Nạn nhân CS Liên xô đã có tác phẩm Quần Đảo Ngục Tù của một nhà văn Liên xôø. Một lần nữa, kỳ này Hàn Lâm Viện Hoàng gia Thụy Điển trao giải Nobel Văn Chương cho đề tài nạn nhân CS Đông Aâu và Đức Quốc Xã, Nazi. Ô. Imre Kertész là nhà văn Hung gia lợi đầu tiên, và tác phẩm của Oâng" Người Không Định Mạng" ( Sortalangsag, nguyên bản; Fateless bản dịch tiếng Anh; Être Sans Destin, bản dịch tiếng Pháp) là tác phẩm viết bằng tiếng Hung gia lợi đầu tiên được giải Nobel Văn chương ấy. Bài diễn văn trao giải của viện Hàn Lâm Thụy điển, ngày 10 tháng 10 rồi, nhấn mạnh giải thưởng Nobel Văn Chương thứ 99, năm 2002 này dành cho "tác phẩm đề cập đến kinh nghiệm mong manh của cá nhân chống lại nạn độc tài dã man trong lịch sử" và tìm hiểu xem " khả năng sinh tồn và tư tưởng con người liệu hiện hữu được không trong thời đại con người hoàn toàn bị lệ thuộc vào quyền bính chánh trị." Thân phận Ô. Imre Kertesz, hoàn cảnh một đời hai lần địa ngục, một của Đức Quốc Xã, một của CS Đông Aâu, những suy nghĩ, và hành động làm sao "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn" để niềm tin và hy vọng có thể vươn lên là những điều đáng cho 80 triệu người Việt sống trong trại tù lớn ở nước nhà và 3 triệu người tỵ nạn CS trên thế giới suy gẫm.
Tác phẩm được giải chánh yếu mô tả thời kỳ hai chế độ độc tài tập thể và độc tài giai cấp, dùng đảng trị toàn diện chà đạp, thủ tiêu nhân phẩm, nhân vị, nhân cách con người một cách có tính toán có hệ thống và bằng phương pháp khoa học trong lịch sử. Tuổi thanh niên của Imre Kertész bị trù dập suốt, qua hai trại tù tập trung, từ Auschwitz đến Buchenwald. Trại tập tù tập trung diệt chủng Do Thái là hình ảnh minh hoa rõ nétï, là sự thật tận cùng của hành động hạ cấp con người (degradation) trong cuộc sống đương đại. Sanh ngày 9 tháng 11 năm 1929, trong một gia đình Do Thái, tác giả bị lưu đày, năm 1944, lúc mới 15 tuổi. Oâng kể lại cách người có quyền bính, chế độ độc tài toàn trị đã cướp định mạng Oâng như thế nào. Nhưng thế nào thì thế, Oâng vẫn từ chối thoả hiệp. Và thế giới trọng Oâng vì khí tiết và liêm sĩ ấy.
Oâng dành 10 năm để sáng tác quyển tiểu thuyết đầu tay, "Người Không Định Mệnh", xuất bản tại Hung Gia lợi năm 1975 và dịch ra tiếng Pháp năm 1997. Trong tác phẩm, người về từ Lò Thiêu dân Do Thái kể lại chuyện hai tầng địa ngục Oâng đã trải qua của một thanh niên mang tên Koves, bị tù một năm qua hai trại Auschwitz và Buchenwald. Kế đó là đia ngục CS, qua những ngày trở về Budapest sống trong chế độ độc tài toàn diện Cộng sản theo kiểu Staline ơ ûnước nhà của ông, là Hung gia lợi. Trong cả hai tầng địa ngục, tác giả đã thể nghiệm và thấm thía tận đáy tim óc cách hành hạ, hạ thể, hạ cấp, hạ nhục con người.
Nhưng trong cõi chết, con người "nhân linh ư vạn vật", Homo sapiens sapiens, vẫn không đầu hàng định mệnh. Khả năng thích nghi sinh tồn đã giúp con người tìm ra lẽ sống và cách sống sót. Những ngày tù, những cảnh khổ trong tù được tác giả thấy rất bình thường và tự nhiên như người hiểu triết lý của Phật, sắc sắc không không, coi tù đày chẳng là cái gì cả. Và đôi khi còn cảm nhận trong khổ đau có niềm hạnh phúc; cái nghiệp trả sớm sẽ dứt sớm. Nên nhiều khi "những ngày buồn nghĩ lại thấy vui vui, ngày vui nghĩ lại thấy bùi ngùi" như một thi sĩ CS phản tỉnh đã viết. Tác phẩm "Người Không Định Mạng" kết thúc như thế này: "Tại chốn ấy, giữa những ống khói [lò thiêu người], trong khoảng giữa những chịu đựng khổ đau, có cái gì đó giống như hạnh phúc vậy. (…) Vâng, đúng là nó, là hạnh phúc của trại tù tập trung mà tôi sẽ nói trong lần sau, khi người ta hỏi tôi. Nếu họ hỏi. Và nếu tôi không quên."
