PHOTO: Từ trên xuống. (1) Người tỵ nạn khóc nức nở khi lên kể về sự áp bức do hoàn cảnh tỵ nạn và do chính người Việt tại đây đối với gia đình họ. (2) Luật sư Trinh Hội và các luật sư thiện nguyện đang nói chuyện với đồng bào tỵ nạn tại đêm ca nhạc trong thành phố Pueto Princesa, Palawan, Phi Luật Tân.
Có người quay sang nhóm phóng viên khóc rồi nói: Xin các anh nhà báo, giúp Luật sư Hội kêu lên với chính phủ Mỹ và Úc giùm đồng bào!
Sau đó anh Chế Nhật Giao người có thời đã làm đại diện tại làng Việt Nam (đã từ chức) lên phát biểu về vấn đề xin tái xét hồ sơ định cư của đồng bào. Anh cho biết là rất vui mừng khi biết có nhiều người đã được Luật sư Trịnh Hội giúp đi định cư, anh cũng nhận thấy nguyện vọng của đồng bào là rất đúng đắn và anh mong rằng mọi người sẽ được như ý. Anh trần tình rằng: Anh đã ở lại với đồng bào cho đến giờ phút này và lúc nào cũng muốn giúp đồng bào được đi định cư và hứa sẽ cộng tác với luật sư Hội nếu có điều kiện.
Một số người nhao nhao muốn chất vấn anh Giao vì tại sao trước đây anh lại giúp CADP và Sơ Tríu muốn đồng bào ở lại vĩnh viễn trên đất Phi" nhưng luật sư Lân đã không đồng ý sự chất vấn vì sợ gây thêm hiểu lầm. Luật sư Lân nói rằng: Bây giờ anh Giao đã hiểu và "quay về" chúng ta nên bỏ hết chuyện cũ để bắt tay vô lo cho cuộc vận động vì tương lai hơn là ngồi chỉ trích nhau.
Trong dịp này nhóm phóng viên đã được dịp thăm viếng tận nơi các căn nhà có người và không có người cũng như nói chuyện với rất nhiều đồng bào đang sinh sống trong làng Việt Nam cùng một số đã ở nhưng hiện nay thì bỏ đi ra ngoài vì vài lý do điển hình mà tôi đã nêu trên.
Điều ngạc nhiên là dù sống trong hay ngoài làng Việt Nam thì người nào khi hỏi đến đều nói là có xin nhờ nhóm của luật sư Trịnh Hội giúp đỡ và đều nói đến Luật sư Hội với giọng điệu rất trìu mến.
Câu hỏi thứ hai mà chúng tôi đặt ra là có muốn trở thành thường trú nhân tại Phi hay không" thì đa số đều trả lời là không muốn vì hai lý do:
Thứ nhất: Có trở thành thường trú hay không thì hoàn cảnh của họ sẽ không khác gì mấy, họ đã nghe lời Sơ Tríu và chờ đợi hết 14 năm mà cũng không thấy được gì!
Thứ Hai: Nếu khi có dự luật (sic) thì sẽ vĩnh viễn không còn cơ hội đi định cư nữa, bây giờ cứ để như vậy thì ít ra qua luật sư Hội còn có chút hy vọng. Có còn hơn không.
Dựa theo câu trả lời trên một câu hỏi khác được đặt ra. Vậy đồng bào có tin là luật sư Hội giúp được hay không" và có sợ mất lòng về quan điểm của Sơ Tríu hay không"
Câu trả lời là:
Thứ nhất: Họ đã thấy kết quả việc làm của LS Hội, bạn bè họ đã có nhiều người được đi định cư rồi, nên rất có lòng tin vào thiện chí và việc làm của nhóm anh Hội.
Thứ hai: Chuyện Sơ Tríu không đồng ý họ liên lạc với anh Hội và có nhiều hành động "trù dập" nếu biết được là chuyện hoàn toàn có thật, họ cũng rất e sợ nhưng không thể vì vậy mà bỏ qua cơ hội nhờ nhóm LS Hội giúp thành lập hồ sơ và cố vấn. Hiện nay chuyện ở hay không ở trong làng Việt Nam qua thực tế đã không còn là chuyện thiết yếu, ở hay không cũng không quan trọng và nhiều người đã bỏ ra ngoài.
