Mấy tháng trước Pháp, Đức, Nga chống Mỹ đơn phương gởi quân đi Iraq lật đổ nhà độc tài Hussein. Bây giờ chính Pháp và Liên Âu phê bình và đốc thúc Mỹ gởi quân đi Liberia để lật đổ lãnh chúa quân phiệt, phạm nhân diệt chủng Taylor. Nhưng sớm muộn gì, Mỹ cũng phải điểu quân đi Liberia. Còn thời Chiến tranh Lạnh, Mỹ lãnh đạo Thế giới Tư do chống Cộng sản; Mỹ bị tố cáo là đế quốc Mỹ, là sen đầm quốc tế, là thực dân mới. Thời hậu Chiến tranh Lạnh, Mỹ lãnh đạo liên minh thế giới chống khủng bố, Mỹ cũng bị tố cáo là quyết định dơn phương, là muốn làm bá chủ hoàn cầu. Ai nói ngược lại là bị đa số các nước nhỏ lấy thịt đè người, tố giác thân Mỹ, nịnh Mỹ. Nhưng suy cho cùng kỳ lý và nhìn cho sát thực tế, nếu Mỹ không đứng ra lãnh đạo các nước tự do, tự đem sinh mạng tài sản ra ngăn chận làn sóng Đỏ liệu Tây Âu, liệu Á châu Thái bình dương có còn được với Cộng sản Liên xô và Trung quốc hay không.
Nếu Mỹ không đứng ra lãnh đạo các nước trên thế giới, tư đem quân binh ra đánh Taleban, al Qaeda, Saddam Hussein, liệu Paris, Londres, Berlin, Tokyo, quân khủng bố có tha không phá hoại hay không. Thế nhưng những lời lẽ của Mỹ răn đe Syria, Iran, Bắc Hàn CS gần đây, trong những ngày sắp tới, sẽ có không ít người, không ít nước tố cáo Mỹ nữa: Mỹ ỷ mạnh đánh phủ đầu; Mỹ bất chấp quyết định đa phương của Liên Hiệp Quốc; Mỹ muốn làm bá chủ hoàn cầu đơn phương quyết định một mình trong các vấn đề nóng bỏng của thế giới.
Pháp là nước đứng lên chống lại quyết định đơn phương của Mỹ trong Chiến tranh Iraq. Nhưng liệu Pháp có làm nổi như Mỹ không. Hay Pháp vì tiền cừu hậu hận từ khi tiếng nói của Tướng De Gaulle Oâng Tổ của Cánh Hữu Pháp, không có trọng lượng trong quyết định giải phóng Aâu châu trong Thế Chiến 2. TT Chirac thuộc nhóm trung hữu. Hay TT Chirac còn bị ảnh hưởng bởi tình hình bết bát do chính sách của Kissinger từ 1969 đến 1974 gây ra cho Mỹ, biến thế giới thành ngũ cực, với Aâu châu kiên kết thành Liên Aâu, Liên xô, Trung Cộng, Nhựt mạnh lên, còn Mỹ lại yếu đi, phản bội đồng minh, không đáng là một nước lãnh đạo thế giới nữa.
Nhưng 35 năm sau, tình hình thế giới có lắm đổi thay, thay đổi ngược chiều. Liên xô không còn. Nhựt đang trên đà suy yếu kinh tế và dân số. Liên Aâu hợp nhứt kinh tế nhưng không hợp nhứt chánh trị, có thể thấy rõ trong Chiến tranh Iraq, Aâu châu bị chia đôi thành Aâu châu Cũ với Pháp Đức và Aâu châu Mới với các nước Đông Aâu ủng hộ Mỹ. Trung Cộng có giàu lên nhưng có nhiều vấn đề kinh tế chánh trị nội bộ phải giải quyết nên chưa bung mạnh ra trên chánh trường thế giới được.Trái lại Mỹ sau cơn bỉ cực với việc bỏ rơi đồng minh trong Chiến tranh VN, đến hồi thới lai với chiến thắng Chiến tranh Vùng Vịnh năm 1991 và trở thành một đệ nhứt siêu cường kinh tế, chánh trị, quân sư, khoa học kỹ thuật, và văn hoá trên thế giới. ÏKhác với các nước phát triễn khác (Anh, Nhựt), Mỹ dân số tăng lên. Sinh suất mỗi phụ nữ có 2,1 con so với Nhựt chỉ 1,4 và Tây Aâu 1,5. Ngoài ra Mỹ còn tiếp nhận hàng năm khoảng 1triệu người nhập cư từ Á châu, Châu Mỹ La tinh là chính, trong đó một số lớn là những người có đầy đủ sức khỏe, nhiều tham vọng vươn lên và nhiều kiến