- Những ngày đầu tiên của năm mới, chúng ta đã được chứng kiến một sự kiện nổi bật: Hàng chục ngàn công nhân đã đình công tại các khu công nghiệp ở Sài Gòn và Bình Dương.
Thời gian vài năm trở lại đây đã xảy ra nhiều cuộc đình công ở các công ty có vốn đầu tư nước ngoài và các công ty tư nhân trong nước.
Theo thống kê chính thức, tính đến đầu tháng 6/2005 đã có tất cả 856 vụ đình công, nhưng chưa bao giờ số lượng công nhân đình công lại lớn như vừa rồi. Và một điều đáng suy nghĩ là chưa thấy công nhân dám đình công ở các công ty quốc doanh; dù rằng đồng lương ở khu vực này cũng khá thấp và trong nhiều công ty, công nhân phải làm việc khá vất vả.
Một số nguyên nhân của đình công ở Việt Nam trong thời gian qua:
Tìm hiểu các nguyên nhân dẫn đến các vụ đình công, chúng ta thấy có các nguyên nhân chủ yếu sau:
1. Người sử dụng lao động nợ lương (chậm trả lương), không công khai bảng lương; không trả đúng mức lương theo như cam kết trong hợp đồng; trốn đóng bảo hiểm xã hội; buộc người lao động phải làm tăng giờ, tăng ca một cách tùy tiện, vượt quá quy định của pháp luật cũng như hợp đồng với người lao động; cắt phạt lương trái pháp luật.
2. Mức lương tối thiểu quá thấp giữ nguyên trong một thời gian dài (6 năm), trong khi vật giá ngày càng tăng (chỉ số giá tiêu dùng tăng 25%, giá lương thực thực phẩm đã tăng 40%), khiến đời sống công nhân rơi vào tình trạng vô cùng khó khăn. Mặt khác, không có một quy định rõ ràng từ phía nhà nước về mức lương tối thiểu trong khu vực doanh nghiệp FDI (tính đến trước ngày 6/1/2006). Nhiều doanh nghiệp đã dùng mức lương tối thiểu để trả công nhân như là mức lương chính trong nhiều năm liền mà không xây dựng thang, bảng lương.
3. Người sử dụng lao động thường xuyên xúc phạm, thậm chí là đánh đập công nhân.
Tác động và ý nghĩa của các cuộc đình công:
Kết quả của các cuộc đình công vào đầu tháng 1/2006 là đa số công ty xảy ra đình công đều cam kết cải thiện tình hình, chăm lo hơn đời sống công nhân đồng thời sẵn sàng tăng lương tối thiểu. Nhưng không phải cuộc đình công nào cũng dẫn đến một kết quả tốt đẹp như thế. Đã có những trường hợp người tham gia đình công bị đuổi việc. Tuy vậy, xét một cách tổng thể thì các cuộc đình công đã mang lại một tác động tốt, đó là sự ra đời của Nghị định 03CP tăng mức lương tối thiểu trong các doanh nghiệp FDI, của Chính phủ hôm 6/1/2006.
Trước đây, trong Bộ luật lao động, phần nói về đình công không rõ ràng, thiếu cơ sở thực tiễn. Khoản 2 điều 173 Bộ luật lao động qui định: “Việc đình công do ban chấp hành công đoàn cơ sở quyết định sau khi được quá nửa tập thể lao động tán thành bằng cách bỏ phiếu kín hoặc lấy chữ ký”. Trên thực tế, công nhân không mong chờ gì từ phía tổ chức công đoàn. Cán bộ công đoàn cũng nhận lương từ doanh nghiệp và đứng về phía doanh nghiệp trong các vụ tranh chấp giữa bên sử dụng lao động và lao động. Đó là chưa kể rất nhiều doanh nghiệp không có công đoàn cơ sở, vậy thì người lao động ở các doanh nghiệp này không được quyền đình công theo pháp luật chăng" Cũng vì lý do nêu trên, công nhân không thể nào tổ chức đình công theo đúng trình tự pháp luật. Nghị định 03 của Chính phủ chỉ là một giải pháp tình thế, mang tính trước mắt. Về lâu dài cần phải có một bộ luật chi tiết hoàn chỉnh về đình công. Có như vậy mới bảo đảm được quyền lợi của người lao động về mặt pháp lý, nhất là khi chúng ta vào WTO càng ngày càng nhiều công ty ngoại quốc đầu tư vào VN. Và điều quan trọng nữa là giải quyết được một cách tốt nhất mối quan hệ Nhà nước- doanh nghiệp-người lao động.
