LGT: Học sinh, sinh viên, sau khi du học thành tài, ai cũng muốn trở về quê hương để mang tài trí, tâm huyết của mình phục vụ xứ sở. Nhưng đôi khi do hoàn cảnh gia đình, hoặc vì những dị biệt về cuộc sống, hoặc vì quê nhà không có đủ cơ hội để phát triển tài năng, tham vọng... nên họ đã không thực hiện được ước nguyện trực tiếp phục vụ quê hương. Đặc biệt, tại Việt Nam, do chế độ chính trị độc tài chuyên chế suốt mấy chục năm qua, đã tạo nên cả một tầng lớp tham nhũng hối lộ từ trung ương đến địa phương, cùng hàng ngũ “con ông cháu cha” ngự trị ở hầu hết các cơ quan công và tư. Trong hoàn cảnh đó, những người có chức tước đều ma mãnh, mánh mung, bít lối tất cả mọi cơ hội thăng tiến, và bóp nghẹt mọi thiện chí phục vụ quê hương đâát nước của người dân trong nước, cũng như sinh viên học sinh sau khi du học thành tài. Sau đây, Sàigòn Times trân trọng giới thiệu cùng qúy độc giả truyện ngắn Một Nghề Sáng Giá của Thùy Dương, trong đó tác giả đã mô tả một cách hài hước xã hội Việt Nam qua kinh nghiệm đi xin việc của một nữ sinh viên Việt Nam sau 5 năm du học thành tài tại Nga. Qua ngôn ngữ bốp chát, chanh chua, ngổ ngáo, đầy thông minh và sắc bén của nhân vật điển hình “gái Hà Nội”, chắc chắn qúy độc giả sẽ có những trận cười bể bụng, đồng thời cũng không thể không đau lòng khi thấy được phần nào những bi kịch, những bế tắc tại Việt Nam hiện nay, và hiểu được vì sao, Việt Nam ngày càng bị thất thoát nhân tài.
Nghe vậy là tôi đủ 'thông minh' hiểu ý của ông. Một trọng tài kinh nghiệm thổi còi đúng lúc nhắc hai cầu thủ 'fair play'! Tôi chuyển tần số lời nói:
"Chú Đạo bỏ qua cho cháu mấy lời láo lếu vừa rồi. Ở nhà cháu vẫn bị mẹ mắng suốt vì tội cãi bướng mà."
'Chú Đạo' kia mặt vẫn đỏ nhưng lẽ nào không 'miễn cưỡng bắt tay đối thủ'. Ông ta lầm lỳ chẳng ra gật, ra lắc ngồi xuống cầm tờ báo đọc tiếp. Tôi lại gần người đàn ông mang kính để ký vào sổ, khẽ nói nhỏ:
"Cháu cám ơn chú nhiều."
Ông ta mỉm cười với tôi:
"Molodec!" (Cừ lắm!)
Bữa cơm chiều, tôi 'tường thuật' lại chuyện 'chú Đạo'. Chị dâu tôi khoái bất ngờ tới mức trước mặt mẹ chồng dám vỗ đùi đôm đốp. Tôi ngờ rằng bà này cũng từng bị cái Bộ kia 'đì' rồi nên giờ được 'trả thù quá khứ'. Mẹ và anh tôi nhăn nhó. Mãi sau mẹ mới chép miệng:
"Mày thật chả khác bố mày ngày xưa."
Bố tôi ra đi sớm khi tôi mới 10 tuổi. Tôi chẳng còn nhớ nhiều về ông. Nhưng tôi tin, nếu ông còn, giờ ông sẽ xoa đầu con gái rượu chứ chẳng mắng tôi đâu.
Đầu tuần, theo lời ông giám đốc tôi đến cơ quan làm việc. Không biết nếu tôi đi làm dâu mẹ tôi có lo như tối hôm trước ngày tôi đi làm. Bà đi ra nhắc, đi vào dặn. Thiếu nước bắt tôi nhắc lại lời bà. Anh trai tôi răn đe:
"Mày làm thế nào cho tao còn gặp lại được bạn bè. Bớt mồm đi. Người ta hỏi, trả lời cho ngoan ngoãn đừng có như con lỏi con. Lớn rồi, nghe người ta hỏi phải biết ý họ mà trả lời."
Con bạn thân gọi điện đọc 'lesson ngày đầu tiên tới cơ quan' cho tôi lĩnh hội. Nào bánh kẹo, thuốc lá, trà ra sao, nào chào ai chú, ai anh, ai cô, ai chị... Đặc biệt khoảng 'ngoại hình' rất quan trọng. Theo lời nó:
"Mặc đầm cho nữ tính. Đầm dài bớt ganh ghét của đồng nghiệp nữ nhưng mất cổ động viên nam. Độ ngắn của đầm tỉ lệ thuận với trình độ văn hóa."
Tôi lục tung valy tìm ra được chiếc đầm xanh. Màu hơi ngớ ngẩn nhưng có vẻ nữ tính. Độ dài của nó vừa khéo để không sexy cái đầu gối củ lạc, lại chứng tỏ tính kín đáo của bằng Đại học.
Tôi đi sớm, lởn vởn ở sân chờ phòng số 4 có người. Theo lời ông giám đốc, tôi xông thẳng tới 'làm quen'. Ở nhà mẹ vẫn khen tôi có đức 'trơ tráo' trước chỗ lạ. Tôi còn nhiễm tính 'tự tin mù quáng' của nguời Nga nên chả có gì bối rối khi bước vào.
"Chào các chị, các anh" Tôi hơi nghiêng người và nở nụ cười bài bản - "Em là Thu, anh Bình giám đốc nhận em vào làm công ty mình từ hôm nay."
Năm người, định vị năm bàn quay nhìn tôi. Một giây, hai giây... năm giây. Tôi chợt thấy nụ cười trên môi mình vô duyên trước 10 chiếc mắt dọi vào. Từ hôm về nước, tôi xem nhiều phim Việt Nam và không chịu được vẻ vô cảm của các 'sao' điện ảnh. Giá họ học được vẻ mặt của năm người đang chiếu tướng tôi đây chắc nền điện ảnh Việt Nam sẽ phất kém gì Holywood. Sang giây thứ sáu, muốn hay không nụ cười của tôi cũng không le lói hơn được nữa. Tôi đứng đực ra chờ phản hồi nhưng hình như cả năm người cố làm vẻ nghễnh ngãng. Túi quà 'lót đường' của tôi nặng ịch 'mang về cho lũ bạn đánh chén còn hơn cho bọn câm điếc này'. Tôi bắt đầu cáu, thầm chửi cái số mình đi đâu cũng không đầu xuôi, đuôi lọt.
"Sao tôi chả nghe, chả biết gì nhỉ""
Một giọng nam chất kim vang lên phá tan bầu không khí 'mặc niệm'.
"Ông Bình làm những chuyện lạ đời. Đùng đùng cái gì cũng theo ý mình, hay dở thế nào cho người khác đổ vỏ." Giọng nữ ồ ồ cằn nhằn.
"Em có nghe loáng thoáng hôm lên phòng giám đốc" giọng cô gái khá trẻ ngồi bàn gần cửa - "Anh Bình nói nhận người về vì sắp tới công ty mình ký hợp đồng với công ty thiết bị y học của Nga."
