Trong một tác phẩm danh tiếng viết cách đây gần bốn thế kỷ nhan đề "The Advancement of Learning", nhà tư tưởng lừng danh thế giới Francis Bacon đã viết những dòng chữ bất hủ: "Lịch sử của nhân loại đã cho chúng ta thấy chính những sự nghiệp vĩ đại kết tinh của tư tưởng, sự hiểu biết của khối óc thông thái và những cảm hứng thiên phú về nghệ thuật của con tim mới thực sự là những công trình bất hủ trường tồn với hậu thế và có giá trị vĩnh cửu so với những sự nghiệp kết tinh của quyền lực hay sức mạnh thuần túy của gươm giáo. Thực tế đã chứng minh những dòng thơ bất hủ của thi hào Homer(2) đã tồn tại trong thời gian ngót ba thiên niên kỷ mà vẫn trinh nguyên như thuở ban đầu không hề mất đi một từ hay rơi rụng đi một chữ. Trong khi đó, cùng với thời gian ba thiên niên kỷ đó, nhân loại không ngừng nghỉ chứng kiến những sự sụp đổ của các triều đại; những hoang tàn rữa nát của các cung điện, đền đài, thành phố; những phôi pha quên lãng của lăng tẩm, của tượng đồng, của bia đá... "
Cũng trong tác phẩm "Letters on the English", nhà văn tài danh đồng thời là nhà tư tưởng thiên tài của Pháp tên là Voltaire cũng đã viết, "Người được coi là vĩ nhân nhất trong lịch sử thế giới phải là người chinh phục được con tim khối óc của nhân loại bằng sự thật và những niềm cảm hứng hướng thượng cao cả, chứ không thể nào là người nô lệ hóa thế giới bằng uy quyền hay sức mạnh của gươm giáo".
Trong chiều hướng đánh giá những vĩ nhân lịch sử như vậy nên tác giả danh tiếng thời hiện đại tên là Michael Hart đã xếp hạng Giáo Chủ Mohammed là một trong số những vĩ nhân lừng danh nhất, có ảnh hưởng lớn lao nhất đối với lịch sử tư tưởng cũng như chính trị nhân loại từ thuở khai thiên lập địa cho đến nay.
Nhìn vào cuộc đời của Giáo Chủ Mohammed cũng những ảnh hưởng to lớn của tư tưởng Hồi Giáo trên cả phương diện chính trị, tư tưởng, văn hóa xã hội đối với thế giới Ả Rập trong quá khứ, hiện tại và ngay cả trong tương lai, chúng ta mới nhận thức được phần nào kích thước vĩ đại của Giáo Chủ Mohammed cùng những tư tưởng hoang lạ tuyệt vời của Hồi Giáo.
Khác với đại đa số những danh nhân nổi tiếng của nhân loại xuất thân từ những trung tâm văn hóa lớn của lịch sử, Giáo Chủ Mohammed chào đời vào năm 570(3) tại một vùng tăm tối, nghèo hèn có tên Hijàz thuộc thành phố Mecca, miền nam của Arabia. Thời điểm đó, trong cảnh nghèo nàn nhà tranh vách đất đầy tăm tối đó, không ai có thể ngờ, nửa thế kỷ sau Mohammed sẽ trở thành người sáng lập một giáo phái đứng hàng nhất nhì thế giới. Dĩ nhiên người ta cũng không thể ngờ được, khi Mohammed nhắm mắt xuôi tay vào năm 632 thì ông đã trở thành một chúa tể đầy quyền lực của một đế quốc rộng mênh mông bao trùm toàn bộ vùng Trung Đông. Hơn thế nữa, người ta càng không thể ngờ, cho đến những ngày tháng hôm nay sau thời gian ngót 14 thế kỷ, những tư tưởng của Giáo Chủ Mohammed vẫn thực sự là những động lực then chốt mang đến những rung động dữ dội trong con tim khối óc của hàng trăm triệu tín đồ trên trái đất tạo nên những động lực chính trị to lớn không những ngay trong vùng Trung Đông mà có thể nói trên toàn thế giới. Đặc biệt, sau cuộc khủng bố kinh hoàng vừa qua tại Mỹ, trước tinh thần quyết tử của những người Hồi Giáo cuồng tín, thế giới thực sự lo ngại trước viễn ảnh bùng nổ một cuộc thế chiến xuất phát từ những xung đột của niềm tin tôn giáo hơn là từ những xung đột về chính trị, quyền lợi kinh tế.
