HONGKONG - Năm 1997 bị sức đè nặng của chủ nghĩa tư bản mang tính cách thân tình, nền kinh tế Á châu đã bi sụm bại; vùng Á châu đã phải lấy đạo nghĩa ra để cải tổ. Việc quản chế tốt công ty đã trở thành một yêu cầu của Á châu với những luật lệ và các qui tắc để cải tiến tình trạng của công ty và gột rửa các thị trường tài chánh đang xuất hiện, lấy mẫu mực của những thị trường đã phát triển hơn để áp dụng theo.
Sau đó là vụ Enron, hay nói cho rõ hơn là sự sụp đổ của công ty Enron mới xầy ra cách đây một năm. Việc bê bối về kế toán của công ty này và kế tiếp là phát giác ra các gian trá của cả loạt tại các công ty như Worldcom, Tyco, Global Crossing, Adelphia Communications và các công ty khác, Sự phát giác này đã làm cho các thị trường chứng khoán bị bể vỡ và làm cho cái quan niệm về luật pháp của Hội đồng Trao đổi Chứng khoán của Hoa kỳ (SEC: Securities Exchange Commission) bị rung động. Hội đồng Trao đổi Chứng khoán của Hoa kỳ cùng với luật lệ đặt ra để canh chừng thị trường chứng khoán, chúng được coi như là khuôn vàng, thước ngọc cho phần còn lại của thế giới.
Ngân hàng trung ương của Thái Lan trong tháng này đã đưa ra những luật lệ gắt gao hơn đối với các hội đồng giám đốc của ngân hàng thương mại. Các luật lệ này đứng trên đầu các qui tắc trao đổi chứng khoán và luật lệ quản chế áp dụng riêng cho ngân hàng. Luật này đặt ra một số giáo điều nghiêm khắc cho thành phần của hội đồng và các uỷ viên nằm trong hội đồng, kể cả một số giám đốc tự trị hay độc lập (định nghĩa và giải thích minh bạch về quyền tự trị để lấp hẳn các kẽ hở về việc chia quyền thủ đắc và các kẽ hở quản trị theo đường lối gia đình) và việc chỉ định uỷ viên giám định kế toán cốt cán.
Giới đầu tư có phản ứng tự phát, thì thầm với nhau là cái nước nhỏ và nghèo như Thái Lan và Phi Luật Tân còn thành thậät và thẳng thắn trong việc duy trì thống lãnh hơn là Hoa kỳ vĩ đại mang hình con đại bàng.
Có lẽ các quí vị sẽ nhắc tới vụ bê bối mới nhất của viên chủ tịch, nguyên là một phân tích gia có tiếng về chứng khoán và cổ phiếu của công ty một triệu Mỹ kim của trường y tá nổi tiếng để mua cổ phần của ngân hàng Krung Thai Bank. Nhưng quí vị phải xem lại cho kỹ về các luật lệ này hơn những gì mà thông báo đã đưa ra như trên.
Thí dụ luật lệ của Thái Lan cho biết là phải có một phần ba trong hội đồng giám đốc là các giám đốc điều hành ngân hàng; theo thực tế con số này là một con số không, vì rằng công việc của hội đồng là trông chừng những giám đốc này, người ta thường có thói không có thể nào tự kiểm soát mình một cách hữu hiệu được . Các hội đồng tại Hoa kỳ phần lớn cũng quên đi cái điểm chính này, mặc dầu hầu hết các hội đồng tiến khá đều chỉ có một người điều hành, chủ tịch thường đóng luôn vai tổng giám đốc điều hành.
Trong ngân hàng Thái Lan, giám đốc nằm trong hội đồng được xác định phải là các thành viên độc lập, chiếm một phần tư ghế của hội đồng, nhỏ hơn số thành viên điều hành. Theo sự xác định này, một giám đốc độc lập phải là người không có liên hệ với cổ đông quan trọng hay thành phần năm trong ban điều hành; điều này không nói rõ là các người thân thuộc có thể nằm trong hội đồng như những kẻ đi theo xu hướng nịnh bợ hơn la ølàm những nhà giám đốc độc lập.
