Trong loạt bài “Chiến trường Việt Nam, 30 năm nhìn lại” khởi đăng cách đây hai năm, VB đã lược trình về cuộc tấn công của Cộng quân vào Ban Mê Thuột trong hai ngày 10 và 11/3/1975, một cuộc tấn công mở màn cho chiến dịch xâm chiếm miền Nam của CSBV. Sau khi cuộc chiến Việt Nam kết thúc, đã có nhiều bài viết của các nhà quân sự, sử gia, nhà báo Hoa Kỳ và Việt Nam về trận chiến tại Cao nguyên. Phần lớn nội dung các bài viết này được ghi nhận từ những góc độ khác nhau, và đã cung cấp cho người đọc, nhà nghiên cứu những thông tin rất giá trị. Thể theo yêu cầu của đông đảo bạn đọc, nhất là các cựu quân nhân Sư đoàn 23 Bộ binh và Tiểu khu Darlac, VB xin giới thiệu bài tổng hợp về trận chiến Ban Mê Thuột trong thượng tuần tháng 3/1975 với những chi tiết đặc biệt. Bài này được biên soạn dựa theo các tài liệu: hồi ký của cựu đại tướng Cao Văn Viên viết cho Trung tâm Quân sử Lục quân Hoa Kỳ (nguyên bản tiếng Anh, dịch giả Duy Nguyên chuyển dịch sang tiếng Việt), nhật ký của cựu thiếu tá Phạm Huấn, nguyên sĩ quan Báo chí của Tư lệnh Quân đoàn 2, hồi ký của cựu đại tá Nguyễn Trọng Luật, nguyên tỉnh trưởng kiêm tiểu khu trưởng Darlac, lời kể của một số cựu sĩ quan Sư đoàn 23 BB (không muốn nêu tên) đã có mặt tại Ban Mê Thuột khi trận chiến diễn ra, và một số bài viết trong tạp chí KBC.
* Đại tướng Cao Văn Viên nói về kế hoạch tấn công của CSBV tại Ban Mê Thuột
Trong phần trình bày về trận chiến tại Cao nguyên, đại tướng Cao Văn Viên đã phân tích về kế hoạch tấn công của CSBV như sau: Trong lúc CS đang chuẩn bị chiến dịch kế tiếp bằng một nỗ lực mới vì nhìn thấy rõ chính sách bỏ rơi của Hoa Kỳ, nhiều chỉ dẫn cho thấy Vùng 2 (Quân khu 2) sẽ là chiến trường cho một chiến dịch sắp tung ra. Vào cuối tháng 1/1975, sư đoàn 320 CSBV hoạt động tại Đức Cơ được báo cáo là đang di chuyển về hướng Nam đến Cao nguyên Đắc Lắc. Quân đoàn 2 liền báo động nhưng không có hành động nào đáng kể ngoài một số phi vụ oanh kích các đoàn xe tiếp tế của địch. Suốt trong tháng Hai, nhiều đoàn xe của CQ với số lượng lớn bị phát giác là chạy về hướng Nam dọc theo bờ phía Tây. Một thí dụ chứng minh là vào cuối tháng Hai, một đoàn xe tiếp tế của CQ gồm hàng trăm chiếc vận tải bị phát giác và bị tấn công bằng Không quân VNCH, kết quả đoàn xe này bị thiệt hại rất nặng nề.
Các bằng chừng khác là các sư đoàn CSBV như 312, 314, 316 cũng được báo cáo là đã di chuyển xuống miền Nam, nhưng đến đâu thì chưa được xác nhận. Sư đoàn 316 CSBV sau đó bị phát giác là tiến về Ban Mê Thuột bằng đường Nam Lào. Tài liệu về hoạt động của CQ tịch thu được trong ngày 5 tháng Ba cũng tiết lộ cho thấy có sự di chuyển trung đoàn công binh thuộc sư đoàn F 10 từ Kontum đến Ban Mê Thuột. Qua thu thập từ những tin tức nhỏ này cho thấy một cách rõ ràng là CQ đang chuẩn bị cho một cuộc tấn công lớn và kế hoạch tấn công Ban Mê Thuột dần dần thấy rõ hơn.
Giai đoạn tiên khởi, CQ muốn cắt đứt quốc lộ 14, 19 và 21 để tách vùng Cao nguyên ra khỏi vùng đồng bằng của Quân khu 2 và đồng thời ngăn chận lực lượng VNCH đến tăng cường. Sư đoàn 320 CSBV chuyển lên đóng tại các vị trí nằm về hướng Bắc của Ban Mê Thuột để vô hiệu hóa tất cả các đồn đóng dọc theo Quốc lộ 14. Tất cả những sự chuẩn bị này CQ cho tiến hành bí mật để hòng tạo yếu tố bất ngờ.
