Các nhà phân tích chính trị Hoa Kỳ vẫn ưa dùng cách xếp loại cho tiện việc đối phó và dẫn dắt dư luận, thường cũng là do từ các bản thăm dò ý kiến và thống kê. Bên cạnh cách xếp loại đơn giản, dựa theo các nhãn hiệu tự gắn của cử tri, thí dụ như Đảng Dân Chủ, Đảng Cộng Hòa... còn có thể xếp loại chi tiết hơn bằng khuynh hướng, thí dụ như cấp tiến hay bảo thủ hay trung dung, và trong từng loại này thì chia thêm các nhóm dòng chính hay phong trào... Những cách xếp loại này rất tiện lợi để các ứng cử viên lèo lái cuộc vận động tranh cử. Kỹ thuật xếp loại này cũng tiện dụng cho cả mọi nơi, thí dụ như để nhìn về tình hình Việt Nam, và cho nhiều trường hợp (kể cả cho người chơi xấu, cứ muốn chụp mũ người khác).
Lấy thí dụ, khuynh hướng cấp tiến (liberal) - còn có thể dịch là phe tả, cởi mở hay phóng khoáng - thường dùng chỉ cho Đảng Dân Chủ với thái độ chấp nhận đồng tính, cho phá thai, hạn chế quốc phòng, tăng tiền xã hội... Khuynh hướng bảo thủ (conservative), có khi gọi là phe hữu, thường chỉ cho Đảng Cộng Hòa với lập trường không ưa đồng tính (chữ lịch sự là, giá trị gia đình), cấm phá thai, tăng quốc phòng, dứt bỏ những người ăn bám tiền xã hội...
Nhưng chính ngay trong các vận động của cấp tiến hay bảo thủ, cụ thể hơn, thí dụ như trong Đảng Dân Chủ hay Cộng Hòa cũng tách ra làm hai khuynh hướng: thứ nhất là dòng chính (mainstream), và thứ nhì là phong trào (movement).
Nơi đây cần mở một ngoặc nhỏ để đối chiếu với trường hợp Việt Nam. Thí dụ, Đảng CSVN trong trường hợp hiện nay có thể bị xếp loại là phe hữu, nghĩa là bảo thủ, có nghĩa là không muốn thay đổi cấp tiến. Chữ "phe hữu" nơi đây có thể gây nhầm lẫn, bởi vì lịch sử nhân loại cho tới khi Liên Xô sụp đổ vẫn cứ nhìn cộng sản như là "phe tả." Và như vậy, các trí thức ly khai ngoài đảng đương nhiên được xếp vào phe tả, nghĩa là cấp tiến, muốn thay đổi.
Nhưng để lấy khái niệm "dòng chính" và "phong trào" của Hoa Kỳ áp dụng vào VN cũng dễ rắc rối từ ngữ. Lý do vì chữ "phong trào" tại VN được chỉ cho các hội đoàn ngoại vi của nhà nước. Nhưng chữ "movement" trong chính trị Mỹ lại chỉ cho những người cực đoan, ưa nguyên tắc trong một tổ chức chính trị nào đó. Trong khi chữ dòng chính, "mainstream," là chỉ cho những người thuận theo số đông, nghĩa là đi theo kết quả các bản thăm dò, sẵn sàng thỏa hiệp.
Câu trả lời này thực tiễn, bởi vì không lẽ Mỹ cắt quan hệ với Cơ Quan Dân Số LHQ, nơi đang phát thuốc phá thai toàn cầu" Nhưng thỏa hiệp như bà Dole có nghĩa là bà thuận theo dòng chính, cũng là bỏ rơi nguyên tắc cấm phá thai của Cộng Hòa. Trong dòng chính còn có ứng viên Cộng Hòa sáng giá George W. Bush, người có vẻ học được độc chiêu của Clinton là làm việc theo các bản thăm dò ý dân.
Ứng cử viên Cộng Hòa Gary L. Bauer, cựu chủ tịch Hội Đồng Nghiên Cứu Gia Đình, lại khẳng định, "Tôi sẽ không bao giờ hy sinh một trẻ em Mỹ nào, dù là em này đã sinh hay chưa sinh ra đời." Lập trường chống phá thai quyết liệt này đã đưa ông Bauer vào danh sách "movement," nghĩa là cực kỳ nguyên tắc.
Bên Dân Chủ cũng có phe dòng chính và phe phong trào, nhưng ổn định hơn bởi vì cầm chắc là đại đa số phải ủng hộ Phó Tổng Thống Gore ra giành ghế rồi.
