Chúc Mừng 5 Năm Talawas
Nhân talawas, một diễn đàn ở trên net, do Phạm Thị Hoài (PTH) và một số anh em chủ trương kỷ niệm 5 năm, tôi viết bài này, chào mừng, và nhìn lại sự có mặt của nó, trong thời gian vừa qua
Nguyễn Quốc Trụ
Tanvien.net
talawas là một diễn đàn độc lập, mong đối diện những vấn đề của hiện thực Việt Nam bằng cách đặt chúng vào những góc nhìn của thế giới bên ngoài. Nội dung chủ yếu của talawas là chuyển tải thành tựu văn hóa thế giới và những thảo luận thời sự của trí thức quốc tế vào các tương quan Việt Nam. talawas cũng là điểm gặp và cọ xát giữa tiếng Việt và các ngôn ngữ khác.
Tôi đã không trở thành nhà văn nếu ở cái thị trấn nhỏ ấy, giữa những năm chạy bom và ăn bí ngô không có một thư viện. Nó bé lắm, chưa đầy một ngàn đầu sách, nằm ngay trong trụ sở Ủy ban huyện, tôi phát hiện trong một lần sang giếng Ủy ban tắm nhờ, bên ấy nước giếng xây sạch hơn nước giếng đất của nhân dân. Cô thủ thư kiêm y tá, đầu bếp, trực điện thoại và quét dọn, nhưng cô cũng đọc như tôi, một đứa trẻ không có đồ chơi, từ trên xuống dưới cả thư viện một lần, rồi từ duới lên trên thêm một lần, không biết bao nhiêu lần những Andersen, Shakespeare, Thackerey, Pushkin, L.Tolstoi, Gogol, Sholochov, Majakovski, Gorki, Balzac, Hugo, Stendhal, Maupassant, Molière, Aragon, Romain Roland, L. Stevenson, Cervantes, Heine qua bản dịch của Tế Hanh, Schiller qua bản dịch của Thế Lữ, cũng như Ibsen, Pablo Neruda, Hemingway, Jack London và tất nhiên những tác giả Trung Quốc kinh điển.
PTH
Người ta dễ dàng nói ngắn gọn: Vết thương đã ăn da non, đừng ngoáy sâu vào nữa. Nhưng đó không là vết thương. Đó là khối u mà thời gian không hề là phép chữa nhiệm mầu. Ngược lại. Sự chia cắt dân tộc là điểm xuất phát của cuộc chiến, chẳng lẽ điều còn lại ba mươi năm sau chiến tranh vẫn là chia cắt" Làm sao có thể hoà giải, nếu không sám hối và tha thứ" Làm sao có thể khép lại quá khứ, khi người Việt và người Mĩ đã có thể chìa tay cho nhau, nhưng người Việt tiếp tục không chìa tay cho người Việt"
Ba mươi năm nay, với mỗi ngày một lòng biết ơn không thuyên giảm tôi làm quen với hoà bình. Nhưng những cái bóng đen nhất mà chiến tranh Việt Nam hắt lại vẫn còn đó. Vẫn chầm chậm trôi, như mãi mãi là thế, như mây trên trời. Nếu không có thay đổi gì đặc biệt.
PTH
*
Sự kiện, talawas sưu tập và đăng những tác phẩm của miền nam trước 1975, có vẻ như không phải là chủ trương lúc ban đầu, như "tuyên ngôn" cho thấy, là một việc làm tuyệt vời nhất của talawas, theo Tin Văn.
*
Còn cái vụ "đặt chúng vào những góc nhìn của thế giới bên ngoài", một trong những "chúng" đó, là vụ Nguyễn Trọng Tín, được nêu ra trong kỷ niệm 5 năm.
Những "chuyển tải..." gì gì đó, talawas làm, hơi bị ít, và do đó, hiệu quả, hơi bị chưa được nhiều. NQT
*
Tôi bỗng nhớ đến câu của Steiner:
.... một chế độ chính trị không thể giáng yểm một tác phẩm của một nhà văn vào cõi quên lãng và bóp méo nó, rằng những cuốn sách [dù có bị] thiêu huỷ, tro than được vun vén, và được giải mã.
