-Đây là 2 đoạn nhỏ trích từ tài liệu Thế nào là Dân chủ" (What is Democracy") trên trang Web của Tòa Đại sứ Mỹ tại VN do BS Phạm Hồng Sơn & Thư Lê dịch tại Hà Nội tháng 01-2002. Chuyển tải cuối tháng 11-2005 từ www.doi-thoai.com phần II, trang 13-14.
Xin chân thành cảm ơn tạp chí doi-thoai.com, bạn Thư Lê và nhất là BS Phạm Hồng Sơn đang bị giam ở Thanh Hóa, vì bị chụp mũ là "gián điệp" chỉ vì ông đã dịch và phổ biến tài liệu nầy.
1. MẤU CHỐT CỦA BẦU CỬ
Bầu cử là một định chế trọng tâm của các chính phủ Dân chủ kiểu đại diện. Vì trong một nền Dân chủ, quyền lực của Nhà nước chỉ được thực thi khi có sự nhất trí của người Dân (người bị quản lý). Cơ chế căn bản để chuyển sự nhất trí đó thành quyền lực Nhà nước là tổ chức bầu cử Tự do và Công bằng.
Tất cả các nền Dân chủ hiện đại đều tổ chức bầu cử, nhưng không phải tất cả các cuộc bầu cử đều là Dân chủ. Các chế độ độc tài cánh hữu (right-wing dictatorships), các chế độ Mácxít và các chế độ độc đảng cũng tiến hành bầu cử để hợp pháp hóa cho quyền lực của họ. Trong các cuộc bầu cử như thế, có thể chỉ có một ứng cử viên hoặc một nhóm ứng cử viên mà không có sự lựa chọn nào khác.
Các cuộc bầu cử đó có thể đề cử nhiều ứng cử viên cho một vị trí, nhưng chỉ có các ứng cử viên được sự chấp thuận của Chính phủ mới được đảm bảo chọn lựa với những thủ thuật hoặc sự hăm dọa các ứng cử viên khác. Một số cuộc bầu cử có thể có sự lựa chọn thực sự, nhưng chỉ được thực hiện trong nội bộ đảng cầm quyền. Tất cả các loại bầu cử đó đều không phải Dân chủ.
2. THẾ NÀO LÀ BẦU CỬ DÂN CHỦ"
Jeane Kirkpatrick, nhà nghiên cứu và cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Liên Hiệp Quốc đã đưa ra định nghĩa sau: "Các cuộc Bầu cử Dân chủ không đơn thuần là biểu tượng cho một thể chế, mà là các hoạt động mang tính chất cạnh tranh, định kỳ, đầy đủ và xác định, trong đó các nhân vật chủ chốt của Chính phủ được bầu lên do chính những Công dân được hưởng quyền tự do phê phán, chỉ trích Chính phủ, xuất bản các phê phán và đề xuất các lựa chọn khác một cách công khai."
Nguyên tắc trên đây của Kirkpatrick muốn nói lên điều gì" Đó là các cuộc Bầu cử Dân chủ phải mang tính cạnh tranh lành mạnh. Các đảng đối lập và các ứng cử viên phải được hưởng quyền Tự do Ngôn luận, quyền Tập hợp nhau và Biểu tình khi cần thiết để thể hiện tiếng nói phê phán Chính phủ một cách công khai và giới thiệu các chính sách và các ứng cử viên cho cử tri.
Việc đơn giản chấp nhận phe đối lập tham dự bỏ phiếu kín cũng chưa đủ là Dân chủ. Bầu cử mà trong đó phe đối lập bị cấm sử dụng các phương tiện thông tin phát sóng (radio, TV) công quyền, hoặc bị sách nhiễu, hoặc các tờ báo của họ bị kiểm duyệt thì cũng không phải là Dân chủ. Đảng cầm quyền có thể được hưởng lợi thế trong phân chia vị trí cầm quyền, nhưng các nguyên tắc và cách thức bầu cử phải thực sự công bằng.
Tính định kỳ của Bầu cử Dân chủ: Các thể chế Dân chủ không bầu các nhà độc tài hay các Tổng thống cho cả đời họ.