Tác phẩm "Người Không Định Mạng" phải chờ mất hai năm mới được xuất bản và 15 năm mới được thừa nhận. Tác giả kể lại kinh nghiệm đợi chờ đó trong tác phẩm "Từ Chối" ( Le Refus) ( 1998, Actes Sud, 2001) Tác phẩm này tường thuật lại chế độ CS theo kiểu Staline ở Hung Gia lợi. Với "Từ Chối", tác giả tỏ ra già dặn hơn trong sáng tác, nhưng sáng tác chỉ để mà chơi, giết thì giờ, chớ không được xuất bản. Nhưng khi biết tác phẩm đầu tay "Người Không Định Mạng" được xuất bản, Oâng cảm thấy hụt hẩng, trống không.
Tại Pháp bốn trong mười một tác phẩm của Kertsz được dịch ra Pháp văn. Và chỉ có hai tác phẩm của Oâng đdược dịch ra Anh văn.
Imre Kertesz chỉ được nhiều người biết sau khi Bức Tường Bá Linh sụp đổ. Sau Thế Chiến, trong gọng kềm CS, Oâng sống bằng dịch thuật tiếng Đức, chịu đói nghèo trong một căn phòng nhỏ với người vợ. Nhưng Oâng không đầu hàng và thoả hiệp với chế độ CS đương thời ở Hung gia lợi. Oâng chống chủ nghĩa Đức Quốc Xã nhưng không bao giờ xem Đức ngữ, ngôn ngữ của Nietzche, Freud-- hai nhà triết học Oâng ngưỡng mộ -- là ngôn ngữ của Nazi ( Liberation, 15/1/98).
Đã khá đủ về thân thế và sự nghiệp lận đận của Imre Kertsz. Không cần khen phò mã tốt áo vì với giải thưởng văn chương như thế, Oâng là văn hóa chi bảo của Hung Gia lợi và một tên tuổi lớn trên văn đàn đương đại và văn học sử thế giới. Vấn đề đặt ra là chừng nào cái khổ đau, chịu đựng cùng cực của người Việt tỵ nạn CS; việc hạ nhục, hạ cấp tận cùng của CS Hà nội đối với người Việt, của Trung Cộng đối với người Hoa, của Khmer Đỏ đối với người Miên, của Bắc Hàn đối với người Đại Hàn, được văn học thế giới chánh thức thừa nhận như đã thừa nhận với nạn nhân CS Liên xô và Đông Aâu" Phải nói thái độ không thoả hiệp, sĩ khí liêm sĩ của tác giả "Người Không Định Mạng", khả năng thích nghi sinh tồn, uốn mình qua ngõ hẹp, cố gắng tìm lẽ sống trong cái chết của Imre Kertesz đáng ca ngợi. Nhưng cuộc diệt chủng bằng bỏ đói khát triền miên trong "tù cải tạo" của CS, giữa rừng thiêng nước độc để giết dầân giết mòn những người không chấp nhận CS trong chế độ CS Á châu còn ghê rợn hơn lò thiêu người chỉ giết người trong chốc lát. Cuộc di tản bằng thuyền nan vượt đại dương, băng rừng vượt núi của 3 triệu người Việt, hàng trăm ngàn người Miên, Lào là những cố gắng hết mức mà Con Người có thể làm được để tìm lẽ sống và cách sống sót trước hoạ CS Á châu. Bao giờ sẽ có một Imre Kertsz Trung Hoa,Việt Nam, Đại Hàn, Miên, và Lào để nói lên cho thế giới thân phận người nạn nhân CS"
Tác phẩm được giải chánh yếu mô tả thời kỳ hai chế độ độc tài tập thể và độc tài giai cấp, dùng đảng trị toàn diện chà đạp, thủ tiêu nhân phẩm, nhân vị, nhân cách con người một cách có tính toán có hệ thống và bằng phương pháp khoa học trong lịch sử. Tuổi thanh niên của Imre Kertész bị trù dập suốt, qua hai trại tù tập trung, từ Auschwitz đến Buchenwald. Trại tập tù tập trung diệt chủng Do Thái là hình ảnh minh hoa rõ nétï, là sự thật tận cùng của hành động hạ cấp con người (degradation) trong cuộc sống đương đại. Sanh ngày 9 tháng 11 năm 1929, trong một gia đình Do Thái, tác giả bị lưu đày, năm 1944, lúc mới 15 tuổi. Oâng kể lại cách người có quyền bính, chế độ độc tài toàn trị đã cướp định mạng Oâng như thế nào. Nhưng thế nào thì thế, Oâng vẫn từ chối thoả hiệp. Và thế giới trọng Oâng vì khí tiết và liêm sĩ ấy.
Oâng dành 10 năm để sáng tác quyển tiểu thuyết đầu tay, "Người Không Định Mệnh", xuất bản tại Hung Gia lợi năm 1975 và dịch ra tiếng Pháp năm 1997. Trong tác phẩm, người về từ Lò Thiêu dân Do Thái kể lại chuyện hai tầng địa ngục Oâng đã trải qua của một thanh niên mang tên Koves, bị tù một năm qua hai trại Auschwitz và Buchenwald. Kế đó là đia ngục CS, qua những ngày trở về Budapest sống trong chế độ độc tài toàn diện Cộng sản theo kiểu Staline ơ ûnước nhà của ông, là Hung gia lợi. Trong cả hai tầng địa ngục, tác giả đã thể nghiệm và thấm thía tận đáy tim óc cách hành hạ, hạ thể, hạ cấp, hạ nhục con người.
