* Tổng lược về cuộc hành quân Lam Sơn 72
Ngày 28 tháng 6/1972, cuộc hành quân Lam Sơn 72 tái chiếm Quảng Trị do bộ Tư lệnh Quân đoàn 1 tổng chỉ huy đã được khởi động với hai nỗ lực chính là Sư đoàn Nhảy Dù và Sư đoàn Thủy quân Lục chiến. Trong những ngày đầu, Cộng quân kháng cự ở thế bị động và không quyết liệt, ngoại trừ vài trận đụng độ khi các đơn vị Nhảy Dù vượt qua các cụm tuyến đầu tiên của CQ tại hướng Bắc sông Mỹ Chánh. Tuy nhiên khi lực lượng đặc nhiệm xung kích của VNCH tiến đến gần Quảng Trị thì CQ bắt đầu phản ứng dữ dội. Ngày 7 tháng 7/1972, các đơn vị Nhảy Dù đầu tiên đã tiến đến khu vực ngoại thành thị xã Quảng Trị và đã đụng độ với lực lượng CSBV đang cố bám giữ các vị trí trọng yếu quanh thị xã.
Ngày 28 tháng 6/1972, cuộc hành quân Lam Sơn 72 tái chiếm Quảng Trị do bộ Tư lệnh Quân đoàn 1 tổng chỉ huy đã được khởi động với hai nỗ lực chính là Sư đoàn Nhảy Dù và Sư đoàn Thủy quân Lục chiến. Trong những ngày đầu, Cộng quân kháng cự ở thế bị động và không quyết liệt, ngoại trừ vài trận đụng độ khi các đơn vị Nhảy Dù vượt qua các cụm tuyến đầu tiên của CQ tại hướng Bắc sông Mỹ Chánh. Tuy nhiên khi lực lượng đặc nhiệm xung kích của VNCH tiến đến gần Quảng Trị thì CQ bắt đầu phản ứng dữ dội. Ngày 7 tháng 7/1972, các đơn vị Nhảy Dù đầu tiên đã tiến đến khu vực ngoại thành thị xã Quảng Trị và đã đụng độ với lực lượng CSBV đang cố bám giữ các vị trí trọng yếu quanh thị xã.
Để giải tỏa áp lực của CQ quanh thị xã tỉnh lỵ, ngày 11 tháng 7/1972, trung tướng Ngô Quang Trưởng, tư lệnh Quân đoàn 1 kiêm tư lệnh cuộc hành quân Lam Sơn 72, đã ra lệnh cho Sư đoàn Thủy quân Lục chiến (TQLC) điều động 1 tiểu đoàn TQLC hành quân trực thăng vận xuống một khu vực nằm trên hương lộ 560 cách thị xã Quảng Trị 2 km đường chim bay về phía Đông Bắc. Tiểu đoàn 1 TQLC được giao phó trọng trách này với nhiệm vụ khống chế trục lộ tiếp vận CQ, đồng thời cầm chân một lực lượng quan trọng của đối phương muốn tiến vào Quảng Trị để tăng cường cho lực lượng đang cố thủ trong Cổ Thành. Trong cuộc hành quân này, 1 trực thăng CH-53 của Không quân Hoa Kỳ bị hỏa tiễn SA-7 bắn hạ, gây tử thương cho 30 quân sĩ Thủy quân Lục chiến và phi hành đoàn.
Sau đây phần tổng lược kế hoạch tái phối trí lực lượng để phản công tái chiếm Quảng Trị, được biên soạn dựa theo bài viết của cựu trung tướng Ngô Quang Trưởng dành cho trung tâm Quân sử Lục quân Hoa Kỳ, tài liệu của tác giả Trần Phan Anh, bài phân tích trận chiến Quảng Trị của cựu trung tá Trần Văn Hiển, nguyên trưởng phòng 3 Sư đoàn Thủy quân Lục chiến, một số bài viết trong tạp chí KBC.
* Tướng Ngô Quang Trưởng tái phối trí lực lượng: Thủy quân Lục chiến thay thế Nhảy Dù tiếp tục cuộc phản công tái chiếm Quảng Trị
Ngày 27 tháng 7/1972, trung tướng Ngô Quang Trưởng đã quyết định thay đổi lực lượng tấn công. Theo đó, Sư đoàn TQLC trách nhiệm khu vực duyên hải Quảng Trị và mặt trận Cổ Thành. Sư đoàn Nhảy Dù trách nhiệm bảo vệ phòng tuyến Thạch Hãn về phía hướng Tây thị xã và yểm trợ các nỗ lực của TQLC, đồng thời khống chế và ngăn chận đường tiếp liệu và tăng viện của Cộng quân từ hướng Tây, bảo vệ Quốc lộ 1, đường tiếp vận trọng yếu của Quân đoàn 1 cho các đơn vị tham chiến. Lữ đoàn 2 Nhảy Dù bàn giao khu vực tại trung tâm thị xã Quảng Trị cho Lữ đoàn 258 Thủy quân Lục chiến.
