Mỗi dân tộc, trong mỗi giai đoạn lịch sử, đều nảy sinh những nhân vật tài ba xuất chúng. Tư tưởng, đức hạnh và sự nghiệp của những nhân vật ngoại hạng đó không những tạo nên những bước ngoặt quan trọng của lịch sử, thay đổi biên giới các quốc gia, mà còn tạo nên những cảm xúc tuyệt vời, những hứng khởi mới lạ trong tinh thần hàng chục triệu, hàng trăm triệu con người, xuyên suốt nhiều thế hệ.
Nhưng nếu vượt lên trên biên cương của quốc gia, để chọn ra một vĩ nhân của thế giới trong số hàng trăm vĩ nhân ở thế kỷ 20, ta sẽ thấy đó là chuyện không dễ dàng. Vì vậy, ngay từ giữa năm 1999, tạp chí Time đã chuyên tâm trong việc chọn lựa vĩ nhân của thế kỷ. Nhìn vào hàng loạt những biến cố, sự kiện và thành công của thế giới, tạp chí Time rút ra 3 đặc trưng nổi bật của thế kỷ 20: Thứ nhất, thế kỷ 20 là thế kỷ của sự tranh đấu không ngừng nghỉ giữa thế lực yêu tự do dân chủ chống lại thế lực chuyên chế độc tài phi dân chủ; Thứ hai, thế kỷ 20 là thế kỷ của những con người kiên cường, bất khuất, trước sau như một, dũng cảm đấu tranh chống lại những chế độ hà khắc, giành quyền tự do cho dân tộc và độc lập cho quê hương; Thứ ba, thế kỷ 20 là thế kỷ phát triển tột bực của khoa học kỹ thuật, khiến nhân loại không những sống an toàn hơn, hạnh phúc hơn, mà còn được mở mang trí tuệ, hiểu biết rõ hơn về những hiện hữu trong vũ trụ mênh mông hàng triệu năm ánh sáng, cũng như trong những phần cực nhỏ của gene, của nguyên tử của lượng tử.
Từ ba đặc trưng trên, tạp chí Time đã chọn ra 3 vĩ nhân của thế kỷ 20 là tổng thống Franklin Roosevelt, tiêu biểu cho đặc trưng thứ nhất; Mohandas Gandhi, tiêu biểu cho đặc trưng thứ hai; và Albert Eistein, tiêu biểu cho đặc trưng thứ ba. Trong số đó, Albert Eistein được tạp chí Time suy tôn là Vĩ Nhân Thế Kỷ 20. Có ba lý do then chốt khiến tạp chí Time đi đến quyết định này. Một, những phát minh quan trọng của Eistein đã tạo nên những ảnh hưởng lớn lao và sâu rộng trong khoa học kỹ thuật của thế giới suốt thế kỷ qua và cả trong tương lai; Hai, tư tưởng và học thuyết của ông đã làm đảo lộn nếp tư duy của nhân loại đối với vũ trụ, thời gian, ánh sáng, năng lượng... Đúng như một nhà khoa học đã kết luận: Trước Einstein, nhân loại nghĩ khác. Sau Eistein, nhân loại nghĩ khác; Ba, Einstein là nhà bác học duy nhất đạt đến sự thành công: Dùng bộ óc suy tư để phát minh và đúc kết các học thuyết, hơn là dùng thí nghiệm. Thực tế cho thấy, có nhiều phát minh và học thuyết của Eistein đã được ông viết ra trước khi khoa học thế giới có đủ điều kiện và khả năng chứng minh nó là đúng. Điểm quan trọng này đã khiến Albert Eistein trở thành vĩ nhân thành công nhất trong việc tận dụng khả năng thiên phú của não bộ.
Mừng Xuân Canh Thìn, mừng một năm mới, thế kỷ mới, đồng thời để đón mừng Vĩ Nhân Thế Kỷ 20, chúng tôi xin trân trọng giới thiệu cùng quý độc giả bài viết tóm tắt tư tưởng và sự nghiệp của Albert Eistein, cùng bài viết về Black Hole, một trong những khái niệm độc đáo của Eistein hiện đang được nhà vật lý tài danh Stephen Hawking nghiên cứu và phát triển. Ngoài ra, để có thể hiểu rõ hơn Vĩ Nhân Thế Kỷ 20, Con Hươu sẽ điểm xuyến một vài huyền thoại quanh nhà bác học thiên tài Eistein.