"Ôi dào, viện này thiếu gì kỹ sư học Nga về. Toàn thằng chẳng làm được việc gì lại còn nhận thêm."
Giọng kim vừa nẫy nhưng lần này tôi đã phát hiện ra của một người đàn ông ngồi góc phải. Dù cửa sổ mang ánh sáng ban mai vào nhưng khuôn mặt ông vẫn không vì thế bớt già nua và nhăn nhó như quả táo Tàu. Kinh nhất là cặp mắt kẻ chỉ, khó đăm đăm đang tranh thủ 'miệt thị' tôi.
Tôi vẫn đứng vì chả có ai định mời mình ngồi xuống chịu trận. May hôm nay tôi mặc chiếc đầm xanh. Tuy ngớ ngẩn nhưng theo các nhà 'tâm lý học', màu sắc có tác dụng giải tỏa. Màu xanh lờ lợ đó như lá chuối đặt trên thùng nước đang sánh, qua sánh lại, cản con sóng ngầm âm ỉ. Nhưng khổ nỗi 'chiếc lá chuối' này không mảy may tác dụng 'tâm lý' ông giọng kim. Ông chán bâng quơ, chuyển sang chĩa mũi dùi vào tôi:
"Ai bảo cô tới đây""
Kinh nghiệm ở Bộ Giáo dục và Đào tạo đã dạy tôi chẳng nên ngạc nhiên trước câu hỏi thừa. Ngoan ngoãn như lời ông anh dặn, tôi thỏ thẻ: "Dạ thưa, anh Bình dặn sáng nay em tới trước làm quen với các anh chị. Anh Bình sẽ tới muộn một chút ạ."
Tình hình nghe ra chẳng sáng sủa hơn sau câu trả lời nhún nhường của tôi. Chỉ có cô gái gần cửa lịch sự hơn cả, bước tới kéo ghế mời tôi ngồi. Tôi cám ơn cô đầy cảm kích. Tôi nghĩ 'tội vạ đâu ông Bình chịu, bảo đến làm thì đến, đã đến thì đúng chỉ dẫn của con bạn mà thực hiện'. Tôi liếc tìm bộ ấm pha trà, lấy mấy gói bánh kẹo, thuốc lá ra đặt trên bàn, mạnh dạn hỏi cô gái còn đang đứng gần tôi:
"Cho mình mượn mấy chiếc đĩa được không""
"Đồng minh trong hy vọng" của tôi nhanh nhẹn mở tủ lấy đồ và giúp tôi. Tôi thầm cám ơn Trời. Dù thái độ của tôi giờ không còn tự tin như trước nhưng tôi vẫn đủ 'khả năng' bê ra từng bàn mời các vị đang chiễm chệ đọc báo và bình luận chuyện không đâu. Tất nhiên họ uống trà. Tất nhiên họ gặm nhấm bánh kẹo và coi sự phục vụ của tôi là 'tất nhiên' khỏi cần cảm ơn. Còn tôi 'tất nhiên' phải quên thói lịch sự của Tây mà coi đó là văn hóa Việt Nam!
Người đàn ông ngồi gần cửa sổ chợt cắt ngang câu chuyện về giá xe máy Thái lan đang xuống, hỏi tôi: "Em học ngành gì bên Nga""
"Dạ em học Kinh tế."
"Lại Kinh tế" giọng kim lần này hơi méo có lẽ do chiếc kẹo Hải châu còn mắc trong răng - "Đâu cũng nhan nhản kỹ sư kinh tế. Mang tiếng học hành mà chả biết 'đếch' gì. Làm hợp đồng viết ngu bỏ mẹ. Cháu ông Viện phó cũng học Kinh tế vừa vào Viện này, con bà Hoài phòng 'Công nghệ nguyên tử' cũng đang làm hợp đồng bên đó."
Tôi khẽ nhăn mặt. 'Lại gặp bạn 'chú Đạo' rồi. Giờ mà ông chuyển sang hỏi giá bằng Đại học, mình phải hô bao nhiêu đây""
"Cô ở đâu đến đây""
Chiếc kẹo đã chui tọt vào họng nên câu hỏi vang lên lanh lảnh. Một câu hỏi đơn giản như bài học đầu tiên của chương trình học ngoại ngữ, ông có hỏi bằng tiếng Anh tôi vẫn trả lời vô tư.
"Em ở Hà Nội ạ."
Những khuôn mặt 'đầy ấn tượng' hiện ra. Cáu kỉnh là của ông giọng kim:
"Ai chả biết Hà Nội. Quen ai mà tới đây""
"Á... "- hơi ngượng vì sự 'chậm hiểu' nhưng tôi chữa ngay "Dạ, em chỉ quen anh Bình giám đốc thôi ạ."
"Quen mỗi ông Bình mà xin được vào Viện lớn thế này." Giọng ồ ồ thắc mắc kèm theo cái nhìn nghi vấn rất 'nữ tính'.
Tôi còn quen thêm được ai từ ngày về nước ngoài mấy bà buôn ngoài chợ.
"Thế cô con ai""
Cái hất hàm đầy tính 'khảo sát' của ông giọng kim chĩa vào tôi. Tất nhiên lần này tôi đã 'thấu' câu hỏi. Ông anh tôi chả dặn phải xem ý người ta mà trả lời là gì.
Tôi dõng dạc:
"Dạ em không con ai cả ạ."
Có bịt tai tôi cũng nghe tiếng cô gái 'đồng minh' cười váng lên. Tiếng ho khục khục giấu tiếng cười 'thiên nhiên' là của ông ngồi kế cửa sổ, một anh chàng trung niên từ đầu chưa nói gì chợt rút kính lau lấy, lau để. Chỉ còn lại hai khuôn mặt 'đằng đằng' của hai chất giọng 'ngược đời' là thộn ra. Giọng kim rít lên:
"Cô học đâu kiểu nói trêu ngươi thế hả" Cô biết tôi là ai không""
Tôi nghệt mặt ra chả hiểu mình có tội gì. Tôi quay sang 'đồng minh' cầu cứu nhưng cô còn mải cười đến mức không nhịn được phải chạy bắn ra hành lang, vội vàng lao ngay vào ông Bình đang bước tới. Cô khẽ 'Ối', ngượng nghịu. Bốn người còn lại kéo ghế đứng lên chào đồng loạt. Chỉ có tôi đang ngẩn ngơ vì 'quả mắng' nên ngồi tại chỗ khẽ lúng búng chào.
"Chào mọi người!" Giọng sang sảng đúng chất Sếp. "Làm quen vui quá. Nhân viên mới có quà cho anh em hả. Được đấy."
Quay sang bên, ông giám đốc nói:
"Anh Trung tổ chức và chị kế toán lên phòng tôi có việc cần bàn nhé!"
Hai người đứng dậy theo ông lên phòng. Tôi toát mồ hôi. Thôi xong. Ông anh đã dặn "khéo lời với ông trưởng phòng tổ chức mới hòng được vào biên chế". Loạng quạng thế nào tôi "trêu ngươi" ông ta rồi. Vụ này khéo đứt!
