(Tin chung của Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển và LAVAS - Ngày 18 tháng 4, 2002)
Ngày 16 tháng 4 vừa qua, Toà Thượng Thẩm của American Samoa, một lãnh địa dưới sự bảo hộ của Hoa Kỳ, đã tuyên án là Công Ty Daewoosa Samoa, Ông Kil-Soo Lee, và hai công ty quốc doanh tuyển chọn công nhân lao động của Việt Nam phải bồi thường tổng cộng hơn 3.5 triệu Mỹ kim cho 252 nạn nhân Việt và 18 nạn nhân người Hoa từ Trung Cộng. Các khoản tiền bồi thường bao gồm tiền lương trả thiếu, tiền phạt vì trả lương thiếu, tiền bồi hoàn khoản lệ phí ghi danh khi ký giao kèo, tiền phạt vì điều kiện ăn ở thiếu tiêu chuẩn, tiền phạt vì bị thâu hồi giấy tờ tùy thân và tiền luật sư phí.
Theo án lệ này, các công ty Việt nam phải chịu trách nhiệm chung toàn bộ số tiền bồi thường cùng với các công ty và cá nhân gốc Đại Hàn. Vì công ty Daewoosa đã khai phá sản và Ông Lee hiện đang bì cầm tù vì các tội buôn người (human trafficking), hai công ty Việt Nam sẽ phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về tổng số tiền bồi thường cho các nạn nhân người Việt. Công ty IMS, viết tắt của International Manpower Supply, và TC12, viết tắt của Tourism Company 12, là hai công ty quốc doanh của Việt Nam.
Tại phiên toà, luật sư đại diện phía Việt Nam lập luận rằng hai công ty IMS và TC12 chỉ là người môi giới chứ không phải là chủ nhân và do đó không chịu trách nhiệm về vấn đề lương bổng trả thiếu. Tuy nhiên toà án nhận xét rằng hai công ty này đã đích thân tuyển mộ công nhân, có quyền sa thải công nhân, cắt cử người đến tại chỗ để kiểm soát chặt chẽ các sinh hoạt hàng ngày của công nhân, báo cáo thường xuyên về công ty và chính quyền Việt nam, tham dự trực tiếp hay gián tiếp vào việc hăm dọa các thân nhân tại Việt nam để làm áp lực ép buộc các công nhân không được đình công hay đòi hỏi quyền lợi theo giao kèo và đã đề nghị trục xuất nhiều công nhân về Việt nam khi họ phản kháng lại tình trạng o ép của hãng Daewoosa. Xét theo đó Toà phán xét là Việt Nam đã hành xử trong tư cách chủ nhân và phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về những thiệt hại mà các công nhân phải hứng chịu.
Phía Việt Nam còn thú nhận rằng khoản tiền lệ phí ghi danh từ ba đến bốn ngàn Mỹ Kim từ mỗi công nhân mà họ đã thu được xấp xỉ 1 triệu Mỹ Kim và đã đóng $450,000 cho Ông Kil Soo Lee. Tại tòa, Việt nam đã xin toà bắt Ông Lee phải bồi hoàn số tiền này. Tuy nhiên Toà xét rằng bắt công nhân đóng khoản lệ phí ghi danh quá cao như vậy là thiếu lương tâm và có dụng ý bức ép công nhân. Do đã hành xử thiếu lương tâm, phía Việt Nam không có tư cách gì để xin Toà án can thiệp trong việc này. Không những vậy, tòa án còn phán quyết rằng Việt Nam vẫn phải chịu trách nhiệm hoàn trả số tiền lệ phí ghi danh này cho các nạn nhân.