Xin chúc mừng. NQT
*
Nhắc tới Steiner, là cũng có một chút lý do. Trang Tin Văn sở dĩ ra đời, là nhờ... ổng!
Nhân talawas kỷ niệm 5 năm, Tin Văn cũng đi một đường hồi nhớ, thuở ban đầu không còn nhớ ngày nào tháng nào đó.
Thôi cứ lấy ngày 17 Tháng Năm 2003, là ngày ra ở riêng làm ngày kỷ niệm vậy!
*
-Gửi bà chủ bài này, đọc chưa" (1)
- Đọc rồi, không nhớ ở đâu (2)
*
(1) Mất Vịt Không Chửi
[Note:Tặng riêng bà chủ quán, đúng hơn. Nhưng liệu, cũng là tinh thần của talawas: mất vịt phải... "chưởi"" Ôi chao, cứ nghĩ đến cảnh bà chủ quán ra đầu ngõ..., và talawas bay trên không gian ảo, vượt bức tường lửa, bay tới đâu là lông vịt rụng tới đó, thì thật là thần sầu! NQT].
Ở Việt Nam, Xuân Sách cũng thật sắc sảo trong trò chơi mô phỏng mấy đàn anh văn nghệ. Nghe kể lại, có những bậc trước khi nhắm mắt, còn ân hận, không được ông chiếu cố!
Đến đây, tôi lại nhớ đến nghệ thuật chửi, của mấy bà già nhà quê. Chửi cũng là một hình thức lập lại, những câu chửi có sẵn trong nhân gian, rồi thậm xưng, sáng tạo thêm.
Trong những câu chuyện chửi tốt, có một, từ Liêu Trai, sau được Hiếu Chân mô phỏng. Đó là câu chuyện mất vịt không chửi. Đại khái như sau: một bà già nhà quê có một bầy vịt, cứ hao hụt dần. Nhưng chẳng bao giờ bà ra đầu ngõ, chổng mông, vén váy tố “mả cha, mả bố thằng nào, con nào bắt trộm của bà...”. Anh chàng hàng xóm khoái món thịt vịt luộc chấm mắm gừng, một bữa thức dậy, bỗng thấy lông vịt mọc lên, trước còn ít sau cứ thế lan khắp người! Hoảng quá, lên chùa, cầu cứu Phật. Phật nói, muốn hết bệnh, phải đến nhờ bà cụ mất vịt chửi cho! Chửi đến đâu, lông vịt rụng tới đó!
Nhìn theo kiểu mô phỏng, “xỏ xiên” như vậy, chúng ta mới thấy giá trị của những lời “giải oan” của dòng văn chương “phản kháng”: giả sử không có những lời “chanh chua” của một Phạm Thị Hoài, thí dụ vậy, không hiểu lông vịt sẽ còn tràn lan tới đâu, trong thế giới toàn trị đó! Trường hợp của Xuân Sách, và những bài thơ của ông, khác với tác giả ăn giải Goncourt là vậy.
Nhân đây cũng nên tụng thêm một vài lần, đôi ba vần thơ của ông.
Về Chế Lan Viên:
Điêu tàn ư" Đâu chỉ có điêu tàn
Về Huy Cận:
Các vị La hán chùa Tây phương
Các vị gầy quá, còn tôi béo
Năm xưa tôi hát vũ trụ ca
Bây giờ tôi hát đất nở hoa
Tôi hát chiến tranh như trẩy hội
Không nên xấu hổ khi nói dối
Việc gì mặt ủ với mày chau
Trời mỗi ngày một sáng có sao đâu!
*
-Ôi, trả lời phỏng vấn trong nước như vậy là ổn rồi, cho anh coi cái này, còn tệ hơn...
-Nhưng đây là ông bạn chí thân của tui...
