(RFA) Ngày Thứ Hai hôm qua, Trung Quốc loan tin đã khai trừ khỏi đảng Bộ trưởng Y tế và Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Bắc Kinh vì có trách nhiệm trong vụ che dấu tin tức về dịch bệnh viêm phổi cấp tính, mà thế giới gọi tắt theo Anh ngữ là bệnh Sars. Cuối tuần qua, tuần báo kinh doanh Viễn đông Kinh tế Thời báo tại Hong Kong đã có ước lượng sơ khởi là bệnh này sẽ gây thiệt hại chừng 11 tỷ đô la cho các nền kinh tế Á châu.
Dưới đây là phần Diễn đàn Kinh tế của Đài RFA trong đề tài này với kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa.
Không hẳn vậy. Tôi không lạc quan về thiện chí và khả năng xử lý của nhà cầm quyền Trung Quốc, chứ trên bình diện toàn cầu và nhìn trong viễn ảnh trường kỳ thì ta không nên hốt hoảng về dịch Sars. Đây là một nghịch lý mà truyền thông nên trình bày cho rõ. Tổ chức Y tế Thế giới được chính thức thông báo về dịch Sars vào giữa tháng Hai, hai tháng sau người ta đã tìm ra thủ phạm là vi khuẩn coronavirus. So với bệnh Liệt kháng mà ta hay gọi tắt là AIDS hay SIDA, thì từ thời gian phát hiện đến khi tìm ra thủ phạm là vi khuẩn HIV, nhân loại đã mất bốn năm. Tuần qua, Bộ trưởng Y tế Hoa Kỳ cho biết là nội trong 10 ngày, sẽ tìm ra phương pháp thử nghiệm để chẩn đoán chính xác xem người đó có bệnh thực hay không. Đối với bệnh SIDA, người ta mất ba năm mới đi tới giai đoạn đó. Một chuyên gia của tổ chức Y tế Thế giới cho biết là bà được biết chi tiết về bệnh này nhờ một Email gửi đi từ Hà Nội khi bà còn đang ở trong một rừng nhiệt đới xứ Brazil. Trong 20 năm qua, khoa học đã tiến theo tốc độ điện tử, cực nhanh. Thông tin tự do và cập nhật là điều quan trọng về mặt kinh tế vì sẽ ngăn được một nguy cơ còn trầm trọng hơn dịch bệnh, là sự hốt hoảng về dịch bệnh. Chỉ vì thiếu thông tin và dễ hốt hoảng mà ta thay đổi cách sinh hoạt đâm ra gây nhiều thiệt hại oan uổng về kinh tế.
Dưới đây là phần Diễn đàn Kinh tế của Đài RFA trong đề tài này với kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa.
Hỏi: Thưa ông, liên hệ tới dịch bệnh Sars mà chúng ta đã đề cập tới vào tháng trước, hôm qua, Trung Quốc đã có biện pháp mạnh khi khai trừ hai nhân vật cao cấp trong chính quyền là Bộ trưởng Y tế và Thị trưởng Bắc Kinh. Liệu biện pháp này có báo hiệu một thay đổi trong chính sách của Trung Quốc đối với một dịch bệnh được Thủ tướng Singapore Ngô Tác Đống gọi là một vụ “khủng hoảng nghiêm trọng” hay không"
Tôi không được lạc quan lắm với quyết định đó. Tân hoa xã của Bắc Kinh chỉ loan tin ngắn gọn là hai nhân vật trên hết trách nhiệm trong đảng, ta đoán là họ bị khai trừ khỏi đảng hay khỏi Ban chấp hành Trung ương, từ đó mình đoán tiếp là họ sẽ bị cách chức nay mai. Lối loan tin như vậy vẫn phản ánh một tinh thần tôi xin tạm gọi là “vì đảng hơn vì dân”, trong khi dịch bệnh này nguy ngập hơn nhiều, hơn mọi dự đoán của dư luận.
Hỏi: Vì sao ông cho là nguy ngập hơn mọi dự đoán, khi Trung Quốc đã ngỏ ý xin lỗi thế giới tuần trước và tuần này đã cách chức hai nhân vật cao cấp, là điều chưa từng có kể từ vụ Thiên an môn năm 1989 đến nay"
Trước tiên là về cách Trung Quốc tiếp nhận và xử lý thông tin liên quan tới bệnh này. Nếu theo dõi tin tức của đài Á châu Tự do, ta lần lượt thấy sự việc xảy ra như sau: Thứ nhất, dịch Sars bắt đầu được phát hiện tại thị xã Phật sơn tỉnh Quảng Đông vào ngày 16 tháng 11 năm ngoái. Lúc đó, Trung Quốc đang bận rộn với Đại hội đảng khóa 16 và tin đó bị dấu nhẹm. Đến tháng Hai, bệnh lây nhiễm qua Hong Kong và từ đó vào Việt Nam rồi Singapore, mà giới chức Trung Quốc vẫn nín thinh. Sau này, ta mới biết qua một bác sĩ thật can trường trong một bệnh viện quân đội Trung Quốc là ngày mùng 1 tháng Ba, giới chức chính quyền trung ương đã biết về dịch bệnh không thuốc chữa này. Nhưng chỉ thị ở trên đưa xuống, có thể là từ Bộ trưởng Y tế, là đừng vội loan tin vì Trung Quốc đang chuẩn bị phiên họp của Quốc hội để chính thức hóa chức vụ của thế hệ lãnh đạo mới, được bình bầu từ Đại hội đảng. Đối với bên ngoài, Trung Quốc cũng chưa rộng rãi cho chuyên gia của Tổ chức Y tế Thế giới WHO được tự do vào điều tra để tìm hiểu.
