Một căn nhà tôle rộng 2800 mét vuông nằm trong khuôn viên Đại Học Bách Khoa ở Kabul. Một Đại Hội Đồng, tiếng Pashtun gọi là Loya Jirga, gồm 1551 đại biểu, trong đó có 160 phụ nữ; có người chân không, ngồi co giò lên ghế theo kiểu nước lụt. Nhưng tương lai của A Phú Hãn đang nằm trong hội trường tiền chế và cử tọa chân quê ấy. Khai mạc đại hội là vị cựu vương 87 tuổi, Zaher Shah, lưu vong 29 năm ở Ý đại Lợi, mới trở về nước hồi tháng tư năm nay. Căn nhà là quà tặng của nước Đức. Kỳ đại hội này có là do quyết nghị Bonn, thủ đô Đức, nơi các lãnh tụ bộ tộc họp chọn Ô. Karzai nắm chánh quyền lâm thời, trước khi lật đổ Taliban, al Qaeda. Chiếu theo quyết nghị Bonn, Đại Hội Đồng kỳ này có nhiệm vụ cử ra một Quốc Trưởng, và một Viện Lập Pháp gồm 120 người làm luật, trong đó có 20 phụ nữ, để thay thế chánh quyền lâm thời hiện tại, vào ngày 22 tháng 6 này. Chánh quyền kế nhiệm sẽ điều hành việc nước và tổ chức bầu một chánh quyền dân cử trong vòng 18 tháng. An ninh vòng ngoài của Đại Hội do Liên Minh chống Khủng bố giúp. Đại hội kéo dài nhiều ngày, có sóng gió vì bất đồng ý kiến, có xung đột xô đẩy nhau, có bỏ ra khỏi hội trường vì diễn văn lê thê nhàm chán hay vì tẩy chay. Cảnh đó phản ảnh trung thực hiện tình quân sự, chánh trị, sắc tộc của A phú Hãn, một đất nước đang trong thời kỳ bình định và phát triễn.
Thực vậy, đại biểu không ít người còn tưởng nhớ đếnTaliban và al Qaeda. Liên quân Anh Mỹ còn đang nỗ lực truy tìm quân khủng bố nhưng không kết quả lắêm, ở vùng biên giới phía Đông A phú hản. Tám tháng sau khai phát động cuộc chiến A phú Hãn, Giáo lãnh Omar, Trùm Khủng Bố Laden, vẫn bóng chim tăm cá. Thủ đô Kabul đặt trong tình trạng gần như quân luật: ngựa sắt, rào kẻm gai ngăn chận nhiều đường phố; quân nhân, cảnh sát tuần tiểu ngày đêm. Tình báo và chuyên viên chống khủng bố của Liên Minh đang báo động âm mưu phá hoại của tàn quân Taliban, al Qaeda bằng bom, mìn gài trong xe. Một tình hình an ninh cần nhiều nỗ lực bình định.
Trong khi đó, Loya Jirga, theo truyền thống A phú hãn, là một hội đồng đại diện các bộ tộc không thuận lợi cho việc xây dựng dân chủ. Trong 1551 đại biểu có nhiều lãnh chúa sắc tộc, nhiều lãnh tụ quân phiệt nổi tiếng ác ôn. Như Abdul Rachid Dostom là người gây nhiều tội ác mà Quyết nghi Bonn qui định là phải loại trừ ra khỏi Đại Hội Đồng. Nhưng theo vị Đại diện của Liên Hiệp Quốc, Ô. Lakhdar Brahimi, tại A phú Hản, chứng minh một người phạm tội và tội gì là cả một sự khó khăn. "Khi một người thề ngây thơ vô tội như trẻ sơ sinh, người ấy sẽ dẫn theo hàng trăm người để làm chứng cho y, lúc đó làm sao chúng ta chứng minh ngược lại được." Loya Jirga, ăn sâu trong truyền thống A phú Hãn từ 1747, dưới cái nhìn của Liên Hiệp Quốc, là con đường xấu để phát triễn dân chủ cho đất nước và nhân dân bị xé nát vì chiến tranh và xung đột sắc tộc suốt hăm ba năm này.