* * *
Trong số muôn vạn loài sinh sôi nẩy nở trên mặt đất, chỉ có loài người là loài duy nhất có tham vọng vượt ra khỏi những gì được coi là vòng cương tỏa, là định mệnh mà Thượng Đế đã an bài. Nói một cách chính xác hơn thì trong khi tất cả các loài đều an phận chấp nhận những ràng buộc, những giới hạn nhất định trong đời sống tự nhiên thì con người lại liên tục nghiên cứu, tìm tòi, phát minh để rồi con người không những có thể bay trong không gian, chui suống biển sâu mà tư tưởng của con người còn được thăng hoa vươn tới muôn điều bí hiểm trong Vũ Trụ. Trong khi thừa nhận tư tưởng văn minh của nhân loại là cả một quá trình tiến hóa không ngừng nghỉ và được bồi đắp liên tục từ thế hệ này sang thế hệ khác như dòng sông bồi đắp bãi phù sa, nhân loại không thể không thừa nhận vai trò quan trọng của nhà bác học thiên tài Albert Einstein cùng Thuyết Tương Đối ông đã sáng lập, trong tiến trình tìm hiểu vũ trụ, phát hiện những định luật tự nhiên mà con người đã theo đuổi trong suốt thời gian trên dưới một thế kỷ qua cũng như trong những thập niên sắp tới của thế kỷ 21.
Bác học Einstein sinh năm 1879 tại một vùng ở ngoại ô thành phố Ulm nước Đức. Sinh trưởng trong một gia đình trung lưu Do Thái, Einstein được ghi nhận không hề có một dấu hiệu gì đặc biệt chứng tỏ sau này ông sẽ là một nhà bác học thiên tài làm đảo lộn cả thế giới. Không những thế, thân mẫu ông còn cho rằng ông là một đứa trẻ bất bình thường vì chiếc đầu quá bự trong khi hình dạng lại không được tròn trịa cho lắm.
Trong những năm tháng ở tuổi học trò, Einstein có những biểu hiện chứng tỏ ông không thích khép mình trong khuôn khổ giáo điều của xã hội thời bấy giờ. Sau khi phải nghỉ học vào năm 16 tuổi, Einstein đã cố gắng khá nhiều để được ghi danh vào trường bách khoa tại Zurich. Tuy nhiên, những quan niệm được coi là “khùng điên” của ông tiếp tục là đề tài cho sự châm chọc của bằng hữu và là nguyên nhân gây nên những bất mãn từ giáo viên của trường.
Đến năm 1902, nhờ sự giúp đỡ tận tình của một người bạn, Einstein được nhận vô làm việc tại một văn phòng cấp bằng phát minh ở Berne. Không đầy ba năm sau, Einstein cho công bố một số công trình nghiên cứu của ông trong đó có Thuyết Tương Đối, một học thuyết làm đảo lộn thế giới qua những quan niệm táo bạo như không gian bốn chiều, thời gian biến thiên, kích thước và trọng lượng của vật thể biến đổi theo tốc độ…
Từ xưa đến nay ai ai cũng thừa nhận chính Thuyết Tương Đối và những công trình nghiên cứu của Albert Eistein đã khiến phần đông những người trần mắt thịt cảm thấy bối rối. Thế nào là “không gian bốn chiều” trong khi con người đang thực sự sống trong một không gian ba chiều" Tại sao một vật khi chuyển động với tốc độ ánh sáng thì trọng lượng cũng như kích thước của vật đó lại thay đổi"
Tư tưởng của ông càng trở nên khó hiểu hơn khi ông cho rằng, một người khi di chuyển trong không gian với tốc độ ánh sáng trong thời gian một năm thì sẽ tương đương với thời gian hàng chục năm, thậm chí hàng trăm năm dưới mặt đất. Nói một cách cụ thể hơn thì nếu một người ra đi với tốc độ ánh sáng trong một năm, khi trở về chỉ già đi có một tuổi thì trái lại những người trên mặt đất đã già đi cả trăm tuổi.
Nghe chuyện này ta lại nhớ tới chuyện cổ tích Từ Thức lấy nàng tiên Giáng Hương ở núi Phi Lai con gái của Nữ Thần đỉnh Nam Nhạn, chỉ sống ở cõi tiên có thời gian ngắn mà khi trở lại quê nhà, những người đồng lứa đã lưng còng tóc bạc. Nhưng nếu như chuyện Từ Thức chỉ thuần túy là một câu chuyện được thêu dệt trong những đường nét cổ tích thì trái lại học thuyết của Albert Eistein lại là một học thuyết được chứng minh bằng những phương tiện hoàn toàn khoa học của thế kỷ 20.