Có cái tệ hại, luật lệ cũng chi phối một giám đốc độc lập không được quyền có trên 0,5 phần trăm cổ phiếu của ngân hàng. Nhà giám đốc lý tưởng cho các cổ đông là một người nào đó có sự đầu tư đáng kể vào một công ty, không dính líu với ban điều hành, cũng giới hạn cổ phần mà giám đốc độc lập nắm giữ làm mất đi cái quan điểm về quản chế tốt. Điểm này có ý nghĩa là giúp cho các hội đồng thoát ra khỏi các vụ làm ăn của công ty kiếm tiền cho các cổ đông và ngay chính giám đốc nào tính bán công ty dưới giá và bật đèn cho ban điều hành đẩy giá cổ phần cao lên. Lẽ dĩ nhiên là chính quyền Thái Lan nắm phần kiểm soát tiền tài trong hầu hết các ngân hàng, giới đầu tư chỉ chú ý vào việc hóa giá tối đa của các cổ đông nên không đặt ra vấn đề nguy hiểm lớn.
Sự gột sạch của Phi Luật Tân
Mô hình chính trực của Phi Luật Tân là đưa ra những điều lệ riêng cho các giám đốc độc lập. Các điều lệ cũng lấp các kẽ hở về lối quản trị theo gia đình và lựa chọn các vị giám đốc không phải là nhân viên trước đây của công ty, có họ hàng hay bà con với giám đốc của công ty, thân chủ lớn hay các nhà cung cấp và từng là người cố vấn cho công ty. Luật lệ này xác định giám đốc độc lập còn rõ ràng hơn thị trường chứng khoán Nasdaq.
Trước khi trao bó hoa cho chủ tịch Lilia R. Bautista của Hội đồng Trao đổi Chứng khoán của Phi Luật Tân, người ta thấy có một số giám đốc độc lập được mô tả là những người thường nêu lên quyền của các cổ đông và những sáng kiến lớn. Có ít nhất một giám đốc độc lập là thành viên được bổ nhiệm làm ủy viên của hội đồng chiếm đa số phiếu. Tiêu chuẩn tín nhiệm của thị trường chứng khoán New York đòi hỏi năm nay là uỷ viên được bổ nhiệm phải được đa số giám đốc độc lập bỏ phiếu cho.
Các công ty Nhận Bản đã để các cổ đông chọn giám định viên kế toán, theo tinh thần mà hiện nay một số nhà cải cách Hoa kỳ đang tìm kiếm. (Các cổ đông tại Hoa kỳ hiện giờ phải công nhận sự lựa chọn uỷ viên giám định do hội đồng chỉ định và không có quyền thay đổi.). Lẽ cố nhiên là các công ty Nhật đều cho các cổ đông họp mặt trong cùng một ngày để làm việc căn cứ vào sự hiện diện của các cổ đông (May mắn thay là các cổ đông bao giờ cũng sẵn sàng để có mặt) và trả cảnh kéo bè cho quỉ thần để tránh sự chia rẽ.
Thị trường chứng khoán Hong Kong cũng đã tiết lộ hai cải cách quan trọng và cho phô trương ầm ĩ hồi cuối tháng giêng. Đầu tiên là cho bỏ đề nghị về tường trình tài chánh cho từng quí (Chí tiêu Hoa kỳ). Đối thủ Singapore cũng cho thay đổi các con số hàng năm trước tiếng gào thét của các công ty nằm dưới sự kiểm soát của nhà nước.
Hong Kong trong tháng này cũng đã bỏ dự án báo cáo tiền thù lao của các giám đốc thay bằng những con số thù lao đại trà cho ban giám đốc. Vì lý do là người ta đọc và nghe quá nhiều về những gói tiền mờ ám trả cho các ông giám đốc Hoa kỳ.
Khi trả tiền thù lao cho nhà giám đốc, người ta đã vin vào hàng chục điều luật nằm trong luật về chứng khoán của Hoa kỳ, cái mà người ta thấy rõ nhất là viêc công ty hà lạm quyền để xuất ngân mà không thấy nghe nói tại Á châu. Những việc hà lạm quyền này không có hoặc là công ty không cho tiết lộ. Đối với các nhà đầu tư, Á châu vẫn có cái gì huyền bí của Đông phương.