Vì đây là án lệ đầu tiên, các bị can vẫn còn có thể làm đơn kháng cáo và thủ tục tranh tụng vẫn có thể còn kéo dài. Ngay với một phán quyết cuối cùng, thủ tục thi hành án lệ để đòi tiền cho các nạn nhân sẽ rất khó khăn và gian nan, đặc biệt là khi các công ty Đại Hàn đã phá sản và các công ty Việt nam, kể cả chính quyền Việt nam, sẽ tìm mọi cách chống cự hay thối thác để trốn tránh trách nhiệm vì việc bồi thường như vậy có thể sẽ tạo một tiền lệ cho các công nhân xuất khẩu đòi hỏi quyền lợi của họ. Trong năm 2000, Việt Nam xuất khẩu 20,000 công nhân . Con số này tăng lên 36,000 trong năm 2001. Theo Cục Quản Lý Lao Động Với Nước Ngoài thuộc Bộ Lao Động, Thương Binh và Xã Hội thì chỉ tiêu họ đặt ra cho năm 2002 là 45,000 công nhân xuất khẩu.
Hiện nay UBCNVB và LAVAS cùng với các luật sư thiện nguyện đang hoạt động giúp đỡ những công nhân từ American Samoa đang nghiên cứu nhiều phương thức khác nhau để tiến hành đòi tiền bồi thường cho các nạn nhân. Một phương thức là dùng áp lực ngoại giao và kinh tế để bắt chính quyền Việt Nam tự giác trả cho từng nạn nhân số tiền bồi thường theo lệnh Toà. Một cách khác là xin án lệnh của tòa án Hoa Kỳ để tiến hành tịch thu các tài sản và cơ sở kinh tài của chính quyền Việt Nam tại Hoa Kỳ. Theo thủ tục này, Chính phủ hay Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ sẽ không có quyền ngăn trở. Theo luật quốc tế và Hoa Kỳ, nếu các cơ sở quốc doanh của Việt nam hoạt động tại Hoa Kỳ với tư cách thương mại thì sẽ không được quyền miễn tố. Chẳng hạn, nếu Việt Nam mở cơ sở kinh doanh tại Hoa Kỳ theo tinh thần của bản Thương Ước Mỹ-Việt, thì Toà án Hoa Kỳ có thể ra lệnh siết các cơ sở kinh doanh này để bồi thường cho các nạn nhân. Một biện pháp khác là vận động Quốc Hội Hoa Kỳ trích từ các ngân khoản viện trợ cho Việt Nam để bồi thường trực tiếp cho các nạn nhân trong vụ buôn người ở American Samoa. UBCNVB đã liên lạc với một số thành viên tại Quốc Hội để thăm dò ý kiến về biện pháp này.
Phán quyết của Toà Thượng Thẩm American Samoa có thể ảnh hưởng gián tiếp đến vấn đề xin chiếu khán T cho các nạn nhân được định cư ở Hoa Kỳ. Chiếu khán T là một loại chiếu khán mới được ban hành nhằm bảo vệ cho những nạn nhân của sự buôn người trong thời gian họ được lưu lại Hoa Kỳ để ra làm nhân chứng giúp chính quyền Hoa Kỳ truy tố các thủ phạm buôn người. Hiện nay UBCNVB và chương trình Trợ Giúp Pháp Lý cho Người Việt Xin Tị Nạn (LAVAS) cùng với nhiều luật sư thiện nguyện khác đang tiến hành giúp cho các công nhân Việt trong vấn đề xin chiếu khán T. Luật sư Jean Bruggeman của UBCNVB đang phối hợp với các luật sư của LAVAS và luật sư của Hội Hebrew Immigrant Aid Society soạn tài liệu huấn luyện cho các luật sư thiện nguyện trong việc thực hiện đơn xin chiếu khán T.
Các khoản tiền bồi thường được tính toán như sau:
(1) Tiền lương còn thiếu: Số tiền này được tính dựa vào số giờ làm của mỗi công nhân với mức lương tối thiểu (minimum wage) căn bản và quá giờ (overtime) và trừ đi số tiền lương đã được trả và số tiền thuế phải đóng. Mức lương này cũng được tính ngay cả trong thời gian mà công ty không có việc làm cho công nhân. Số tiền này được tính đỗ đồng từ $2,500 đến $5,500 cho mỗi công nhân tùy theo thời gian mà họ đã đến American Samoa.