Trong số tất cả gần 100 người có mặt hôm nay ngay tại làng Việt Nam thì hầu như mọi người đều có ghi tên để xin được gặp nhóm LS từ Mỹ qua để thành lập hồ sơ và xin được cố vấn vào ngày 16 ngay tai Thủ phủ Pueto Princesa (Palawan) trong khách san Legend. Trong số này có những người hiện đang làm việc cho ban Đại Diện hay các cơ sở của CADP như là nhà hàng chẳng hạn.
Một vấn đề chúng tôi ít nêu lên để hỏi nhưng lại được đồng bào đề cập đến là sự khó khăn, bất công khi xin vào ở trong làng Việt Nam trước đây và các vấn đề khó khăn, bè phái khi phải xin vài trợ cấp nhỏ về an sinh, y tế..v.. v..vì chúng tôi nghĩ đây là chuyện đã qua. Vấn đề cần là nguyện vọng và sự suy nghĩ của đồng bào ngay hiện tại. Nhưng có quá nhiều người nói đến nên cũng xin ghi ra vài vụ điển hình.
Ông X. một người ở tại làng Việt Nam được 7 năm cho biết có lần ông bị hành hung, lên xin ban Đại diện che chở thì được trả lời là phải tự lo lấy không ai lo giùm được. Trong khi đó thì làng Việt Nam lại có những chỉ thị về an ninh rất gắt gao như là người bên ngoài không được ở lại trong làng VN quá 10 giờ đêm, không được đưa bạn bè vào ngủ lại ..v..v..
Cô G. Một nhân viên đang làm việc cho làng Việt Nam thì cho biết: Cha cô đau nặng như không được giúp đỡ gì hết, bản thân cô thì làm mỗi tháng được khoảng gần 80 Mỹ kim và bắt đầu bị trừ lương khoảng 10 Mỹ kim mỗi tháng. Vì khi có chồng theo chồng vô ở trong làng. Sở dĩ cô bị trừ lương vì trước đây cô không ở trong làng, nay vì có chồng đang ở đây nên buột lòng phải vào, và vì trước đây cô không góp công theo quy định (Độc thân 45 ngày công, Chồng 30 ngày công, vợ 15 ngày công hay một số tiền tương đương).
Palawan, Phi Luật Tân (Nguyễn Ngân) -- Sau đêm trình diễn tại Manila, chúng tôi về đến khách sạn cũng gần 3 giờ sáng. Đúng 6 giờ thì chúng tôi ra phi trường để đến thăm trại tỵ nạn Palawan.
Phi cơ đến nơi khoảng 9: 30. Cả toán được đưa về trú ngụ tại khách sạn Legend trong thành phố Pueto Princesa (thủ phủ của Palawan) nơi chúng tôi ở chỉ cách trại tỵ nạn có 10 phút xe hon-đa. Trong lòng mang nhiều nỗi cảm xúc vì cũng chính từ trại tỵ nạn này tôi đã trú thân gần 1 năm cách đây gần 2 thập niên. Sau khi gởi hành lý tôi ngỏ ý muốn trở về thăm ngay nơi chốn này. Nhưng rất tiếc quân đội đã gác ngay cổng không cho một ai vào nữa dù bên trong vẫn còn 4 gia đình tổng cộng khoảng 28 nhân khẩu. Chúng tôi cũng được biết thêm, toán lính chỉ mới vừa xuất hiện ngay hôm chúng tôi xuống phi cơ, trước đó thì không có. Có lẽ nguyên nhân cũng do chương trình đã dự trù sẽ tổ chức ngay trong trại một đêm văn nghệ cho người Việt tỵ nạn. Những người Việt đã xin phép vị Tướng Tư Lệnh vùng Westcom xong. Họ cho biết đã bỏ ra rất nhiều công sức để làm vệ sinh khu vực trình diễn cũng như đã dựng ngay một sân khấu lộ thiên tại đây, chi phí hết 6 hay 7 ngàn Pesos (khoảng 130 đến 160 Mỹ kim) nhưng quan trọng hơn hết là nhiều người đã phải đến đây làm công hết gần 1 tuần lễ.
Phút cuối ban tổ chức đã nhận được một điện thư của Tướng Tư Lệnh cho biết là không thể tổ chức được vì lý do có người cho biết vào ngày 15 tháng 9 vừa qua, một nhóm người Việt tỵ nạn đã trình diễn văn nghệ tại thành phố Makati (gần Manila) và đã trưng bày nhiều hình ảnh không đẹp về quốc gia Phi Luật Tân.