Sau đó là vụ Enron, hay nói cho rõ hơn là sự sụp đổ của công ty Enron mới xầy ra cách đây một năm. Việc bê bối về kế toán của công ty này và kế tiếp là phát giác ra các gian trá của cả loạt tại các công ty như Worldcom, Tyco, Global Crossing, Adelphia Communications và các công ty khác, Sự phát giác này đã làm cho các thị trường chứng khoán bị bể vỡ và làm cho cái quan niệm về luật pháp của Hội đồng Trao đổi Chứng khoán của Hoa kỳ (SEC: Securities Exchange Commission) bị rung động. Hội đồng Trao đổi Chứng khoán của Hoa kỳ cùng với luật lệ đặt ra để canh chừng thị trường chứng khoán, chúng được coi như là khuôn vàng, thước ngọc cho phần còn lại của thế giới.
Các vụ tai tiếng tại Hoa kỳ đã khiến phải có một số cải tổ thực thụ sâu xa hơn nữa. Mặc dầu một số giám đốc đã bị còng tay và diễn hành trước ống kính của máy truyền hình, nhưng chẳng có ông giám đốc nào bị nằm ấp lấy được một đêm.
Viên tổng giám đốc Dennis Kozlowski bẩn thỉu của Tyco chỉ được phép đi lại nội ba căn nhà sang trọng của ông ta, nhưng quan tòa đã cho phép ông ta ra tới cái biệt thự dành làm chỗ trượt tuyết riêng của ông tại Colorado để chung vui ngày Giáng sinh cùng với gia đình.
Không đi tới phòng luật sư để lo biện hộ về sự gian trá, nhà giám đốc tài chánh Scott Sullivan bị đuổi khỏi Worldcom lại lo chăm sóc việc xây cất một dinh thự trị giá 15 triệu Mỹ kim. Dinh thự này nằm tại Florida, có một phòng lớn để trưng bầy các bức tranh nổi tiếng và một nhà chiếu bóng, các tài sản riêng này của ông Sullivan đều đã được luật pháp phán xét và che chở.
Tuần này, nguyên giám đốc Frank Walsh đứng với tư cách độc lập đã bị can tội nhận bất hợp pháp 20 triệu Mỹ kim của công ty Tyco năm 2000. Vụ này cho thấy rõ là các giám đốc của công ty trước pháp lý đã đảm nhận để bảo vệ các quyền lợi của các cổ đông như thế nào, các giám đốc này thường hay bầy ra trò để gãi lưng cho nhau.
Trừng phạt về việc bội tín công chúng, ông Walsh đã đóng tiền phạt cho số tiền 22.75 triệu Mỹ kim, tính ra chỉ bằng lãi xuất 9 phần trăm của tổng số tiền này. Ông Walsh đã đưa ra một chi phiếu để đóng tiền phạt, và sau đó ông đã được trả lại tự do để bước ra khỏi tòa án.
Luật đặt ra lúc này là để tự hậu xét.
Hồi đầu tháng này tại Tokyo, chủ tịch Don Cruickshank của Thị trường chứng khoán London đã mạt sát đạo luật Sarbanes-Oxley, một đạo luật chủ yếu của Hoa kỳ đã chiều theo quyền lợi riêng của giới vận động cho hệ thống hiện nay.
"Hiện nay chủ yếu là chúng tôi lập ra luật lệ, sau này Hội đồng Trao đổi Chứng khoán tuỳ theo đó mà lựa ra," theo như lời tuyên bố của ông Cruickshank.
Cái trọng tâm của luật lệ này là sự sáng tạo xuyên qua kinh nghiệm của Hội đồng Trao đổi Chứng khoán cùng với một hội đồng độc lập mới của công chúng để kiểm soát ngành kế toán.
Hội đồng Trao đổi Chứng khoán lựa chọn chủ tịch cho hội đồng mới, sự lựa chọn này đã phát giác ra: vị chủ tịch này là một giám đốc của một công ty đã từng đuổi viên giám định kế toán của công ty có sự gian trá.
Cái tệ nhất là chủ tịch của Hội đồng Trao đổi Chứng khoán đã biết rõ việc xẩy ra và không thông báo cho bốn uỷ viên của hội đồng này, bốn uỷ viên này ít có khi nào y chuẩn để bổ nhiệm một người.
Chưa đầy ba tuần lễ người bổ nhiệm phải từ chức sau khi đã cho hạ bệ đầu tiên viên chủ tịch và viên giám đốc kế toán của Hội đồng Trao đổi Chứng khoán.
