Như đã trình bày, sau khi Lực lượng VNCH triệt thoái khỏi Xuân Lộc, An Lộc và Chơn Thành, áp lực của Cộng quân đã gia tăng từ nhiều hướng nhắm vào Sài Gòn. Quốc lộ nối Củ Chi và Tây Ninh bị cắt đứt nhiều đoạn. Các đoàn xe quân vận chở tiếp tế lên Tây Ninh đã bị CQ phục kích.
Một cánh quân CSBV từ phía Bắc tỉnh Bình Dương, mật khu Hố Bò, Bời Lời tiến xuống. Tin tức tình báo ghi nhận CQ đang vây quanh Sài Gòn bằng nhiều mũi dùi.
Mỗi mũi dùi là một quân đoàn, gồm 2 đến 3 sư đoàn có thiết giáp và pháo binh yểm trợ. Tại khu vực hai tỉnh Biên Hòa và Phước Tuy, CQ cũng đã tung nhiều binh đoàn gia tăng áp lực tại Biên Hòa, Long Thành, Vũng Tàu, Bà Rịa.
Sau đây là bài tổng lược tình hình mặt trận phía Đông Sài Gòn trong những ngày cuối cuộc chiến. Phần này được biên soạn dựa theo tài liệu của cựu Đại tướng Cao Văn Viên, Tổng Tham mưu trưởng Quân lực VNCH, trình bày trong cuốn hồi ký do Trung tâm Quân sử Lục quân Hoa Kỳ xuất bản, dịch giả Duy Nguyên chuyển sang Việt ngữ và đồng ý cho VB sử dụng làm tài liệu tổng hợp. Ngoài ra có phần bổ sung một số chi tiết về mặt trận Bà Rịa, Vũng Tàu dựa theo hồi ký của cựu Thiếu tướng Nguyễn Duy Hinh, nguyên Tư lịnh Sư đoàn 3 Bô Binh kiêm Tư lệnh mặt trận Bà Rịa.
* Tình hình mặt trận Biên Hòa và Phước Tuy
Ngày 26 tháng 4/1975, Cộng quân bắt đầu tấn công trường Thiết giáp tại Long Thành, chiếm quận lỵ Long Thành và cắt đứt Quốc lộ 15 nối Vũng Tàu với Sài Gòn. Đặc công CQ chiếm cầu xe lửa nằm về hướng Tây Nam thành phố Biên Hòa trong khi đại bác của CQ pháo kích liên tục vào căn cứ Không quân. Một đơn vị CQ tràn xuống gần kho đạn Thành Tuy Hạ, định phá kho đạn và trực tiếp đe dọa Sài Gòn từ hướng Đông Nam.
Đại tướng Cao Văn Viên ghi nhận rằng các cuộc tấn công của CQ diễn ra hầu như đồng loạt, bộ binh và thiết giáp của địch quân đã băng qua khu Đất Đỏ sau khi lực lượng VNCH tại Bình Tuy di tản. Từ đó, CQ mở tấn công vào khu vực vòng đai của Trung tâm Huấn luyện Vạn Kiếp, nơi có một đơn vị của Sư đoàn 3 BB đang thụ huấn sau khi được tái tổ chức cùng với các đơn vị Địa phương quân và Nghĩa quân. Lực lượng phòng thủ tại khu vực này đã rút về Vũng Tàu, sau khi đã phá hủy cầu Rạch Hào để chận đường tiến của CQ vào thành phố bằng Quốc lộ 15.
Trong nỗ lực ngăn chận CQ từ hướng Đông, bộ Tư lệnh Quân đoàn 3 đã phối trí Sư đoàn 18 BB trách nhiệm phòng thủ khu vực Đông Nam Biên Hòa và tuyến phía đông Thủ đô Sài Gòn. Phòng tuyến này trải từ Tổng kho Long Bình đến kho đạn Thành Tuy Hạ, tiếp giáp với phòng tuyến của lực lượng Dù, trường Thiết giáp và trường Bộ binh. Bộ chỉ huy hành quân của Sư đoàn 18 Bộ binh đặt tại Căn cứ Hải quân Cát Lái. Về các trung đoàn Bộ binh thuộc Sư đoàn 18 BB, sau 12 ngày chiến đấu tại mặt trận Xuân Lộc, Trung đoàn 52 Bộ binh thiệt hại hơn 80% quân số; Trung đoàn 43 Bộ binh thiệt hại gần 30%. chỉ có trung đoàn 48 còn đủ quân số để tham chiến.