Khi Albert Eistein trình bầy học thuyết Thời Gian Co Dãn (time dilatation) vào năm 1905 thì toàn bộ thế giới cũng như các nhà khoa học đều ngạc nhiên bán tín bán nghi và coi học thuyết của ông đầy mầu sắc hoang đường.
Thực tế nếu như nhìn vào kho tàng tư tưởng của nhân loại thì ngay từ năm 1895 một tác phẩm nhan đề The Time Machine của tác giả H.G. Wells đã được xuất bản. Trong tác phẩm, tác giả đã mô tả một người đàn ông du hành trong không gian với tốc độ nhanh hơn tốc độ ánh sáng nên người đàn ông này không những biết cả những chuyện đã xẩy ra trong quá khứ mà còn biết cả những chuyện sẽ xẩy ra trong tương lai của trái đất.
Chính những tư tưởng quái lạ về mối liên quan giữa thời gian và tốc độ của ánh sáng trong tác phẩm của khoa học gia giả tưởng Wells đã đặt nền tảng cho trí tưởng tượng của Einstein về sự dãn nỡ của thời gian để rồi ông đi đến kết luận, thời gian không phải là một đơn vị bất biến có tính tuyệt đối như nhân loại hằng quan niệm nhiều thiên niên kỷ qua.
Chính vì quan niệm thời gian có thể dãn nở thay đổi tùy theo tốc độ của một vật nên mối quan hệ của một vật đối với không gian thay vì có ba chiều là chiều ngang, chiều cao và chiều sâu thì chúng sẽ có thêm một chiều thứ tư là chiều thời gian.
Albert Eistein trình bầy học thuyết Thời Gian Co Dãn vào năm 1905 nhưng lúc đó việc thí nghiệm để chứng minh học thuyết của Albert Eistein là một điều không tưởng vì khả năng khoa học con người ở thời điểm đó có giới hạn, việc chế tạo một chiếc đồng hồ có mức chính xác lên đến phần triệu giây đồng hồ cũng như chế tạo được những vật có tốc độ nhanh như ánh sáng là chuyện “mò trăng đáy biển”.
Cho đến gần bảy thập niên sau tuy các nhà khoa học trên thế giới chưa chế tạo ra những dụng cụ có tốc độ tương đương tốc độ ánh sáng nhưng đã ít nhiều thành công trong việc chế tạo ra những phi thuyền có tốc độ Vũ Trụ cấp một, cấp hai và cấp ba. Điều quan trọng hơn hết là trong những năm cuối của thập niên 1960 các nhà khoa học đã chế tạo thành công những loại đồng hồ điện tử đặc biệt cho phép các nhà khoa học có thể đo được thời gian chính xác tới mức phần tỷ của giây.
Chính nhờ có loại đồng hồ như vậy nên các nhà khoa học quyết định thí nghiệm để tìm hiểu học thuyết Thời Gian Co Dãn của Albert Eistein là đúng hay là sai. Vào năm 1971, các nhà khoa học Hoa Kỳ tại trung tâm thí nghiệm Naval Observatory đã tiến hành một cuộc thí nghiệm như sau.
Thứ nhất, các nhà khoa học cho đặt năm chiếc đồng hồ điện tử trên một chiếc phản lực cơ bay với tốc độ trên dưới 1000 cây số giờ. Và thứ hai là đặt năm chiếc đồng hồ điện tử khác ngay tại phòng thí nghiệm trên mặt đất. Tất cả năm chiếc đồng hồ đều được điều chỉnh chính xác để có cùng thời gian với năm chiếc đồng hồ điện tử trên phi cơ. Kết qua sau khi 5 phi cơ bay trở về, đem so sánh mười chiếc đồng hồ điện tử, các nhà khoa học đều nhận thấy cùng một sự khác biệt tương tự lên đến nhiều phần tỷ của giây đồng hồ giữa năm chiếc đồng hồ trên phi cơ và năm chiếc đồng hồ tại phòng thí nghiệm.
Sau khi tính toán một cách thật chính xác trên máy điện toán, các nhà khoa học đi đến một kết luận “như đinh đóng cột” là nếu như con người du hành trong không gian với một tốc độ bằng 99.99% tốc độ của ánh sáng thì thời gian sáu tháng du hành sẽ tương đương với thời gian 50 năm trên mặt đất. Và như vậy là Thuyết Thời Gian Co Dãn của Albert Eistein hoàn toàn chính xác!