Ngành kế toán chống lại hội đồng nhìn thấy có cái dịp mới để phá hoại hội đồng và phá luôn người nội bộ quen mặt của Wall Street được bổ nhiệm làm chủ tịch mới của Hội đồng Trao đổi Chứng khoán.
Ngược lại cái hiện tượng xấu xa này đang đưa ra sự hoài nghi về các nỗ lực mà Hoa ky cho cải tổø, luật lệ của Á châu sau hồi lụn bại đã thắng và đánh giá cao các chuyên gia về quản chế công ty.
Phi Luật Tân được tuyên bố như là một mô hình thành điển hình về các cách hành quyền giám đốc đối với quyền của giới đầu tư, khác hẳn kiểu hành quyền giám đốc của Walsh trong công ty Tyco và trong những tập đoàn công ty của ông này tại Hoa kỳ.
Các giám đốc có bổn phận là phải nêu lên quyền của giới đầu tư; bỏ đi các trở ngại trong việc thi hành quyền của cổ đông và trường hợp cho phép họ có thể để cho cổ đông sửa lại việc vi phạm quyền nàyï.
Các giám đốc còn phải khuyến khích các cổ đông thi hành quyền bỏ phiếu và giải quyết các vấn đề có tính cách tập thể qua một cơ chế thích hợp.
Các giám đốc còn là phương tiện để loại bỏ chi phí quá đáng và các trở ngaị về thủ tục để cổ đông tham dự cuộc họp hay công cuộc bỏ phiếu tín nhiệm để bổ nhiệm người.
Các giám đốc phải đưa lên hồ sơ điện tử và phổ biến các tin tức cần thiết đối với các cổ đông trước khi có các quyết định theo đúng như luật lệ ấn định .
Ngân hàng trung ương của Thái Lan trong tháng này đã đưa ra những luật lệ gắt gao hơn đối với các hội đồng giám đốc của ngân hàng thương mại. Các luật lệ này đứng trên đầu các qui tắc trao đổi chứng khoán và luật lệ quản chế áp dụng riêng cho ngân hàng. Luật này đặt ra một số giáo điều nghiêm khắc cho thành phần của hội đồng và các uỷ viên nằm trong hội đồng, kể cả một số giám đốc tự trị hay độc lập (định nghĩa và giải thích minh bạch về quyền tự trị để lấp hẳn các kẽ hở về việc chia quyền thủ đắc và các kẽ hở quản trị theo đường lối gia đình) và việc chỉ định uỷ viên giám định kế toán cốt cán.
Giới đầu tư có phản ứng tự phát, thì thầm với nhau là cái nước nhỏ và nghèo như Thái Lan và Phi Luật Tân còn thành thậät và thẳng thắn trong việc duy trì thống lãnh hơn là Hoa kỳ vĩ đại mang hình con đại bàng.
Có lẽ các quí vị sẽ nhắc tới vụ bê bối mới nhất của viên chủ tịch, nguyên là một phân tích gia có tiếng về chứng khoán và cổ phiếu của công ty một triệu Mỹ kim của trường y tá nổi tiếng để mua cổ phần của ngân hàng Krung Thai Bank. Nhưng quí vị phải xem lại cho kỹ về các luật lệ này hơn những gì mà thông báo đã đưa ra như trên.
Thí dụ luật lệ của Thái Lan cho biết là phải có một phần ba trong hội đồng giám đốc là các giám đốc điều hành ngân hàng; theo thực tế con số này là một con số không, vì rằng công việc của hội đồng là trông chừng những giám đốc này, người ta thường có thói không có thể nào tự kiểm soát mình một cách hữu hiệu được . Các hội đồng tại Hoa kỳ phần lớn cũng quên đi cái điểm chính này, mặc dầu hầu hết các hội đồng tiến khá đều chỉ có một người điều hành, chủ tịch thường đóng luôn vai tổng giám đốc điều hành.
Trong ngân hàng Thái Lan, giám đốc nằm trong hội đồng được xác định phải là các thành viên độc lập, chiếm một phần tư ghế của hội đồng, nhỏ hơn số thành viên điều hành. Theo sự xác định này, một giám đốc độc lập phải là người không có liên hệ với cổ đông quan trọng hay thành phần năm trong ban điều hành; điều này không nói rõ là các người thân thuộc có thể nằm trong hội đồng như những kẻ đi theo xu hướng nịnh bợ hơn la ølàm những nhà giám đốc độc lập.