thức khoa học kỹ thuật. Nhờ vậy kinh tế Mỹ, ngay trong thời suy thoái, cũng tỏ ra vô cùng linh hoạt, kể cả Liên Aâu và Nhựt đều thèm muốn. Thời đại hậu kỹ nghệ là thời đại Tin Học, Mỹ là quê hương của máy computers. NASA của Mỹ là trung tâm hàng không không gian tổ chức nhiều chuyến thám hiểm nhứt.. Còn về quân sự, với ngân sách dồi dào (bằng Nga, Liên Aâu, Trung Cộng cộng lại), khoa học kỹ thuật tiến bộ vượt bực, quân lực Mỹ có thể sẵn sàng đánh thắng một lần hai mặt trận bất cứ ở chân trời góc bể nào trên thế giới. Quân Mỹ là quân số đông nhứt có mặt trong bất cứ cuộc gìn giữ hoà bình trên thế giới. Còn về văn hoá, dù nhiều nước giàu xưa như Pháp cho Mỹ là mới giàu (parvenus) không sang, không ưa lối sống Mỹ, ăn đồ ăn nhanh fast food, mặc quần "gin" (jean), đi như chạy. Nhưng giới trẻ từ Pháp, đến Ai cập qua Trung Cộng và Ba Tây đều thích. Quyền lợi của Mỹ vì thế bàn bạc khắp địa cầu nhờ đầu tư ngoại quốc và công ty siêu quốc gia. Đồng đô la xanh vì thế trở thành một chỉ tệ mạnh trong giao thương quốc tế. Tiếng Anh tuy bị nhiều nước văn minh lâu đời chê là ngôn ngữ buôn bán, tuy ít người nói hơn tiếng Trung Hoa (vì người Hoa đông nhứt thế giới), nhưng là ngôn ngữ nhiều nước nói nhứt trên thế giới.
Với vị thế đệ nhứt siêu cường đó, trước những biến cố ảnh hưởng đến an ninh, trật tự thế giới và văn minh của Loài Người xảy ra, hỏi Mỹ không làm, nước nào làm, nước nào đủ sức kết hợp thành tổng lực hay tư lực để giải quyết. Quyết định đa phương là dân chủ, là logic, rất đúng trên nguyên tắc và học lý. Nhưng thực tế sinh động chánh trị và quân sự, đa phương ít khi nếu không muốn nói không xảy ra. Liên hiệp Quốc không phải là một tập hợp có quyền lực thực sự. Hội đồng Bảo An chỉ là đền thờ của luật quốc tế, thành phần cấu tạo không phải là sự phân chia quyền lực trên thế giới. Vấn đề đặt ra không phải là, quyết định đơn phương hay đa phương. Thực chất vấn đề là, làm sao thoả hiệp nhau để quản trị hợp lý quyền lực. Khi một nước nắm trong tay phân nửa bộ bài của thế giới, ít khi hay không khi nào, nước đó dành quyết định cho các nước khác. Há Pháp, Anh, Đức, Trung Hoa đã không từøng quyết định đơn phương hằng nhiều thế kỷ các vấn đề ở Aâu châu và Á châu hay sao" Muốn hay không muốn, Mỹ cũng là một siêu cường của thế giới tự do gồm các nước chánh như Liên Aâu, Canada, Nhựt, Nam Hàn, Uùc châu. Mỹ không thể để một vài nước độc tài làm nư làm dữ như kiểu Chi Phèo trong xóm nhỏ VN được. Trật tư thế giới, quyền lợi của cộng đồng Loài Người trong đó có của Mỹ, không cho phép Mỹ làm ngơ hay chờ đợi. Mỹ cũng biết quyết định đơn phương đánh Iraq làm tổn hai nguyên tắc đa phương của LHQ, mất lòng nhiều nước nên sau Chiến tranh Mỹ xin LHQ gở cấm vận cho Iraq. LHQ cũng biết không có Mỹ LHQ mất rất nhiều uy lực và chấp nhận đề nghị của Mỹ một cách trơn tru để Mỹ hội nhập vào quyết định đa phương một cách có tính toán. Chắc chắn trong tương lai Mỹ sẽ cố hàn gắng những xức mẻ vì quyết định đơn phương trong Chiến tranh Iraq.
Nhưng sẽ sai lầm nếu tưởng Mỹ không bao giờ quyết định đơn phương nữa. Vì nhiều khi Mỹ không làm, thì ai làm, ai đủ sức làm trước những bế tắc quốc tế.