Trong tình hình đó, muốn phát triển, theo đánh giá của Tây phương, Thủ tướng Hamid Karzai, người được Hội nghị Bonn chỉ định hồi tháng 12 năm rồi, phải được tiếp tục cầm quyền. Một số lãnh chúa sắc tộc, lãnh tụ quân phiệt, muốn ngược lại. Họ muốn nhà vua lưu vong mới trởû về nước là Quốc Trưởng tượng trưng để họ dễ xoay hơn. Vì điểm này mà tranh luận gay gắt, chia rẽ trầm trọng xảy ra trong Đại Hội Đồng. Có người, như Khan Zadran hăm sẽ nổi loạn, nội chiến, đảo chánh Thủ Tướng Karzai, nếu cựu vương không được chỉ định làm Quốc Trưởng. Nhung Thủ Tướng Karzai được Liên Hiệp Quốc, Mỹ Anh ủng hộ (Hội nghi Bonn ). Nhiều đại biểu lãnh tụ quân sự đia phương, và sắc tộc ủng hộ đương kim Chánh Phủ. Ô Karzai là người có thể chận đứng xung đột lãnh tụ và triệt ha al Qaeda. 40% dân số là dân Pashtoune. Nhà Vua biết rõ, nên đứng ra giới thiệu Ô. Karzai, khiến nhiều người chống đối đỗ tội cho Mỹ làm áp lực, cũng như người Việt xấu tốt gì cũng kêu Trời. Sau cùng Đại Hội Đồng vẫn bỏ thăm cho Thủ Tướng Karzai. Một bước tiến của nên dân chủ A phú hản.
Nhưng Mỹ và Anh không ngừng ở đó, thẳng thắn khuyến cáo Đại Hội Đồng phải sớm bầu ra cho được một nghị viện để đóng vai trò lập pháp. Những lời dao to buá lớn, những đập bàn xô ghế, những tẩy chay rời phòng họp tại nghị trường chỉ là những phần nổi của tảng băng, bọt bể thấy được. Nó không quan trọng bằng phần chìm, sóng ngầm dưới biển. Những quyết định chánh trị lớn thường được dàn xếp bởi những lãnh tụ thế lực trong phòng cửa đóng kín. Cốt lõi vấn đề là bình định và phát triễn dân chủ cho được A phú Hản. Thế lực chánh đó là Mỹ, chớ không ai khác. Quân sự, Mỹ là nước lãnh đạo cuộc chiến ở A phu Hãn. Phương tiện là số viện trợ quân sự, an ninh, kinh tế, tài chánh rất lớn của Mỹ. Cho đến bây giờ Mỹ đã viện trợ cho chánh phủ Karzai 4 tỷ Mỹ Kim. Con người là đương kim Thủ Tướng Karzai được TT Bush đem ra trình diện trước quốc dân và Quốc hội Mỹ. Cách làm là dân chủ hoá chánh quyền A phú hãn. Phải là một chánh quyền dân cử thì mới làm loãng được thế lực ngầm của Hồi Giáo Cực Đoan đã ăn khá sâu vào xã hội qua các trường đào tạo tôn giáo của Giáo Lãnh Taliban. Mỹ có lý do khi đẩy mạnh vai trò của phụ nữ, mở trường cho phụ nữ được đi học ngay khi bom ngưng nổ và vận động Hội Nghi Bonn bó buộc Viện Lập Pháp A phú Hãn 120 người, phải có 20 dân biểu nữ. Được lòng phụ nữ là được lòng hơn phân nửa dân số A phú Hãn.
Bình định phát triễn là một chương trình Mỹ có nhiều kinh nghiệm suốt thời gian can dự vào Việt Nam. Aùp Chiến Lược, Khu Trù Mật của Đệ Nhứt VNCH, Xây dựng Nông thôn, Bình định Phát triển thời Đệ Nhị Cộng Hoà, tên tuy có đổi, quan niệm, mục đích, yêu cầu là một, ngốn một ngân sách lớn chỉ sau quân phí, sử dụng cả một Oâng Đại sứ cho chương trình này. Tài liệu CS cho biết CS không sợ hành quân bằng bình định phát triển. Nhiều dấu chỉ cho thấy Mỹ đang đem kinh nghiệm ấy vào A phú Hãn và đặt nó năng hơn kế hoạch quân sự.
Gửi ý kiến của bạn