Các vụ đình công vừa qua tuy còn mang tính tự phát nhiều, song cũng mang một ý nghĩa tập dượt sinh hoạt dân chủ. Quyền đình công đã được quốc tế bảo vệ thông qua Công ước quốc tế mà VN đã ký ngày 24/9/1982. Do vậy, các cuộc đình công diễn ra vừa qua là phù hợp với quyền cơ bản đã được thể chế hóa. Đó là một cách để đòi hỏi quyền lợi chính đáng của người lao động. Điều đáng trách là các cuộc đình công đã diễn ra 10 năm nay, nhưng chưa được Chính phủ lưu tâm đúng mức. Nhiều vị chức trách vẫn nhìn đình công với một cách nhìn thiếu thiện cảm theo lối cũ (đình công là chống đối, là làm loạn!!).
Các tổ chức công đoàn vẫn không được cải thiện về khả năng quyền lực và trách nhiệm; Các tòa án vẫn chưa đứng ra phân xử. Đa số kết cục của đình công là sự tái thỏa thuận giữa người sử dụng lao động và người lao động; trong một số trường hợp là có sự can thiệp của chính quyền địa phương.
Đình công xảy ra khi có sự mâu thuẫn giữa giới chủ và đa số người làm thuê. Một cuộc đình công được tổ chức có thể gây thiệt hại lớn cho người sử dụng lao động. Vì vậy, mỗi cuộc đình công là một sức ép lớn, buộc giới chủ phải xem xét lại các chế độ lương bổng, các chính sách,v.v…đối với người lao đông. Đình công, như vậy, cũng là một khâu trong quá trình tự điều chỉnh mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và người lao động. Đây là điều mà Marx, cha đẻ của chủ nghĩa cộng sản, không thể nào hình dung nổi khi ông khăng khăng khẳng định bạo lực cách mạng là con đường duy nhất cải thiện số phận của giai cấp công nhân.
Chúng ta còn nhớ vào tháng 04/2005, khoảng 1.000 tù nhân ở 20 trong số 60 nhà tù Thụy Điển đã đồng loạt đình công khi chính quyền nước này cắt giảm thời gian tập cử tạ và chơi thể thao của họ. Quyền đình công ở nước ngoài được tôn trọng đến mức như vậy đáng để nhà nước VN phải suy nghĩ về tính vô trách nhiệm của mình. Đừng để cho người lao động không biết trông cậy vào ai khi họ bị đối xử bất công, bị xúc phạm nhân phẩm, bị coi rẻ ngay trên quê hương của mình.
Thu hút các công ty ngoại quốc vào làm ăn ở VN là công việc quan trọng trong chiến lược phát triển nền kinh tế quốc gia. Nhưng không có nghĩa là điều đó được thực hiện bằng mọi giá. Nhà nước không được phép làm ngơ để cho giới chủ ngoại quốc ngang nhiên bóc lột công nhân.
Mỗi công dân phải được bảo đảm cuộc sống và bảo vệ phẩm giá của mình. Điều này đạt được đến đâu là tùy thuộc lộ trình dân chủ trên đất nước chúng ta đang được nỗ lực như thế nào.
Hà Nội ngày 17/1/2006.
(Trích: Câu Lạc Bộ Dân Chủ Việt Nam - Điện Thư - Số 54)
Gửi ý kiến của bạn