Thí dụ như trường hợp đối phó với Việt Nam. Khi ủng hộ hiệp ước mậu dịch và tối huệ quốc cho VN, có nghĩa là đã đi vào dòng chính (có thể dán nhãn hiệu này cho TT Clinton hay Đại sứ Pete Peterson tại Hà Nội). Nhưng khi bà Dân Biểu Loretta Sanchez yêu sách Hà Nội phải tôn trọng nhân quyền trước, nghĩa là bà chọn đứng vào danh sách phong trào, nghĩa là "cực kỳ nguyên tắc, không chịu thỏa hiệp."
Nhưng bạn đừng nghĩ là phe "nguyên tắc" sẽ chịu thua phe "dòng chính." Ít nhất là đối với trường hợp Cộng Hòa trong cuộc đua sơ bộ Tổng Thống năm 2000. Theo thống kê, nhìn chung trên toàn nước Mỹ thì chỉ có 10% đảng viên Cộng Hòa tự xếp mình vào loại "rất nguyên tắc." Tuy nhiên, trong các cử tri bầu sơ bộ Cộng Hòa con số này lớn gấp đôi, trung bình 22% tự mô tả họ như là "rất mực bảo thủ" trong năm 1996, trải rộng từ 13% tại Vermont cho tới 31% tại Texas; và trong những người dự hội nghị chính trị "caucus" của Cộng Hòa thì con số đó lên tới 34%. Nghĩa là có thể đổi cục diện chính trị Hoa Kỳ.
Theo nhà phân tích William Schneider, các tay phong trào (tức là cực kỳ nguyên tắc) không phải là các Phó Tổng Thống tốt, bởi vì họ trung thành với nguyên tắc hơn là với Tổng Thống của họ. Nhưng vài điển hình cho thấy "nguyên tắc" đã từng thắng "dòng chính" trong cả 2 Đảng. Thí dụ, Reagan là ứng viên phong trào chống lại dòng chính Nixon năm 1968, và chống dòng chính Gerald Ford năm 1976; và như trời cho, Reagan đã đánh bại được ứng viên dòng chính George Bush năm 1980.
Bên Dân Chủ cũng vậy, ứng viên phong trào McGovern đã đánh bại ứng viên dòng chính Edmund Muskie để làm ứng viên Tổng ThốnG Dân Chủ năm 1972. Hiện nay người ta thấy không có hy vọng gì ứng viên phong trào Jesse Jackson có thể đánh bại ứng viên dòng chính Al Gore. Nhưng bên Cộng Hòa thì có thể lắm.
Tối huệ quốc cho VN nếu không đạt được năm nay, thì bắt buộc phải nhìn vào các ứng viên mà suy đoán tiếp - mainstream hay movement" Chuyện của Mỹ mà lại thành chuyện của VN mới lạ.
Lấy thí dụ, khuynh hướng cấp tiến (liberal) - còn có thể dịch là phe tả, cởi mở hay phóng khoáng - thường dùng chỉ cho Đảng Dân Chủ với thái độ chấp nhận đồng tính, cho phá thai, hạn chế quốc phòng, tăng tiền xã hội... Khuynh hướng bảo thủ (conservative), có khi gọi là phe hữu, thường chỉ cho Đảng Cộng Hòa với lập trường không ưa đồng tính (chữ lịch sự là, giá trị gia đình), cấm phá thai, tăng quốc phòng, dứt bỏ những người ăn bám tiền xã hội...
Nhưng chính ngay trong các vận động của cấp tiến hay bảo thủ, cụ thể hơn, thí dụ như trong Đảng Dân Chủ hay Cộng Hòa cũng tách ra làm hai khuynh hướng: thứ nhất là dòng chính (mainstream), và thứ nhì là phong trào (movement).
Nơi đây cần mở một ngoặc nhỏ để đối chiếu với trường hợp Việt Nam. Thí dụ, Đảng CSVN trong trường hợp hiện nay có thể bị xếp loại là phe hữu, nghĩa là bảo thủ, có nghĩa là không muốn thay đổi cấp tiến. Chữ "phe hữu" nơi đây có thể gây nhầm lẫn, bởi vì lịch sử nhân loại cho tới khi Liên Xô sụp đổ vẫn cứ nhìn cộng sản như là "phe tả." Và như vậy, các trí thức ly khai ngoài đảng đương nhiên được xếp vào phe tả, nghĩa là cấp tiến, muốn thay đổi.
Nhưng để lấy khái niệm "dòng chính" và "phong trào" của Hoa Kỳ áp dụng vào VN cũng dễ rắc rối từ ngữ. Lý do vì chữ "phong trào" tại VN được chỉ cho các hội đoàn ngoại vi của nhà nước. Nhưng chữ "movement" trong chính trị Mỹ lại chỉ cho những người cực đoan, ưa nguyên tắc trong một tổ chức chính trị nào đó. Trong khi chữ dòng chính, "mainstream," là chỉ cho những người thuận theo số đông, nghĩa là đi theo kết quả các bản thăm dò, sẵn sàng thỏa hiệp.