ĐI TÌM MỘT NIỀM TIN VÀO ĐẤNG TỐI CAO
Căn cứ vào những sử liệu của chính những người Hồi Giáo thì lúc đó thành phố Mecca cùng toàn bộ phía nam của Arabia là cả một vùng lạc hậu xa cách hẳn những nền văn minh của nhân loại mặc dù chính vùng đất này nằm ở ngay ranh giới của hai nền văn minh lớn là nền văn minh Bazantine và nền văn minh Ba Tư.
Ngay trong những năm tháng đầu tiên của thuở thiếu thời, Mohammed không những sống trong thiếu thốn cơ cực, bần hàn và đói rét mà còn thiếu thốn ngay cả tình thương của phụ mẫu khi Mohammed bị mồ côi cha mẹ năm lên sáu tuổi và phải sống trong sự đùm bọc thương yêu của những người thân trong họ hàng cũng như lòng lân tuất của những người hàng xóm láng giềng. Sống trong một hoàn cảnh cơm không đủ ăn, áo không đủ mặc thì chuyện học hành rõ ràng là điều không tưởng đối với Mohammed. Chính vì vậy nên trong suốt những năm thiếu thời, Mohammed không được tiếp thu bất cứ một nền học vấn nào được coi là chính thống.
Cho đến năm bước vào tuổi 25, Mohammed may mắn cưới được một góa phụ giầu có thuộc loại có "bát ăn bát để" nên cuộc sống của Mohammed cũng trở nên thảnh thơi phần nào. Dù vậy, trong suốt thời gian từ khi sinh ra cho đến năm Mohammed bước vào tuổi bốn mươi, người ta không hề thấy ở Mohammed một dấu hiệu gì chứng tỏ ông sẽ là một con người có những tư tưởng ngoại hạng tạo nên những biến đổi quan trọng lịch sử tư tưởng nhân loại.
Thời điểm đó, phần đông người Ả Rập đều là những người hoặc vô thần hoặc thờ đa thần, sùng bái đủ các loại thần thánh ma qủy thậm chí thờ phụng ngay cả thần sông, thần biển, thần đá, thần cây... Riêng tại thành phố Mecca lúc đó có một số người cư trú là những người Do Thái và những người Cơ Đốc Giáo. Tuy không thể phối kiểm được nền tảng nào được coi là căn bản cho tư tưởng Hồi Giáo của Mohammed được nẩy sinh nhưng chắc chắn ai cũng phải thừa nhận chính nhờ tư tưởng của những người Do Thái Giáo và những người Cơ Đốc Giáo sinh sống tại Mecca lúc đó đã định hướng cho Mohammed khiến ông nhận thức được điều then chốt: Trong vũ trụ chỉ có Một Đấng Tối Cao Duy Nhất, Tự Hữu, Vĩnh Cửu, Chúa Tể của muôn loài. Ngay khi thức ngộ được lẽ nhiệm mầu này, Mohammed tự nhiên nhận thấy một niềm tin đầy thành kính sâu xa là chính Đấng Tối Cao Duy Nhất đó đã tiết lộ những mặc khải huyền bí nhất của Đức Tin cho ông và yêu cầu ông trở thành sứ giả của Đấng Tối Cao truyền giảng Đức Tin đó cho toàn thể nhân loại. Trong thời gian ba năm sau khi thức ngộ những điều huyền diệu về tâm linh này, Mohammed thực hiện sứ mạng rao giảng về một niềm tin mới nhưng chỉ giới hạn trong những người thân thuộc cùng bằng hữu. Cho đến năm 613, ông mới chính thức rao giảng niềm tin thiêng liêng của mình trước công chúng và chỉ trong thời gian ngắn, những người Ả Rập vô thần hoặc tôn thờ đa thần, bắt đầu từ bỏ những niềm tin ngây thơ của mình đi theo niềm tin của Mohammed. Điều này khiến cho tên tuổi của Mohammed trở nên thời thượng và trở thành một thách đố ngạo nghễ cần phải tiêu diệt đối với thế quyền thời bấy giờ.
