Trước khi trình bày khái quát cách tính giá trị kim cương theo tiêu chuẩn 4C, là bài viết thứ hai về kim cương để phổ cập có giới hạn kiến thức chuyên môn vừa bổ ích, vừa thú vị, chúng tôi xin được ngỏ lời cảm ơn ông Trịnh Thanh Bình về những góp ý quý giá! Về giác mặt của viên kim cương cắt tròn chiếu sáng là 32, chứ không phải 23 và đúng là nếu đếm hết tất cả, người ta thấy có đến 58 giác như bạn nhận xét. Còn những góp ý khác thì chúng tôi xin được viết tiếp trong bài này. Rất mong được bạn tiếp tục quan tâm. Riêng từ Small inclusions hay slightly included cũng cùng nghĩa mà thôi…
Vì sao chúng tôi nói phổ cập kiến thức có giới hạn" Xin thưa ngay rằng đa số độc giả trên báo hay trên Internet không thích tìm hiểu sâu các loại kiến thức chuyên môn mang tính khoa học, nên chúng tôi không thể trình bày cặn kẽ như trong sách hoặc trong các trường lớp chuyên môn được. Cung cấp kiến thức có giới hạn mới có thể tạo được sự thích thú cho nhiều người... Còn việc đi sâu là việc của các nhà chuyên môn. Vì vậy, rất mong bạn Bình và quý bạn có hiểu biết sâu về kim cương sẵn lòng thông cảm và tha thứ cho những hạn chế nếu có.
Từ lâu, tại nước ta việc tính giá trị kim cương thường dựa trên nước, lửa, bịnh và kích thước... Nước tức là màu sắc, lửa tức là phản chiếu ánh sáng bên trong viền đá, bịnh tức là hình tượng tự nhiên hay sạch tức là không có hình tượng tự nhiên, và cuối cùng là kích thước, tức là viên đá đó được bao ly ly, dày cơm hay mỏng cơm (tức là kỹ thuật cắt). Việc tính giá trị kim cương như thế cũng bao gồm được hầu hết các đặc tính phẩm chất nhưng thường mang tính chủ quan vì không có thiết bị chuyên môn trợ lực. Hầu hết những người mua bán kim cương đều chỉ sử dụng kính loupe 10X hoặc 12X và cây thước đo ly. Còn màu sắc và lửa thì thường đánh giá bằng mắt trần (tức mắt không có sự trợ lực của máy móc, thiết bị). Dưới ánh sáng mặt trời hoặc ánh sáng điện. Ánh sáng điện lại không được tiêu chuẩn hóa loại điện nào, cường độ là bao nhiêu... Và phải nhìn nhận là việc mua bán kim cương ở nước ta cũng chỉ giới hạn trong một giai tầng xã hội, căn cứ trên uy tín và niềm tin hơn là tính chính xác có sự trợ lực của máy móc.
Ngày nay, các viện nghiên cứu trên thế giới, nhứt là viện nghiên cứu đá quý của Mỹ đã tiến bộ vượt bậc với các loại thiết bị, máy móc chuyên môn lại trên tiêu chuẩn hóa các đặc tính phẩm chất của kim cương hầu giúp cho sự định giá được khách quan và chính xác. Vì thế, cách tính giá trị kim cương theo tiêu chuẩn 4C được hầu hết các viện nghiên cứu đá quý công nhận và áp dụng.
Thế nào là tiêu chuẩn 4C (The four “C” of value)" Bốn C tức là 4 chữ C khởi đầu của 4 yếu tố tính giá trị:
1- Chữ C thứ nhứt là: Color (màu sắc)
2- Chữ C thứ hai là: Clarity (độ trong sáng)
3- Chữ C thứ ba là: Cut (kỹ thuật cắt)
4- Chữ C thứ tư là: Caratweight (cân lượng)
Nói về chi tiết thì như sau.
1- Màu sắc (Color, chữ C thứ nhứt)
Bài trước chúng ta đã nói kim cương có các loại màu khác nhau, nhưng thông dụng là màu trắng hay cũng gọi là không màu. Người ta thường nói: Kim cương đẹp nhứt là kim cương không màu và kim cương đắt giá nhứt là kim cương màu xanh. Tại sao màu xanh không đẹp bằng không màu lại đắt giá hơn" Vì loại này hiếm vô cùng. Tính hiếm là một trong 4 đặc tính của đá quý nói chung và kim cương nói riêng. Đẹp mà hiếm thì mới quý. Càng hiếm càng quý!
