Kicon phỏng vấn LS Trương Phú Hòa về vấn đề bảo vệ tác quyền các sản phẩm trí tuệ.
Tại các quốc gia tiên tiến dân chủ, việc bảo vệ tác quyền các sản phẩm trí tuệ là điều hiển nhiên. Luật pháp tại các xứ này rất khe khắt đối với hành vi ăn cắp tác quyền. Hiện nay trên thế giới vẫn còn rất nhiều quốc gia chưa tôn trọng tác quyền của các sản phẩm trí tuệ, hoặc là vì hệ thống luật pháp chưa hoàn chỉnh, hoặc vì bản thân chính quyền các xứ đó dung túng tệ trạng này. Trong các quốc gia đó có Việt Nam.
Tại các quốc gia tiên tiến dân chủ, việc bảo vệ tác quyền các sản phẩm trí tuệ là điều hiển nhiên. Luật pháp tại các xứ này rất khe khắt đối với hành vi ăn cắp tác quyền. Hiện nay trên thế giới vẫn còn rất nhiều quốc gia chưa tôn trọng tác quyền của các sản phẩm trí tuệ, hoặc là vì hệ thống luật pháp chưa hoàn chỉnh, hoặc vì bản thân chính quyền các xứ đó dung túng tệ trạng này. Trong các quốc gia đó có Việt Nam.
Hôm 13 tháng 7 vừa qua, hai chính phủ Washington và Hà Nội đã ký hiệp ước thương mại Mỹ-Việt. Bản hiệp định có nhiều điều khoản liên quan đến việc bảo vệ tác quyền. Trong những ngày sắp tới, bản hiệp định sẽ phải được quốc hội hai nước phê chuẩn trước khi chính thức có hiệu lực. Dù vậy, một số nhạc sĩ tại Việt Nam, trong đó có nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã chính thức nhờ một luật sư Việt Nam tại hải ngoại là luật sư Trương Phú Hòa đại diện để bảo vệ tác quyền cho họ.
Chiều ngày thứ Ba, 12 tháng Chín, luật sư Trương Phú Hòa đã đến thăm Kicon và dành cho hai biên tập viên Lê Thanh và Cẩm Anh cuộc phỏng vấn đặc biệt liên quan đến vấn đề này.
Lê Thanh: Câu đầu tiên xin phỏng vấn luật sư Trương Phú Hòa, theo định nghĩa của luật pháp, thế nào là một sản phẩm trí tuệ"
LS Trương Phú Hòa: Sản phẩm trí tuệ là một tài sản của con người tạo ra. Nói tóm lại, nếu chúng ta có một sáng tác nào, một sáng chế nào từ sự suy nghĩ, từ trí tuệ của mình, sau đó mình ghi chép xuống, thì đó là một sản phẩm trí tuệ. Và theo luật pháp Hoa Kỳ thì sản phẩm trí tuệ đó được bảo vệ rất kỹ càng.
Lê Thanh: Luật bảo vệ các sản phẩm trí tuệ bắt đầu được áp dụng từ lúc nào"
LS Trương Phú Hòa: Luật này có từ lâu rồi, nhất là tại Mỹ. Xã hội Mỹ tiến nhanh, tiến vượt bực là vì tất cả các sáng tác, sáng tạo của người dân Hoa Kỳ đều được luật pháp hết mực bảo vệ. Mà không riêng gì Hoa Kỳ, xã hội nào cũng thế, chỉ phát triển được nếu như các sản phẩm trí tuệ được bảo vệ, không bị đánh cắp, không bị sao chép bất hợp pháp để bán trên thị trường.
Lê Thanh: Lý do nào các tác giả trong nước lại đưa ra vấn đề này và nhờ luật sư đại diện vào thời điểm này mà không phải là những năm tháng trước đây. Hành động này có liên quan gì đến bản hiệp định Mỹ-Việt được ký kết cách đây hai tháng"
LS Trương Phú Hòa: Tháng Bẩy vừa qua, Hoa Kỳ và Việt Nam đã ký bản thương ước lịch sử, quy định mối quan hệ thương mại với nhau. Trong bản thương ước, điều khoản số 2, dài gần 30 trang bao gồm những quy định liên quan đến việc bảo vệ các sản phẩm trí tuệ của người Mỹ tại Việt Nam và ngược lại. Riêng trang đầu tiên của bản thương ước đã nhấn mạnh tầm mức quan trọng của việc bảo vệ tác quyền của các sản phẩm trí tuệ. Điều này cho thấy, chúng ta cần phải chú tâm đúng mức về vấn đề bảo vệ tác quyền này.