Thứ nữa là cách lãnh đạo ứng phó với vấn đề. Chúng ta thấy Thứ trưởng Y tế và các viên chức cao cấp về phòng chống dịch bệnh vẫn còn có ý khỏa lấp tầm nghiêm trọng của vấn đề. Rồi tuần qua, Thủ tướng Ôn Gia Bảo mới lần đầu tuyên bố là bệnh này đáng quan tâm, nhưng vẫn không hủy bỏ những lễ hội trong ngày Quốc tế Lao động. Sau đó, Tổng bí thư và Chủ tịch nước Hồ Cẩm Đào mới ra lệnh nghiêm trị viên chức bưng bít tin tức. Ta có thể đoán là vì ở dưới che giấu nên trên không biết, là nhược điểm cổ điển của chế độ độc tài là “kiểm soát rộng mà quản lý nông”, hoặc ở trên kịp thấy là không chối tội được nên phải cho “nổ cầu chì”, là ban hành kỷ luật để lãnh đạo khỏi lãnh trách nhiệm.
Yếu tố thứ ba là dù thủ đô Bắc Kinh công nhận có số người bị tình nghi hay có khả năng lây nhiễm cao gấp 10 con số thông báo, ta vẫn chua thể biết hết sự thực. Tuần trước, tổ chức Y tế Thế giới còn phỏng đoán con số thực cao gấp năm con số thông báo, hóa ra vẫn còn thấp, và sau khi Trung Quốc công nhận rồi, con số thật hiện đã lên tới 700, nghĩa là còn có thể tăng hàng giờ, hàng ngày, ngay tại thủ đô. Vấn đề không chỉ có vậy. Tại Hoa Lục, có hơn 70% dân số hiện sống tại nông thôn với hệ thống y tế cực kỳ sơ sài, lại mất hết những dịch vụ y tế tối thiểu của thời bao cấp. Cho nên, dịch bệnh Sars có thể lây lan nhiều hơn ở thôn quê mà thế giới chưa biết vì tin tức chưa lên đến tỉnh. Kết luận là bệnh đã vuợt ra khỏi khả năng ứng phó của nhà cầm quyền. Thế giới hiện có hơn 4.000 ca nhiễm bệnh và hơn 200 người thiệt mạng, trong số này, phân nửa là ở Trung Quốc. Nếu biết rõ hơn về tình hình ở các tỉnh của Hoa Lục, con số có thể còn cao hơn gấp bội. Lãnh đạo mới của Trung Quốc đã gặp thử thách mới và đã thất bại thê thảm từ đầu.
Hỏi: Ông có vẻ cực kỳ bi quan về dịch bệnh này đối với thế giới"
Không hẳn vậy. Tôi không lạc quan về thiện chí và khả năng xử lý của nhà cầm quyền Trung Quốc, chứ trên bình diện toàn cầu và nhìn trong viễn ảnh trường kỳ thì ta không nên hốt hoảng về dịch Sars. Đây là một nghịch lý mà truyền thông nên trình bày cho rõ. Tổ chức Y tế Thế giới được chính thức thông báo về dịch Sars vào giữa tháng Hai, hai tháng sau người ta đã tìm ra thủ phạm là vi khuẩn coronavirus. So với bệnh Liệt kháng mà ta hay gọi tắt là AIDS hay SIDA, thì từ thời gian phát hiện đến khi tìm ra thủ phạm là vi khuẩn HIV, nhân loại đã mất bốn năm. Tuần qua, Bộ trưởng Y tế Hoa Kỳ cho biết là nội trong 10 ngày, sẽ tìm ra phương pháp thử nghiệm để chẩn đoán chính xác xem người đó có bệnh thực hay không. Đối với bệnh SIDA, người ta mất ba năm mới đi tới giai đoạn đó. Một chuyên gia của tổ chức Y tế Thế giới cho biết là bà được biết chi tiết về bệnh này nhờ một Email gửi đi từ Hà Nội khi bà còn đang ở trong một rừng nhiệt đới xứ Brazil. Trong 20 năm qua, khoa học đã tiến theo tốc độ điện tử, cực nhanh. Thông tin tự do và cập nhật là điều quan trọng về mặt kinh tế vì sẽ ngăn được một nguy cơ còn trầm trọng hơn dịch bệnh, là sự hốt hoảng về dịch bệnh. Chỉ vì thiếu thông tin và dễ hốt hoảng mà ta thay đổi cách sinh hoạt đâm ra gây nhiều thiệt hại oan uổng về kinh tế.
