Triết gia người Anh danh tiếng thế giới hiện đại viết trong tác phẩm New hopes for a changing world (Những hy vọng mới cho một thế giới đổi thay): "Nhân loại luôn luôn đứng trước những thử thách là 3 loại xung đột:
1. Giữa nhân loại với thiên nhiên
2. Giữa người với người
3. Giữa người với chính cá nhân của nó.
Những xung đột ấy tính chất rất khác nhau và trong lịch sử nhân loại, sự quan trọng tương đối của chúng thì luôn luôn bíến chuyển. Phương pháp để giải quyết những xung đột ấy cũng hoàn toàn khác nhau. Xung đột giữa con người với thiên nhiên được giải quyết bằng khoa học kỹ thuật. Xung đột giữa người với người được giải quyết bằng chính trị và chiến tranh. Xung đột nội tại làm phiền động trong nội tâm hồn cá nhân, cho tới nay được giả quyết bằng tôn giáo".
Sau đây chúng ta xem xét những xung đột ấy được giải quyết như thế nào trong tinh thần Phật giáo, đặc biệt là theo kinh Pháp Hoa.
1. Giữa con người với thiên nhiên:
Theo tinh thần PG Đại thừa, tất cả chúng sanh từ con người đến sinh vật và thực vật thậm chí đến loài vô tình như đất đá đề tiềm ẩn Phật tánh, đều là sự ứng hiện của Phật tánh Như Lai tạng. Bởi thế, trong giới luật Phật chế, vị Tỳ kheo không đi giẫm lên cỏ, không chặt nhánh cây một cách vô cớ, không đốt lửa trên đất, dùng đồ vật một cách cẩn trọng và biết ơn, không tiêu phí rồi vất bỏ một cách không thương tiếc... Nói theo ngôn ngữ hiện thời, đó l2 sự sống chung hòa bình với muôn loài, sự tôn trọng muôn loài, từ sinh vật cho đến cỏ cây và loài vô tình như đất đá (với sự khám phá của khoa học, các vật chất vô cơ đều tiềm ẩn sự sống). Tôn trọng sự sống nơi mỗi sinh vật, sự vật của tất cả mọi giới, từ sự sống nơi cá thể hữu hạn là cá nhân mình, con người khám phá ra sự sống ở nơi tất cả, đó là cái mà Đại thừa gọi là "đồng thể Đại bi". Đời sống bao la ôm trọn muôn loài ấy được kinh Pháp Hoa diễn tả bằng "ánh hào quang Phật chiếu khắp một muôn tám ngàn cõi ở phương Đông, dưới suốt đến địa ngục A Tỳ, trên thấu đến trời Sắc Cứu Cánh. Chúng sanh ở cõi này đều thấy cả 6 loài ở cõi kia".
Tóm lại sự xung wột giữa con người với thiên nhiên được giải quyết một cách căn bản trong đạo PHật, vì mọi người phải thấy ra rằng mọi loài chúng sanh đều sống chung hòa bình với nhau trong Phật tánh, mọi hình thái đời sống đều là những phần tử của nhau, tương dung tương nhiếp với nhau, không htể huỷ hoại một cái mà không hao hụt đến tất cả.
Thế mà nhìn lại thế giới ngày nay, chúng ta nhận ra chúng ta đã sai lầm bao nhiêu, khi để thỏa mãn đời sống cho riêng mình, chúng ta đã xài phí quá độ, đã tàn phá thiên nhiên không thương tiếc, làm hại chính môi trường sống của con người. Với một nhu cầu quá mức cần thiết, mọi xã hội đều hướng đến tiêu thụ phung phí, xài phí và thải rác. Con người đã coi thường thiên nhiên, cái nôi, bà mẹ đã nuôi dưỡng thể xác mình, và kết quả là con người cũng trở nên bơ vơ và đơn độc , cứng cỏi và vô tri vô cảm. Đó không phải chỉ là một tiếng kêu của một vài nhà văn được giải Nobel như A. Camus hay Marquez mà là của hầu hết nhà văn thế kỷ 20. Khi phàm tục hóa thiên nhiên, con người đã phàm tục hóa chính mình. Khi dùng năng lực thiên nhiên để làm ra trái bom nguyên tử, con người đã tự làm cho tâm hồn bị phóng xạ rồi. Đó là bài học của sự xa rời 8 con đường chánh (Bát chánh đạo).
