Cứ bốn năm hội túc cầu quốc tế gọi tắc là FIFA (tiếng Pháp: Fédération Internationale de Football Association) tổ chức tranh tài quốc tế một lần, vào mùa hè. Năm nay, 2006, World Cup được tổ chức tại Đức, và các cuộc tranh tài diễn ra trên các sân cỏ rải rác khắp nước Đức từ ngày 9 tháng 6 và sẽ kết thúc bằng trận chung kết tại sân vận động quốc gia Bá Linh ngày 9 tháng 7. Năm nay Đức không có nhiều hy vọng chiếm giải. Nhưng hình như có một ngẫu nhiên kỳ lạ là năm nào Đức chiếm giải vô địch là có một biến cố quan trọng đối với Đức. Năm 1954 chung kết Tây Đức thắng Hung Gia Lợi 3-2 là năm đánh dấu sự vượt trội của nền kinh tế Tây Đức chín năm sau khi thua trận Thế giới đại chiến. Năm 1974 World Cup tổ chức tại Đức, chung kết Tây Đức thắng Hòa Lan 2-1 là năm Tây Đức chững chạc trở thành một cường quốc trên thế giới, và năm 1990 khi Tây Đức vào chung kết thắng Á Căn Đình (Argentina) 1-0 là năm nước Đức thống nhất mà không đổ máu.
Nhưng World Cup không phải là dịp vui của riêng của nước Đức, của Âu châu, của Nam Mỹ và một số nước Á châu mà là một dịp vui gần như toàn cả thế giới, ngoại trừ tại Hoa Kỳ. Nơi đây dân chúng xem túc cầu (gọi là soccer) là một bộ môn thể thao đặc biệt. Danh từ football cả thế giới dùng để gọi túc cầu thì người Mỹ dành cho một trò thể thao dùng một quả bóng hình bầu dục chơi chính yếu bằng tay và xô đẩy bằng thân, luật chơi phức tạp và được xem như môn thể thao quốc gia. Ở Việt Nam túc cầu còn được gọi là bóng đá hay football và mùa World Cup là một dịp dân chúng tưng bừng đón xem các trận tranh tài.
Về thể thao quốc tế, ngoài World Cup dành cho phái nam, có World Cup dành cho phái nữ bắt đầu tranh tài từ năm 1991, bốn năm một lần. World Cup nữ tới sẽ được tổ chức năm 2007 tại Trung quốc. Và quan trọng hơn cả là Thế vận hội mùa hè và Thế vận hội mùa đông cũng tổ chức bốn năm một lần. Thế vận hội mùa đông tuy gọi là Thế vận hội nhưng chưa phải là một cuộc tranh tài quốc tế, vì chỉ tranh tài các môn thể thao trên tuyết và do đó chỉ những nước có tuyết mới có lực sĩ tham dự, và do đó vào mùa Thế vận hội mùa đông thế giới không mấy xôn xao, và thú vui đó thường dành cho dân những nước có lực sĩ tham dự.
Thế vận hội mùa hè qui mô hơn. Nước nào có đủ điều kiện về tài năng đều được tham dự, và hằng 4 năm (Thế vận hội tới sẽ được tổ chức năm 2008 tại Trung quốc) dân chúng trên thế giới khá xôn xao và nao nức vào lúc đang có các cuộc tranh tài. Nhưng Thế vận hội mùa hè nhuốm đậm màu sắc chính trị quốc tế. Trong thời kỳ còn chiến tranh lạnh, Thế vận hội mùa hè là dịp để Hoa Kỳ và Liên bang xô viết bày tỏ sức mạnh và trong nhiều thập niên hai nước này chia nhau huy chương. Tổng số huy chương (vàng, bạc, đồng) là dấu hiệu sức mạnh và uy tín của mỗi nước. Trước đó, trong Thế vận hội 1936 tổ chức tại Đức, Hitler đã muốn dùng Thế vận hội để chứng tỏ tính ưu việt của dòng máu Đức. Hitler đã chứng minh được một điều uy tín nước Đức đang lên bằng cách chiếm một tổng số huy chương cao nhất, nhưng lực sĩ da den Hoa kỳ Jessy Owens chiếm 4 huy chương vàng 100 mét, 200 mét, 400 mét tiếp sức và nhảy xa đã làm Hitler thất vọng. Vào lúc đó người da mầu còn bị kỳ thị tại Âu châu.