-Ô, nếu thế, phạng như vậy là còn nhẹ lắm! Nếu cần, viết thư riêng, phạng cho đã! (3)
Nguồn
(3) "Mail này" nay đọc lại
Ôi ngày xưa ngày xưa... (4)
(4) Phỏng thơ Quách Thoại:
Thơ tình đem đọc lại,
Ôi ngày xưa ngày xưa
Phút ban đầu cuồng dại
Đâu biết gì gió mưa
Bài thơ trên, của QT thuộc nhóm Sáng Tạo, cả đám bạn Gấu thời đó, đều thuộc lòng.. Đó là thời vừa chớm quen em BHĐ, nhưng nỗi đau 'thư tình đem đọc lại, ôi ngày xưa...' thì đã xẩy ra từ ngàn năm trước rồi!
Nhắc lại ở đây, vì nó liên can đến vụ tường lửa talawas!
“Còn những người, trong những ngày qua, có lời chúc mừng talawas đã đạt được cái thành tích là trở thành món hàng cấm và vì thế có hương vị ngọt ngào hơn, thậm chí cả những người cho rằng talawas cố tình bị tường lửa để kiếm điểm tại nước ngoài, những người ấy sẽ thấy mình đã kết luận vô lối và vội vàng như thế nào. Nếu phải thành một huyền thoại thì đó là bất hạnh lớn cho chúng tôi”.
Phạm Thị Hoài, trả lời BBC, đăng lại trên talawas.
Trên tờ Gió Đông ngày nào - mà đa số cộng tác viên là những cây viết ra đi từ miền bắc - người chủ trương, Lê Trọng Phương, trong một bài viết, đã mượn một ẩn dụ của Borges, khi nói về một bức bản đồ Việt Nam, tỉ lệ xích là 1/1, bị rách nát, mà những người Việt hải ngoại cố mang ra ngoài này để khâu vá lại, cho nó được như xưa.
Một tấm bản đồ "văn học" như thế, chỉ có một nửa, nếu thiếu những người như Lê Trọng Phương, những diễn đàn như talawas.
Trong tinh thần đó, Tin Văn viết, "... và như vậy văn học hải ngoại sẽ không còn ở trong tình trạng chông chênh, thiếu tới một nửa 'cuộc đời, linh hồn'... của nó."
Talawas bị tường lửa
*
Bài post lên, NTV đọc, phôn khen: Hình ảnh một "nửa linh hồn", mày dùng, đắt lắm!
Gấu phổng mũi hỏi:
-Nhưng liệu bà chủ quán có "biết" không"
NTV:
-"Cỡ đó" mà làm sao không biết!
*
Hôm nay, 03.11.2006, talawas đã tròn 5 tuổi. Nhân dịp này, nhóm chủ trương và ban biên tập talawas trân trọng gửi lời cảm ơn sự tham gia nhiệt thành của đông đảo các tác giả, dịch giả và độc giả. Cho phép chúng tôi nói rằng chính quý vị và các bạn là những người đã làm nên diện mạo và vị trí của talawas trong đời sống tinh thần Việt Nam trong 5 năm qua và sẽ quyết định sự phát triển của diễn đàn này trong thời gian tới. Chúng tôi cũng không quên sự góp mặt thầm lặng của 8000 lượt độc giả từ 86 quốc gia hàng ngày truy cập trang web này, trong số đó có biết bao độc giả từ Việt Nam đã phải đi vòng nhiều ngả khác nhau để có thể đến với talawas.
*
Con số 8000 độc giả hàng ngày [tôi sợ là hàng tháng, thì đúng hơn "], từ 86 quốc gia quả là quá lớn, nhưng, một cách nào, nó 'đi ngược lại tuyên ngôn' của talawas:
talawas là một diễn đàn độc lập, mong đối diện những vấn đề của hiện thực Việt Nam bằng cách đặt chúng vào những góc nhìn của thế giới bên ngoài. Nội dung chủ yếu của talawas là chuyển tải thành tựu văn hóa thế giới và những thảo luận thời sự của trí thức quốc tế vào các tương quan Việt Nam. talawas cũng là điểm gặp và cọ xát giữa tiếng Việt và các ngôn ngữ khác.
Với những mục tiêu như lời phi lộ của talawas [đăng lại ở đầu bài viết này], con số 8000/ngày chứng tỏ, talawas đã thất bại không thực hiện được tuyên ngôn của nó.
Điều này cũng dễ hiểu.