2. Giữa người với người:
Đối với đạo Phật tất cả chúng sanh đều có Phật tánh, mỗi người đều là một vị Phật sẽ thành, dầu có trải bao nhiêu thời gian, dầu hiện tại có nằm sâu trong nghiệp chjớng. Xem mỗi người là một vị Phật sẽ thành, làm sao có thể giết người, làm sao dám trộm cắp của người, dám tà dâm với người, dám nói dối gạt gẩm người... Tôn trọng mỗi người như một vị Phật sẽ thành, đó là bước đầu cũng là bước cuối của một Tịnh Độ nhân gian.
Không nhìn thấy người khác như một vị Phật sẽ thành, liè6n có tranh chấp giữa cá nhân với cá nhân, liền đưa tới xung đột, đến chỗ chiến tranh, tàn sát, như chúng ta đang thấy ở những năm cuối cùng của thế kỷ văn minh rực rỡ tột bực này. Thấy người khác là "kẻ xa lạ" (đầu đề một tiểu thuyết của A. Camus) chúng ta tự trở thành kẻ xa lạ với chính mình. Thấy "người khác là địa ngục" (một câu trong tác phẩm của J.P.Sartre) chúng ta đã tự tạo chính địa ngục ở trong lòng mình.
Hòa bình là điều nhân loại luôn luôn mong mỏi, thế nhưng chiến tranh vẫn đều đặn từ thượng cổ cho đến nay. Tất cả chỉ vì không thâm tín một điều: tất cả chúng sanh đều có Phật tánh. Sống hòa hợp được với người kháctrong mọi mặt của đời sống (lục hòa) con người sẽ tự khám phá cho chính mình thế nào là hòa bình đích thực, và khi ngay cả trong tâm hồn cũng không còn kiếm và gậy gộc, con người sẽ là một với sự hòa bình vĩnh vửu vô thuỷ vô chung mà đức Phật gọi là Niết Bàn.
3. Giữa con người với chính nó:
Sự xung đột trong lòng mỗi người, sự tự xung đột với chính mình là đie26u dễ thấy nơi mỗi con người phàm phu chúng ta. Xung đột, giằng xé, mâu thuẫn, khổ đau vẫn diễn ra từng phút từng giây trong chúng ta. Chấm dứt mọi vọng động, mọi tiến trình khổ đau, đạt đến an bình vĩnh cửu ngay chính nơi thâm tâm này, chỉ có được ngày nào mặt trời Phật tánh bình an và tịnh lạc hiển hiện và thường trụ nơi ta. Đó là ý nghĩa mỗi người là một vị Phật sẽ thành, không còn con đường nào khác mà không đem lại khổ đau, không còn một thừa thứ hai thứ ba nào khác. Sự xung đột giữa con người với chính mình đã tiếp diễn từ vô thuỷ chỉ chấm dứt ngày nào con người đạt đến Phật tánh, mọi phương thuốc an thần dầu mang tính chất tâm linh bao nhiêu đi nữa, cũng chỉ là sự trấn áp nhất thời. Đó là sự cứu độ duy nhất của đạo Phật, vì nó mà Phật xuất hiện ở đời, vì nó mà đạo Phật và các vị truyền thưà vẫn còn hiện diện ở thế gian.