Hỏi: Tờ Far Eastern Economic Review dự đoán là Á châu bị thiệt hại gần 11 tỷ đô la...
Vâng, tuần báo đó làm một con tính đơn giản về những thất thâu dựa trên cơ sở các thống kê đã có sẵn. Thực ra, tôi thiển nghĩ là thiệt hại có thể cao hơn nhiều, nhất là tại Hoa Lục. Tại Việt Nam, doanh vụ về du lịch, khách sạn, dịch vụ, hàng quán, v.v... đã sụt mất từ 80 đến 90%. Tại California, các hãng lữ hành bán vé máy bay đi Trung Quốc hay Việt Nam coi như không bán được một vé nào trong suốt tháng qua. Các hãng bảo hiểm Mỹ vừa loại bỏ bệnh Sars trong hợp đồng bảo hiểm cho những sinh hoạt hội họp đông người. Dù sao, tại Hoa Kỳ, vì họ tin vào tin tức và khả năng ứng phó của các cơ quan hữu trách, dân Mỹ không hốt hoảng đến nỗi kỳ thị các sắc dân Á châu hay khu phố cư trú của người Á, nhưng chính cộng đồng Á dân, nhất là người Hoa, lại hốt hỏang với lời đồn đại có khi thất thiệt chỉ vì cái tật bưng bít từ Hoa Lục. Khi thông tin chính thức không đáng tin thì dư luận tin vào sự đồn đại, nên càng bị thiệt hại nặng. Thí dụ như tuần qua, một thông tấn xã của Liên bang Nga loan tin về lời phát biểu của một Viện sĩ Nga rằng bệnh Sars phát sinh do việc chế tạo võ khí vi trùng, từ đó thiên hạ thêu dệt về âm mưu này nọ và càng sợ hãi. Nhưng, lời đồn đó là sai vì thủ phạm là vi khuẩn coronavirus gốc động vật.
Hỏi: Nghĩa là ông không bi quan về bệnh Sars bằng hiệu ứng tâm lý của nó"
Giới khoa học cho biết vi khuẩn này thường hoành hành vào mùa Đông và có triệu chứng tương tự như bệnh cảm lạnh nên ta có thể mong là qua các tháng nắng ấm, sự lây lan của bệnh sẽ giảm. Cho đến nay, tỷ lệ tử vong của bệnh nhân mới ở khoảng 4 đến 5% và thực ra, nó không lây nhiễm nhanh bằng, không sát hại nhiều bằng các dịch bệnh nguy kịch nhất của thế kỷ 20 vừa kết thúc; thí dụ như bệnh cảm Tây Ban Nha năm 1918 đã lây nhiễm cho từ 20 đến 40% dân số thế giới, làm 20 triệu người thiệt mạng; hoặc bệnh Liệt kháng đang đe dọa cả lục địa châu Phi và nhiều quốc gia ngày nay. Bệnh Sars này cũng chưa nguy kịch bằng dịch cúm Á châu trong các năm 1957-1958 hay dịch cúm Hong Kong năm 1968. Cả hai dịch cúm đó đều xuất phát từ các tỉnh miền Nam Trung Quốc. Nhờ có thông tin rộng rãi hơn, ngày nay thế giới biết nhiều hơn về bệnh này, nhưng cũng vì nạn bưng bít thông tin từ Trung Quốc mà nhân loại biết trễ hơn, khiến dân Trung Quốc bị chết oan và kinh tế Á châu bị thiệt oan vì ai ai cũng lánh xa châu Á. Sau khi khoa học tìm ra cách thử nghiệm, cách chữa bệnh và cách phòng bệnh, Á châu vẫn tiếp tục trả giả, nghĩa là bị thiệt hại về kinh tế vì sự bưng bít này, vì mất du khách và đầu tư quốc tế.
Hỏi: Câu hỏi cuối là về Việt Nam, tình hình và ảnh hưởng sẽ ra sao"
Việt Nam có cái may là bị lây nhiễm ngay tại bệnh viện Việt-Pháp và trong các nạn nhân đầu tiên có một bác sĩ Pháp của bệnh viện này và một bác sĩ Ý của tổ chức Y tế Thế giới. Nhờ đó, quốc tế biết ngay tin tức và bước vào giúp đỡ. Nhưng, tôi ngờ là phản ứng bưng bít thông tin vẫn còn vì ngoài những ca lây nhiễm tại Hà Nội và Ninh Bình, đã có trường hợp xảy ra tại Sàigon mà chính quyền vẫn không thông báo ra ngoài. Không có thông tin công khai minh bạch và kịp thời thì không thể ngừa bệnh kịp thời. Và khi dân chúng không tin vào hệ thống tin tức chính thức thì đó là lúc mà lời đồn đại sẽ gây hiệu ứng tâm lý bất lợi lâu dài cho kinh tế. Việc người bị nhiễm bệnh tại Ninh Bình là một quan chức có thể khiến bệnh lây lan trong thành phần đảng viên và cán bộ nhà nước, điều đó may ra sẽ giúp Việt Nam tránh được vết xe đổ của Trung Quốc.
Gửi ý kiến của bạn