Ngày sau, tôi đến, chẳng có chỗ riêng của mình trong phòng, chẳng có việc cụ thể. Giám đốc bảo làm quen công việc nhưng có ai nói năng gì với tôi đâu. Cô 'đồng minh' trở nên giữ kẽ. Mặt ai cũng như bức tường. Cảm tưởng tôi bị tẩy chay. Tôi ra hành lang nghe chim sẻ chíu chít trên nhánh xà cừ, buồn bã như mình lạc giữa đảo hoang. Vài ngày sau, giám đốc chỉ tôi phòng nhỏ, kêu tôi dọn dẹp, kê bàn vào lấy chỗ làm việc. Sáng 8 giờ đi, trưa cơm nhà xong phóng tới công ty. Việc duy nhất là ngồi và ngó qua cửa sổ. '8 giờ vàng ngọc' thoải mái tiêu cho chuyện. Chán, tôi lò dò xuống phố thăm tình hình Model của Hà nội.
Từ ngày tôi đi làm, dù tập sự không lương, mẹ yên lòng hẳn. Tôi từ chỗ mang tiếng thất nghiệp chuyển sang 'thất nghiệp' toàn phần. Hiếm hoi gặp bọn bạn chẳng biết kể chuyện gì. Chẳng lẽ kể chuyện 'năm anh em trên chiếc xe tăng' hở ra là nã đạn vào tôi. Hay kể chuyện ông Sếp sáng đảo qua công ty vài phút là biến. Thỉnh thoảng, ông định vị trong phòng vài tiếng thì toàn thấy 'họp... kín'. Có lần không nén được tò mò, tôi ghé tai nghe trộm. Hoá ra các bố chơi 'tá lả'. Tôi chán ngấy vì đóng vai người thừa. Vừa ho hoe tính chuyện xin thử chỗ khác đã bị ông anh dạy thế nào là đức kiên tâm 'trường kỳ kháng chiến'. Tiền tiêu do mẹ tài trợ đủ ăn sáng, bơm xe, tình rỗng tuyếch, công việc đuổi ruồi. Tôi tù túng trong mọi ràng buộc từ nhà đến công ty. Mẹ tôi nhắc khéo chuyện 'gia đình'. Tôi tỉnh queo:
"Mẹ chi tiền. Con ra chợ coi thằng nào 'sạch nước cản' mua về làm chồng."
Bà chán chả thèm nói.
Tôi buồn, tôi nhớ nước Nga. Khi ở đó tôi chỉ nhìn thấy những điều đen tối mà chê nhưng khi về rồi tôi biết tôi thiếu nó. Cho dù ngày đó có bơ vơ, có khó khăn, khắc nghiệt nhưng tất cả thật rõ rằng để mình phải vượt qua. Còn sống nơi quê hương sao tôi lạc lõng. Ai giúp tôi mài bớt những sù sì, góc cạnh để có thể lăn tròn trong xã hội này"
Tối thứ Bảy tôi ngồi nhà xem vở tuồng 'tân cổ giao duyên', ngoan như bà góa thủ tiết với chồng. Chuông điện thoại kêu, tôi uể oải nhấc.
"Thu hả""
"Thu đây, ai đó""
"Còn nhớ Thắng 'mập' không" Tao đây."
"Ôi Thắng, mày đang ở đâu vậy"" Tôi reo lên khi nhận ra thằng bạn thân từ ngày học phổ thông đến suốt năm tháng ở Nga.
"Matxcơva chứ ở đâu. Mày thế nào, nghe tụi nó bảo đi làm rồi hả""
"Làm khỉ gì, chán muốn bỏ. Tao đã thấy lời mày khuyên ở lại là 'chân lý'."
"Thế mày còn thích đến với 'chân lý' không""
"Thích cũng phải qua ối 'cửa' mới tới được 'chân lý'. Còn mày thế nào""
"Tao gọi về hỏi mày chịu qua giúp tao phụ trách phần kế toán cho công ty của tao ở Matxcơva không" Đồng ý tao gửi giấy tờ về làm hộ chiếu. Tao điểm ra chỉ mày đủ khả năng, đúng nghề và tính 'bà la sát' của mày mới trị được bọn trong công ty. Nghĩ sao""
Tôi bất ngờ chẳng nói được lời nào. Hơn một năm qua, tôi đã biết, ở Việt Nam 'nghề' sáng giá nhất là 'nghề đi Tây', 'nghề xuất ngoại' dù ngắn hạn, dài hạn. Những ai chê 'nghề' này chắc chắn là Sếp. Mà Sếp chỉ chê 'dài hạn' vì đi lâu dễ 'vênh cạ' chứ 'ngắn hạn' Sếp OK đầu tiên.
"Ê, chán nước Nga chưa mà im như thóc vậy""
"Không... tao đang tính" - tôi lúng túng không biết nên nói kiểu gì để hợp 'phong cách người Hà nội' 'mẹ tao lo đi nữa sẽ 'ê sắc ế"...
"À... mày định lấy chồng kiểu gì tao không biết nhưng nếu định lấy thằng yêu mày thì lấy tao đi. Tao yêu mày lâu rồi."
Lần này tôi 'cấm khẩu' hoàn toàn. Thắng chợt chuyển giọng:
"Nói thật đấy."
Trời ạ, mẹ tôi nói cấm có sai 'Ngưu tầm ngưa, báng bổ như mày, chỉ có thằng ngang ngửa mới thèm yêu'. Dù 'củ chuối' cỡ nào tôi cũng không thể tưởng tượng ra được màn tỏ tình 'mày' 'tao' qua điện thoại quốc tế!
"Thu ơi, suy nghĩ đến trưa mai nhé!" Thắng cười hì hì trong máy "thời Edison chỉ cho suy nghĩ 5 phút thôi mà. Nhe sutru, 100% xeriozno! Do zavtra! (không đùa đâu, 100% nghiêm túc. Hẹn mai!)"
Máy bay cất cánh, mảnh đất quê hương chao nghiêng. Dòng sông Hồng kia rồi, quanh năm đỏ đậm phù sa. Hà Nội li ti, nhấp nhô mái ngói. Tôi lại ra đi lần nữa. Chút nhơ nhớ, bâng khuâng về Hà Nội, về mẹ.
Giọng cô chiêu đãi viên Nga nhắc người ngồi cạnh đeo dây an toàn nghe quen như mới hôm qua. Nhưng hình như vẫn có gì là lạ. Có lẽ, lạ vì không ngơ ngác như khi xưa sang học. Con đường phía trước không trải thảm cho tôi. Sẽ không ít khó khăn, nhưng tôi biết ở đó tôi có thể sống và làm việc mình mong muốn. Cảm giác tự do ngọt ngào.
Hà Nội mờ dần qua làn mây mỏng. Quê hương ơi, ta sẽ về như tìm bóng cây giữa con đường chang nắng. Sẽ về để thêm động lực ra đi. Về để hiểu ta Người Việt Nam và Quê hương ngàn đời vẫn một!