* Mặt trận Bà Rịa và Quốc lộ 15
Tại khu vực Phước Tuy-Vũng Tàu, Thiếu tướng Bùi Thế Lân, Tư lệnh Sư đoàn Thủy quân Lục chiến, được cử làm Tổng trấn Vũng Tàu. Sư đoàn 3BB gồm cả số quân sĩ từ Sư đoàn 1 Bộ binh nhập lại chỉ còn hơn 1 ngàn người, tạm thành lập được 2 tiểu đoàn, 1 tiểu đoàn cho trung đoàn 2 Bộ binh và 1 tiểu đoàn cho trung đoàn 56 Bộ binh. Ngày 24/4/1975, Sư đoàn 3 BB được giao trách nhiệm phòng thủ khu vực Bà Rịa-Vũng Tàu với lực lượng tăng cường gồm 1 chi đoàn Thiết xận xa của Thiết đoàn 15, và Lữ đoàn 1 Dù. Theo lời của Thiếu tướng Nguyễn Duy Hinh, Tư lệnh Sư đoàn 3 BB, quân số của các tiểu đoàn thuộc Lữ đoàn 1 Dù ở mức thấp, mỗi tiểu đoàn chỉ còn khoảng trên dưới 400 quân sĩ.
Thực hiện kế hoạch phối nhiệm, 2 tiểu đoàn của Sư đoàn 3 Bộ binh, Lữ đoàn 1 Dù và chi đoàn Thiết vận xa giữ phòng tuyến quanh thị xã Bà Rịa và bảo vệ quốc lộ 15. Bộ chỉ huy hành quân của Sư đoàn 3 BB đặt tại Bộ chỉ huy Tiểu khu Phước Tuy ở trong thị xã Bà Rịa. Các đơn vị và cả Bộ tư lệnh Sư đoàn 3 BB không có đủ số máy truyền tin cần thiết để liên lạc, thiếu quân xa để vận chuyển tiếp tế, đạn dược.
Tướng Hinh kể lại rằng sau khi từ Đà Nẵng vào, một số tướng lãnh và sĩ quan cao cấp của Quân đoàn 1 và Quân khu 1 đã ở tạm trong Trung tâm huấn luyện Vạn Kiếp cùng với ông và Sư đoàn 3 Bộ binh, trong đó có Thiếu tướng Hoàng Văn Lạc, Tư lệnh phó Quân khu 1, Phó Đề đốc Hồ Văn Kỳ Thoại, Tư lệnh Hải quân Vùng 1 Duyên Hải. Tướng Hinh vẫn còn được Không quân VNCH biệt phái 1 trực thăng để bay chỉ huy. Trước khi nhận trách nhiệm phòng thủ Bà Rịa, bộ Tư lệnh Sư đoàn 3 BB đã đón Phó thủ tướng kiêm Tổng trưởng Quốc phòng Trần Văn Đôn và Trung tướng Ngô Quang Trưởng, lúc đó là Phụ tá Tổng tham mưu trưởng. Cuộc viếng thăm của cựu Trung tướng Trần Văn Đôn với chức danh Tổng trưởng Quốc phòng cũng không giải quyết được tình trạng thiếu quân dụng của Sư đoàn 3 Bộ binh.
Tài liệu của Đại tướng Cao Văn Viên ghi nhận rằng tình hình chiến sự lúc đó mỗi ngày mỗi nguy ngập. Cũng theo lời của Đại tướng Cao Văn Viên, chiều ngày 27 tháng 4/1975, Tổng trưởng Quốc phòng Trần Văn Đôn cầm đầu một phái đoàn gồm nhiều tướng lãnh trong bộ Tổng Tham mưu và vị Tư lệnh Biệt khu Thủ Đô đến tham dự cuộc họp đặc biệt của lưỡng viện Quốc hội. Phái đoàn của Tổng trưởng Quốc phòng đến trước, và khoảng 7 giờ 30 phút tối ngày này thì có 138 nghị sĩ, dân biểu hiện diện. Tổng trưởng Quốc phòng Trần Văn Đôn toám tắt tình hình quân sự: Sài Gòn đang bị bao vây bởi 15 sư đoàn CSBV đặt dưới quyền của ba quân đoàn CSBV.
Quốc lộ Sài Gòn-Vũng Tàu bị cắt đứt và CQ đang tiến về Long Bình. Đến 8 giờ 20 ngày 27 tháng 4/1975, Đại hội đồng lưỡng viện Quốc hội bỏ phiếu (136 thuận-2 chống) chấp thuận trao quyền Tổng thống VNCH cho Tướng Dương Văn Minh.