Vào năm 622, nhận thức được những nguy hiểm đối với tính mạng của mình trước sự thù nghịch của nhà đương cục, nên Mohammed quyết định trốn khỏi quê hương Mecca và đi tới một thành phố khác tên là Medina, một thành phố nằm về phía bắc của Mecca khoảng hơn 400 cây số. Tại đây, Mohammed thiết lập những nền tảng đầu tiên của Hồi Giáo và biến nó thành trung tâm điểm cho niềm tin của những người Hồi Giáo trên thế giới. Chính vì tầm mức quan trọng của chuyến đi này nên những người Hồi Giáo đã quyết định lấy năm đó là năm đầu tiên của lịch Hồi Giáo. Sau này, khi Hồi Giáo trở thành chính thống giáo tại các nước Ả Rập thì nó chính thức trở thành công lịch của các nước Trung Đông.
Trên thực tế thì chuyến "vượt biên" từ thành phố Mecca đi Medina của Mohammed không những là một bước ngoặt lớn lao cho sự khai sinh một tôn giáo có kích thước quốc tế mà nó còn tạo nên những thay đổi lớn lao trong cuộc đời của chính ông. Nói cách cụ thể, nếu như tại Mecca, Mohammed chỉ có một nhóm tín đồ bao gồm vài trăm gia đình và phải sống chui rúc trong sự o ép của thế quyền thì tại Medina số lượng tín đồ của Mohammed gia tăng một cách thần tốc khiến chỉ trong thời gian ngắn, ông trở thành một vị chúa tể đầy uy quyền tại Medina. Cũng vì thế lực của Mohammed ngày càng bành trướng nên trong những năm tiếp đó, những cuộc thư hùng đã diễn ra giữa hai thế lực, một bên là thế lực của thành phố Mecca và một bên là thế lực của Medina do Mohammed làm thủ lãnh.
Đến năm 630, những cuộc chiến tranh tương tàn này kết thúc với sự chiến thắng của Mohammed và dân chúng thành phố Mecca được chứng kiến đứa con thân yêu của mình ca khúc khải hoàn trở về đánh dấu sự bình minh của một đế quốc và sự thịnh vượng của một tôn giáo. Trong thời gian hai năm rưỡi còn lại của cuộc đời, Mohammed tiếp tục truyền bá đạo giáo của mình song song với việc chinh phục những bộ lạc láng giềng tại Trung Đông khiến cho vó ngựa của Mohammed lướt đi tới đâu là tư tưởng Hồi Giáo được nẩy nở và phát triển rực rỡ tới đó Cho đến khi tạ thế vào năm 632, Mohammed thực sự mãn nguyện khi thấy tư tưởng Hồi Giáo được lan truyền và trở nên thịnh vượng trong cả một đế quốc rộng lớn bao trùm toàn bộ những đất đai thuộc miền nam Ả Rập.