Giải thích về quyết định thay quân, trung tướng Trưởng đã ghi lại trong bài viết phân tích cuộc chiến Mùa Hè 1972 dành cho Ủy ban Quân sử Hoa Kỳ như sau: Sự lượng định cuối cùng của tôi (trung tướng Trưởng) là chúng tôi chỉ còn một con đường độc nhất là phải tái chiếm lại thành phố này. Bởi vậy, tôi trực tiếp chuyển giao vùng trách nhiệm và ủy nhiệm cho sư đoàn Thủy quân Lục chiến làm nỗ lực chánh. Trong khi đó, Sư đoàn Nhảy Dù đã bị thiệt hại nhiều từ những mặt trận khác và bị cầm chân vì đã đụng độ với những đơn vị đầu não cùng những đơn vị hỏa lực và vị trí tập trung của CQ ở phía Tây Trường Sơn nằm ngoài tầm yểm trợ của Hải pháo.
Trở lại với cuộc thay quân ở Cổ Thành, theo đúng kế hoạch, vào 9 giờ 30 sáng ngày 27 tháng 7/1972, các tiểu đoàn của Lữ đoàn 258 TQLC được lệnh thay thế các tiểu đoàn thống thuộc quyền chỉ huy của Lữ đoàn 2 Nhảy Dù tại mặt trận Cổ Thành Quảng Trị, trong khi hai bên đang giao tranh, vị trí gần nhất, còn cách tường thành khoảng 200 mét.
Ngay sau khi nhận khu vực do các tiểu đoàn Nhảy Dù bàn giao, Lữ đoàn 258 TQLC (lữ đoàn trưởng là đại tá Ngô Văn Định) đã bố trí phòng thủ các vị trí yết hầu để khởi động cuộc phản công tái chiếm Cổ Thành. Ngay trong ngày đầu tiên, các đơn vị TQLC đã giao chiến quyết liệt với 1 trung đoàn Cộng quân đang quyết bám giữ Cổ Thành. Pháo của Cộng quân bắn vào tới tấp khi từng đại đội TQLC khai triển đội hình tiến chiếm các mục tiêu, nhưng liền sau đó, Pháo binh TQLC đã phản pháo kịp thời để yểm trợ các cánh quân.
Sáng ngày 28 tháng 7/1972, Lữ đoàn 258 TQLC đã lập được phòng tuyến sát với các vị trí của đối phương. Trận chiến diễn ra khốc liệt hơn ngày hôm qua. Đại bác của Cộng quân ở bờ Bắc sông Thạch Hãn đã pháo kích liên tục, cùng lúc đó, súng cối của Cộng quân từ các vị trí gần Cổ Thành bắn từng đợt hàng trăm quả vào các vị trí chiến đấu của các đại đội TQLC.
* Cuộc hành quân trực thăng vận của Tiểu đoàn 5 TQLC
Cùng lúc Lữ đoàn 258 TQLC tiếp nhận khu vực do Lữ đoàn 2 Nhảy Dù bàn giao, sáng ngày 27 tháng 7/1972, theo kế hoạch hành quân, Tiểu đoàn 5 TQLC được trực thăng vận vào vùng 10 cây số phía Đông Bắc Quảng Trị và đã gặp sức kháng cự mạnh của Cộng quân. Trận chiến đã diễn ra quyết liệt. Cộng quân đã sử dụng hỏa tiễn phòng không bắn chận cuộc đổ quân và pháo kích vào các bãi đáp. Với sự yểm trợ hữu hiệu của phi pháo Hoa Kỳ, Tiểu đoàn 5 TQLC đã hoàn tất cuộc đổ quân và không bị tổn thất. Tuy nhiên sau khi tiến vào vùng trách nhiệm, Tiểu đoàn 5 TQLC đã gặp sự kháng cự mạnh của đối phương. Địch đã bắn trả như mưa khi TQLC nỗ lực tiến chiếm các vị trí trọng điểm để khai triển hệ thống phòng ngự. Được sự yểm trợ của các phi tuần chiến thuật của Không quân Hoa Kỳ, các Cọp Biển đã làm chủ trận địa.
Theo tài liệu của cựu trung tá Trần Văn Hiển, nguyên trưởng phòng 3 bộ Tư lệnh Sư đoàn Thủy quân Lục chiến Nhảy Dù, đây là cuộc yểm trợ hành quân trực thăng cuối cùng của Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ trong cuộc chiến Việt Nam.