*
Tôi du học Tây về! Câu đơn giản thế nhưng lanh lảnh như tiếng chuông mới đúc. Chữ "Tây" không chính xác về địa lý nhưng chuẩn xác về sự phân chia cấp bậc cũng như cái nhìn trong xã hội. Có điều tôi chỉ đi "Tây" Nga về chứ không "Tây" Mỹ, "Tây" Úc hay "Tây" Đức, Pháp... Cái "thiệt thòi" hôm nay là "ưu đãi" trước kia của Bộ đại học dành cho tôi. Chả gì nước Nga cũng "ông anh cả" của Việt Nam - "nước cộng hòa thứ 16 của Liên xô".
Tôi là kỹ sư kinh tế ở Nga về. Nghe không vang như câu trên. Phải thôi. Kinh tế Nga chục năm nay lu mu, chả ra "kế hoạch quốc gia", chả ra "kinh tế thị trường". Sách vở là phương tiện cãi nhau của các nhà "đổi mới". Năm năm đèn sách nhét thứ đó vào đầu không ngớ ngẩn là may.
Tôi mang chiếc bằng xinh xinh đi xin việc cùng lời quảng cáo khiêm tốn như trên. Đầu tiên tôi mua báo, nghiên cứu "tuyển người", đánh dấu xanh đỏ những chỗ "khả thi". Tôi bắt đầu gọi điện. Nhà có điện thoại lợi đủ đường. Tuy nhiên, mỗi lần "bắt" được giọng đầu dây kia, hiện tượng này chiếm 30% số lần gọi, mẹ và bà chị dâu đều "ý tứ" xem đồng hồ. Nào tôi có ham "nấu cháo điện thoại" mà tại phí điện thoại nó "cấu" vào đồng lương gớm quá. Tôi học kinh tế ở Nga, tưởng "kinh tế" cho gia đình mấy năm sinh viên. Nào đâu đúng thời kỳ khó khăn. Việt Nam qua thời "tem phiếu" từ lâu mà nước Nga bắt đầu "talon"*. Tháng 2 kg đường, 7 lạng thịt, 2 chai vôtka là tiêu chuẩn sinh viên! "Talon" đường và rượu coi như đủ còn 7 lạng thịt thiếu nặng. Ra chợ, có đấy, nhưng "đời sinh viên lấy đâu ra tiền". Chẳng nhẽ để con gái chết đói ở đất nước Xã hội chủ nghĩa, mẹ tôi đành tiếp viện. Năm năm "hạch toán" ra chắc cũng lõm của mẹ tôi ối. Biết thân, biết phận nên về nước tôi không dám làm mình, làm mẩy "quen ở Tây" thế nọ, thế kia. Chỉ duy nhất cái "màn tra tấn" 6 giờ sáng bị khua bằng đủ âm thanh "nội" "ngoại" là tôi "choáng" hẳn. "Nội" là tiếng mẹ tôi mở cửa sắt đi tập thể dục, chị dâu tranh thủ sáng có nước bơm giặt giũ. Xô chậu "duyệt binh" xủng xoảng ra trữ nước dùng trong ngày. "Ngoại" là tiếng rao bán. Từ "mỳ nóng", "bánh cuốn", "xôi" các loại đến gạo tẻ, gạo nếp "tên tuổi" nghe như tiếng Thổ, hoặc mắm muối kèm mùi khó tả... Rao the thé, ồ ồ có, ai oán, uốn éo cũng có. Điên nhất là ông mãnh "mỳ nóng" sáng nào cũng chính xác như đồng hồ Tây. Nó đứng dưới cửa sổ tôi gào "mì nóng" lanh lỏi, kết thúc bằng chữ "ròn". Chao ôi, khâm phục độ nẩy của lưỡi nó. Đồ rằng, cả miền Bắc có mình nó biết phát âm chữ R!
Không trốn được những âm thanh đó, tôi chúi đầu vào đống chăn chịu đựng qua "cơn bĩ cực". Nhưng giờ "thái lai" đến là lúc mẹ tôi đi tập thể dục về. Nhìn con gái còn "giương đò", bà lại ca "dậy sớm có lợi cho sức khỏe" là lá la... Thôi thà dậy béng cho xong.
Chuyện xin việc không thể gọi điện thoại. Tôi đã qua bài học thứ nhất khi tổng kết thông tin qua điện thoại là con số 0 tròn trĩnh. Mấy người trực điện thoại hoặc nhấm nhẳng hoặc chẳng trả lời câu nào cho ra hồn.
Tôi mò tới các "Trung tâm giới thiệu việc làm" và thấy ngay mình là con ngớ ngẩn. Vừa lộ "tốt nghiệp ở Nga về", họ hỏi ngay:
"Sao không ở lại, về làm gì""
"Làm việc."
"Việc gì mà làm""
Tôi trố mắt nhìn họ, thầm điểm lại xem mình có vào nhầm chỗ.
"Ở đây không giới thiệu việc à" Sao ngoài kia cả chục người làm hồ sơ""
"Họ làm hồ sơ xin đi ra nước ngoài lao động, làm ăn. Đi Hàn quốc, Libi, Iran... có cả đi Nga đấy. Cô có muốn... "
Tôi xua tay cám ơn rồi chuồn thẳng ra cổng.
Bài học thứ hai. Tránh lai vãng ở "Trung tâm giới thiệu mờ ám". Không khéo bị lẫn vào hàng ngũ các cô gái "sính" chồng Đài Loan thì hỏng.
