L'opinion est comme une patrie.
Claire de Duras. Ourika (1924)
[Ideas are the only motherland. John Fowles dịch qua tiếng Anh. 1977]
[A view of life is like a motherland. Hội Ngôn ngữ Hiện đại, The Modern Language Association edition of 1995]
[Quan điểm thì cũng như đất mẹ]
"Tại sao tôi không thể tin, những gì chúng tin... Nếu chúng chiếm được cuộc đời, tôi đành chọn hư vô" (Thanh Tâm Tuyền: Cát Lầy). Lạ một điều, khi thơ tự do vừa mới xuất hiện tại miền nam, thời kỳ 1954, tác giả của nó cũng bị đánh phá tơi bời bởi những người "quốc gia", trong khi chính tác giả của nó thì la lên: Tôi không còn cô độc!
Claire de Duras. Ourika (1924)
[Ideas are the only motherland. John Fowles dịch qua tiếng Anh. 1977]
[A view of life is like a motherland. Hội Ngôn ngữ Hiện đại, The Modern Language Association edition of 1995]
[Quan điểm thì cũng như đất mẹ]
Kỳ trước, người viết có đưa ra gợi ý, nhằm giải thích sự xuất hiện của Thơ Trẻ ở trong nước, như là phản ứng chống lại thi ca lẫm liệt, và sự liệt bại của nó, khi không còn lẫm liệt được nữa. Nguyễn Trọng Tạo giới thiệu tập thơ đầu tay của Vi Thùy Linh, Khát, hình như cũng có ý nghĩ đó, khi viết, "Chữ bầu lên nhà thơ, hoặc hủy diệt nhà thơ", nhưng, có lẽ chúng ta phải lật ngược câu nói của ông, mới dễ nhận ra, đâu là hủy diệt (Thơ Lẫm Liệt), đâu là đăng quang (Thơ Trẻ: Thơ Hoạn Nạn - Tôi có gì: chỉ hai tập thơ đầy hoạn nạn. Vi Thùy Linh, trong bài "Tâm sự một thi sĩ" đăng trên VBOL kỳ vừa qua).
Nói một cách khác: Hoạn nạn bầu lên Thơ Trẻ.
Hoạn nạn. John Fowles, nhà văn Anh, khi được hỏi tại sao ông lại gọi cuộc phỏng vấn ông, là một "Unholy Inquisition" (tạm dịch: một cuộc "Thẩm Vấn Khủng Khiếp"), đã trả lời: Thì cũng giống một chiến sĩ bị mật vụ Đức Gestapo, hay một kẻ vô thần bị mấy ông phán quan của Chúa, tra hỏi. Đâu có ai muốn "hoạn nạn" như vậy!
Tuy là một nhà văn Anh, nhưng ông thú nhận: Điều này điều nọ đã làm cho tôi cảm thấy mình là một kẻ lưu vong tại Anh. Vài năm trước đây, tình cờ tôi đọc được một câu trong một cuốn tiểu thuyết u tối của Pháp: Miếng bấc hòn chì gì gì thì cũng vẫn là quê mẹ. (L'opinion est comme une patrie). Kể từ đó, đây là "niềm tin" về quốc gia dân tộc của tôi. Niềm tin, là nói quá: một khi bạn chẳng còn có được cảm tưởng thế nào là quốc gia dân tộc, một khi những niềm tin của đồng bào của bạn thì đều khùng khùng điên điên, hoặc bị quỉ ám, bạn thật khó mà có niềm tin, và đành chọn cho mình nỗi cô đơn như là hậu quả tất nhiên của nó.
"Tại sao tôi không thể tin, những gì chúng tin... Nếu chúng chiếm được cuộc đời, tôi đành chọn hư vô" (Thanh Tâm Tuyền: Cát Lầy). Lạ một điều, khi thơ tự do vừa mới xuất hiện tại miền nam, thời kỳ 1954, tác giả của nó cũng bị đánh phá tơi bời bởi những người "quốc gia", trong khi chính tác giả của nó thì la lên: Tôi không còn cô độc!
Lưu vong trên đất mẹ. Đây chính là một tên bài viết của Phan Huyền Thư, nhưng sau tác giả đành phải đổi lại là: Thơ của tôi không dành cho bạn. Người ta đã cho rằng đặt một cái tít như vậy, là đụng chạm tới chính trị, coi quê hương là "unholy"... Nhưng lưu vong trên đất mẹ là hoạn nạn, là thách đố mà nhà thơ nhà văn nào cũng phải chấp nhận, khi muốn làm mới thơ, làm mới ngôn ngữ. Theo nghĩa đó, Proust nói: Những tác phẩm lớn được viết bằng một thứ ngôn ngữ ngoại (Great books are written in a kind of foreign language). Hoặc Kafka, khi để cho một nhà vô địch về bơi lội nói: Tôi nói cùng một thứ tiếng với bạn, vậy mà tôi không hiểu dù chỉ một từ bạn nói. Hoặc Roland Barthes, khi khẳng định: Khi nhà văn xuất hiện là mở ra trong mình, một vụ án văn chương. Đây là hậu quả của văn chương lên ngôn ngữ mẹ: nó mở ra một thứ ngôn ngữ ngoại ngay trong lòng ngôn ngữ mẹ. Nó làm cho tiếng mẹ đẻ trở nên khác đi, để vẫn còn là tiếng mẹ đẻ. Theo nghĩa đó, cách tốt nhất để gìn giữ tiếng mẹ đẻ là tấn công nó, và mỗi nhà văn phải sáng tạo cho riêng mình một ngôn ngữ.
Sẽ có rất nhiều người hỏi: buồn tập tễnh là buồn thứ chi chi"
Hoặc người ta nói "đôi môi", chứ có ai nói "môi môi" bao giờ"
Hoa sữa lọt áo em bối rối
Hương của hương say môi môi
(Vi Thùy Linh)
Mưa gõ mõ cầu siêu
Hồn phiêu diêu đèn nhang cửa ngỏ
Buồn tập tễnh
Về ăn giỗ mình
Đầu giường sằng sặc giấc mơ mới
(Phan Huyền Thư)
NQT
Gửi ý kiến của bạn