Về màu sắc, chúng ta cũng đã nói các mẫu tự: D,E,F,G,H... dùng để phân biệt màu từ trắng đặc biệt đến trắng hiếm, trắng ửng vàng. Sự phân biệt chính xác viên đá là màu gì cần có thiết bị trợ lực, chớ không thể chỉ dùng mắt và ánh sáng thông thường được. Nhưng điều cần nói thêm ở đây là trong ngành đá quý học ta không thể nhận diện màu sắc một cách đơn giản như chúng ta thường ám chỉ các loại màu sắc thông thường. Chữ màu sắc (Color) được phân tích thành 3 yếu tố: Yếu tố màu (hue), yếu tố “sắc” (tone) và yếu tố hòa hợp màu và sắc ở mức độ nào (saturation). Để cho dễ hiểu người ta gọi “sắc” là sự sáng tối (brightness and darkness) của màu. Còn sự hòa hợp màu sắc gọi là sự mạnh và yếu của màu sắc. Khi định giá trị loại kim cương không màu thì sự phân tích này không cần. Nhưng khi định giá trị kim cương có màu thì phải lưu ý đến hai yếu tố sắc và hòa hợp màu sắc mới đạt được độ chính xác về màu sắc của viên đá. Tất nhiên thẩm định viên kim cương thuộc loại màu sắc nào với đủ các yếu tố là việc làm hết sức chuyên môn cần có kiến thức, kinh nghiệm và thiết bị cần dùng. Nếu ai nhìn lướt qua viên kim cương mà thẩm định ngay được màu sắc một cách chính xác thì đó hoặc là một thiên tài hoặc là người không biết gì về kim cương cả.
2- Độ trong sáng (Clarity, chữ C thứ hai)
Biết được viên kim cương có màu sắc nào rồi, công việc tiếp theo là độ trong sáng của nó thuộc cấp độ nào. Hiện có vài cách xếp hạng về độ trong sáng theo từng quan điểm có đôi phần khác biệt. Ví dụ cấp độ “Sạch kính lúp” tức là dịch từ chữ “Loupe clean” rất ít được dùng đến. Người ta gọi cấp độ trong sáng cao nhứt là FL (Flawless) hay IF (Internally Flawless) và dưới đó là: V.V.S., VS, SI và I (very very slightly included, very slightly included, slight included và Imperfect). Trong mỗi cấp độ này cũng được phân ra 1 và 2 hoặc 1,2,3. Vì thế chúng ta thường nghe quảng cáo là VVS1 hay VVS2. Loại 1 hay 2 là tùy theo hình tượng ít hay nhiều và tùy theo vị trí của hình tượng ở nơi nào. Yếu tố này rất quan trọng để viên đá tăng hay giảm vẻ đẹp, tăng hay giảm ánh chiếu bên ngoài hay ánh lửa bên trong. Vì thế nó là một yếu tố quan trọng để tính giá trị viên đá. Và tất nhiên để đánh giá viên đá là loại trong sáng nào cũng phải có kiến thức, kinh nghiệm và thiết bị trợ lực. Nếu ai nhìn bằng mắt thường mà nói viên đá thuộc loại trong sáng nào thì đó là một điều bất thường.
3- Kỹ Thuật Cắt (Cut, chữ C thứ ba)
Đa số dân ít để ý đến kỹ thuật cắt. Trong khi đó kỹ thuật cắt rất quan trọng để tạo vẻ đẹp của viên kim cương. Kim cương cắt dày quá hay mỏng quá, tức chiều sâu (depth) dư hay thiếu đều làm giảm độ chiếu sáng vì ánh sáng sẽ đi ra ngoài mà không phản chiếu lên bề mặt được. Thân trên (crown), thân dưới (Pavilion), cạnh mép (Girdle), đỉnh đáy (Culet) và cả giác cắt nữa đều thể hiện trong kỹ thuật cắt.