Sau hai bài học, 50% nhiệt tình "phục vụ đất nước" đã đi đong. Tôi chuyển sang "xu hướng" nghe ngóng, suy xét chứ không đâm đầu làm theo báo nữa. Người thân mong ngóng tôi trở về sau những năm xa cách, qua 5 tháng, tình cảm cũng vơi đi. Đến mẹ tôi còn sốt ruột khi thấy con gái thất nghiệp nằm chỏng gọng ở nhà. Bà rỉ rả nhắc "nhàn cư vi rồi đấy con ạ". Thì đúng quá rồi, nhàn đến "rách việc" đây. Sáng chiều cơm nước. Từ ngày tôi về, tự dưng cô "Osin" được về quê. Chả hiểu bà chị dâu tôi tốt nghiệp khoa kinh tế ở đâu mà giỏi tính thế. Tôi hậm hực cũng chịu, nhăn nhó mẹ tôi lại chả "hát" nửa tiếng đến ong thủ mất. Bạn bè, đứa có việc đi làm cả ngày, đứa chưa có việc lại có người yêu hay chồng con. Tôi trơ thổ địa, chẳng nhẽ trách ông Trời. May có dăm ba đứa cũng dạng "lơ lửng giữa trời" như tôi. Tối tối tôi xách xe chạy qua nhà bọn chúng tán gẫu, chia xẻ kinh nghiệm xin việc và "mánh khóe sống đời" cho nhau. Tôi hiểu giờ người ta xin việc là xin vào chỗ có "mầu". "Mầu" là bổng lộc. Khoản này không thể có ngay khi mới làm mà phải nhích lên "lão làng". Không phải ai cũng nhấp nhổm lên được. Chỉ những "tinh hoa" thôi. "Mầu" nữa là "mầu đi Tây" theo suất "nâng cao". Tụi bạn tôi may mắn có việc thấy chí tiến thủ của chúng nhuộm sắc "hướng ngoại". Chúng cong mông chạy theo các lớp tiếng Anh, tiếng Pháp như lũ "sống gấp", xem ngoại ngữ là cái "cánh" mang chúng ra bầu trời tự do. Sau mấy tháng "thất nghiệp" từ một con "Nga ngố" tôi kết hợp tính nói thẳng, nói thật của Tây với ngoa ngoắt của mấy bà hàng rau, hàng thịt mà mỗi ngày hai lần tôi nhẵn mặt thành một dạng "củ chuối" mà mẹ tôi không chấp nhận được. Không chấp nhận thì cũng chịu thôi. Bạn bè bầu tôi là "huấn luyện viên phụ huynh" tầm cỡ. Từ chỗ mẹ tôi muốn lấy lại hình ảnh đứa con gái út thùy mị thuở trước ngày đi Tây, chuyển sang tôi "biến" bà phải chấp nhận triết lý "cái gì cũng có thể với con gái mình", thậm chí là cướp biển! Một kết quả đôi bên cùng có lợi. Tôi được tự do, mẹ tôi khỏi thấp thỏm khi khuya khoắt. Nhưng còn một cái lợi nữa mà tôi chưa lường được. Tình trạng "bụi đời" của tôi khủng bố tinh thần cả nhà nên họ huy động toàn bộ các mối quen biết họ hàng từ "bắn đại bác" đến "phi dao" để tìm việc cho tôi. Vào một bữa cơm chiều, ông anh trai yêu quý của tôi thông báo một tin quan trọng rằng có ông giám đốc, bạn cũ hồi phổ thông, dù mới tìm lại nhưng có nhiều duyên nợ với ông anh tôi, nhận tôi vào công ty ông ta. Mà đó là công ty nhà nước trăm phần trăm nhé, thuộc Bộ khoa học và Công nghệ môi trường cơ mà. Cả nhà xôn xao, khởi sắc. Tôi cũng hí hửng như sắp thành "ông nọ, bà kia". Thêm bài học thứ ba. Muốn xin được việc phải quen biết. Tổng quát, muốn được bất kỳ việc gì đều phải có "quan hệ". Cứ kiểm chứng bằng những buổi tôi "đánh quả" nhà bạn bè là biết. Chị dâu hay mẹ tôi đi chợ, y rằng bọn bán hàng nó giúi cho rau già, bí xơ, thịt dai nhách. Không có "quan hệ khách hàng thường xuyên" tôi xây dựng mấy tháng nay làm sao mà có đồ ăn ngon. Tôi giờ ra chợ mua cả tuần không trả tiền là cứ vô tư. Quen thế, không chừng khi nào cưới, tôi phát đại cho chúng thiếp mời cũng chẳng có gì muối mặt hết!
Ông anh giục tôi tới Bộ Giáo dục và Đào tạo xin giấy chứng nhận tốt nghiệp làm hồ sơ. Tôi ngoạc mồm cãi "bằng sờ sờ ra còn chứng nhận, chứng nhiếc gì" liền bị cả nhà xúm vào sỉ vả ác liệt. Mỗi người một giọng lên lớp hòng dẹp cái thói "ngông nghênh" của tôi.
Mười giờ sáng tôi có mặt ở cổng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Phải công nhận "mười năm trồng cây, trăm năm trồng người" có khác. Nhà cửa của Bộ đàng hoàng, khang trang. Khu vườn rộng thênh thang giữa thủ đô tấc đất, tấc vàng nhìn mà sướng mắt. Theo hướng chỉ của bảo vệ, tôi tiến đến khu nhà 5 tầng. Tôi bắt đầu một chuỗi những "xin lỗi chú cho hỏi", "xin lỗi cô cho biết" và cuộc "việt dã" theo cầu thang. Giờ tôi mới biết người Việt Nam đâu có tính "nhúng mũi" vào chuyện người khác. Tất cả các câu hỏi của tôi về phòng cần tìm đều được trả lời u ơ "không rõ", "hình như", "tầng ba hay tầng hai gì đó". Tôi khùng người vì leo thang nhưng nhờ vậy mới ngộ ra vì sao mẹ tôi về hưu rồi còn tập chạy, có lẽ thói quen chăng" Cuối cùng tôi cũng mò ra phòng phụ trách lưu học sinh tốt nghiệp về nước. Tôi gõ cửa dõng dạc, bước vào sau tiếng hừm hừm thay tiếng mời. Tất nhiên tôi chào lịch sự như Tây dù chỉ nhận lại chiếc gật hay lay động cơ cổ.
"Cô cần gì""
Một trong hai người đàn ông đang đọc báo chậm rãi hất hàm hỏi.
"Thưa, cháu xin chứng nhận tốt nghiệp để làm hồ sơ xin việc."
"Về bao giờ""
"Dạ, gần một năm."
"Sao giờ mới lên đây""
"Dạ... chẳng ai bảo cháu phải lên ngay cả."
"Cô này vô tổ chức, nguyên tắc về nước phải báo cáo ngay, còn chờ ai bảo."
Tôi bị mắng đã "ngứa tai" nhưng bài học cả nhà dạy hôm qua còn nguyên nên tôi im như hến. Tôi rút bằng, sổ điểm cùng giấy sứ quán cấp trước khi về nước trình cho ông ta.
Ông ta cầm tấm bằng, không đọc mà lật qua, lật lại. Lật chán ông quay nhìn tôi. Nhìn như đánh giá mặt hàng, không khác gì tôi chọn cá ngoài chợ. Thậm chí còn hơi bỉu môi. Tôi thầm nghĩ, ông này mua cá mà "thể hiện" thế, bọn hàng cá chửi cho tanh người. Nghĩ gì thì nghĩ tôi vẫn làm mặt khép nép. Chợt ông ta ném bẹt cả bằng lẫn giấy tờ của tôi xuống bàn, hỏi gọn lỏn:
"Học gì" Ở đâu""
"Dạ kinh tế, trường Plekhanov ở Matxcơva."
"Học từ năm nào" Tốt nghiệp năm nào""
"Dạ... những điều đó có cả trong bằng rồi, sao chú còn hỏi."
"Tôi hỏi là việc của tôi. Cô không trả lời được phải không""
Ông ta ngẩng nhìn tôi mãn nguyện. Chả hiểu ông ta phát minh được cái quái gì từ mấy câu hỏi trẻ con đó mà mắt ông chợt ánh lên ranh mãnh.
"Cô học hành cái gì. Sang chỉ lo đi buôn, bằng thì mua."
Tôi há hốc mồm còn chưa tin ông ta đang "vu cáo" mình. Ông ta dồn tiếp:
"Cô nói tôi nghe, bằng này cô mua bao nhiêu""
Đến nước này tôi chịu hết nổi. Bao kinh nghiệm cãi nhau với mấy bà ngoài chợ chợt loang loáng trở về. Tôi vênh mặt không kém ông ta, mắt cũng "đèn pha ôtô" xoáy áp đảo:
"Chú nói bằng này giả" Chú nói bằng này mua" Nghĩa là bảng điểm cũng giả, giấy chứng nhận của chú trưởng phòng Lưu học sinh Matxcơva cũng mua nốt. Vậy chú làm ơn ghi cho cháu mấy chữ vào đây. Tiện ký và đóng dấu luôn cho cháu. "Nói có sách, mách có chứng", mai kia có người sang Matxcova, cháu kiểm chứng lời chú."