Trong tháng 8/1972, ba trung đoàn 18, 95, 101 thuộc sư đoàn 325 CSBV đã thay nhau tạo áp lực nặng lên tuyến phòng thủ của các đơn vị thống thuộc lữ đoàn 147 TQLC đang ngăn chận trục lộ tiếp vận của CQ theo hương lộ 560. Từ khi TQLC án ngữ hương lộ này, các toán hậu cần vận chuyển tiếp tế của CQ vào Cổ Thành Quảng Trị đã phải băng qua sông Thạch Hãn và dễ bị phát giác. Cũng trong thời gian này, các đơn vị của Lữ đoàn 258 TQLC đã phải chiến đấu cam go trong thị xã Quảng Trị, dưới hỏa lực nặng của pháo binh và súng cối của CQ bắn suốt ngày đêm, chỉ trong tháng 8/1972, CQ đã pháo hơn 50,000 đạn pháo đủ loại vào các vị trí của TQLC.
* TQLC Hoa Kỳ yểm trợ TQLC VNCH trong cuộc phản công tại Quảng Trị
Trong các cuộc hành quân của Thủy quân Lục chiến VNCH, lực lượng Thủy quân Hoa Kỳ (bao gồm cả các phi đoàn không quân chiến thuật) đã yểm trợ rất hữu hiệu, góp phần vào chiến thắng của đoàn quân Cọp Biển VNCH. Tính từ tháng thượng tuần 5 đến ngày 27 tháng 7/1972, Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ đã yểm trợ các cuộc hành quân sau đây:
Ngày 12/5/1972: Lữ đoàn 369 TQLC mở cuộc hành quân Sóng Thần 5-72. Trực thăng của Lữ đoàn 9 Thủy Bộ Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ từ quân vận hạm Okinawa bay vào bốc 2 tiểu đoàn 3 và 8 Thủy quân Lục chiến đổ bộ xuống vùng kế cận phía Tây quận lỵ Hải Lăng, cách thị xã Quảng Trị 10 km đường chim bay. Cuộc trực thăng vận chớp nhoáng vào hậu tuyến CSBV đã khiến địch quân không trở tay kịp: 240 Cộng quân chết tại trận địa do hỏa lực phi pháo.
Ngày 23 tháng 5/1972: Sư đoàn TQLC mở cuộc hành quân Sóng Thần 6-72 với 3 tiểu đoàn của Lữ đoàn 147 TQLC. Theo kế hoạch, tiểu đoàn 7 TQLC di chuyển đến bến tàu Tân Mỹ, nằm ở phía Đông Bắc thành phố Huế, để ra hạm đội 7 đậu ngoài khơi, tham dự cuộc hành quân đổ bộ bằng đường biển, phối hợp với 2 tiểu đoàn TQLC được trực thăng của Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ đổ xuống khu địa danh chiến sử Dãy phố buồn thiu (gần giao điểm 2 hương lộ 555 và 602). Lực lượng TQLC đã đụng độ với trung đoàn 18 thuộc sư đoàn 325 CSBV. Cuộc hành quân kết thúc vào ngày 31/5/1972.
Ngày 11 tháng 7/1972: Tiểu đoàn 1 TQLC hành quân trực thăng vận bằng phương tiện của TQLC Hoa Kỳ vào khu vực phía Bắc Quảng Trị, cách thị xã tỉnh lỵ 2 km. Cuộc hành quân này nhằm chặn ngang hương lộ 560, trục lộ tiếp vận và chuyển quân của CSBV vào Quảng Trị.
* Phụ chú về cuộc hành quân của Nhảy Dù tại Quảng Trị
Các tài liệu viết về lực lượng Nhảy Dù tại mặt trận Quảng Trị được phổ biến trong số báo ra ngày thứ Bảy 12 tháng/8/2000, chúng tôi đã dựa vào các tài liệu sau đây: bài viết của trung tướng Ngô Quang Trưởng dành cho trung tâm Quân sử Hoa Kỳ, các bài viết về Nhảy Dù được phổ biến trong KBC, bài viết của cựu trung tá Trần Văn Hiển (đoạn nói về vai trò của lữ đoàn 2 Nhảy Dù là lực lượng tiên phong của Sư đoàn Nhảy Dù trong giai đoạn đầu của cuộc hành quân Lam Sơn 72, đăng trong KBC số 21, trang 51), cuốn Đời Chiến Binh của cựu thiếu tá Nhảy Dù Trương Dưỡng, thông tin chiến trường được phổ biến trên báo Tiền Tuyến trong mùa Hè 1972.
Gửi ý kiến của bạn
