm tới, mọi thứ thuộc về công nghiệp điện tử đều được Hoa kỳ cho chuyển sang Trung quốc.”
Các nhà phê bình về hợp đồng chế xuất cho biết, việc này có thể tạo ra một mô hình bóc lột nhân công hi-tech. Nhưng Dinwiddie của công ty Flextronics cho biết , ông thấy nhu cầu nhân công tình nguyện để làm giờ phụ trội không bao giờ dứt. “Nếu như chúng tôi không cho làm giờ phụ trội theo đúng như họ muốn, họ sẽ xin thôi việc.”
(Kim Lai viết theo bản tin của Karl Schoenberger, Mercury News)
Mỹ là một công nhân 43 tuổi, cô cho biết, cách đây ba năm từ một làng xa xôi cô đã tới xưởng này lần đầu tiên và đã bị khói chì hàn làm choáng váng. Nay cô đã quen với loại khói này, cô thuờng chạy đua với các ca làm việc, đôi khi làm tới 18 giờ một ngày.
Khói chì hàn rất độc hại, có thể làm hàm lợi của người công nhân bị thâm và chân tay run rẩy sau này nếu như làm việc lâu ngày trong bầu không khí có khói loại này.
Cả trăm ngàn thiếu nữ Trung hoa trẻ như cô Mỹ, họ đã đổ dồn tới vùng đồng bằng của sông Trân châu để làm tại xưởng điện tử chuyên lắp ráp computer và các sản phẩm khác cho các công ty kỹ thuật có tầm vóc quan trọng trên thế giới.
Các xưởng linh kiện có hiệu năng cao và đẩy lao động tới mức, phần lớn là các công ty của người Đài Loan, chủ yếu của các công ty này là chuyên về kỹ nghệ ‘personal computer’ có tính cách cạnh tranh làm sao cho có giá hàng thiệt hạ.
Để không bị chính quyền lưu ý là bí quyết thành công của các công ty này: Các công ty này lợi dụng đám công nhân tình nguyện làm giờ phụ trội một cách phi thường và thường vi phạm tới luật lao động của Trung quốc.
Loại công nhân như cô Mỹ đến từ các làng nghèo khó vài năm nay, họ sống trong nhà ngủ của công ty, ăn cơm tại quán ăn của công ty và làm việc theo ca tối thiểu 12 giờ mỗi ngày, sáu ngày một tuần.
Lương căn bản tính theo giờ của cô Mỹ là 30 cents, sấp sỉ trên lương tối thiểu của Trung quốc.
Mỗi tháng cô Mỹ làm tối thiểu 130 giờ phụ trội, một giờ trả 50 cents, cô kiếm được khoảng150 Mỹ kim mỗi tháng. Cô đều gửi hết tiền về quê để giúp cha mẹ, vốn là nông dân, ngoại trừ tiền cô Mỹ chi vào tiền phòng và đóng cho uỷ ban công đoàn lao động và giành ra một số tiền lỡ khi cô bị đau ốm.
Với hàng trăm triệu công nhân loại nhập cư, làm việc với đồng lương rẻ và không có luật lao động và môi sinh nào chi phối, Trung quốc nhanh chóng trở thành xưởng điện tử hàng đầu trên thế giới, theo như các phân tích gia cho biết.
Các công ty chế xuất theo hợp đồng làm ra các linh kiện cho các công ty điện toán PC hàng đầu đang cho chuyển công việc của xưởng từ Đài Loan, Mã Lai và Mexixo tới đây, lại còn kéo theo các nhà thầu dưới tay (subcontractors) của các công ty này tới đây.
Nhưng các nhà phê bình về kinh tế toàn cầu hóa đang giám sát rộng ra hơn ngoài công ty Nike và Gap để đi vào các công ty hi-tech. Cái hình ảnh kỹ nghệ sạch sẽ và sự nổi tiếng với các tiêu chuẩn trách nhiệm cao của công ty đáng nghi ngờ.
“Vấn đề lạm dụng giờ làm phụ trội coi như là việc xấu trong kỹ nghệ hi-tech không khác nào các kỹ nghệ may mặc, vấn đề về hóa chất nguy hại lại còn tệ hơn nữa,” theo lời của ông S. Prakash Sethi, giaó sư của trường cao đẳng Baruch College’s Zicklin School of Busisness tại New York . “Nói là công nhân thích làm giờ phụ trội là giả dối. Họ phải làm bởi vì không làm thì làm sao sống được đây.”
Vùng đồng bằng sông Trân châu là vùng đất vàng trong duyên hải của Trung quốc, vùng đặc biệt chuyên làm hàng xuất khẩu nằm kế bên các thuộc địa cũ như Macao và Hong Kong.
Đứng trên sàn bóng lộn chiếu sáng, cô Mỹ là một trong hàng trăm thiếu nữ đang làm việc lắp ráp theo dây truyền tại xưởng máy của công ty Wistron Corp., một chi nhánh của tập đoàn Acer có bản doanh tại Đài Loan.
Các tuyển dụng viên của Wistron đã tham quan trường trung học dạy nghề của cô Mỹ tại vùng Quảng đông Đông bắc, cách Zhongshan khoảng 200 cây số, coi cô như là một trong những công nhân đầu tiên của công ty để ký khế uớc nhận việc.