(2) Tiền phạt vì trả lương thiếu: Số tiền này bằng với số tiền lương trả thiếu như trên, nhưng chỉ áp dụng cho những ai trước đây đã ghi danh với toà án để đòi khoản tiền phạt này. Một số các công nhân hoặc vì lo sợ bị trả thù khi phải trở về Việt nam hay không hiểu rõ quyền lợi của mình đã không dám ký đơn chung vào đơn kiện đòi khoản tiền này.
(3) Bồi hoàn lệ phí ghi danh: $3,000 cho những công nhân Việt ký hợp đồng với hãng IMS, $4,000 cho những công nhân ký hợp đồng với hãng TC12, và $5,000 cho những công nhân ký hợp đồng trực tiếp với công ty Daewoosa. Đây là một khoản tiền rất lớn mà mỗi công nhân phải đóng khi ký giao kèo để trả cho các lệ phí như tiền giấy tờ, đóng thế chân di trú hay tiền bồi thường nếu các công nhân tự ý hủy bỏ giao kèo. Các công ty Việt nam đã thú nhận là đã giao nộp cho Công ty Daewoosa tổng số tiền lên đến $450,000 thâu được từ các công nhân Việt nam, trong khi Daewoosa chỉ phải đóng vỏn vẹn $10,000 cho tiền thế chân di trú cho tất cả mọi công nhân có mặt tại American Samoa. Ngoài ra, một số nhân chứng cho UBCNVB biết rằng thực ra họ đã phải đóng khoản tiền thế chân cao hơn nhiều so với con số trong sổ xách. Chẳng hạn có những công nhân đã phải đóng đến $5,000 nhưng công ty Việt nam chỉ cấp biên nhận là $3,000.
(4) Tiền ăn ở: $1,500 cho mỗi công nhân. Số tiền này công ty Daewoosa đã khấu trừ vào tiền lương của công nhân mặc dù trong hợp đồng công ty Daewoosa bảo đảm việc ăn ở miễn phí. Khi đến American Samoa, các công ty Việt nam đã tiếp tay với Công ty Daewoosa để tìm cách tráo trở và buộc các công nhân phải ký một giao kèo khác không có các điều khoản bao ăn và bao ở này. Tòa án đã ra lệnh hủy bỏ các giao kèo sau này và truy phạt các bị can theo giao kèo đã được ký từ khi còn ở Việt nam.
(5) Tiền giữ giấy thông hành trái phép: $1,000 tiền phạt phải trả cho mỗi công nhân. Trong thời gian sống tại Samoa, công ty Daewoosa đã thâu hồi tất cả các giấy thông hành và giấy tờ tuỳ thân khác để các công nhân luôn luôn lo sợ và không dám ra khỏi khu nhà ở hay tiếp xúc với những người địa phương. Luật pháp của American Samoa đòi hỏi mọi người ngoại quốc phải mang theo giấy thông hành và tùy thân khi ra đường. Nếu không, thì họ có thể bị bắt và trục xuất.
Ngoài ra Toà còn bắt các bị cáo phải trả luật sư phí cho 3 vị luật sư đại diện cho nạn nhân, tổng cộng $100,000. Luật sư Virginia Sudbury and Christa Lin là hai luật sư đại diện cho các công nhân Việt nam tại American Samoa và hiện vẫn còn liên lạc và giúp đỡ các công nhân này với sự trợ giúp của các luật sư của LAVAS và Ủy Ban Cứu Người Vượt Biển.
Cộng lại, số tiền bồi thường lên đến trên 3,5 triệu Mỹ kim. Trong đó khoảng 3 triệu dành cho số nạn nhân Việt và nửa triệu dành cho các nạn nhân người Hoa.
Quý vị nào muốn theo rõi diễn tiến về việc truy tố vụ buôn người tại American Samoa, xin vào hội trang của chương trình Giúp Đỡ Nạn Nhân Bóc Lột và Buôn Người của UBCNVB tại http://bpsos.org/VETA/veta_index.html.
Gửi ý kiến của bạn