* Bổ sung về hoạt động của Sư đoàn 25 BB ở Tây Ninh, Củ Chi
Trong khi các đơn vị của Sư đoàn 18 BB, Sư đoàn 3BB và các Lữ đoàn Dù, Thủy quân Lục chiến đang tổ chức hệ thống bố phòng ở phía đông Sài Gòn và khu vực Bà Rịa, thì tại khu vực trách nhiệm của Sư đoàn 25 Bộ binh, Cộng quân gia tăng áp lực quanh các tỉnh Tây Ninh, Hậu Nghĩa. Bộ Tư lệnh Quân đoàn 3 đã cho rút Sư đoàn 25 Bộ binh đang hành quân ở Tây Ninh về đóng tại Củ Chi, lập hàng rào phòng thủ bọc từ Củ chi và mạn phía Tây của Biệt khu Thủ đô. Việc phòng thủ tỉnh Tây Ninh giao lại cho Biệt động quân và các tiểu đoàn Địa phương quân cơ hữu của tiểu khu Tây Ninh phụ trách.
Như đã trình bày, từ thượng tuần tháng 3/1975, Cộng quân đã tung lực lượng chiếm núi Bà Đen và những ngôi làng nằm phía Tây tỉnh Tây Ninh để mở rộng hành lang xâm nhập vào các khu Hố Bò, Khiêm Hạnh và Hiếu Thiện.
Tại mặt trận Hiếu Thiện-Khiêm Hạnh, CQ đã gặp phải sự chống trả quyết liệt của Sư đoàn 25 BB và lực lượng Thiết giáp nên đã bị thiệt hại nặng nề. Vào trung tuần tháng 4/1975, khi Cộng quân đang gia tăng áp lực tại Long Khánh, Trung tướng Nguyễn Văn Toàn, Tư lệnh Quân đoàn 3& Quân khu 3 đã ra lệnh cho Sư đoàn 25 Bộ Binh phải đánh bật Cộng quân ra khỏi núi Bà Đen. Đã có sự bất đồng giữa Chuẩn tướng Lý Tòng Bá, Tư lệnh Sư đoàn 23 BB và Trung tướng Nguyễn Văn Toàn về kế hoạch hành quân tại khu vực nói trên.
Theo nhận định của Chuẩn tướng Lý Tòng Bá ghi lại trong hồi ký thì vào thời gian đó, Sư đoàn 25 Bộ binh nên áp dụng chiến thuật "điệu hổ ly sơn" như Sư đoàn 23 Bộ binh đã áp dụng trong kế hoạch phòng thủ Kontum vào mùa hè 1972. Vào thời gian đó, Tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh kiêm tư lệnh chiến trường Kontum là Đại tá Lý Tòng Bá, ông được thăng chuẩn tướng tại mặt trận sau khi đã chỉ huy Sư đoàn 23 Bộ binh đánh bại Cộng quân tại mặt trận này.
Trong tình hình sôi động của chiến trường, Sư đoàn 25 Bộ binh cần phải giữ vững các phòng tuyến đang án ngữ, thay vì tổ chức tấn công trong khi Cộng quân đang có ưu thế về quân số và pháo binh, nhưng theo lời tướng Bá thì tướng Toàn chỉ muốn "tấn công và tấn công". Nhìn lại trận chiến ở Tây Ninh, chuẩn tướng Lý Tòng Bá ghi lại trong hồi ký của mình như sau.
"Rất tiếc, tại Củ Chi năm 1975, Sư đoàn 25 Bộ binh và tôi (Tướng Bá) không thực hiện ý định trên chỉ vì Tướng Nguyễn Văn Toàn, Tư lệnh Quân đoàn 3, chỉ muốn tấn công và tấn công, một kế hoạch chỉ để làm vui lòng vị nguyên thủ quốc gia hơn là để tìm chiến thắng...
Cho nên khi Sư đoàn 25 Bộ binh vừa tung quân tấn công lên phía Bắc theo kế hoạch của thượng cấp từ thị xã Bà Đen lên núi Bà Đen thì Việt Cộng đã lòn sâu về phía sau..."
Cũng theo nhận định của Chuẩn tướng Lý Tòng Bá thì "nếu Sư đoàn 25 Bộ binh tập trung lại được theo ý định riêng đúng kế hoạch của tư lệnh Sư đoàn 25 Bộ binh thì nhất định V.C sẽ gặp nhiều trở ngại không nhỏ và chưa biết tình hình sẽ biến chuyển ra sao, khi Sư đoàn 25 Bộ binh được một đơn vị trừ bị nào đó từ bộ Tổng tham mưu đến tăng viện." Trong khi đó, theo ghi nhận của Đại tướng Cao Văn Viên, thì vào ngày 22 tháng 4/1975, Trung tướng Nguyễn Văn Toàn đã rút Sư đoàn 25 BB từ Tây Ninh về Củ Chi là để lập hàng rào phòng thủ bảo vệ phía Tây của Thủ đô Sài Gòn.
Gửi ý kiến của bạn