Riêng trường hợp Liberia còn yếu tố tình cảm và quan hệ chiến lược nữa: Năm 1822, Tổng Thống Mỹ James Monroe đưa quân lên bờ lãnh thổ này các cựu nô lệ da đen Hoa Kỳ, và nhóm dân này đã thành lập quốc gia Liberia với Bản Tuyên Ngôn Độc Lập viết theo kiểu Mỹ. Tên gọi thủ đô Monrovia là để gọi theo và nhằm ghi ơn Tổng Thống Monroe. Thời Chiến Tranh Lạnh, Liberia là dàn phóng của các chiến dịch biệt kích Hoa Kỳ nhằm vào Libya và Tây Phi. Và bây giờ thì khắp nước Liberia vẫn có nhiều hình ảnh Mỹ: các nhà thờ Tin Lành kiểu Hoa Kỳ. Mỹ không cứu Liberia thì ai bây giờ...
Nếu Mỹ không đứng ra lãnh đạo các nước trên thế giới, tư đem quân binh ra đánh Taleban, al Qaeda, Saddam Hussein, liệu Paris, Londres, Berlin, Tokyo, quân khủng bố có tha không phá hoại hay không. Thế nhưng những lời lẽ của Mỹ răn đe Syria, Iran, Bắc Hàn CS gần đây, trong những ngày sắp tới, sẽ có không ít người, không ít nước tố cáo Mỹ nữa: Mỹ ỷ mạnh đánh phủ đầu; Mỹ bất chấp quyết định đa phương của Liên Hiệp Quốc; Mỹ muốn làm bá chủ hoàn cầu đơn phương quyết định một mình trong các vấn đề nóng bỏng của thế giới.
Pháp là nước đứng lên chống lại quyết định đơn phương của Mỹ trong Chiến tranh Iraq. Nhưng liệu Pháp có làm nổi như Mỹ không. Hay Pháp vì tiền cừu hậu hận từ khi tiếng nói của Tướng De Gaulle Oâng Tổ của Cánh Hữu Pháp, không có trọng lượng trong quyết định giải phóng Aâu châu trong Thế Chiến 2. TT Chirac thuộc nhóm trung hữu. Hay TT Chirac còn bị ảnh hưởng bởi tình hình bết bát do chính sách của Kissinger từ 1969 đến 1974 gây ra cho Mỹ, biến thế giới thành ngũ cực, với Aâu châu kiên kết thành Liên Aâu, Liên xô, Trung Cộng, Nhựt mạnh lên, còn Mỹ lại yếu đi, phản bội đồng minh, không đáng là một nước lãnh đạo thế giới nữa.
Nhưng 35 năm sau, tình hình thế giới có lắm đổi thay, thay đổi ngược chiều. Liên xô không còn. Nhựt đang trên đà suy yếu kinh tế và dân số. Liên Aâu hợp nhứt kinh tế nhưng không hợp nhứt chánh trị, có thể thấy rõ trong Chiến tranh Iraq, Aâu châu bị chia đôi thành Aâu châu Cũ với Pháp Đức và Aâu châu Mới với các nước Đông Aâu ủng hộ Mỹ. Trung Cộng có giàu lên nhưng có nhiều vấn đề kinh tế chánh trị nội bộ phải giải quyết nên chưa bung mạnh ra trên chánh trường thế giới được.Trái lại Mỹ sau cơn bỉ cực với việc bỏ rơi đồng minh trong Chiến tranh VN, đến hồi thới lai với chiến thắng Chiến tranh Vùng Vịnh năm 1991 và trở thành một đệ nhứt siêu cường kinh tế, chánh trị, quân sư, khoa học kỹ thuật, và văn hoá trên thế giới. ÏKhác với các nước phát triễn khác (Anh, Nhựt), Mỹ dân số tăng lên. Sinh suất mỗi phụ nữ có 2,1 con so với Nhựt chỉ 1,4 và Tây Aâu 1,5. Ngoài ra Mỹ còn tiếp nhận hàng năm khoảng 1triệu người nhập cư từ Á châu, Châu Mỹ La tinh là chính, trong đó một số lớn là những người có đầy đủ sức khỏe, nhiều tham vọng vươn lên và nhiều kiến thức khoa học kỹ thuật. Nhờ vậy kinh tế Mỹ, ngay trong thời suy thoái, cũng tỏ ra vô cùng linh hoạt, kể cả Liên Aâu và Nhựt đều thèm muốn. Thời đại hậu kỹ nghệ là thời đại Tin Học, Mỹ là quê hương của máy computers. NASA của Mỹ là trung tâm hàng không không gian tổ chức nhiều chuyến thám hiểm nhứt.. Còn về quân sự, với ngân sách dồi dào (bằng Nga, Liên Aâu, Trung Cộng cộng lại), khoa học kỹ thuật tiến bộ vượt bực, quân lực Mỹ có thể sẵn sàng đánh thắng một lần hai mặt trận bất cứ ở chân trời góc bể nào trên thế giới. Quân Mỹ là quân số đông nhứt có mặt trong bất cứ cuộc gìn giữ hoà bình trên thế giới. Còn về văn hoá, dù nhiều nước giàu xưa như Pháp cho Mỹ là mới giàu (parvenus) không sang, không ưa lối sống Mỹ, ăn đồ ăn nhanh fast food, mặc quần "gin" (jean), đi như chạy. Nhưng giới trẻ từ Pháp, đến Ai cập qua Trung Cộng và Ba Tây đều thích. Quyền lợi của Mỹ vì thế bàn bạc khắp địa cầu nhờ đầu tư ngoại quốc và công ty siêu quốc gia. Đồng đô la xanh vì thế trở thành một chỉ tệ mạnh trong giao thương quốc tế. Tiếng Anh tuy bị nhiều nước văn minh lâu đời chê là ngôn ngữ buôn bán, tuy ít người nói hơn tiếng Trung Hoa (vì người Hoa đông nhứt thế giới), nhưng là ngôn ngữ nhiều nước nói nhứt trên thế giới.