Do đó ban tổ chức đã vội vàng mướn tạm một phòng trà ca nhạc ngoài thành phố để trình diễn vào tối 15 này.
Thất vọng, tôi thuê xe chạy vào trại, dĩ nhiên là chỉ đi ngang qua nhìn vào mà thôi. Đến 3 giờ chiều chúng tôi được biết dân trong "Làng Việt Nam" muốn mời phái đoàn vào dùng cơm chiều thân mật, nên sau khi trình bày chương trình sẽ làm trong mấy ngày sắp tới, chúng tôi được chở đi thăm làng Việt Nam tại Palawan.
Con đường dẫn đến làng Việt Nam dài khoảng 13 cây số nằm trong đoạn đường xương sống của đảo Palawan đã được Đại Hàn trợ giúp vừa mới hoàn thành nên xe chạy khá thoải mái.
Ngay đầu làng trên con đường có tên Âu Cơ, chúng tôi thấy ngay một nhà hàng mang tên Vietnamese Restaurant thật là đẹp, chúng tôi được biết hiện nay nhà hàng được giao cho một người Phi Luật Tân quản lý và nhân viên trong đó đa số cũng là người Phi, nhân viên Việt Nam chỉ có vài người. Đi thêm một đoạn ngắn chúng tôi đã thấy một tấm biểu ngữ mang ý nghĩa chào đón phái đoàn luật sư và nghệ sĩ từ Mỹ sang được giang ngang đường, phía sau là một dãy bàn dài.
Dân chúng trong làng và rất nhiều người đã từng ở trong làng trước đây đang chờ đón và vui mừng túi tít thăn hỏi, chụp hình cùng các ca sĩ. Trong khi đó anh chị em truyền thông lại bận rộn hỏi thăm, chụp hình và quay phim làng.
Chúng tôi được trình bày rất rõ ràng, ngày xưa lúc khánh thành ngôi làng này rất là đông vui. Nhưng hiện nay trong số 150 căn nhà được xây dựng lên chỉ còn khoảng 20 căn là có người cư trú, số còn lại đã bỏ ra ngoài vì rất nhiều lý do, chúng tôi đã phỏng vấn rất nhiều về câu hỏi này:
-Tại sao lại rời bỏ làng Việt Nam thì đa số cho biết những lý do sau đây:
Thứ nhất: Làng ở một vị trí qua xa thành phố nên buôn bán làm ăn quá bất tiện, nhiều người đi buôn bán về khuya đã bị trấn lột, nhất là khi con đường dẫn lên phố chưa được sửa chữa.
Thứ hai: Cư ngụ trong làng này quá bất tiện vì không có nguồn nước để ăn và uống (nước tiêu dùng thì có đủ). Nguyên nhân không phải chỉ riêng làng Việt Nam mà tất cả khu vực này đều phải mua nước để dùng cho ăn uống vì khu mỏ thủy ngân đã đóng cửa nằm rất gần. Sáng hôm sau nhóm phóng viên chúng tôi đã dùng xe riêng đến quan sát ngay tại khu vực mỏ thủy ngân này, cách làng Việt Nam chưa tới 1 cây số đường chim bay và nằm trong khu vực bị khuyến cáo không được dùng nước cho lương thực, Nơi đây không nuôi được súc vật. Đặc biệt là chỉ có giống gà thì lại không bị ảnh hưởng gì, vẫn sống rất khỏe mạnh, nhưng không biết thịt gà có bị ảnh hưởng hay không"
Thứ ba: Một số người đã bỏ làng ra đi vì không chịu được sự kiểm soát quá chặt chẽ và rất “quan liêu” của ban Đại Diện Làng, Hội Đồng Đại Biểu, Ban Giám Sát..v.v..
Nhiều gia đình còn ở lại thì vì hoàn cảnh không còn một chọn lựa nào khác.
Hiện nay hầu hết trong số 20 người còn cư trú trong làng được phỏng vấn đều có tham gia vào chương trình xin tái cứu xét hồ sơ đi định cư do LS Trịnh Hội làm giúp.
Đến đây chúng tôi xin tạm ngưng một chút để mô tả lại khung cảnh rất cảm động mà chính mắt chúng tôi đã chứng kiến.
Không biết một ai đó đã yêu cầu LS Hội có vài lời với đồng bào.
