Ngày July 4th năm nay hội Ái hữu Viện Đà Lạt mở đại hội Thụ Nhân Thế giới 2002 tại San Jose, tôi có dịp gặp lại những người học trò cũ của tôi. Sự đóng góp của tôi với Viện Đại học Đà Lạt quá nhỏ so với những vị giáo sư khác. Tôi chỉ dạy trong Phân khoa Báo chí năm thứ tư của trường Chính trị Kinh doanh. Tôi muốn nói qua về các trường đào tạo ký giả.
Lớp Phóng viên tại Việt Nam Thông Tấn Xã năm 1965 ở Saigon là lớp dạy báo chí đầu tiên tại Việt Nam. Sau đó môn báo chí được đưa đến hai trường Đại học là Viện Đà Lạt và Viện Vạn Hạnh. Nếu lớp phóng viên có thể dạy trong 6 tháng, tại sao còn cần 4 năm Đại học để đào tạo một ký giả" Sự thật chẳng cần phải đi học làm báo, người ta cũng có thể viết báo và nhiều ký giả không xuất thân từ một trường Đại học vẫn là những ký giả giỏi và nổi tiếng. Nghề viết báo là một nghề dễ tính. Lái xe còn cần phải có bằng lái, nhưng viết báo không ai đòi hỏi bằng cấp. Dù vậy tôi vẫn nghĩ cấp đại học là môi trường tốt nhất để đào luyện những người làm việc trong ngành truyền thông, kể cả báo chí in trên giấy hay phổ biến trên làn sóng. Ngoài những ký giả chuyên nghiệp, những người suốt đời hay trong một phần của cuộc đời đã làm nghề viết báo, còn có những vị thức giả, học giả hay chuyên gia viết hoặc nói những bài rất hay, có khi còn hơn cả những người chuyên nghề làm báo. Cũng có những vị học vấn uyên thâm, tài đức vuợt bực, nhưng vì không quen viết hay nói, nên không trình bày thấu đáo để mọi giới, mọi tầng lớp kiến thức cùng lãnh hội được.
Tuy nhiên nghề làm báo không phải chỉ là một nghề nói cho người ta hiểu. Ngoài những bản tin thông thường đã có sẵn những nguyên tắc để viết, những bài báo đủ loại còn đòi hỏi ở người viết một sự tích lũy kiến thức, tài viết giỏi và lời văn hay để trình bày những kiến thức đó. Nhất là nó còn đòi hỏi người viết phải tuân theo một bộ luật bất thành văn. Đó là bộ luật đạo đức và tư cách con người. Những đòi hỏi đó lại càng gắt gao hơn trong thế giới ngày nay với cuộc cách mạng thông tin đưa đến một sự bùng nổ kiến thức ở khắp nơi, trong khi ngày càng có nhiều tiến bộ về kỹ thuật viễn thông để loài người giao tiếp với nhau dễ dàng bất chấp những trở ngại về thời gian và không gian. Những ngọn trào tiến bộ điện tử đó ào đến quá mau, đến nỗi chính những người viết báo nhiều khi đuổi theo cũng không kịp, mặc dù nghề báo là một nghề dạy nghề, ngày ngày phải học và tuổi nào cũng phải học.
Mỹ là nước có ngành truyền thông hiện đại nhất, tự do nhất và cũng phóng khoáng nhất thế giới. Vậy mà những người viết báo ở Mỹ đuổi theo những phát triển kỹ thuật cũng đã cảm thấy hụt hơi và trong lúc mải chạy đua để tranh nhau về nhất, một số truyền thông Mỹ có khi đã đánh rơi vài hành trang cần thiết trong nghề. Nghề làm báo ở Tây phương lâu đời hơn, do đó có nhiều kinh nghiệm và truyền thống hơn nghề làm báo ở Đông phương. Tuy vậy, tôi vẫn muốn đóng góp một vài ý niệm thô thiển có tính thuần túy Á đông vào nghề viết báo hiện đại. Một bài báo được hình thành bởi ba yếu tố: hình, ý và thần. Hình là hành văn, bút pháp, một hình dạng bề ngoài rất dễ học. Ý là tư tưởng, kiến thức và ý chí, đó là chiều sâu trong bộ óc, cần phải có công sức trau dồi. Còn thần là gì" Thần ở trên bộ óc với trí tuệ, trên cả con tim với xúc cảm và đam mê. Thần là đức độ và lương tri, thần là kết tinh của linh hồn con người. Hãy viết báo với đôi tay, khối óc, con tim và tất cả tâm hồn của mình.
Vào lúc này các trường học ở Mỹ đã làm lễ tốt nghiệp, mãn khóa cho học sinh nghỉ hè chuẩn bị cho niên học tới, tôi muốn đề cập đôi chút đến tình nghĩa thầy trò. Một ngày khoảng 4 tháng trước đây, tôi nhận được điện thoại của một người học trò cũ. Anh thường gọi hỏi thăm tôi, nhưng lần đó anh tỏ vẻ tán thành một bài của tôi viết hồi tháng 3 năm nay về cuộc tranh đấu của người Thượng ở Cao Nguyên Trung phần. Bất ngờ anh hỏi tôi một câu: "Thưa thầy, bài nào của Thầy, Thầy coi là quý nhất"". Tôi cần phải ghi thêm vài nét về người học trò cũ này. Anh tên là Nguyễn Văn Nghiêm, năm nay đã 73 tuổi, cựu Sĩ quan Quân lực VNCH, đã từng làm Tỉnh trưởng kiêm Tiểu khu trưởng Phú Bổn từ 1970 đến 1973. Trước đó từ 1966 đến 1970 anh đã theo học Phân khoa Văn học Viện Đại học Vạn Hạnh. Hiện anh và gia đình sống ở Orange County, California.
Tôi chỉ đáng tuổi anh của anh, và cũng không dạy anh được bao nhiêu, trong khoảng một năm học bất quá mỗi tuần vài tiếng đồng hồ. Vậy mà lần nào anh cũng thưa thầy, xưng con, làm tôi thấy ngượng ngùng và cảm động. Hơn 30 năm qua, anh vẫn giữ trọn nghĩa thầy trò, thật đáng quý. Ở nước Mỹ số thầy cô bị học trò hành hung không phải là hiếm, tôi thiết nghĩ nếu các con em chúng ta ở Mỹ giữ vững được truyền thống dân tộc Việt Nam về mối quan hệ giữa thầy và trò, đó cũng là một sự đóng góp hữu ích để cải thiện môi trường học đường của nước này.
Câu hỏi "bài nào là quý nhất" làm tôi không biết trả lời ra sao, vì tôi chưa từng nghĩ đến. Tôi sững người, chợt nghĩ đến tấm lòng của một người học trò cũ như anh Nghiêm, tôi buột mồm nói "Bài báo quý nhất của tôi là các anh". Nói xong tôi bật cười vì câu trả lời ngô nghê của chính mình. Anh Nghiêm cũng lễ phép cười vì cho là tôi nói bông đùa cho vui. Nhưng tôi không nói đùa, lời nói của tôi xuất phát từ đáy lòng. Các anh là những bài báo bằng xương bằng thịt tôi đã viết được. Từ lúc đặt phôn xuống, tôi đã nguyện với lòng, nhân dịp đại hội Thụ Nhân của Viện Đại học Đà Lạt năm nay, tôi sẽ viết một bài. Và tôi đã có tựa đề bài báo.
Gửi ý kiến của bạn