Có cái tệ hại, luật lệ cũng chi phối một giám đốc độc lập không được quyền có trên 0,5 phần trăm cổ phiếu của ngân hàng. Nhà giám đốc lý tưởng cho các cổ đông là một người nào đó có sự đầu tư đáng kể vào một công ty, không dính líu với ban điều hành, cũng giới hạn cổ phần mà giám đốc độc lập nắm giữ làm mất đi cái quan điểm về quản chế tốt. Điểm này có ý nghĩa là giúp cho các hội đồng thoát ra khỏi các vụ làm ăn của công ty kiếm tiền cho các cổ đông và ngay chính giám đốc nào tính bán công ty dưới giá và bật đèn cho ban điều hành đẩy giá cổ phần cao lên. Lẽ dĩ nhiên là chính quyền Thái Lan nắm phần kiểm soát tiền tài trong hầu hết các ngân hàng, giới đầu tư chỉ chú ý vào việc hóa giá tối đa của các cổ đông nên không đặt ra vấn đề nguy hiểm lớn.
Sự gột sạch của Phi Luật Tân
Mô hình chính trực của Phi Luật Tân là đưa ra những điều lệ riêng cho các giám đốc độc lập. Các điều lệ cũng lấp các kẽ hở về lối quản trị theo gia đình và lựa chọn các vị giám đốc không phải là nhân viên trước đây của công ty, có họ hàng hay bà con với giám đốc của công ty, thân chủ lớn hay các nhà cung cấp và từng là người cố vấn cho công ty. Luật lệ này xác định giám đốc độc lập còn rõ ràng hơn thị trường chứng khoán Nasdaq.
Trước khi trao bó hoa cho chủ tịch Lilia R. Bautista của Hội đồng Trao đổi Chứng khoán của Phi Luật Tân, người ta thấy có một số giám đốc độc lập được mô tả là những người thường nêu lên quyền của các cổ đông và những sáng kiến lớn. Có ít nhất một giám đốc độc lập là thành viên được bổ nhiệm làm ủy viên của hội đồng chiếm đa số phiếu. Tiêu chuẩn tín nhiệm của thị trường chứng khoán New York đòi hỏi năm nay là uỷ viên được bổ nhiệm phải được đa số giám đốc độc lập bỏ phiếu cho.
Các công ty Nhận Bản đã để các cổ đông chọn giám định viên kế toán, theo tinh thần mà hiện nay một số nhà cải cách Hoa kỳ đang tìm kiếm. (Các cổ đông tại Hoa kỳ hiện giờ phải công nhận sự lựa chọn uỷ viên giám định do hội đồng chỉ định và không có quyền thay đổi.). Lẽ cố nhiên là các công ty Nhật đều cho các cổ đông họp mặt trong cùng một ngày để làm việc căn cứ vào sự hiện diện của các cổ đông (May mắn thay là các cổ đông bao giờ cũng sẵn sàng để có mặt) và trả cảnh kéo bè cho quỉ thần để tránh sự chia rẽ.
Thị trường chứng khoán Hong Kong cũng đã tiết lộ hai cải cách quan trọng và cho phô trương ầm ĩ hồi cuối tháng giêng. Đầu tiên là cho bỏ đề nghị về tường trình tài chánh cho từng quí (Chí tiêu Hoa kỳ). Đối thủ Singapore cũng cho thay đổi các con số hàng năm trước tiếng gào thét của các công ty nằm dưới sự kiểm soát của nhà nước.
Hong Kong trong tháng này cũng đã bỏ dự án báo cáo tiền thù lao của các giám đốc thay bằng những con số thù lao đại trà cho ban giám đốc. Vì lý do là người ta đọc và nghe quá nhiều về những gói tiền mờ ám trả cho các ông giám đốc Hoa kỳ.
Khi trả tiền thù lao cho nhà giám đốc, người ta đã vin vào hàng chục điều luật nằm trong luật về chứng khoán của Hoa kỳ, cái mà người ta thấy rõ nhất là viêc công ty hà lạm quyền để xuất ngân mà không thấy nghe nói tại Á châu. Những việc hà lạm quyền này không có hoặc là công ty không cho tiết lộ. Đối với các nhà đầu tư, Á châu vẫn có cái gì huyền bí của Đông phương.
Gửi ý kiến của bạn