Các Công chức được bầu phải có trách nhiệm với Nhân dân và họ phải quay lại gặp các cử tri theo định kỳ để có được sự nhất trí cho họ tiếp tục giữ quyền hay không. Nghĩa là các công chức trong thể chế Dân chủ phải chấp nhận rủi ro có thể bị bãi miễn khỏi chức vụ. Chỉ có một ngoại lệ đó là vị trí thẩm phán, để ngăn cách họ khỏi áp lực của công chúng và đảm bảo tính vô tư trong công việc, các thẩm phán có thể được bầu hoặc chỉ định suốt đời và chỉ bị phế truất khi mắc các sai lầm nghiêm trọng.
Tính đầy đủ của bầu cử Dân chủ: Việc xác định các Công dân và Cử tri phải đủ rộng để bao gồm một tỷ lệ lớn các Công dân trưởng thành. Một Chính phủ do một nhóm nhỏ và độc quyền lựa chọn không phải là Dân chủ, cho dù cách thể hiện hoạt động của nó là Dân chủ.
Một trong những đấu tranh vĩ đại của Dân chủ trong lịch sử là cuộc đấu tranh của những nhóm phải chịu nhiều bất công hoặc bị khai trừ (Sắc tộc, Tôn giáo, Phụ nữ) đòi quyền Công dân đầy đủ để có quyền bầu cử và đề cử vào các vị trí lãnh đạo.
Ví dụ, tại Hoa Kỳ, khi Hiến pháp ký vào năm 1787 thì chỉ những người da trắng sở hữu tài sản mới có quyền bầu cử và đề cử. Tiêu chuẩn sở hữu này chấm dứt vào đầu thế kỷ 19 và tới năm 1920 phụ nữ mới giành được quyền bầu cử. Đối với người Mỹ da đen thì mãi tới phong trào đòi quyền Dân chủ diễn ra vào những năm 1960 mới giành được quyền bầu cử đầy đủ tại phía nam Hoa Kỳ. Và cuối cùng, tới năm 1971 các công dân trẻ tuổi mới được trao quyền bầu cử khi Hoa Kỳ hạ tuổi bầu cử từ 21 xuống 18 tuổi.
Tính Xác định của bầu cử dân chủ: bầu cử Dân chủ để xác định sự lãnh đạo cho Chính phủ. Những vị đại diện cho dân chúng được bầu thông qua hình thức phổ thông để nắm quyền lực mà quyền lực này sẽ bị Luật pháp và Hiến pháp chi phối, điều chỉnh. Họ không phải là những nhà lãnh đạo bù nhìn hay tượng trưng.
Sau cùng, các cuộc bầu cử Dân chủ không bị hạn chế trong việc lựa chọn các ứng cử viên. Các cử tri cũng có thể phải quyết định các vấn đề chính sách một cách trực tiếp thông qua trưng cầu dân ý và các sáng kiến được đưa vào bỏ phiếu kín. Ví dụ, tại Hoa Kỳ, các vấn đề lập pháp có thể phải quyết định trực tiếp trước các cử tri. Khi có một sáng kiến luật, chính các công dân có thể thu thập một số lượng chữ ký đủ theo qui định (thường theo tỷ lệ % số cử tri đăng ký tại Chính phủ) và yêu cầu vấn đề đó phải được đưa ra bỏ phiếu trong lần tiếp theo, ngay cả khi có sự phản đối của Cơ quan Lập pháp, Chính phủ hay Thống đốc.
Như tại bang California, các Cử tri phải xử lý hàng tá các sáng kiến luật mỗi khi tổ chức bầu cử, từ những vấn đề liên quan tới ô nhiễm môi trường tới vấn đề giá bảo hiểm ô-tô.
@ Mời bạn tìm đọc toàn văn "Thế nào là Dân chủ"" do Bs Phạm Hồng Sơn & Thư Lê dịch. Được chuyển tải từ www.doi-thoai.com, gồm 3 phần, 26 trang A4.
LM Nguyễn Văn Lý
(binhan2005@pmail.vnn.vn.)
Gửi ý kiến của bạn