Anh đã lên nói như sau: Hội chỉ biết làm hết sức mình để giúp đồng bào đi định cư, chuyện đồng bào đi hay ở là do chính mình phải quyết định. Trong số gần 600 ngườûi được may mắn ra đi khiến cho Hội rất vui mừng nên sẽ cố hết sức mình thêm nữa. Hội sẽ làm hết sức mình vì đồng bào, không vì một ai và cũng không vì lý do nào Hội muốn bỏ đồng bào lại đây.
Đến đây một vài người đã đến gần anh và khóc nức nở, có người ôm lấy cánh tay của anh mà khóc rất đau khổ, khiến cho anh cũng không cầm được nước mắt, luật sư Luân ngồi bên cạnh cũng khóc họ nói: anh là cứu tinh duy nhất của chúng tôi, xin anh đừng vì ai hăm dọa mà bỏ chúng tôi, chúng tôi đã đau khổ chờ đợi 14 năm, chỉ biết có cầu xin Chúa Trời, anh là vị Thiên Sứ mà Chúa đã gởi tới xin anh đừng bỏ chúng tôi.
Có người quay sang nhóm phóng viên khóc rồi nói: Xin các anh nhà báo, giúp Luật sư Hội kêu lên với chính phủ Mỹ và Úc giùm đồng bào!
Sau đó anh Chế Nhật Giao người có thời đã làm đại diện tại làng Việt Nam (đã từ chức) lên phát biểu về vấn đề xin tái xét hồ sơ định cư của đồng bào. Anh cho biết là rất vui mừng khi biết có nhiều người đã được Luật sư Trịnh Hội giúp đi định cư, anh cũng nhận thấy nguyện vọng của đồng bào là rất đúng đắn và anh mong rằng mọi người sẽ được như ý. Anh trần tình rằng: Anh đã ở lại với đồng bào cho đến giờ phút này và lúc nào cũng muốn giúp đồng bào được đi định cư và hứa sẽ cộng tác với luật sư Hội nếu có điều kiện.
Một số người nhao nhao muốn chất vấn anh Giao vì tại sao trước đây anh lại giúp CADP và Sơ Tríu muốn đồng bào ở lại vĩnh viễn trên đất Phi" nhưng luật sư Lân đã không đồng ý sự chất vấn vì sợ gây thêm hiểu lầm. Luật sư Lân nói rằng: Bây giờ anh Giao đã hiểu và "quay về" chúng ta nên bỏ hết chuyện cũ để bắt tay vô lo cho cuộc vận động vì tương lai hơn là ngồi chỉ trích nhau.
Trong dịp này nhóm phóng viên đã được dịp thăm viếng tận nơi các căn nhà có người và không có người cũng như nói chuyện với rất nhiều đồng bào đang sinh sống trong làng Việt Nam cùng một số đã ở nhưng hiện nay thì bỏ đi ra ngoài vì vài lý do điển hình mà tôi đã nêu trên.
Điều ngạc nhiên là dù sống trong hay ngoài làng Việt Nam thì người nào khi hỏi đến đều nói là có xin nhờ nhóm của luật sư Trịnh Hội giúp đỡ và đều nói đến Luật sư Hội với giọng điệu rất trìu mến.
Câu hỏi thứ hai mà chúng tôi đặt ra là có muốn trở thành thường trú nhân tại Phi hay không" thì đa số đều trả lời là không muốn vì hai lý do:
Thứ nhất: Có trở thành thường trú hay không thì hoàn cảnh của họ sẽ không khác gì mấy, họ đã nghe lời Sơ Tríu và chờ đợi hết 14 năm mà cũng không thấy được gì!
Thứ Hai: Nếu khi có dự luật (sic) thì sẽ vĩnh viễn không còn cơ hội đi định cư nữa, bây giờ cứ để như vậy thì ít ra qua luật sư Hội còn có chút hy vọng. Có còn hơn không.
Dựa theo câu trả lời trên một câu hỏi khác được đặt ra. Vậy đồng bào có tin là luật sư Hội giúp được hay không" và có sợ mất lòng về quan điểm của Sơ Tríu hay không"
Câu trả lời là:
Thứ nhất: Họ đã thấy kết quả việc làm của LS Hội, bạn bè họ đã có nhiều người được đi định cư rồi, nên rất có lòng tin vào thiện chí và việc làm của nhóm anh Hội.
Thứ hai: Chuyện Sơ Tríu không đồng ý họ liên lạc với anh Hội và có nhiều hành động "trù dập" nếu biết được là chuyện hoàn toàn có thật, họ cũng rất e sợ nhưng không thể vì vậy mà bỏ qua cơ hội nhờ nhóm LS Hội giúp thành lập hồ sơ và cố vấn. Hiện nay chuyện ở hay không ở trong làng Việt Nam qua thực tế đã không còn là chuyện thiết yếu, ở hay không cũng không quan trọng và nhiều người đã bỏ ra ngoài.