Thí dụ, khi bà Elizabeth Dole được hỏi, "Bà có sẽ cắt bớt quan hệ với các tổ chức quốc tế đang thúc đẩy việc phá thai"" đã trả lới, "Nhiều tổ chức này quan trọng với chúng ta và với sự ổn định toàn cầu, vì vậy tôi phải nói 'không' cho câu trả lời."
Câu trả lời này thực tiễn, bởi vì không lẽ Mỹ cắt quan hệ với Cơ Quan Dân Số LHQ, nơi đang phát thuốc phá thai toàn cầu" Nhưng thỏa hiệp như bà Dole có nghĩa là bà thuận theo dòng chính, cũng là bỏ rơi nguyên tắc cấm phá thai của Cộng Hòa. Trong dòng chính còn có ứng viên Cộng Hòa sáng giá George W. Bush, người có vẻ học được độc chiêu của Clinton là làm việc theo các bản thăm dò ý dân.
Ứng cử viên Cộng Hòa Gary L. Bauer, cựu chủ tịch Hội Đồng Nghiên Cứu Gia Đình, lại khẳng định, "Tôi sẽ không bao giờ hy sinh một trẻ em Mỹ nào, dù là em này đã sinh hay chưa sinh ra đời." Lập trường chống phá thai quyết liệt này đã đưa ông Bauer vào danh sách "movement," nghĩa là cực kỳ nguyên tắc.
Bên Dân Chủ cũng có phe dòng chính và phe phong trào, nhưng ổn định hơn bởi vì cầm chắc là đại đa số phải ủng hộ Phó Tổng Thống Gore ra giành ghế rồi.
Thí dụ như trường hợp đối phó với Việt Nam. Khi ủng hộ hiệp ước mậu dịch và tối huệ quốc cho VN, có nghĩa là đã đi vào dòng chính (có thể dán nhãn hiệu này cho TT Clinton hay Đại sứ Pete Peterson tại Hà Nội). Nhưng khi bà Dân Biểu Loretta Sanchez yêu sách Hà Nội phải tôn trọng nhân quyền trước, nghĩa là bà chọn đứng vào danh sách phong trào, nghĩa là "cực kỳ nguyên tắc, không chịu thỏa hiệp."
Nhưng bạn đừng nghĩ là phe "nguyên tắc" sẽ chịu thua phe "dòng chính." Ít nhất là đối với trường hợp Cộng Hòa trong cuộc đua sơ bộ Tổng Thống năm 2000. Theo thống kê, nhìn chung trên toàn nước Mỹ thì chỉ có 10% đảng viên Cộng Hòa tự xếp mình vào loại "rất nguyên tắc." Tuy nhiên, trong các cử tri bầu sơ bộ Cộng Hòa con số này lớn gấp đôi, trung bình 22% tự mô tả họ như là "rất mực bảo thủ" trong năm 1996, trải rộng từ 13% tại Vermont cho tới 31% tại Texas; và trong những người dự hội nghị chính trị "caucus" của Cộng Hòa thì con số đó lên tới 34%. Nghĩa là có thể đổi cục diện chính trị Hoa Kỳ.
Theo nhà phân tích William Schneider, các tay phong trào (tức là cực kỳ nguyên tắc) không phải là các Phó Tổng Thống tốt, bởi vì họ trung thành với nguyên tắc hơn là với Tổng Thống của họ. Nhưng vài điển hình cho thấy "nguyên tắc" đã từng thắng "dòng chính" trong cả 2 Đảng. Thí dụ, Reagan là ứng viên phong trào chống lại dòng chính Nixon năm 1968, và chống dòng chính Gerald Ford năm 1976; và như trời cho, Reagan đã đánh bại được ứng viên dòng chính George Bush năm 1980.
Bên Dân Chủ cũng vậy, ứng viên phong trào McGovern đã đánh bại ứng viên dòng chính Edmund Muskie để làm ứng viên Tổng ThốnG Dân Chủ năm 1972. Hiện nay người ta thấy không có hy vọng gì ứng viên phong trào Jesse Jackson có thể đánh bại ứng viên dòng chính Al Gore. Nhưng bên Cộng Hòa thì có thể lắm.
Tối huệ quốc cho VN nếu không đạt được năm nay, thì bắt buộc phải nhìn vào các ứng viên mà suy đoán tiếp - mainstream hay movement" Chuyện của Mỹ mà lại thành chuyện của VN mới lạ.
Gửi ý kiến của bạn