Để kết luận, chúng ta thấy rằng mọi xung đột muôn đời của nhân loại đã được giải quyết tận gốc bằng sự thành đạo của đức Phật, và bằng sự chứng đạo của các vị Tổ từ đời này sang đời khác. Sự giải đuyết chúng không phải là giải quyết từng vấn đề riêng rẽ biệt lập nhau, mà theo đạo PHật, giải quyết được một tức giải quyết được ba. Tất cả phương pháp, phương tiện để giải quyết cũng như cứu cánh thành tựu của sự giải quyết đều nằm trong sự sâu rộng không thể lường của danh từ Phật tánh. Sở dĩ nói sâu rộng không thể lường , vì theo kinh Pháp Hoa, chỉ có một vị Phật mới hiểu được một vị Phật, chỉ có một vị PHật mới thông suốt hoàn toàn ý nghĩa Phật tánh. Thế nhưng, sở dĩ ngày nay con người, những tập thể con người còn điêu linh, khốn khổ, bởi vì: 1. Con người đã không có chánh kiến: con người đã không định hướng đúng cuộc đời mình, không định hướng đúng cho tập thể mình. Sự định hướng sai ắt phải quẩn quanh tong sự xung đột đau khổ muôn đời không lối thoát.
2. Con người không đủ sức mạnh, không đủ dũnh lực và kiên trì để thực hiện chánh kiến định hướng đúng đó cho cuộc đời. Nói thẳng ra, con người không đủ sức để thực hiện điều thiện, vì PHật tánh là điều thiện rốt ráo và tối hậu. Mọi khổ đau đều do yếu đuối và vô minh. Sự khổ đau, sự hỗn loạn xung đột của cuộc đời sẽ giảm bớt một khi con người đi đúng đường, và sẽ chấm dứt vĩnh viễn với con người đại hùng, đại lực, đại từ bi.
Ngày nào sống với chánh kiến Pháp Hoa, con người sẽ thật sự giảm bớt các xung đột, đấu chiến, vì tâm bình thì thế giới bình, tâm chánh thì thế giới chánh. Khi ấy, con người sẽ tạo ra một đời sống hòa bình và an lạc, sự khởi đầu của cõi Phật nhân gian, đó là mùa Xuân Pháp Hoa, mùa Xuân nhân loại.
Nguyễn Thế Đăng
1. Giữa nhân loại với thiên nhiên
2. Giữa người với người
3. Giữa người với chính cá nhân của nó.
Những xung đột ấy tính chất rất khác nhau và trong lịch sử nhân loại, sự quan trọng tương đối của chúng thì luôn luôn bíến chuyển. Phương pháp để giải quyết những xung đột ấy cũng hoàn toàn khác nhau. Xung đột giữa con người với thiên nhiên được giải quyết bằng khoa học kỹ thuật. Xung đột giữa người với người được giải quyết bằng chính trị và chiến tranh. Xung đột nội tại làm phiền động trong nội tâm hồn cá nhân, cho tới nay được giả quyết bằng tôn giáo".
Sau đây chúng ta xem xét những xung đột ấy được giải quyết như thế nào trong tinh thần Phật giáo, đặc biệt là theo kinh Pháp Hoa.
1. Giữa con người với thiên nhiên:
Theo tinh thần PG Đại thừa, tất cả chúng sanh từ con người đến sinh vật và thực vật thậm chí đến loài vô tình như đất đá đề tiềm ẩn Phật tánh, đều là sự ứng hiện của Phật tánh Như Lai tạng. Bởi thế, trong giới luật Phật chế, vị Tỳ kheo không đi giẫm lên cỏ, không chặt nhánh cây một cách vô cớ, không đốt lửa trên đất, dùng đồ vật một cách cẩn trọng và biết ơn, không tiêu phí rồi vất bỏ một cách không thương tiếc... Nói theo ngôn ngữ hiện thời, đó l2 sự sống chung hòa bình với muôn loài, sự tôn trọng muôn loài, từ sinh vật cho đến cỏ cây và loài vô tình như đất đá (với sự khám phá của khoa học, các vật chất vô cơ đều tiềm ẩn sự sống). Tôn trọng sự sống nơi mỗi sinh vật, sự vật của tất cả mọi giới, từ sự sống nơi cá thể hữu hạn là cá nhân mình, con người khám phá ra sự sống ở nơi tất cả, đó là cái mà Đại thừa gọi là "đồng thể Đại bi". Đời sống bao la ôm trọn muôn loài ấy được kinh Pháp Hoa diễn tả bằng "ánh hào quang Phật chiếu khắp một muôn tám ngàn cõi ở phương Đông, dưới suốt đến địa ngục A Tỳ, trên thấu đến trời Sắc Cứu Cánh. Chúng sanh ở cõi này đều thấy cả 6 loài ở cõi kia".