Vừa nói tôi vừa rút xoạch tờ giấy trong túi và cây bút đặt trước mặt ông ta. Ông ta đứng bật dậy, há hốc mồm chẳng khác gì tôi lúc trước, lúng búng:
"Cô... cô ăn nói với tôi thế hả. Giọng lưỡi con buôn..."
"Chú nhìn người như thần. Cháu học kinh tế chú nói đi buôn. Bằng cấp chú lật qua cái mà biết giả, thật kém gì người buôn "xanh"..."
Ông ta đập bàn đánh rầm:
"Cô tưởng đây là cái chợ mà cô phát biểu vô tổ chức... cô biết đây là đâu không""
Tôi suýt nữa cũng học bà bán thịt bò kèm 70% thịt trâu ngoài chợ chống tay vô hông, "quạc" lại:
"Cháu biết... thì chỉ có chợ mới nói "giả, thật, giá bao nhiêu" chứ."
Mặt ông ta đỏ rần như người có triệu chứng huyết áp "quá tải". Tôi trót "cưỡi lưng hổ", tự biết không đường lui. Cuộc đấu khẩu sẽ đến đâu nếu không có tiếng cười của người đàn ông thứ hai trong phòng. Cả hai "đối thủ" cùng dồn mắt sang ông ta. Người đàn ông chậm rãi tới bên tôi. Nét mặt hòa nhã nhưng mắt giấu vẻ khoái chí sau cặp kính.
"Cháu nói với chú Đạo thế là không được rồi. Chú Đạo người lớn chẳng chấp cháu 'trẻ người, non dạ' làm gì. Đứa nào mới đi Tây về chẳng thế. Đưa bộ copy đây chú vào sổ. Chiều mai lên lấy giấy ở phòng 32. Thôi, chưa xin lỗi chú Đạo đi còn chờ gì""
Nghe vậy là tôi đủ 'thông minh' hiểu ý của ông. Một trọng tài kinh nghiệm thổi còi đúng lúc nhắc hai cầu thủ 'fair play'! Tôi chuyển tần số lời nói:
"Chú Đạo bỏ qua cho cháu mấy lời láo lếu vừa rồi. Ở nhà cháu vẫn bị mẹ mắng suốt vì tội cãi bướng mà."
'Chú Đạo' kia mặt vẫn đỏ nhưng lẽ nào không 'miễn cưỡng bắt tay đối thủ'. Ông ta lầm lỳ chẳng ra gật, ra lắc ngồi xuống cầm tờ báo đọc tiếp. Tôi lại gần người đàn ông mang kính để ký vào sổ, khẽ nói nhỏ:
"Cháu cám ơn chú nhiều."
Ông ta mỉm cười với tôi:
"Molodec!" (Cừ lắm!)
Bữa cơm chiều, tôi 'tường thuật' lại chuyện 'chú Đạo'. Chị dâu tôi khoái bất ngờ tới mức trước mặt mẹ chồng dám vỗ đùi đôm đốp. Tôi ngờ rằng bà này cũng từng bị cái Bộ kia 'đì' rồi nên giờ được 'trả thù quá khứ'. Mẹ và anh tôi nhăn nhó. Mãi sau mẹ mới chép miệng:
"Mày thật chả khác bố mày ngày xưa."
Bố tôi ra đi sớm khi tôi mới 10 tuổi. Tôi chẳng còn nhớ nhiều về ông. Nhưng tôi tin, nếu ông còn, giờ ông sẽ xoa đầu con gái rượu chứ chẳng mắng tôi đâu.
Đầu tuần, theo lời ông giám đốc tôi đến cơ quan làm việc. Không biết nếu tôi đi làm dâu mẹ tôi có lo như tối hôm trước ngày tôi đi làm. Bà đi ra nhắc, đi vào dặn. Thiếu nước bắt tôi nhắc lại lời bà. Anh trai tôi răn đe:
"Mày làm thế nào cho tao còn gặp lại được bạn bè. Bớt mồm đi. Người ta hỏi, trả lời cho ngoan ngoãn đừng có như con lỏi con. Lớn rồi, nghe người ta hỏi phải biết ý họ mà trả lời."
Con bạn thân gọi điện đọc 'lesson ngày đầu tiên tới cơ quan' cho tôi lĩnh hội. Nào bánh kẹo, thuốc lá, trà ra sao, nào chào ai chú, ai anh, ai cô, ai chị... Đặc biệt khoảng 'ngoại hình' rất quan trọng. Theo lời nó:
"Mặc đầm cho nữ tính. Đầm dài bớt ganh ghét của đồng nghiệp nữ nhưng mất cổ động viên nam. Độ ngắn của đầm tỉ lệ thuận với trình độ văn hóa."
Tôi lục tung valy tìm ra được chiếc đầm xanh. Màu hơi ngớ ngẩn nhưng có vẻ nữ tính. Độ dài của nó vừa khéo để không sexy cái đầu gối củ lạc, lại chứng tỏ tính kín đáo của bằng Đại học.
Tôi đi sớm, lởn vởn ở sân chờ phòng số 4 có người. Theo lời ông giám đốc, tôi xông thẳng tới 'làm quen'. Ở nhà mẹ vẫn khen tôi có đức 'trơ tráo' trước chỗ lạ. Tôi còn nhiễm tính 'tự tin mù quáng' của nguời Nga nên chả có gì bối rối khi bước vào.
"Chào các chị, các anh" Tôi hơi nghiêng người và nở nụ cười bài bản - "Em là Thu, anh Bình giám đốc nhận em vào làm công ty mình từ hôm nay."
Năm người, định vị năm bàn quay nhìn tôi. Một giây, hai giây... năm giây. Tôi chợt thấy nụ cười trên môi mình vô duyên trước 10 chiếc mắt dọi vào. Từ hôm về nước, tôi xem nhiều phim Việt Nam và không chịu được vẻ vô cảm của các 'sao' điện ảnh. Giá họ học được vẻ mặt của năm người đang chiếu tướng tôi đây chắc nền điện ảnh Việt Nam sẽ phất kém gì Holywood. Sang giây thứ sáu, muốn hay không nụ cười của tôi cũng không le lói hơn được nữa. Tôi đứng đực ra chờ phản hồi nhưng hình như cả năm người cố làm vẻ nghễnh ngãng. Túi quà 'lót đường' của tôi nặng ịch 'mang về cho lũ bạn đánh chén còn hơn cho bọn câm điếc này'. Tôi bắt đầu cáu, thầm chửi cái số mình đi đâu cũng không đầu xuôi, đuôi lọt.
"Sao tôi chả nghe, chả biết gì nhỉ""
Một giọng nam chất kim vang lên phá tan bầu không khí 'mặc niệm'.
"Ông Bình làm những chuyện lạ đời. Đùng đùng cái gì cũng theo ý mình, hay dở thế nào cho người khác đổ vỏ." Giọng nữ ồ ồ cằn nhằn.