Cho đến hôm nay Thế vận hội mùa hè vẫn là nơi để các quốc gia – qua các lực sĩ - chứng tỏ khả năng của quốc gia mình trên thế giới. Sau khi Liên bang xô viết sụp đổ, người ta không ngạc nhiên khi thấy Liên bang Nga (hậu thân của Liên bang xô viết) không thu lượm được nhiều huy chương như trước. Trong khi đó các nước đang lên như Nhật Bản, Nam Hàn, Trung quốc càng ngày càng có nhiều huy chương theo vị thế kinh tế của mình. Thế vận hội mùa hè sắp tới vào năm 2008 người ta chờ đợi đó là nơi tranh tài của Hoa Kỳ và Trung quốc, hai quốc gia có nhiều triển vọng là hai lực lượng quốc tế chạy đua với nhau để tranh giành thế lãnh đạo thế giới trong thế kỷ 21.
World Cup trái lại không phản ánh sức mạnh của mỗi nước (ngoại trừ Tây Đức trước khi thống nhất năm 1990). Ba Tây (Brazil) ở Nam Mỹ không phải là một nước lớn trên thế giới nhưng vẫn được xem là quán quân trong làng túc cầu quốc tế. Ba Tây lãnh cup vàng tại World Cup năm 1958, 1962, 1970, rồi trở lại năm 1990, 2002 trong khi những nước lớn như Hoa Kỳ, Trung quốc, Liên bang Nga vẫn lẹt đẹt theo sau.
Không kể tại World Cup, luật chơi và cầu thủ bị ràng buộc bởi những quy tắc quốc tế ấn định bởi FIFA, gốc túc cầu vốn là một môn thể thao bình dân, chỉ cần đôi chân với một quả bóng da, và một sân đất hay sân cỏ, có thể chơi ở đâu, trong bất cứ mùa nào và chơi bao nhiêu người. Tài ba của người chơi nằm ở nơi sự khéo léo của đôi chân và môn thể thao đơn giản này luyện thể chất con người một cách hoàn hảo từ đôi chân đến đôi mắt, cái đầu và một sự phối hợp chính xác giữa mọi giác quan của người chơi. Không kể tại Âu châu có sân banh ở thôn quê, tại Nam Mỹ, Phi châu, Á châu và nhất là tại Việt Nam chỉ có sân đá bóng tại các trường Trung học, còn ở thôn quê chỉ có ruộng lúa sau khi cắt lúa xong hay các bãi cỏ bên đồi hay bìa rừng làm sân đá bóng. Bình dân như vậy cho nên bóng đá được hâm mộ khắp thế giới và vào mùa World Cup sinh hoạt của mọi tầng lớp người dân trên thế giới bị xáo trộn. Trong mùa World Cup năm nay người ta ước lượng có 5 tỉ người trên thế giới xem các trận đấu qua màn ảnh truyền hình.
Năm nay World Cup đấu ở Đức, mỗi ngày có hai, ba hay bốn trận đấu (trừ những ngày cuối cùng của vòng bán kết và chung kết mỗi ngày một trận) các trận đấu khoảng từ 3 giờ chiều đến 11 giờ tối giờ địa phương nên tại Việt nam các trận đấu diễn ra từ 8 giờ tối đến 4 giờ sáng hôm sau, và người ta chờ đợi hàng triệu người sẽ chống mắt xem dù hôm sau bỏ công ăn việc làm hoặc vừa làm việc vừa ngáp lên ngáp xuống.
Mê bóng đá kéo theo mê cá độ. Có cá độ xem các trận đấu mới hưởng hết cái mê li của nó. Và cá độ dù đa số các nước trên thế giới đều có luật cấm (trong đó có Việt Nam) trở thành thời thượng. Ai cũng chơi cá độ, từ Âu châu, sang Á châu và Nam Mỹ châu. Và đây là dịp để các tổ chức cá độ làm giàu. Cá độ đặt căn bản trên sự giữ lời hứa, nhiều khi chỉ cần hứa qua điện thoại. Thắng độ được người mang tiền đến tận nhà, thua độ phải trả đàng hoàng nếu không các tổ chức cá độ sẽ có biện pháp chế tài và thường là luật rừng xanh. Cấm không được, chính quyền Việt Nam có dự tính hợp thức hóa cá độ vào cuối năm nay và chính phủ lãnh phần tổ chức để lấy tiền lời cho ngân quỹ quốc gia. Nhưng người ta tin rằng dù được hợp thức hóa, các tay tổ chức cá độ vẫn sống được vì đa số người chơi cá độ không tin vào chính quyền dù là chính quyền nào. Cá độ cũng rất thịnh hành tại Nam Mỹ, nơi đây có vua bóng đá Ba Tây. Và tại Âu châu thì có Ý (đoạt cup vàng năm 1934, 1938, 1982) và Pháp (cup vàng một lần năm 1998) cũng cá độ lai rai nhưng không phức tạp như tại Việt Nam và Nam Mỹ.