Tóm lại sự xung wột giữa con người với thiên nhiên được giải quyết một cách căn bản trong đạo PHật, vì mọi người phải thấy ra rằng mọi loài chúng sanh đều sống chung hòa bình với nhau trong Phật tánh, mọi hình thái đời sống đều là những phần tử của nhau, tương dung tương nhiếp với nhau, không htể huỷ hoại một cái mà không hao hụt đến tất cả.
Thế mà nhìn lại thế giới ngày nay, chúng ta nhận ra chúng ta đã sai lầm bao nhiêu, khi để thỏa mãn đời sống cho riêng mình, chúng ta đã xài phí quá độ, đã tàn phá thiên nhiên không thương tiếc, làm hại chính môi trường sống của con người. Với một nhu cầu quá mức cần thiết, mọi xã hội đều hướng đến tiêu thụ phung phí, xài phí và thải rác. Con người đã coi thường thiên nhiên, cái nôi, bà mẹ đã nuôi dưỡng thể xác mình, và kết quả là con người cũng trở nên bơ vơ và đơn độc , cứng cỏi và vô tri vô cảm. Đó không phải chỉ là một tiếng kêu của một vài nhà văn được giải Nobel như A. Camus hay Marquez mà là của hầu hết nhà văn thế kỷ 20. Khi phàm tục hóa thiên nhiên, con người đã phàm tục hóa chính mình. Khi dùng năng lực thiên nhiên để làm ra trái bom nguyên tử, con người đã tự làm cho tâm hồn bị phóng xạ rồi. Đó là bài học của sự xa rời 8 con đường chánh (Bát chánh đạo).
2. Giữa người với người:
Đối với đạo Phật tất cả chúng sanh đều có Phật tánh, mỗi người đều là một vị Phật sẽ thành, dầu có trải bao nhiêu thời gian, dầu hiện tại có nằm sâu trong nghiệp chjớng. Xem mỗi người là một vị Phật sẽ thành, làm sao có thể giết người, làm sao dám trộm cắp của người, dám tà dâm với người, dám nói dối gạt gẩm người... Tôn trọng mỗi người như một vị Phật sẽ thành, đó là bước đầu cũng là bước cuối của một Tịnh Độ nhân gian.
Không nhìn thấy người khác như một vị Phật sẽ thành, liè6n có tranh chấp giữa cá nhân với cá nhân, liền đưa tới xung đột, đến chỗ chiến tranh, tàn sát, như chúng ta đang thấy ở những năm cuối cùng của thế kỷ văn minh rực rỡ tột bực này. Thấy người khác là "kẻ xa lạ" (đầu đề một tiểu thuyết của A. Camus) chúng ta tự trở thành kẻ xa lạ với chính mình. Thấy "người khác là địa ngục" (một câu trong tác phẩm của J.P.Sartre) chúng ta đã tự tạo chính địa ngục ở trong lòng mình.
Hòa bình là điều nhân loại luôn luôn mong mỏi, thế nhưng chiến tranh vẫn đều đặn từ thượng cổ cho đến nay. Tất cả chỉ vì không thâm tín một điều: tất cả chúng sanh đều có Phật tánh. Sống hòa hợp được với người kháctrong mọi mặt của đời sống (lục hòa) con người sẽ tự khám phá cho chính mình thế nào là hòa bình đích thực, và khi ngay cả trong tâm hồn cũng không còn kiếm và gậy gộc, con người sẽ là một với sự hòa bình vĩnh vửu vô thuỷ vô chung mà đức Phật gọi là Niết Bàn.