"Em có nghe loáng thoáng hôm lên phòng giám đốc" giọng cô gái khá trẻ ngồi bàn gần cửa - "Anh Bình nói nhận người về vì sắp tới công ty mình ký hợp đồng với công ty thiết bị y học của Nga."
"Ôi dào, viện này thiếu gì kỹ sư học Nga về. Toàn thằng chẳng làm được việc gì lại còn nhận thêm."
Giọng kim vừa nẫy nhưng lần này tôi đã phát hiện ra của một người đàn ông ngồi góc phải. Dù cửa sổ mang ánh sáng ban mai vào nhưng khuôn mặt ông vẫn không vì thế bớt già nua và nhăn nhó như quả táo Tàu. Kinh nhất là cặp mắt kẻ chỉ, khó đăm đăm đang tranh thủ 'miệt thị' tôi.
Tôi vẫn đứng vì chả có ai định mời mình ngồi xuống chịu trận. May hôm nay tôi mặc chiếc đầm xanh. Tuy ngớ ngẩn nhưng theo các nhà 'tâm lý học', màu sắc có tác dụng giải tỏa. Màu xanh lờ lợ đó như lá chuối đặt trên thùng nước đang sánh, qua sánh lại, cản con sóng ngầm âm ỉ. Nhưng khổ nỗi 'chiếc lá chuối' này không mảy may tác dụng 'tâm lý' ông giọng kim. Ông chán bâng quơ, chuyển sang chĩa mũi dùi vào tôi:
"Ai bảo cô tới đây""
Kinh nghiệm ở Bộ Giáo dục và Đào tạo đã dạy tôi chẳng nên ngạc nhiên trước câu hỏi thừa. Ngoan ngoãn như lời ông anh dặn, tôi thỏ thẻ: "Dạ thưa, anh Bình dặn sáng nay em tới trước làm quen với các anh chị. Anh Bình sẽ tới muộn một chút ạ."
Tình hình nghe ra chẳng sáng sủa hơn sau câu trả lời nhún nhường của tôi. Chỉ có cô gái gần cửa lịch sự hơn cả, bước tới kéo ghế mời tôi ngồi. Tôi cám ơn cô đầy cảm kích. Tôi nghĩ 'tội vạ đâu ông Bình chịu, bảo đến làm thì đến, đã đến thì đúng chỉ dẫn của con bạn mà thực hiện'. Tôi liếc tìm bộ ấm pha trà, lấy mấy gói bánh kẹo, thuốc lá ra đặt trên bàn, mạnh dạn hỏi cô gái còn đang đứng gần tôi:
"Cho mình mượn mấy chiếc đĩa được không""
"Đồng minh trong hy vọng" của tôi nhanh nhẹn mở tủ lấy đồ và giúp tôi. Tôi thầm cám ơn Trời. Dù thái độ của tôi giờ không còn tự tin như trước nhưng tôi vẫn đủ 'khả năng' bê ra từng bàn mời các vị đang chiễm chệ đọc báo và bình luận chuyện không đâu. Tất nhiên họ uống trà. Tất nhiên họ gặm nhấm bánh kẹo và coi sự phục vụ của tôi là 'tất nhiên' khỏi cần cảm ơn. Còn tôi 'tất nhiên' phải quên thói lịch sự của Tây mà coi đó là văn hóa Việt Nam!
Người đàn ông ngồi gần cửa sổ chợt cắt ngang câu chuyện về giá xe máy Thái lan đang xuống, hỏi tôi: "Em học ngành gì bên Nga""
"Dạ em học Kinh tế."
"Lại Kinh tế" giọng kim lần này hơi méo có lẽ do chiếc kẹo Hải châu còn mắc trong răng - "Đâu cũng nhan nhản kỹ sư kinh tế. Mang tiếng học hành mà chả biết 'đếch' gì. Làm hợp đồng viết ngu bỏ mẹ. Cháu ông Viện phó cũng học Kinh tế vừa vào Viện này, con bà Hoài phòng 'Công nghệ nguyên tử' cũng đang làm hợp đồng bên đó."
Tôi khẽ nhăn mặt. 'Lại gặp bạn 'chú Đạo' rồi. Giờ mà ông chuyển sang hỏi giá bằng Đại học, mình phải hô bao nhiêu đây""
"Cô ở đâu đến đây""
Chiếc kẹo đã chui tọt vào họng nên câu hỏi vang lên lanh lảnh. Một câu hỏi đơn giản như bài học đầu tiên của chương trình học ngoại ngữ, ông có hỏi bằng tiếng Anh tôi vẫn trả lời vô tư.
"Em ở Hà Nội ạ."
Những khuôn mặt 'đầy ấn tượng' hiện ra. Cáu kỉnh là của ông giọng kim:
"Ai chả biết Hà Nội. Quen ai mà tới đây""
"Á... "- hơi ngượng vì sự 'chậm hiểu' nhưng tôi chữa ngay "Dạ, em chỉ quen anh Bình giám đốc thôi ạ."
"Quen mỗi ông Bình mà xin được vào Viện lớn thế này." Giọng ồ ồ thắc mắc kèm theo cái nhìn nghi vấn rất 'nữ tính'.
Tôi còn quen thêm được ai từ ngày về nước ngoài mấy bà buôn ngoài chợ.
"Thế cô con ai""
Cái hất hàm đầy tính 'khảo sát' của ông giọng kim chĩa vào tôi. Tất nhiên lần này tôi đã 'thấu' câu hỏi. Ông anh tôi chả dặn phải xem ý người ta mà trả lời là gì.
Tôi dõng dạc:
"Dạ em không con ai cả ạ."
Có bịt tai tôi cũng nghe tiếng cô gái 'đồng minh' cười váng lên. Tiếng ho khục khục giấu tiếng cười 'thiên nhiên' là của ông ngồi kế cửa sổ, một anh chàng trung niên từ đầu chưa nói gì chợt rút kính lau lấy, lau để. Chỉ còn lại hai khuôn mặt 'đằng đằng' của hai chất giọng 'ngược đời' là thộn ra. Giọng kim rít lên:
"Cô học đâu kiểu nói trêu ngươi thế hả" Cô biết tôi là ai không""
Tôi nghệt mặt ra chả hiểu mình có tội gì. Tôi quay sang 'đồng minh' cầu cứu nhưng cô còn mải cười đến mức không nhịn được phải chạy bắn ra hành lang, vội vàng lao ngay vào ông Bình đang bước tới. Cô khẽ 'Ối', ngượng nghịu. Bốn người còn lại kéo ghế đứng lên chào đồng loạt. Chỉ có tôi đang ngẩn ngơ vì 'quả mắng' nên ngồi tại chỗ khẽ lúng búng chào.
"Chào mọi người!" Giọng sang sảng đúng chất Sếp. "Làm quen vui quá. Nhân viên mới có quà cho anh em hả. Được đấy."
Quay sang bên, ông giám đốc nói:
"Anh Trung tổ chức và chị kế toán lên phòng tôi có việc cần bàn nhé!"
Hai người đứng dậy theo ông lên phòng. Tôi toát mồ hôi. Thôi xong. Ông anh đã dặn "khéo lời với ông trưởng phòng tổ chức mới hòng được vào biên chế". Loạng quạng thế nào tôi "trêu ngươi" ông ta rồi. Vụ này khéo đứt!