Đại tướng Cao Văn Viên phân tích tiếp: Phòng 2 của Quân đoàn 2 đã ước tính một cách chính xác các cuộc bố trí này của CQ vào giữa tháng Hai, nhưng những báo động này không được vị tư lệnh Quân đoàn cứu xét một cách cẩn thận vì cho rằng việc địch di chuyển đến Ban Mê Thuột chỉ là nghi binh, trong khi thật sự muốn đánh Pleiku. Đó đó cách bố phòng của Quân đoàn 2 đã nói lên lối suy nghĩ của vị tư lệnh Quân đoàn. Toàn bộ Sư đoàn 23 Bộ binh được đưa về đóng quanh Pleiku, giao trách nhiệm phòng thủ Ban Mê Thuột cho Biệt động quân, Địa phương quân và Nghĩa quân tỉnh mà phần lớn là người Thượng. Vào đầu tháng 3/1975 khi có báo động về Sư đoàn 320 CSBV chuyển đến Ban Mê Thuột, Quân đoàn 2 chỉ đưa một phần bộ Tư lệnh Sư đoàn 23 BB và Trung đoàn 53 của sư đoàn này trở lại Ban Mê Thuột. Trung đoàn này lúc bấy giờ được giao nhiệm vụ hành quân quanh khu vực phía Nam phi trường Phụng Dực, còn lực lượng Biệt động quân thì trấn đóng tại khu vực Buôn Hô chừng 32 km về hướng Đông Bắc. Các toán thám sát của Sư đoàn 23 BB và Nha Kỹ Thuật QL.VNCH được tung ra dọc theo đường biên giới chung quanh trại Bản Đôn để theo dõi các hoạt động của sư đoàn 320 CSBV nhưng chỉ phát giác được một số đơn vị nhỏ cấp đại đội CQ địa phương.
Trong lúc đó, CQ đã cắt đứt Quốc lộ 21 từ Ban Mê Thuột đi Nha Trang. Bộ chỉ huy Tiểu khu Khánh Hòa đã tìm cách mở lại con đường này nhưng không thành công nên con đường bị cắt từ phía Bắc thị xã Khánh Dương cách phía Đông Ban Mê Thuột chừng 80 km. Ngày 5 tháng 3/1975, CQ tấn công và chiếm quận lỵ Thuần Mẫn trên Quốc lộ 14 nằm giữa đường Pleiku đi Ban Mê Thuột. Như vậy liên lạc đường bộ giữa Ban Mê Thuột với Pleiku và Nha Trang bị gián đoạn: Ban Mê Thuột bị cô lập. Sáng ngày 9 tháng 3, CQ tấn công Đức Lập, tỉnh Quảng Đức.
* Thiếu tướng Phạm Văn Phú và trận chiến Ban Mê Thuột
Cũng trong sáng ngày 9 tháng 3/1975, trong khi CQ tập trung hỏa lực đánh chiến Đức Lập, thiếu tướng Phạm Văn Phú, tư lệnh Quân đoàn 2 & Quân khu 2, đã bay đến Ban Mê Thuột để thị sát tình hình và họp với chuẩn tướng Lê Trung Tường, tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh (lúc bấy giờ là tư lệnh Mặt trận Nam Pleiku), hai tỉnh trưởng/tiểu khu trưởng Darlac và Quảng Đức. Cuộc họp sơ bộ diễn ra tại Trung tâm Hành quân Sư đoàn 23 Bộ binh vào lúc 10 giờ.
Sau khi nghe trung tâm trưởng Trung tâm Hành quân trình bày tình hình ở Đức Lập, tướng Phú quay sang đại tá Phạm Văn Nghìn,tỉnh trưởng/tiểu khu trưởng Quảng Đức, cho những chỉ thị cần thiết, và ra lệnh cho vị tỉnh trưởng này bay về ngay tỉnh lỵ để đôn đốc chỉ huy các đơn vị chuẩn bị đối phó với tình hình mới. Thiếu tướng Phú nói với đại tá Nghìn rằng trong trường hợp Quảng Đức bị tấn công, ngoài liên đoàn Biệt động quân đang tăng phái cho tỉnh này, ông sẽ tăng cường thêm quân cho tiểu khu để chận địch. Ông nhấn mệnh với đại tá Nghìn: Lệnh Tổng thống phải giữ Quảng Đức bằng mọi giá.