3. Giữa con người với chính nó:
Sự xung đột trong lòng mỗi người, sự tự xung đột với chính mình là đie26u dễ thấy nơi mỗi con người phàm phu chúng ta. Xung đột, giằng xé, mâu thuẫn, khổ đau vẫn diễn ra từng phút từng giây trong chúng ta. Chấm dứt mọi vọng động, mọi tiến trình khổ đau, đạt đến an bình vĩnh cửu ngay chính nơi thâm tâm này, chỉ có được ngày nào mặt trời Phật tánh bình an và tịnh lạc hiển hiện và thường trụ nơi ta. Đó là ý nghĩa mỗi người là một vị Phật sẽ thành, không còn con đường nào khác mà không đem lại khổ đau, không còn một thừa thứ hai thứ ba nào khác. Sự xung đột giữa con người với chính mình đã tiếp diễn từ vô thuỷ chỉ chấm dứt ngày nào con người đạt đến Phật tánh, mọi phương thuốc an thần dầu mang tính chất tâm linh bao nhiêu đi nữa, cũng chỉ là sự trấn áp nhất thời. Đó là sự cứu độ duy nhất của đạo Phật, vì nó mà Phật xuất hiện ở đời, vì nó mà đạo Phật và các vị truyền thưà vẫn còn hiện diện ở thế gian.
Để kết luận, chúng ta thấy rằng mọi xung đột muôn đời của nhân loại đã được giải quyết tận gốc bằng sự thành đạo của đức Phật, và bằng sự chứng đạo của các vị Tổ từ đời này sang đời khác. Sự giải đuyết chúng không phải là giải quyết từng vấn đề riêng rẽ biệt lập nhau, mà theo đạo PHật, giải quyết được một tức giải quyết được ba. Tất cả phương pháp, phương tiện để giải quyết cũng như cứu cánh thành tựu của sự giải quyết đều nằm trong sự sâu rộng không thể lường của danh từ Phật tánh. Sở dĩ nói sâu rộng không thể lường , vì theo kinh Pháp Hoa, chỉ có một vị Phật mới hiểu được một vị Phật, chỉ có một vị PHật mới thông suốt hoàn toàn ý nghĩa Phật tánh. Thế nhưng, sở dĩ ngày nay con người, những tập thể con người còn điêu linh, khốn khổ, bởi vì: 1. Con người đã không có chánh kiến: con người đã không định hướng đúng cuộc đời mình, không định hướng đúng cho tập thể mình. Sự định hướng sai ắt phải quẩn quanh tong sự xung đột đau khổ muôn đời không lối thoát.
2. Con người không đủ sức mạnh, không đủ dũnh lực và kiên trì để thực hiện chánh kiến định hướng đúng đó cho cuộc đời. Nói thẳng ra, con người không đủ sức để thực hiện điều thiện, vì PHật tánh là điều thiện rốt ráo và tối hậu. Mọi khổ đau đều do yếu đuối và vô minh. Sự khổ đau, sự hỗn loạn xung đột của cuộc đời sẽ giảm bớt một khi con người đi đúng đường, và sẽ chấm dứt vĩnh viễn với con người đại hùng, đại lực, đại từ bi.
Ngày nào sống với chánh kiến Pháp Hoa, con người sẽ thật sự giảm bớt các xung đột, đấu chiến, vì tâm bình thì thế giới bình, tâm chánh thì thế giới chánh. Khi ấy, con người sẽ tạo ra một đời sống hòa bình và an lạc, sự khởi đầu của cõi Phật nhân gian, đó là mùa Xuân Pháp Hoa, mùa Xuân nhân loại.
Nguyễn Thế Đăng
Gửi ý kiến của bạn