Trong số tất cả gần 100 người có mặt hôm nay ngay tại làng Việt Nam thì hầu như mọi người đều có ghi tên để xin được gặp nhóm LS từ Mỹ qua để thành lập hồ sơ và xin được cố vấn vào ngày 16 ngay tai Thủ phủ Pueto Princesa (Palawan) trong khách san Legend. Trong số này có những người hiện đang làm việc cho ban Đại Diện hay các cơ sở của CADP như là nhà hàng chẳng hạn.
Một vấn đề chúng tôi ít nêu lên để hỏi nhưng lại được đồng bào đề cập đến là sự khó khăn, bất công khi xin vào ở trong làng Việt Nam trước đây và các vấn đề khó khăn, bè phái khi phải xin vài trợ cấp nhỏ về an sinh, y tế..v.. v..vì chúng tôi nghĩ đây là chuyện đã qua. Vấn đề cần là nguyện vọng và sự suy nghĩ của đồng bào ngay hiện tại. Nhưng có quá nhiều người nói đến nên cũng xin ghi ra vài vụ điển hình.
Ông X. một người ở tại làng Việt Nam được 7 năm cho biết có lần ông bị hành hung, lên xin ban Đại diện che chở thì được trả lời là phải tự lo lấy không ai lo giùm được. Trong khi đó thì làng Việt Nam lại có những chỉ thị về an ninh rất gắt gao như là người bên ngoài không được ở lại trong làng VN quá 10 giờ đêm, không được đưa bạn bè vào ngủ lại ..v..v..
Cô G. Một nhân viên đang làm việc cho làng Việt Nam thì cho biết: Cha cô đau nặng như không được giúp đỡ gì hết, bản thân cô thì làm mỗi tháng được khoảng gần 80 Mỹ kim và bắt đầu bị trừ lương khoảng 10 Mỹ kim mỗi tháng. Vì khi có chồng theo chồng vô ở trong làng. Sở dĩ cô bị trừ lương vì trước đây cô không ở trong làng, nay vì có chồng đang ở đây nên buột lòng phải vào, và vì trước đây cô không góp công theo quy định (Độc thân 45 ngày công, Chồng 30 ngày công, vợ 15 ngày công hay một số tiền tương đương).
Chúng tôi để ý thấy ngoài những nhà không người đã hoang phế. Có vài nhà được lợp tôn thì được biết là do có thân nhân nước ngoài gởi về giúp sửa (khoảng 300 Mỹ kim cho một mái tôn) vài người được CADP cho mượn tiền nhưng rất khó khăn và phải là người được Sơ Tríu tin cẩn.
Về chuyện đàn áp hay trù dập của CADP hay những người đang là "chức sắc" của làng Việt Nam cũng có quá nhiều phản ảnh, nhưng với tình hình hiện nay, chúng tôi suy nghĩ là nên đặt qua một bên.
Các vấn đề chính mà chúng tôi quan tâm hiện nay về suy tư của đồng bào giữa hai nhân vật trong chuyện người Việt Tỵ Nạn còn kẹt tại Phi là Sơ Lê Thị Tríu và Luật sư Trịnh Hội đã được xác định khá rõ ràng.
Nguyện vọng của đồng bào "hiện nay" về vấn đề thường trú, định cư cũng rất minh bạch.
Câu chuyện về quá khứ và tương lai của Làng Việt Nam đã được nhìn từ nhiều góc cạnh và khá rõ nét trong chuyến đi.
Thực tế của sự hoang phế trên gần 100 căn nhà hiện nay, cuộc sống của gần 50 gia đình đang sống trong làng đã cho thấy tương lai của nó.
Hàng ngàn người tham dự đêm văn nghệ tại Manila, Hàng trăm người chen chúc trong đêm văn nghệ tại Palawan và từng hàng người chen chúc trong phòng khách của khách sạn Legend sáng 16 tháng 10 để mong được gặp luật sư Trịnh Hội và phái đoàn cố vấn pháp lý từ Mỹ chắc cũng là câu trả lời khá rõ ràng.
KỲ SAU: Phóng viên xin phỏng vấn Sơ Tríu.
Gửi ý kiến của bạn