Thành quả của talawas cũng giống như của VN_Express!
Khi lôi ba cái chuyện nhảm nhí ở trong nước ra hải ngoại, như đa số những bài đã đăng trên talwas từ trước tới nay, độc giả còn đông hơn cả những báo ở trong nước, làm sao mà không đạt con số 8 ngàn"
*
Kinh nghiệm của Tin Văn.
Có một dạo, Tin Văn vượt cả talawas, theo xếp hạng của Alexa. Có thể nói, lúc đó, Tin Văn chỉ thua những nhật báo, như Người Việt, Việt Báo!
Thoạt đầu sướng điên lên, nhưng sau đó, phát hoảng, nếu cứ đà này, thì những ông như Steiner, Benjamin... đều trở thành.. for sale!
Tin Văn, hiện nay, như sau:
Summary by Month/ Month Daily Avg Monthly Totals/Visits.
Nov 2006: 2000 / Oct 2006: 7663 / Sep 2006: 7715 / Aug 2006: 7814 / Jul 2006: 8366 / Jun 2006: 9144 / May 2006: 5763/ Apr 2006 7782 / Mar 2006 12426 / Feb 2006 10077 / Jan 2006 7219 / Dec 2005: 6863
Totals 92832
*
Kinh nghiệm sau đây, có tính riêng tư, viết ra ở đây, không phải để phách lối về mình, nhưng cứ coi như thêm một tiếng nói.
Gấu có một ông bạn, bác sĩ, ra ngoài này mới quen, cũng khá thân, ông này cũng khá nổi tiếng, thành thử không tiện nêu tên. Nhân một lần nói chuyện, Gấu có khoe là mục Tạp Ghi nhiều người đọc lắm, nhất là mấy anh em sinh viên vùng Đông Âu. Ông tỏ vẻ ngạc nhiên, nói, bài của anh tôi đọc còn chưa hiểu hết, anh nói sao, chứ mấy anh em sinh viên vùng đó, khó mà đọc được anh, họ không có những hiểu biết về văn học như là lớp tuổi của anh.
*
Vào thời đại net như hiện nay, bất cứ một người viết nào ở hải ngoại, nếu có chút ý thức, là đều hiểu, mình còn có bạn đọc ở trong nước. Rằng, họ đang đọc mình. Theo thiển ý, hãy viết thế nào để cho họ đừng tủi thân, nếu không đến nỗi phải văng tục.
Cuộc sống được bảo đảm, cơm no dậm dật, viết, hết phiếm về lông lại về tóc, như vậy liệu có thể coi đây cũng thuộc phạm trù "sự tầm phào của cái ác""
*
Gấu này, có lần vô trang nhà của một ông biếm văn số một hải ngoại, chuyên viết về những chuyện ở bên trên đầu gối một tí, nhưng lại hay khoe, đọc báo này báo nọ của Mẽo của Miếc. Bực quá, Gấu viết mail phạng, ông ta trả lời, những báo nổi tiếng mà tôi đang đọc, anh dám nói là báo lá cải"
Gấu, vì lịch sự, lại phải phúc đáp: Những báo Ngài đọc đó, không phải là báo lá cải, nhưng, những bài mà Ngài đọc ở báo đó, là bài lá cải. Có khi ở báo đó, bài đó, không phải cải, nhưng, một khi Ngài lấy về, là nó thành cải!
*
Vui thôi mà, nói theo Đặng Tiến.
Dọn cứt thôi mà, nói theo Pinter.
*
Khi Gió Đông vừa xuất hiện là Gấu đã hung hăng con bọ xít xin viết bài rồi. Cũng thế, là với talawas. Bằng cái tình đó, bài 'chúc mừng' này được viết ra.
Mới đây thôi, Gấu này, nhân dịp đi giang hồ vặt qua Sài Gòn Nhỏ, nghe một ông bạn cho biết, giới giang hồ loan truyền, có vẻ như thằng cha Gấu có gì ăng ti pa tích với nhà văn nhớn NMG.
Gấu bật cuời, nghĩ thầm, không có ông Nguyễn Mộng Giác là không có Gấu, nhà văn, đời thứ nhì ở hải ngoại; làm sao mà ăng ti pa tích cho được!