Với vị thế đệ nhứt siêu cường đó, trước những biến cố ảnh hưởng đến an ninh, trật tự thế giới và văn minh của Loài Người xảy ra, hỏi Mỹ không làm, nước nào làm, nước nào đủ sức kết hợp thành tổng lực hay tư lực để giải quyết. Quyết định đa phương là dân chủ, là logic, rất đúng trên nguyên tắc và học lý. Nhưng thực tế sinh động chánh trị và quân sự, đa phương ít khi nếu không muốn nói không xảy ra. Liên hiệp Quốc không phải là một tập hợp có quyền lực thực sự. Hội đồng Bảo An chỉ là đền thờ của luật quốc tế, thành phần cấu tạo không phải là sự phân chia quyền lực trên thế giới. Vấn đề đặt ra không phải là, quyết định đơn phương hay đa phương. Thực chất vấn đề là, làm sao thoả hiệp nhau để quản trị hợp lý quyền lực. Khi một nước nắm trong tay phân nửa bộ bài của thế giới, ít khi hay không khi nào, nước đó dành quyết định cho các nước khác. Há Pháp, Anh, Đức, Trung Hoa đã không từøng quyết định đơn phương hằng nhiều thế kỷ các vấn đề ở Aâu châu và Á châu hay sao" Muốn hay không muốn, Mỹ cũng là một siêu cường của thế giới tự do gồm các nước chánh như Liên Aâu, Canada, Nhựt, Nam Hàn, Uùc châu. Mỹ không thể để một vài nước độc tài làm nư làm dữ như kiểu Chi Phèo trong xóm nhỏ VN được. Trật tư thế giới, quyền lợi của cộng đồng Loài Người trong đó có của Mỹ, không cho phép Mỹ làm ngơ hay chờ đợi. Mỹ cũng biết quyết định đơn phương đánh Iraq làm tổn hai nguyên tắc đa phương của LHQ, mất lòng nhiều nước nên sau Chiến tranh Mỹ xin LHQ gở cấm vận cho Iraq. LHQ cũng biết không có Mỹ LHQ mất rất nhiều uy lực và chấp nhận đề nghị của Mỹ một cách trơn tru để Mỹ hội nhập vào quyết định đa phương một cách có tính toán. Chắc chắn trong tương lai Mỹ sẽ cố hàn gắng những xức mẻ vì quyết định đơn phương trong Chiến tranh Iraq.
Nhưng sẽ sai lầm nếu tưởng Mỹ không bao giờ quyết định đơn phương nữa. Vì nhiều khi Mỹ không làm, thì ai làm, ai đủ sức làm trước những bế tắc quốc tế.
Riêng trường hợp Liberia còn yếu tố tình cảm và quan hệ chiến lược nữa: Năm 1822, Tổng Thống Mỹ James Monroe đưa quân lên bờ lãnh thổ này các cựu nô lệ da đen Hoa Kỳ, và nhóm dân này đã thành lập quốc gia Liberia với Bản Tuyên Ngôn Độc Lập viết theo kiểu Mỹ. Tên gọi thủ đô Monrovia là để gọi theo và nhằm ghi ơn Tổng Thống Monroe. Thời Chiến Tranh Lạnh, Liberia là dàn phóng của các chiến dịch biệt kích Hoa Kỳ nhằm vào Libya và Tây Phi. Và bây giờ thì khắp nước Liberia vẫn có nhiều hình ảnh Mỹ: các nhà thờ Tin Lành kiểu Hoa Kỳ. Mỹ không cứu Liberia thì ai bây giờ...
Gửi ý kiến của bạn