Hoa Kỳ là quốc gia khá hờ hững đối với túc cầu mặc dù Hoa Kỳ chính thức được FIFA chấp nhận làm hội viên từ năm 1914. Hoa Kỳ từng tham dự nhiều World Cup nhưng không ai tin Hoa Kỳ có thể lọt vào vòng chung kết. Năm nay Hoa Kỳ đưa một đoàn 23 cầu thủ tham dự World Cup, nhưng mới vào vòng loại Hoa Kỳ gặp đội thủ Cộng hòa Tiệp hôm 12 tháng 6 đã thua đậm 3-0.
Người dân Mỹ chưa thấy ham thích túc cầu mà họ còn xem là một môn thể thao dành cho phụ nữ. Trong dịp World Cup năm 2002 có 3.9 triệu người Mỹ xem trận túc cầu chung kết, trong khi mỗi năm thường có trên 80 hay 90 triệu người Mỹ xem trận chung kết Superbowl, tức trận chung kết quốc gia môn thể thao banh bầu dục. Một điều lạ là với bao nhiêu cố gắng Liên đoàn Football Quốc gia Hoa Kỳ (National Football League) vẫn không làm cho thế giới thích chơi môn thể thao với banh bầu dục của Mỹ, trong khi đó ảnh hưởng văn hóa Mỹ âm thầm ảnh hưởng đến đời sống các nước Âu và Á châu. Valentine’s Day, ngày lễ Mẹ (Mother’s Day), ngày lễ Cha (Father’s Day), Halloween không còn là những danh từ xa lạ trên thế giới trong khi chưa thấy nơi nào ngoài lục địa Hoa Kỳ tổ chức chơi banh bầu dục một cách quy mô. Có thể phản ứng kiêng kị của thế giới bình dân đối banh bầu dục Hoa Kỳ cũng là nguyên nhân Hoa Kỳ kiêng kị túc cầu. Ai sinh ra và lớn lên ở Hoa Kỳ đều thuộc lòng luật chơi Soft Ball và Football Mỹ. Còn túc cầu là gì" Thanh niên Mỹ tại các đại học Mỹ tự hỏi. Nếu không phải là một thứ thể thao để dành cho những thành phần di dân Nam Mỹ và Á châu và một số dân chính gốc Hoa Kỳ lập dị.
Người dân Âu châu cho rằng với tính tình cá biệt theo cách riêng, nhưng bản chất vốn đơn giản nên người Mỹ không thể chơi một trò chơi mỹ thuật như túc cầu, và đó cũng là cách người Mỹ duy trì tính cá biệt của mình. Nhưng vào dịp World Cup lúc cả thế giới đang hồ hởi với trò chơi đơn giản trên sân cỏ có lẽ là thời điểm tốt nhất để Hoa Kỳ tìm cách hội nhập với thế giới khi mà những giá trị Hoa Kỳ đại diện đang bị lu mờ do những sự việc xảy ra ngoài ý muốn do cuộc chiến tranh chống khủng bố mang lại. Hội nhập với thế giới trên sân cỏ Hoa Kỳ sẽ có thêm đồng minh nơi những người dân chân chất từ các góc nẻo xa xôi của thế giới từ địa đầu Trung quốc cho đến tận cực nam của nước Á Căn Đình.
Nhà dìu dắc túc cầu Đức Jurgen Klinsmann, một người có trọng trách trả lại vị trí xứng đáng của Đức trên vòm trời túc cầu quốc tế (bị lu mờ trong 16 năm qua) đã sang Hoa Kỳ làm ăn và tuyển mộ các huấn luyện viên tài giỏi cho Đức. Ông Klinsmann bị giới lãnh đạo túc cầu Đức chỉ trích đi “tìm tóc trên đầu thầy tu” nhưng có thể ông Klinsmann muốn tạo điều kiện cho Hoa Kỳ hội nhập với làng túc cầu thế giới.
Quả tim của cả thế giới bình dân đang đập theo nhịp của những trái banh da dội trên các sân cỏ tại Đức. Nếu có thêm 293 triệu người Mỹ cùng xem, cùng vui, cùng vỗ tay tán thưởng có lẽ thế giới sẽ có một không khí thông cảm nhau hơn.
Biết đâu đây là một trong những nẻo đường kiến tạo hòa bình thế giới./.
Trần Bình Nam
June 13, 2006
Tài liệu tham khảo:
1. “Sport and Politics”, the Economist June 10th-16th, 2006
2. “Football’s odd man out”, the Economist June 10th – 16th, 2006
3. “Germany and the World Cup”, the Economist June 10th -16th, 2006
4. AFP, June 8, 2006 from Hanoi
5. Britanica Almanac 2006, Soccer.
Gửi ý kiến của bạn