Nhưng trong cõi chết, con người "nhân linh ư vạn vật", Homo sapiens sapiens, vẫn không đầu hàng định mệnh. Khả năng thích nghi sinh tồn đã giúp con người tìm ra lẽ sống và cách sống sót. Những ngày tù, những cảnh khổ trong tù được tác giả thấy rất bình thường và tự nhiên như người hiểu triết lý của Phật, sắc sắc không không, coi tù đày chẳng là cái gì cả. Và đôi khi còn cảm nhận trong khổ đau có niềm hạnh phúc; cái nghiệp trả sớm sẽ dứt sớm. Nên nhiều khi "những ngày buồn nghĩ lại thấy vui vui, ngày vui nghĩ lại thấy bùi ngùi" như một thi sĩ CS phản tỉnh đã viết. Tác phẩm "Người Không Định Mạng" kết thúc như thế này: "Tại chốn ấy, giữa những ống khói [lò thiêu người], trong khoảng giữa những chịu đựng khổ đau, có cái gì đó giống như hạnh phúc vậy. (…) Vâng, đúng là nó, là hạnh phúc của trại tù tập trung mà tôi sẽ nói trong lần sau, khi người ta hỏi tôi. Nếu họ hỏi. Và nếu tôi không quên."
Tác phẩm "Người Không Định Mạng" phải chờ mất hai năm mới được xuất bản và 15 năm mới được thừa nhận. Tác giả kể lại kinh nghiệm đợi chờ đó trong tác phẩm "Từ Chối" ( Le Refus) ( 1998, Actes Sud, 2001) Tác phẩm này tường thuật lại chế độ CS theo kiểu Staline ở Hung Gia lợi. Với "Từ Chối", tác giả tỏ ra già dặn hơn trong sáng tác, nhưng sáng tác chỉ để mà chơi, giết thì giờ, chớ không được xuất bản. Nhưng khi biết tác phẩm đầu tay "Người Không Định Mạng" được xuất bản, Oâng cảm thấy hụt hẩng, trống không.
Tại Pháp bốn trong mười một tác phẩm của Kertsz được dịch ra Pháp văn. Và chỉ có hai tác phẩm của Oâng đdược dịch ra Anh văn.
Imre Kertesz chỉ được nhiều người biết sau khi Bức Tường Bá Linh sụp đổ. Sau Thế Chiến, trong gọng kềm CS, Oâng sống bằng dịch thuật tiếng Đức, chịu đói nghèo trong một căn phòng nhỏ với người vợ. Nhưng Oâng không đầu hàng và thoả hiệp với chế độ CS đương thời ở Hung gia lợi. Oâng chống chủ nghĩa Đức Quốc Xã nhưng không bao giờ xem Đức ngữ, ngôn ngữ của Nietzche, Freud-- hai nhà triết học Oâng ngưỡng mộ -- là ngôn ngữ của Nazi ( Liberation, 15/1/98).
Đã khá đủ về thân thế và sự nghiệp lận đận của Imre Kertsz. Không cần khen phò mã tốt áo vì với giải thưởng văn chương như thế, Oâng là văn hóa chi bảo của Hung Gia lợi và một tên tuổi lớn trên văn đàn đương đại và văn học sử thế giới. Vấn đề đặt ra là chừng nào cái khổ đau, chịu đựng cùng cực của người Việt tỵ nạn CS; việc hạ nhục, hạ cấp tận cùng của CS Hà nội đối với người Việt, của Trung Cộng đối với người Hoa, của Khmer Đỏ đối với người Miên, của Bắc Hàn đối với người Đại Hàn, được văn học thế giới chánh thức thừa nhận như đã thừa nhận với nạn nhân CS Liên xô và Đông Aâu" Phải nói thái độ không thoả hiệp, sĩ khí liêm sĩ của tác giả "Người Không Định Mạng", khả năng thích nghi sinh tồn, uốn mình qua ngõ hẹp, cố gắng tìm lẽ sống trong cái chết của Imre Kertesz đáng ca ngợi. Nhưng cuộc diệt chủng bằng bỏ đói khát triền miên trong "tù cải tạo" của CS, giữa rừng thiêng nước độc để giết dầân giết mòn những người không chấp nhận CS trong chế độ CS Á châu còn ghê rợn hơn lò thiêu người chỉ giết người trong chốc lát. Cuộc di tản bằng thuyền nan vượt đại dương, băng rừng vượt núi của 3 triệu người Việt, hàng trăm ngàn người Miên, Lào là những cố gắng hết mức mà Con Người có thể làm được để tìm lẽ sống và cách sống sót trước hoạ CS Á châu. Bao giờ sẽ có một Imre Kertsz Trung Hoa,Việt Nam, Đại Hàn, Miên, và Lào để nói lên cho thế giới thân phận người nạn nhân CS"
Gửi ý kiến của bạn