Chính nhờ những tư tưởng của Eistein nên con người đã nhận thức được vũ trụ trong một quan niệm hoàn toàn mới mẻ. Nhìn vào khoa học Vũ Trụ, từ lâu con người cho rằng Vũ Trụ là một cái gì bất biến và vĩnh cửu. Tuy nhiên nhờ có học thuyết của Albert Eistein nên con người mới nhận thức được Vũ Trụ luôn luôn ở trong một trạng thái biến động không ngừng nghỉ và tất cả những gì được coi là đứng yên hay tuyệt đối trong nhãn quan của con người hoàn toàn chỉ có tính cách tương đối và tạm thời.
Theo như những nghiên cứu của các nhà thiên văn học cũng như những nhà vật lý không gian thì sau khi Albert Eistein đưa ra Thuyết Tương Đối và những quan niệm về một Vũ Trụ biến thiên không ngừng nghỉ, không lâu sau những nhà chiêm tinh gia cũng nhận thấy tất cả những vì sao, những giải ngân hà đều nằm trong khuynh hướng di chuyển theo hình phễu càng ngày càng cách xa trái đất.
Thực tế thì không những các vì sao và các giải ngân hà ngày càng di chuyển xa dần trái đất mà ngay cả giữa các giải ngân hà cũng như giữa các vì sao cũng có tình trạng khoảng cách càng ngày càng xa dần theo cơ cấu hình phễu. Và cứ như vậy ta có thể đi đến kết luận Vũ Trụ của chúng ta là một sự hiện hữu tiếp tục “trương nở” không ngừng nghỉ.
Từ thực tế trương nở của Vũ Trụ trong hiện tại ta sẽ thừa nhận thực tế trương nở này đã có từ xa xưa hàng triệu triệu năm và lâu hơn thế. Hay nói đúng hơn sự trương nở của Vũ Trụ phải bắt đầu ngay từ khi Vũ Trụ được hình thành.
Trong chiều hướng thừa nhận thuyết trương nở theo hình phễu của vũ trụ ta sẽ thừa nhận Vũ Trụ trong quá khứ sẽ nhỏ hơn Vũ Trụ trong hiện tại và Vũ Trụ trong hiện tại sẽ nhỏ hơn Vũ Trụ của năm 2001, Vũ Trụ hôm nay sẽ nhỏ hơn Vũ Trụ ngày mai... Và như vậy nếu nhìn ngược trở lại quá khứ ta sẽ thừa nhận vũ trụ càng xa xưa thì Vũ Trụ càng bé bỏng và vạn vật trong Vũ Trụ trong đó có các vì sao, các giải ngân hà càng gần gũi với nhau hơn. Từ luận cứ này ta dễ dàng chấp nhận thuyết Big Bang trong mục đích giải thuyết sự hình thành của Vũ Trụ.
Theo như học thuyết này thì lúc khởi thủy Vũ Trụ chỉ là một khối cầu hỗn mang trong đó vạn vật đều được quay cuồng với một tốc độ khủng khiếp cho đến khi cả khối cầu này bị nổ tung (Big Bang) thì toàn bộ vật chất bị ném tung vào trong không gian tạo nên thế giới ngày nay. Chính trong chiều hướng nhận thức vũ trụ ở một góc độ mới mẻ như vậy, nhân loại mới ý thức được tầm vóc của nhà bác học Einstein vĩ đại đến mức độ nào.
Với tầm vóc vĩ đại như vậy, trong suốt thời gian 20 năm cuối cùng của cuộc đời, Einstein đã không ngừng nghỉ đi tìm một định luật phổ quát cho sự hình thành của vũ trụ trên căn bản thuyết tương đối và thuyết lượng tử (quantum) do chính ông phát minh. Mặc dù đến khi nhắm mắt xuôi tay vào năm 1955 ông vẫn không thành công, nhưng cuộc đời say mê nghiên cứu khoa học cùng những thành công của ông đã là một kết tinh rực rỡ, giúp nhân loại nhận thức được giá trị vô song của khối óc và sự hiện hữu của chính mình trong vũ trụ.
Albert Eistein là Vĩ Nhân Thế Kỷ 20. Không những thế, ông còn là Vĩ Nhân Đệ Nhị Thiên Niên Kỷ.
Hữu Nguyên
Gửi ý kiến của bạn