Chiều sâu tốt nhất thường là 60% của đường kính lớn (diameter). Cạnh mép loại trung bình (medium) là tốt nhất. Đỉnh đáy phải nhọn. Mặt trăng (table) phải có đường kính thích hợp. Tất cả những yếu tố này và một loạt những yếu tố khác được chuyên viên giám định (appraiser) thẩm định bằng máy móc, bằng cả kiến thức và kinh nghiệm của mình để xếp viên đá thuộc loại nào. Trước đây người ta phân kỹ thuật cắt làm 5 hạng là:
1- Hoàn hảo (excellent)
2- Rất tốt (Very good)
3- Tốt (Good)
4- Tạm được (Fair)
5- Xấu (Poor)
Bây giờ người ta ít đánh giá viên đá thuộc loại hoàn hảo vì đá thiên nhiên rất khó đạt được kỹ thuật cắt hoàn hảo. Viên đá được xếp loại rất tốt là đạt yêu cầu là được xem là giữ nguyên giá trị. Còn các loại khác thì giá trị bị sụt giảm nhiều hay ít tùy theo từng loại. Có điều cần biết là hai loại cắt: tạm được và xấu thì phải cắt lại thì mới có thể trang sức được.
4- Cân lượng (Carat Weight, chữ C thứ tư)
Cân lượng tức là trọng lượng của viên đá. Đơn vị để tính trọng lượng của đá quý và kim cương là: Carat, viết tắt là CT. 1Carat= 0,2 gram hay 200 mg. Một Carat cũng được chia làm 100 points. Vì thế Points là ước số của Carat và kim cương chỉ được cân bằng loại cân thật chính xác thành Carat và Points mà thôi. Một viên kim cương nặng 1,25 carats, tức là 125 Points hay 1 Carat 1/4. Vì vậy, sau Carat người ta chỉ lấy 2 số lẻ, nếu có 3 số lẻ thì sẽ được tính như sau:
Số cuối là số 9 thì lấy thêm lên 1, còn dưới 9 thì bỏ. Ví dụ 1,259 carat = 1,26 Carat. Còn 1,258 Carat= 1,25 Carat, tức bỏ số 8 sau cùng. Ở Việt Nam, chúng ta không cân trọng lượng mà đo để tính giá trị. Hai số đo được đặc biệt quan tâm là đường kính viên đá và chiều sâu. Dù cân hay đo thì sự chính xác cũng phải được lưu ý. Về phương diện trọng lượng hay kích thước, giá trị kim cương không phải thay đổi theo cấp số cộng mà thay đổi theo cấp số nhân. Viên kim cương càng nặng càng to thì càng hiếm nên càng đắt giá vượt mức...
Yếu tố cân lượng và kích thước tương đối dễ thực hiện bằng cân và thước có độ chính xác cao. Ngày nay người ta cân và đo kim cương đều bằng loại cân và thước chế tạo riêng chứ không thể đo bằng bất cứ loại cân và thước nào.
Và để kết thúc bài viết này, một lần nữa chúng tôi muốn nhắc nhở với độc giả một tâm huyết: Kim cương là tài sản quý giá, loại đá cao cấp vừa đẹp vừa hiếm, vừa có cả tính năng trị bịnh, có thể hộ mệnh người đeo nếu thích hợp, hoàn toàn không phải là loại tài sản thông thường để bán lại bất cứ lúc nào, bất cứ ở đâu như vàng 24 Carat, nên cần có sự cẩn trọng cần thiết. Và muốn nắm được kiến thức và kinh nghiệm để thủ đắc kim cương một cách an toàn cũng không thể chỉ đọc vài ba bài viết về kim cương!
Sau kim cương, nếu độc giả có yêu cầu chúng tôi sẽ viết tiếp thêm các bài khác về các loại ngọc khác, hoặc các kiến thức phổ thông cần biết về ngọc, những câu chuyện buồn vui trong nghề mua bán tại Việt Nam hầu quý vị.
Ghi Chú của Tòa Soạn: GS Phạm Văn Chính có nhận công tác chuyên môn, phân biệt, định giá trị kim cương, đá quý, hướng dẫn chuyên môn để mua bán. Tel (714) 539-2106.
Gửi ý kiến của bạn