Lê Thanh: Trong hoàn cảnh nào mà những tác giả trong nước lại nhờ luật sư đại diện cho họ"
LS Trương Phú Hòa: Khi người Việt ở trong và ngoài nước nghe đến bản thương ước Mỹ-Việt, thì ai cũng hy vọng và mong muốn có một đời sống kinh tế khá hơn. Trong chiều hướng mong muốn đời sống được khá hơn đó, những tác giả, những nhạc sĩ ở Việt Nam cũng muốn những sáng tác của họ được bảo vệ. Đây là một cơ hội để họ vươn ra, tìm hiểu và yêu cầu người nào có khả năng bảo vệ những tài sản trí tuệ của họ. Như anh cũng biết, người Việt hải ngoại thường theo dõi, chú tâm tới các vấn đề xẩy ra tại quê nhà, thì đồng bào mình tại Việt Nam cũng theo dõi, để ý tới các hoạt động của cộng đồng người Việt hải ngoại. Và vì rằng văn phòng của chúng tôi chuyên về luật tác quyền nên tôi nghĩ rằng, người Việt tại quê nhà cũng biết, ai chuyên về lãnh vực nào, về những ngành gì, để từ đó họ nhờ mình trong những dịch vụ liên quan đến họ. Do đó, tôi được một số nhạc sĩ liên lạc để đại diện cho họ như tôi đang là đại diện cho những thân chủ thông thường khác.
Lê Thanh: Luật sư có thể cho biết, những thân chủ ở trong nước mà luật sư vừa đề cập là những nhạc sĩ nào, tác giả nào"
LS Trương Phú Hòa: Tôi có rất nhiều thân chủ trong nước, mà người được biết đến nhiều nhất là nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.
Lê Thanh: Trong trường hợp nào thì một người bị xem là vi phạm luật tác quyền và sẽ bị những hậu quả nào về mặt pháp lý"
LS Trương Phú Hòa: Vì không có bằng hành nghề tại Việt Nam mà chỉ có tại Hoa Kỳ nên tôi chỉ nói về luật lệ tại Mỹ mà thôi. Theo luật tác quyền của Hoa Kỳ, một người sáng tác, sáng tạo ra một điều gì, sau đó ghi xuống giấy, hoặc ghi lại trong một floppy dish, tức là ghi vào một đĩa mềm, thì những sáng tác, sáng tạo đó thuộc về người đó, là tài sản của người đó. Luật quy định rằng, nếu người đó đăng ký các sáng tác, sáng tạo đó với quốc hội Hoa Kỳ thì quyền sở hữu tác phẩm đó sẽ được luật pháp triệt để bảo vệ. Việc đăng ký tại quốc hội sẽ giúp người đó được tài trợ các sở phí tranh tụng nếu xẩy ra một vụ kiện cáo trước tòa án liên bang. Còn nếu không đăng ký, thì người sở hữu các sản phẩm trí tuệ sẽ không được hưởng sở phí tranh tụng nói trên. Tuy nhiên, các sáng tác, các sáng tạo của người làm ra sản phẩm đó đều được bảo vệ triệt để.
Theo sự quan sát và ghi nhận của tôi, cộng đồng người Việt của chúng ta tại Hoa Kỳ chưa hiểu rõ luật về tác quyền. Thí dụ, có mốt số người nghĩ rằng khi mua một cuốn băng nhạc, một cuốn băng video chính gốc, rồi sau đó đem cho mướn, thì hành động đó không vi phạm luật tác quyền. Nhưng tôi phải nói ngay, trong trường hợp này, người cho mướn băng nhạc hoặc băng video nói trên đã vi phạm luật tác quyền.
Tôi có thể nói tóm tắt là luật tác quyền của Mỹ quy định 6 quyền. Quyền đầu tiên là cho phép một đệ tam nhân in lại, tái xuất bản một sản phẩm trí tuệ. Nếu không có phép của tác giả, tất cả mọi hành vi sao chép đều vi phạm luật tác quyền. Quyền thứ nhì là, thí dụ tôi làm ra một tác phẩm, và có người góp ý kiến sửa chữa tác phẩm đó, hoặc là làm cho hay hơn, thì người đó cũng vi phạm luật tác quyền. Quyền số 3 là quyền phân phối sản phẩm. Tôi lấy thí dụ. Hãng Pierre Cardin chẳng hạn, nếu họ làm một cái áo và chỉ bán cho anh thôi, nhưng anh lại đem bán cho tôi, rồi tôi đem bán cho người khác, thì việc bán đi bán lại của anh và tôi cũng vi phạm luật là luật bảo vệ quyền phân phối. Quyền thứ tư là việc trình chiếu trước công chúng. Ví dụ chủ nhân một tiệm ăn mua một cuốn video, rồi đem chiếu cuốn phim video đó cho tất cả thực khách xem, thì hành động đó là vi phạm luật tác quyền. Dựa vào 4 trong số 6 điều quy định nói trên của luật tác quyền, chúng ta có thể nói rằng, rất nhiều người Việt hải ngoại mình đã vi phạm luật tác quyền.