*
talawas là của một số anh em, không phải của riêng PTH, anh viết bài mà cứ để là của PTH không thôi, là không có fair, Gấu nhớ những ngày đầu, có lần bà chủ quán căn dặn. Nhưng 5 năm trời 'rong ruổi', (1), nhìn lại, Gấu vẫn có cảm tưởng, đằng sau nó, chỉ có PTH!
*
(1) Gấu có một bài viết, cứ ấp ủ mãi, mà không làm sao viết ra được, cho đến lúc thấy cái tít kỷ niệm 5 năm talawas!
Bài viết liên can đến một bài hát, Gấu nghe, lần đầu trong đời, những ngày ở trại lao động cải tạo Đỗ Hải, Cần Giờ.
Chuyện Tình Buồn.
Có hai tay ca bài này thật là tới, một là bạn thân của Gấu, Sĩ Phú, và một, Tuấn Ngọc.
Năm năm trời không gặp,
Từ khi em lấy chồng...
..
Anh một đời rong ruổi,
Em tay bế tay bồng..
*
Chả là, trước khi bị tóm, bị tống đi lao động cải tạo, một buổi tối, Gấu nhớ cô bạn quá, mò tới con hẻm ngày xưa, đứng thật xa nhìn vô căn nhà, lúc đó cũng đã tối, thành thử cũng chẳng ai thèm để ý, và Gấu thấy cô bạn ngày nào đang đùa với mấy đứa con, đứa bò, đứa nằm dưới sàn nhà, tay cô thì bận một đứa nữa.
Cảnh này, cứ mỗi lần nghe bản nhạc là lại hiện ra, ngay cả những ngày sắp sửa đi xa như thế này....
Thế mới thảm!
Thế mới nhảm!
Thế mới chán! NQT
*
Bất cứ một tạp chí, độc giả mua và đọc, là do những tác giả thường xuyên có mặt, tạo nên những dấu ấn cho nó.
Cho phép Gấu này phách lối một tí ở đây: Những ngày đầu tái xuất giang hồ, Gấu vừa viết một cái là nổi đình nổi đám liền, trở thành một trong những dấu ấn hách xì xằng của tờ Văn Học của Nguyễn Mộng Giác, bên cạnh những dấu ấn cũng thật hách xì xằng, như Tạ Chí Đại Trường, Trúc Chi, Thạch Hãn. "Mày vừa viết một cái là có hồi âm từ độc giả liền tù tì, trường hợp của mày là số 1 ở hải ngoại. Trước mày, viết cứ như là viết vào hư vô." "Ông viết văn bằng cách viết tạp ghi," có lần ông chủ báo nhận xét". Ngôn từ mày tao của Gấu, ông nhà văn nhớn chưa bao giờ sử dụng thứ ngôn từ này.
Giở bất cứ một tạp chí văn học, là thấy ngay "chân lý". Nhất là mấy tờ báo Tây. Sổ Tay của Bernard-Henry Lévy trên tờ Le Point; Nguỵ Tín, Mauvaise Foi, của Beigbeder trên tờ Đọc, Lire... Hồi này, Gấu mua tờ Văn Học Pháp, Le Magazine Littéraire, phần lớn là do bài viết của Linda Lê, vị nữ thủ lĩnh trụ trì ngôi đền văn học cổ điển Tây Phương. Thế mới ghê! Một nữ văn sĩ Mít!
Talawas không làm được điều này. Những ngày đầu, bà chủ quán hay có bài, nhưng có thể, như bà viết mail "căn dặn" Gấu, talawas là của một số anh em, bà lui dần vào bóng tối, nhường chỗ cho mấy anh em, nhưng chẳng thấy anh em nào xuất hiện, và nếu có xuất hiện cũng như năm thì mười họa, và thế là talawas vẫn của PTH nhưng không có [bài của] PTH. PTH trở thành vị thủ lĩnh trong bóng tối, chữ này của PTH khi viết về Trần Dần. Như một trù ẻo, hay như một lời tiên tri" Ghét của nào Trời trao của đó" Dù rũ bụi cũng không dám" Thế thì cho Ta [Ông Trời] cho mi đóng vai vị thủ lĩnh coi có khác đi tí nào không.
