Một tổ chức Mỹ chuyên tìm hiểu tình hình thực tế của người Hmong ở Lào vừa công bố tài liệu cho thấy bộ đội Việt Nam tiếp tay với bộ đội Lào để săn đuổi những người Hmong vũ trang trong vùng rừng núi thuộc khu vực biên giới Lào Việt.
Trong phúc trình thảo từ hôm 11 tháng trước nhưng đến thứ Năm vừa qua mới được công bố, Fact Finding Commisssion, tạm dịch là Ủy Ban Tìm Hiểu Thực Tế, có trụ sở tại California, Hoa Kỳ, xác nhận là trong nhiều năm qua bộ đội Việt Nam đã có mặt bên cạnh bộ đội Lào để mở những cuộc bố ráp lùng bắt người Hmong Lào đang lẫn trốn trong rừng rậm của quốc gia này.
Phúc trình nói rằng theo lời ông Wa Leng Lee, thủ lãnh một nhóm Hmong vũ trang đang trốn trong rừng sâu thuộc vùng Bolikhamxay, thì trong một đợt bố ráp hôm 26 tháng Sáu năm 2005, ông Wa Leng Lee và những người Hmong Lào đi theo ông tình cờ nghe thấy những người lính săn đuổi họ nói tiếng Việt Nam.
Vẫn theo phúc trình, ông Wa Leng Lee báo cho biết khi đó toán người Hmong do ông chỉ huy bị đuổi gấp quá, nhiều phụ nữ và trẻ em bị bắt đi nên họ phải bắn trả. Kết quả là trong số những bộ đội thiệt mạng hôm ấy có bốn người Việt Nam.
Ông Wa nói hình ảnh và tên đọc được trên giấy thông hành viết bằng tiếng Việt và tiếng Lào cho thấy hàng chữ Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt nam, và tên của 4 người thiệt mạng là Nguyễn Văn Lâm, sinh năm 1978, Nguyễn Văn Dương sinh năm 1982, Cao Minh Hải sinh năm 1973 và Nguyễn Văn Lập sinh năm 1970.
Một chi tiết đáng chú ý là những người này đi về giữa Việt Nam và Lào nhiều lần. Trên giấy thông hành cho thấy chuyến về Việt Nam mới nhất của 4 người này là ngày 13 tháng Ba năm 2005.
Ông Wa Leng Lee tìm cách gởi hết 4 giấy thông hành này qua cho Ủy Ban Tìm Hiểu Thực Tế ở California như một bằng chứng. Vẫn theo lời ông Wa Leng Lee, người Hmong Lào bị truy lùng ráo riết từ đầu tháng Ba đến giờ.
Vậy những người Hmong này là ai, thuộc thành phần nào trong xã hội Lào, đã làm điều gì sai trái đến phải dắt díu nhau vào sống trong rừng dù cuộc chiến bên Việt Nam mà có ảnh hưởng phần lớn tới nước Lào đã kết thúc 30 năm qua"
Ông Ed Zendry, một thành viên của Ủy Ban Tìm Hiểu Thực Tế, cũng là người cung cấp cho Đài Á Châu Tự Do bản phúc trình được nói tới ở đây, cho biết trong thời chiến Việt Nam, một số người Hmong bên Lào được quân đội Mỹ tuyển dụng và huấn luyện để chống lại quân cộng sản Lào. Họ được gọi là những chiến binh bí mật của Mỹ.
Khi chiến tranh bên Việt Nam kết thúc năm 1975, thì bên Lào phe cộng sản Lào cũng lên nắm chính quyền. Những chiến binh Hmong bí mật do Mỹ huấn luyện và trang bị đã rút vào rừng để tránh bị lùng bắt. Quân đội Lào liên tiếp mở nhiều cuộc hành quân truy lùng khiến người Hmong phải chạy xa hơn vào trong núi.
Ông Ed Zendry cho biết hiện có khoảng 20 nhóm người Hmong sống lây lất rải rác và luôn trong tình trạng trốn chạy tại hai khu vực miến Bắc nước Lào là Xiên Khoảng và Bolikhamxay, cách tỉnh Nghệ An của Việt Nam khoảng 120 kilômét. Nhóm vũ trang của ông Wa Leng Lee ở Bolikhamxay từng được Ủy Ban Tìm Hiểu Thực Tế ở California móc nối cho hai phóng viên Ruhi Hamid và Misha Maltsev của đài BBC đến gặp họ hồi năm 2004.
Theo lời ông Ed Zendry, có thể ước lượng còn khoảng 17.000 người Hmong Lào sống trong rừng, phần lớn là đàn bà trẻ con với hoàn cảnh cực kỳ khó khăn.
Ông nói vì thường xuyên lẫn trốn và không thể liên lạc với bên ngoài, thành thử bệnh tật, đói khát, lo sợ và chết chóc luôn đeo đẳng những người khốn khổ này.
Trở lại với phúc trình là có bộ đội Việt Nam đi cùng bộ đội Lào trong những cuộc hành quân tiêu diệt người Hmong trong rừng mà càng lúc càng dữ dội từ tháng Ba tới nay, Ed Zendry cho biết ông muốn giúp ông Wa Leng Lee yêu cầu cộng đồng thế giới tìm hiểu về việc này. Ông nói nếu cần thì ông Wa Leng Lee sẽ chỉ cho người ngoài thấy nơi mà 4 bộ đội Việt Nam bị bắn chết.
Phúc trình của Ủy Ban Tìm Hiểu Thực Tế mà ông Ed Zendry là thành viên còn tố cáo là chính quyền cộng sản Việt Nam vi phạm hiệp định Paris liên quan đến Lào mà Hà Nội ký hồi năm 1973.
Ông nói những giấy thông hành bằng tiếng Việt Nam là bằng chứng hiển nhiên về sự hiện diện của bộ đội Việt Nam bên cạnh bộ đội Lào trong những cuộc hành quân tiêu diệt người Hmong ở vùng rừng rậm nước Lào.