Theo đuờng lối xưa của công ty trong tỉnh này, cô Mỹ làm việc, ăn và ngủ tại xưởng Wistron, hiếm khi có được thời giờ tự do, tiền phòng ngủ và tiền đóng cho uỷ ban công đoàn đều bị khấu trừ vào mỗi kỳ lương của cô.
Kể từ ngaỳ đi làm, thu nhập hàng tháng của cô Mỹ đã tăng gấp hai. Theo lời cô Mỹ, lúc làm việc phải làm cho thực nhanh, phải mặc áo đồng phục chống tĩnh điện choàng ngoài nhăn nhúm với nón cap mầu trắng.
Các chuyên gia cho biết, hầu hết các hãng chế xuất theo hợp đồng đều cho xưởng làm việc theo ca 12 tiếng đồng hồ, giúp họ có thể hạ chi phí để mướn công nhân ít hơn.
Tại Shenzhen, trung tâm công kỹ của vùng này có tới nửa số 3,5 triệu dân lao động làm việc trên mọi lãnh vực bẩy ngày một tuần, theo như một nhà tư vấn Trung hoa đã cho biết. Có khoảng 60 phần trăm là các phụ nữ, độ tuổi từ 17 tới 23, tuổi còn có nhiều ước muốn.
Cái bẫy về làm giờ phụ trội đang lôi cuốn các công nhân trẻ này và lằn ranh giữa tình nguyện và công việc bắt buộc thường mơ hồ. Cô Mỹ nói là cô cần làm giờ phụ trội để có tiền gửi về nhà đỡ đần cha mẹ với hai người em gái còn nhỏ.
Khi ông cai răng hô của xưởng tới gần, giọng dễ thương của cô Mỹ hạ xuống và nói nhỏ vào tai của người phóng viên nước ngoài : “Giờ làm phụ trội thì rất dài, thực ra là chỉ nhận làm để kiếm chút tiền thôi.”
Cô cho biết : “Không có gì làm sau những giờ làm việc tại đây, cũng chẳng đi đâu. Tôi biết chơi chút bóng rổ, nhưng đều chơi cho xưởng này.”
Khi được hỏi về chính sách làm giờ phụ trội của công ty, các viên chức Wistron đã không trả lời.
Việc làm giờ phụ trội của các xưởng này theo các điều lệ của Trung quốc hay chấp nhận theo tiêu chuẩn quốc tế còn là mối hăm dọa để săn tìm các công ty điện tử Hoa kỳ đang chuyển công việc sản xuất sang Trung quốc để đưa vào tay các nhà thầu khai thác.
Một công ty hi-tech Hoa kỳ loại đại bàng đang quan tâm tới các điều kiện lao tác khi công ty này đi vào cái thế giới mờ ảo về hợp đồng chế xuất.
Theo như các hợp đồng với giới cung cấp người Trung hoa, công ty Microsoft đã định rõ là làm việc 40 giờ một tuần, và chỉ đồng ý cho làm giờ phụ trội trong các giai đoạn sản xuất cần tới tột đỉnh cho các bộ máy “game Xbox” do Wistron nhận công việc chế xuất.
“Theo sự hiểu biết của tôi, ca 12 giờ không phải là chỉ tiêu để sản xuất Xbox,” theo lời của Matt Pilla, nữ phát ngôn viên của Microsoft. “Khi chúng tôi đi vào sản xuất phần cứng, chúng tôi muốn các đối tác của chúng tôi tại nước ngoài cũng đóng góp vào việc xây dựng cái phẩm giá của công ty chúng tôi.”
Bà Pilla cho biết, công ty Microsoft có kế hoạch theo rõi để bổ túc các tiêu chuẩn lao động và coi như là một thứ giám định thường xuyên phẩm chất xưởng của các nhà thầu.
Chính quyền Hoa kỳ có cơ quan USAID theo rõi và tìm hiểu các cơ sở của các nhà thầu cung cấp lao động, dịch vụ cũng như vật liệu.
Tuy nhiên, các nhà thầu người Á châu cạnh tranh rất táo bạo và thường đưa ra các sáng kiến để canh cải sản phẩm theo phương tiện sản xuất riêng, họ đã giúp các hãng Hoa kỳ cắt được giá thành của các sản phẩm.
Tăng tốc đưa việc làm cho các nhà thầu tại Trung quốc là việc mà các hãng Hoa kỳ cần phải làm, theo như lời của Tim Dinwiddie, người đang coi sóc hệ thống điện tử của Flextronics trải dài tại Zhuhai, Trung quốc, một trong những nhà thầu chế xuất lớn nhất của Hoa kỳ. Dinwiddie tuyên bố: “Chỉ trong khoảng bốn, năm năm tới, mọi thứ thuộc về công nghiệp điện tử đều được Hoa kỳ cho chuyển sang Trung quốc.”
Các nhà phê bình về hợp đồng chế xuất cho biết, việc này có thể tạo ra một mô hình bóc lột nhân công hi-tech. Nhưng Dinwiddie của công ty Flextronics cho biết , ông thấy nhu cầu nhân công tình nguyện để làm giờ phụ trội không bao giờ dứt. “Nếu như chúng tôi không cho làm giờ phụ trội theo đúng như họ muốn, họ sẽ xin thôi việc.”
(Kim Lai viết theo bản tin của Karl Schoenberger, Mercury News)
Gửi ý kiến của bạn