Biết đâu PTH trong vai vị nữ thủ lĩnh trong bóng tối, vận mệnh văn học VN, trong và ngoài đều đổi khác"
Năm năm trời trôi qua, talawas càng ngày càng có nhiều độc giả, nhưng những mục tiêu mà nó đề ra, càng ngày càng lui vào bóng tối.
Đúng là thiên sứ mang thông điệp: Ý Trời!
Gấu nhớ, có lần PTH cho biết, một thi sĩ ở trong nước viết mail, talawas là một chợ cá.
Gấu không nghĩ sự tình tồi tệ đến như thế, nhưng giả dụ, một độc giả trong nước, sau khi làm đủ mọi thủ thuật cắt đuôi công an net, tới được talawas, và đọc bài, thí dụ, sau khi họp hành xong về sứ mệnh văn học VN thời hậu đổi mới, mấy ông chủ tọa ra bên ngoài phòng họp choảng nhau, họ sẽ thất vọng tới cỡ nào"
Họ đâu có muốn đọc những bài đó, bởi vì họ đã chứng kiến tận mắt những sự kiện đó"
Nhưng nguy hiểm nhất, talawas tạo ra một hiện trường giả, hay thật chưa biết, để cho đám nhà văn ở trong nước xả xú bắp, và sau đó, chịu đựng tiếp, đầu bị cùm.
Gấu bỗng nhớ câu chuyện tiếu lâm, về một chú chó Đông Đức lạc qua Tây Đức, thấy chú chó Tây Đức bị chủ xiềng trước nhà, bèn lên lớp, tại sao mày không chịu vùng lên, làm cách mạng, chú chó kia bèn hỏi lại, thế ở bên đó độc lập tự do, chó làm chủ, sao còn mò qua đây. Anh kia len lén nhìn quanh, thấy im ắng, bèn nói thật, thì mày lâu lâu cũng cho phép tao qua đây thăm mày, nhân tiện sủa bậy vài tiếng chứ!
*
Bài viết này được gợi ý từ talawas.
Mới đây, nhân vụ một ông trùm nhà văn VC ôm cả đống giải thưởng, Gấu kể một trường hợp phát giải thưởng VHNT của miền nam trước đây, và gửi cho talawas; bà chủ cám ơn, và, lịch sự hỏi kèm một câu, hồi này anh ít viết cho talawas, thế là Gấu đi một đường thừa thắng xông lên, hãy dành cho Gấu 'một góc này chỉ biết rong chơi' [TCS]. Bà chủ 'sorry', nói, talawas chưa có policy dành đất cho riêng một tác giả; vả chăng, ai muốn đọc NQT thì cứ vô tanvien.net. (1)
Thẳng và hách! Rất PTH!
Gấu cứ nghĩ trong đầu, bà chủ quán sẽ nói, anh nói cho dzui thôi, chứ anh đâu cần, anh có cả một tanvien.net thì còn cần gì một góc talawas.
Nhưng, khi đọc câu trả lời, thì một câu hỏi khác bật ra.
NQT không, nhưng tại sao những anh em kia, cũng không"
Theo ý đó, Gấu cầu chúc, tất cả những thành viên của talawas, kể cả bà chủ, mỗi người có một góc, để viết mỗi ngày.
Chúc mừng sinh nhật lần thứ năm talawas. NQT
(1) Chủ trương của talawas khác hẳn của Tin Văn: Bất cứ thi văn hữu nào, có bài giới thiệu trên Tin Văn, là có ngay một trang riêng, tha hồ mà viết. Vả chăng, giả như bà chủ gật đầu, biết đâu, Gấu này "phong kiếm qui ẩn", xuống tóc, xin qui y phái Nga My,
(2) ngày đêm tụng kinh sám hối quãng đời càn dỡ trên chốn giang hồ!
(2) Trưởng môn phái Nga My đã từng được Mai Thảo ban cho HDT.
NQT
Tanvien.net
Gửi ý kiến của bạn