Đại tá Nghìn vừa rời phòng họp, thiếu tướng Phú ra lệnh cho thiếu tá Nguyễn Văn Hóa, sĩ quan tùy viên (nguyên chánh văn phòng bộ Tư lệnh Sư đoàn 1 thời kỳ tướng Phú giữ chức tư lệnh sư đoàn này), lo chuẩn bị bản đồ các mặt trận để ông họp tiếp tại văn phòng Tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh với chuẩn tướng Trường và đại tá Vũ Thế Quang, tư lệnh phó Sư đoàn 23 Bộ binh, đại tá Nguyễn Trọng Luật, tỉnh trưởng/tiểu khu trưởng Darlac. Trong cuộc họp, thiếu tướng Phú đã hỏi chuẩn tướng Trường là nghĩ sao về tin tức tình báo cho rằng sư đoàn F 10 CSBV đã về Quảng Đức, và trong trường hợp như thế, có nên rút bớt lực lượng Sư đoàn 23 Bộ binh đang hành quân tại Pleiku về tăng cường cho mặt trận ở Quảng Đức và Ban Mê Thuột không" Chuẩn tướng Trường đã trình với thiếu tướng Phú rằng có thể có một phần của 2 sư đoàn F-10 và sư đoàn 320 CSBV đã về hoạt động tại hai tỉnh này, nhưng tướng Trường không tin rằng toàn bộ sư đoàn F-10 đã di chuyển về Quảng Đức. Vị tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh nhận định rằng có khả năng là sư đoàn CSBV này sẽ để lại 1 hoặc 2 trung đoàn để phối hợp với sư đoàn 968 CSBV từ Lào xâm nhập qua để mở mặt trận tại Nam Pleiku.
Sau lời trình bày của tướng Trường, đại tá Luật báo cho thiếu tướng Phú biết là cách đây hai ngày trung đội Thám báo Tiểu khu Darlac đã phục kích bắt được 2 tù binh CSBV tại một ấp Thượng cách tỉnh lỵ 10 km, trong đó có 1 sĩ quan bị thương. Cả hai tù binh khai là thuộc bộ phần tiền thám của sư đoàn 320 CSBV. Viên sĩ quan tù binh CQ tiết lộ là sư đoàn 320 CSBV được lệnh chuẩn bị tấn công Ban Mê Thuột. Theo đề nghị của đại tá Luật, thiếu tướng Phú đã cho gọi đại úy Bình, trưởng phòng 2 Tiểu khu Darlac, trình bày chi tiết về cung từ của hai tù binh.
Trước những báo cáo của đại tá Luật và đại úy Bình, sau một lúc suy nghĩ, thiếu tướng Phú ra lệnh cho chuẩn tướng Trường bay về Pleiku trước để phối trí lực lượng tại đây, chuẩn bị lực lượng tiếp ứng cho Quảng Đức khi tỉnh này bị tấn công. Từ 4 giờ đến 5 giờ chiều, thiếu tướng Phạm Văn Phú họp tiếp với đại tá Quang, tư lệnh mặt trận Ban Mê Thuột, và đại tá Luật về kế hoạch bảo vệ tỉnh lỵ tỉnh Darlac. Trong giờ cuối cùng họp với tướng Phú, đại tá Vũ Thế Quang đã trình bày sự phối trí lực lượng như sau:
-Phòng thủ phía Bắc: Trung tâm huấn luyện Sư đoàn 23 Bộ binh.
-Phòng thủ phía Đông: bộ chỉ huy chi khu Ban Mê Thuột và đơn vị Địa phương quân thống thuộc chi khu.
-Lực lượng phía Tây,khu vực trọng yếu và nguy hiểm nhất: hậu cứ của tiểu đoàn của Thiết đoàn 3 Thiết kỵ và kho đạn Mai Hắc Đế.
Ngoài ra, doanh trại các tiểu đoàn Pháo binh, Công binh, Truyền tin, Tiếp vận thống thuộc Sư đoàn 23 bộ binh đóng gần thị xã đều tận dụng quân số tại hàng để tổ chức phòng ngự trong phạm vi trách nhiệm. Lực lượng trừ bị cho thị xã Ban Mê Thuột là trung đoàn 53 Bộ binh (trung đoàn trừ, chỉ có 2 tiểu đoàn), án ngữ tại phi trường Phụng Dực. Riêng về trách nhiệm của tiểu khu Darlac, đại tá Nguyễn Trọng Luật đã cho điều động tiểu đoàn 204 Địa phương quân đang đóng tại Ban Don về thị xã. Việc di chuyển không phải dễ dàng vì phải trưng dụng tất cả các quân xa trong toàn thị xã Ban Mê Thuột mới đủ quân xa để vận chuyển cả một tiểu đoàn.