Lê Thanh: Việc áp dụng luật tác quyền như luật sư vừa nói, có tác dụng hồi tố không. Nói cách khác, luật có áp dụng đối với những trường hợp vi phạm trước thời hạn những tác giả trong nước nhờ luật sư đại diện để bảo vệ tác quyền cho họ hay không"
LS Trương Phú Hòa: Cho tới giờ phút này, bản thương ước Việt - Mỹ vẫn chưa được quốc hội hai nước phê chuẩn nên chưa có hiệu lực. Theo tôi, thì luật hồi tố như anh vừa hỏi chắc sẽ rất khó được thi hành.
Lê Thanh: Luật sư vừa đề cập đến những ràng buộc và các biện pháp chế tài của luật pháp Hoa Kỳ đối với việc vi phạm tác quyền của những sản phẩm trí tuệ của các tác giả hiện ở Việt Nam. Thế còn trường hợp các tác giả ở hải ngoại, nếu sáng tác của họ bị người trong nước sử dụng mà không xin phép thì sao, thưa luật sư"
LS Trương Phú Hòa: Số thân chủ của tôi tại hải ngoại nhờ tôi bảo vệ tác quyền nhiều hơn số thân chủ trong nước. Dĩ nhiên, tôi phải bảo vệ tối đa quyền lợi thân chủ của mình. Khi nào hiệp ước thương mại Mỹ-Việt được thực thi, được áp dụng thì tôi sẽ có những biện pháp yêu cầu chính phủ Việt Nam thi hành triệt để luật bản quyền của Việt Nam, chiếu theo những điều được ký kết giữa Hà Nội và Washington.
Lê Thanh: Hiện nay, việc bảo vệ các sản phẩm trí tuệ đã được tiến hành chưa, hay phải đợi tới khi bản hiệp định có hiệu lực"
LS Trương Phú Hòa: Hiện nay luật pháp tại Việt Nam rất lỏng lẻo, và không rõ ràng như luật pháp Hoa Kỳ. Hơn nữa, luật của Việt Nam không công nhận tác quyền của người Việt hải ngoại, hoặc là của những người ngoại quốc. Hiện nay, nhà nước Việt Nam chỉ công nhận tác quyền của những sản phẩm trí tuệ đăng ký tại Việt Nam mà thôi, chứ không công nhận việc đăng ký tác quyền tại quốc hội Hoa Kỳ. Tuy nhiên, một khi bản hiệp ước thương mại được thi hành thì Việt Nam sẽ phải công nhận tác quyền của các sản phẩm trí tuệ đăng ký tại quốc hội Mỹ.
Lê Thanh: Giới tiêu thụ bình thường liệu có bị ảnh hưởng gì không, đối với việc áp dụng luật bảo vệ tác quyền"
LS Trương Phú Hòa: Theo tôi, việc bảo vệ tác quyền các sản phẩm trí tuệ rất quan trọng đối với sinh hoạt của một cộng đồng, một quốc gia. Ví dụ, Việt Nam không tôn trọng tài sản trí tuệ thì những kỹ thuật, những máy móc, những sản phẩm tân tiến của ngoại quốc sẽ không được đem vào Việt Nam. Và như vậy sẽ khiến Việt Nam không thể sản xuất được, dẫn tới không cạnh tranh được với quốc tế. Việt Nam sẽ không cạnh tranh với thế giới nếu chỉ dựa vào lực lượng lao động thuần túy. Chắc chắn Việt Nam phải cần đến máy móc, computer, v.v... Mà nếu Việt Nam không có luật bảo vệ tác quyền các sản phẩm trí tuệ thì đầu tư ngoại quốc sẽ không vào Việt Nam. Vì nếu một hãng xưởng nước ngoài vào Việt Nam mà các sáng chế của họ bị tung ra bán bất hợp pháp với giá rẻ mạt ngoài thị trường thì làm sao họ chấp nhận được.
Lê Thanh: Câu chót xin phỏng vấn luật sư. Luật sư lượng định ra sao về mức độ giao lưu của các sản phẩm trí tuệ giữ người Việt ở trong và ngoài nước, trong những ngày sắp tới"
LS Trương Phú Hòa: Theo bản báo cáo của Bộ Thương Mại Hoa Kỳ, thì sau khi hiệp ước thương mại được áp dụng, thương mại Việt Nam sẽ tăng từ 3 đến 4 lần, so với mức độ hiện nay. Theo tôi nghĩ, vấn đề thương mại luôn luôn đi với văn hóa. Tại vì văn hóa biểu tượng cho một dân tộc. Sách báo băng nhạc là sản phẩm văn hóa. Nếu người Việt hải ngoại và người trong nước có nhu cầu tiêu thụ về các sản phẩm này thì mức độ trao đổi giữa trong và ngoài nước sẽ tăng, còn nếu không có nhu cầu thì mức trao đổi sẽ giảm. Đó là định luật của nền kinh tế thị trường.
(Phổ biến từ nhà báo Nguyễn Thượng Hiệp, theo yêu cầu của Kicon.com.)
Gửi ý kiến của bạn