Ngày sau, tôi đến, chẳng có chỗ riêng của mình trong phòng, chẳng có việc cụ thể. Giám đốc bảo làm quen công việc nhưng có ai nói năng gì với tôi đâu. Cô 'đồng minh' trở nên giữ kẽ. Mặt ai cũng như bức tường. Cảm tưởng tôi bị tẩy chay. Tôi ra hành lang nghe chim sẻ chíu chít trên nhánh xà cừ, buồn bã như mình lạc giữa đảo hoang. Vài ngày sau, giám đốc chỉ tôi phòng nhỏ, kêu tôi dọn dẹp, kê bàn vào lấy chỗ làm việc. Sáng 8 giờ đi, trưa cơm nhà xong phóng tới công ty. Việc duy nhất là ngồi và ngó qua cửa sổ. '8 giờ vàng ngọc' thoải mái tiêu cho chuyện. Chán, tôi lò dò xuống phố thăm tình hình Model của Hà nội.
Từ ngày tôi đi làm, dù tập sự không lương, mẹ yên lòng hẳn. Tôi từ chỗ mang tiếng thất nghiệp chuyển sang 'thất nghiệp' toàn phần. Hiếm hoi gặp bọn bạn chẳng biết kể chuyện gì. Chẳng lẽ kể chuyện 'năm anh em trên chiếc xe tăng' hở ra là nã đạn vào tôi. Hay kể chuyện ông Sếp sáng đảo qua công ty vài phút là biến. Thỉnh thoảng, ông định vị trong phòng vài tiếng thì toàn thấy 'họp... kín'. Có lần không nén được tò mò, tôi ghé tai nghe trộm. Hoá ra các bố chơi 'tá lả'. Tôi chán ngấy vì đóng vai người thừa. Vừa ho hoe tính chuyện xin thử chỗ khác đã bị ông anh dạy thế nào là đức kiên tâm 'trường kỳ kháng chiến'. Tiền tiêu do mẹ tài trợ đủ ăn sáng, bơm xe, tình rỗng tuyếch, công việc đuổi ruồi. Tôi tù túng trong mọi ràng buộc từ nhà đến công ty. Mẹ tôi nhắc khéo chuyện 'gia đình'. Tôi tỉnh queo:
"Mẹ chi tiền. Con ra chợ coi thằng nào 'sạch nước cản' mua về làm chồng."
Bà chán chả thèm nói.
Tôi buồn, tôi nhớ nước Nga. Khi ở đó tôi chỉ nhìn thấy những điều đen tối mà chê nhưng khi về rồi tôi biết tôi thiếu nó. Cho dù ngày đó có bơ vơ, có khó khăn, khắc nghiệt nhưng tất cả thật rõ rằng để mình phải vượt qua. Còn sống nơi quê hương sao tôi lạc lõng. Ai giúp tôi mài bớt những sù sì, góc cạnh để có thể lăn tròn trong xã hội này"
Tối thứ Bảy tôi ngồi nhà xem vở tuồng 'tân cổ giao duyên', ngoan như bà góa thủ tiết với chồng. Chuông điện thoại kêu, tôi uể oải nhấc.
"Thu hả""
"Thu đây, ai đó""
"Còn nhớ Thắng 'mập' không" Tao đây."
"Ôi Thắng, mày đang ở đâu vậy"" Tôi reo lên khi nhận ra thằng bạn thân từ ngày học phổ thông đến suốt năm tháng ở Nga.
"Matxcơva chứ ở đâu. Mày thế nào, nghe tụi nó bảo đi làm rồi hả""
"Làm khỉ gì, chán muốn bỏ. Tao đã thấy lời mày khuyên ở lại là 'chân lý'."
"Thế mày còn thích đến với 'chân lý' không""
"Thích cũng phải qua ối 'cửa' mới tới được 'chân lý'. Còn mày thế nào""
"Tao gọi về hỏi mày chịu qua giúp tao phụ trách phần kế toán cho công ty của tao ở Matxcơva không" Đồng ý tao gửi giấy tờ về làm hộ chiếu. Tao điểm ra chỉ mày đủ khả năng, đúng nghề và tính 'bà la sát' của mày mới trị được bọn trong công ty. Nghĩ sao""
Tôi bất ngờ chẳng nói được lời nào. Hơn một năm qua, tôi đã biết, ở Việt Nam 'nghề' sáng giá nhất là 'nghề đi Tây', 'nghề xuất ngoại' dù ngắn hạn, dài hạn. Những ai chê 'nghề' này chắc chắn là Sếp. Mà Sếp chỉ chê 'dài hạn' vì đi lâu dễ 'vênh cạ' chứ 'ngắn hạn' Sếp OK đầu tiên.
"Ê, chán nước Nga chưa mà im như thóc vậy""
"Không... tao đang tính" - tôi lúng túng không biết nên nói kiểu gì để hợp 'phong cách người Hà nội' 'mẹ tao lo đi nữa sẽ 'ê sắc ế"...
"À... mày định lấy chồng kiểu gì tao không biết nhưng nếu định lấy thằng yêu mày thì lấy tao đi. Tao yêu mày lâu rồi."
Lần này tôi 'cấm khẩu' hoàn toàn. Thắng chợt chuyển giọng:
"Nói thật đấy."
Trời ạ, mẹ tôi nói cấm có sai 'Ngưu tầm ngưa, báng bổ như mày, chỉ có thằng ngang ngửa mới thèm yêu'. Dù 'củ chuối' cỡ nào tôi cũng không thể tưởng tượng ra được màn tỏ tình 'mày' 'tao' qua điện thoại quốc tế!
"Thu ơi, suy nghĩ đến trưa mai nhé!" Thắng cười hì hì trong máy "thời Edison chỉ cho suy nghĩ 5 phút thôi mà. Nhe sutru, 100% xeriozno! Do zavtra! (không đùa đâu, 100% nghiêm túc. Hẹn mai!)"
Máy bay cất cánh, mảnh đất quê hương chao nghiêng. Dòng sông Hồng kia rồi, quanh năm đỏ đậm phù sa. Hà Nội li ti, nhấp nhô mái ngói. Tôi lại ra đi lần nữa. Chút nhơ nhớ, bâng khuâng về Hà Nội, về mẹ.
Giọng cô chiêu đãi viên Nga nhắc người ngồi cạnh đeo dây an toàn nghe quen như mới hôm qua. Nhưng hình như vẫn có gì là lạ. Có lẽ, lạ vì không ngơ ngác như khi xưa sang học. Con đường phía trước không trải thảm cho tôi. Sẽ không ít khó khăn, nhưng tôi biết ở đó tôi có thể sống và làm việc mình mong muốn. Cảm giác tự do ngọt ngào.
Hà Nội mờ dần qua làn mây mỏng. Quê hương ơi, ta sẽ về như tìm bóng cây giữa con đường chang nắng. Sẽ về để thêm động lực ra đi. Về để hiểu ta Người Việt Nam và Quê hương ngàn đời vẫn một!
Thùy Dương
Gửi ý kiến của bạn