* 2 giờ sáng ngày 10/3/1975: Cộng quân tấn công Ban Mê Thuột
Khoảng 2 giờ sáng ngày 10 tháng Ba/1975, Cộng quân khai hỏa tấn công vào Ban Mê Thuột. Tiếng pháo kích rền vang trong thị xã kéo dài đến 4 giờ sáng. Sau đó, Cộng quân đã sử dụng chiến thuật tiền pháo hậu xung tấn công chiếm kho đạn Mai Hắc Đế ở phía Tây. Quân trú phòng đã chống trả mãnh liệt và bảo vệ được kho đạn. Về phía Bắc, đài truyền tin của Không quân cũng bị tấn công. Đến 7 giờ sáng Cộng quân ngưng pháo kích vào thị xã nhưng đã điều động bộ binh và thiết giáp tiến vào thị xã và khai triển lực lượng xung quanh nhà thờ thị xã.
Để tiện phối hợp trong việc chỉ huy, đại tá Nguyễn Trọng Luật đã xin thiếu tướng Phạm Văn Phú cho ông được qua ở chung với đại tá Vũ Thế Quang. Đề nghị của đại tá Luật được tướng Phú chấp thuận. Sự lo ngại của đại tá Quang và đại tá Luật là chiến xa Cộng quân đã lọt vào thị xã. Từng là tư lệnh 1 lữ đoàn kỵ binh, đại tá Luật thấy rõ hỏa lực tấn công của địch một khi có thiết giáp tham chiến. Tuy nhiên đại tá Quang và đại tá Luật vẫn hy vọng ở sự yểm trợ của Không quân VNCH khi trên bầu trời Ban Mê Thuột đã xuất hiện những phi cơ L 19 và các phản lực cơ chiến đấu. Tinh thần của quân sĩ trú phòng lên cao. Các đoàn chiến xa của Cộng quân từ hướng bắc tiến về phía Nam đã bị các đơn vị Địa phương quân của Tiểu khu Darlac đánh chận lại.
Cộng quân thay đổi chiến thuật tấn công: Trưa ngày 10/3/1975, đối phương đã pháo kích dồn dập vào bộ chỉ huy Tiểu khu và một số vị trí trọng yếu trong thị xã, trong đó có cả bản doanh bộ tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh. Hệ thống truyền tin tại bộ chỉ huy Tiểu khu bị trúng đạn pháo, hư hại nặng. Trước tình hình đó, thiếu tá Hy, trưởng phòng 3 tiểu khu xin đại tá Luật cho di chuyển bộ tham mưu ra khỏi vị trí. 13 giờ 30, thiếu tá Hy báo cáo Cộng quân tập trung pháo binh bắn vào doanh trại bộ chỉ huy, sau đó chiến xa và bộ binh Cộng quân tràn vào hệ thống phòng thủ. 2 giờ chiều cùng ngày, Cộng quân tràn ngập vào doanh trại này. Đại tá Nguyễn Trọng Luật liền khẩn báo cho thiếu tướng Phạm Văn Phú. Tướng Phú ra lệnh cho trực thăng vận Liên đoàn 21 Biệt động quân xuống Ban Mê Thuột để tái chiếm doanh trại bộ chỉ huy Tiểu khu. Đúng 17 giờ, đoàn trực thăng đã đến gần thị xã nhưng không đáp xuống được vì hỏa lực phòng không của Cộng quân. Đến 18 giờ, bộ Tư lệnh Quân đoàn 2 quyết định cho trực thăng vận Liên đoàn 21 Biệt động quân xuống Buôn Hô rồi đi bộ tiến vào thị xã Ban Mê Thuột. Đến 11 giờ đêm, trung tá Dậu, liên đoàn trưởng báo cho đại tá Luật biết là liên đoàn BĐQ đã tới ven thị xã Ban Mê Thuột nhưng không tiến vào được vì bị CQ chận đánh. Trong suốt đêm 10/3/1975, các đơn vị VNCH tại Ban Mê Thuột đã tử chiến với CQ để bảo vệ phòng tuyến.
Tuần sau: Chi tiết về những trận đánh cuối cùng quanh Ban Mê Thuột.
Gửi ý kiến của bạn