SỰ CỰC THỊNH CỦA NIỀM TIN HỒI GIÁO
Ngay từ những năm tháng xa xưa, những bộ lạc người Ả Rập đã là những bộ lạc thiện chiến, coi chuyện vinh nhục trên yên ngựa là lẽ sinh tử của chí nam nhi. Nhưng vì sống lẻ tẻ rời rạc, hậu quả của một nền kinh tế du canh và du mục, lại thiếu đi một sự liên kết cao thượng nên trong nhiều thế kỷ, vùng đất Trung Đông thực sự là nơi tranh hùng tranh bá của những thế lực bắc phương trong đó có thế lực của La Mã, của Thổ Nhĩ Kỳ và Ba Tư. Tuy nhiên, cùng với sự khai sinh của tư tưởng Hồi Giáo, những người Ả Rập tự thấy trong con người một niềm tin thiêng liêng và một sứ mạng thần thánh trong việc chinh phục để rao giảng niềm tin Hồi Giáo. Chính vì vậy, những bộ lạc Ả Rập đã nhanh chóng thống nhất lại với nhau để thực hiện những cuộc viễn chinh khổng lồ chinh phục một loạt những quốc gia phương bắc trong đó có Mesopotamia, Syria và Palestine. Cho đến năm 642, toàn bộ vương quốc Ai Cập rộng lớn cũng bị bao trùm trong đôi cánh mênh mông của Hồi Giáo và những lực lượng tinh nhuệ nhất của đế quốc Ba Tư cũng bị những đội quân Hồi Giáo nghiền nát không còn một mảnh giáp trong trận chiến lịch sử Qadisiya.
Nhưng tất cả những chiến thắng lẫy lừng đó chưa phải là những ranh giới cuối cùng của sức mạnh Hồi Giáo. Thực tế cho thấy trong những thập niên kế tiếp, những đội quân thiện chiến của Hồi Giáo, với ý chí chinh phục và truyền bá tư tưởng của Mohammed đến hàng triệu triệu mái nhà trên thế giới, đã thực sự càn quét cả một vùng rộng lớn bao trùm cả bắc Phi Châu, trải dài đến bờ biển Đại Tây Dương. Tiếp đó những vó ngựa bách chiến bách thắng của những đoàn quân Hồi Giáo lại vượt qua eo biển Gibraltar tiến vào Tây Ban Nha tung hoành trên vương quốc Visigothic.
Với khí thế lay non dốc biển của những đạo quân Hồi Giáo bách chiến bách thắng lúc bấy giờ, nhiều người lo sợ, toàn bộ nền văn minh Cơ Đốc Giáo tại Châu Âu sẽ một sớm một chiều bị tan tành dưới sức mạnh của những đoàn quân Hồi Giáo. May mắn thay, vào năm 732, toàn bộ sức mạnh viễn chinh của Hồi Giáo đã bị chặn đứng và bị đánh tan tành trong trận đánh lịch sử có tên Battle of Tours trong khi lực lượng viễn chinh Hồi Giáo đang trên đường tiến vào trái tim của Pháp Quốc. Đến lúc đó, sau một thế kỷ chinh phục vừa bằng gươm giáo lại vừa bằng truyền giáo, những người Hồi Giáo đã thực sự tạo nên một đế quốc rộng mênh mông chưa từng có, trải dài suốt từ miền Trung Á khô khan, kéo xuống vùng biên giới hoang tàn cổ kính của Ấn Độ đổ về tận bờ biển Đại Tây Dương dạt dào sóng vỗ.
Nhưng nếu như sự chinh phục bằng sức mạnh của gươm giáo chỉ thực sự duy trì đế quốc Hồi Giáo tồn tại trong vài ba thế kỷ thì trái lại chính những tư tưởng Hồi Giáo đã bám rễ một cách sâu xa và tiếp tục xanh tươi trong suốt thời gian 13 thế kỷ, khiến nhiều người không khỏi băn khoăn về những lẽ nhiệm mầu cùng những niềm tin cao cả của chính những người Hồi Giáo.
Hữu Nguyên
(1) Trong nhiều tài liệu tên Mohammed còn được viết thành Muhammed. Tuy nhiên cả hai đều được coi là đúng và đều thông dụng.
(2) Homer là một thi sĩ mù tài ba người Hy Lạp sinh vào khoảng thế kỷ thứ tám trước Công Nguyên và được coi là tác giả của hai tập trường ca nổi tiếng Iliad và Odyssey.
(3) Trong tác phẩm The World of Islam của tác giả Bernard Lewis thì Giáo Chủ Mohammed sinh vào năm 571 Tây Lịch. Tuy nhiên theo tác giả Michael Hart cùng nhiều tài liệu khác thì Mohammed sinh vào năm 570.
Gửi ý kiến của bạn
