Nỗi phẫn nộ của nhân dân đã lên đến độ bùng nổ, hăm dọa chế độ độc quyền cai trị của đảng Cộng sản Trung Quốc, trong lúc chính quyền đang cần sự ủng hộ của toàn dân để tái cấu trúc nền kinh tế trước nhu cầu hội nhập kinh tế toàn cầu. Công cuộc cải cách kinh tế của Thủ tướng Chu Dung Cơ đang tiến hành đã đưa đến việc sa thải hàng triệu công nhân viên quốc doanh và nhà nước, nguời dân đau khổ vì nạn thất nghiệp nghèo đói, nhưng cùng lúc đó họ lại thấy các quan chức đảng trở nên giầu sụ vì bóc lột, chiếm đoạt tài sản của công, hối lộ tham nhũng, lại thêm hàng rừng lệ phí, sưu cao thuế nặng đánh vào những người làm ăn buôn bán tư doanh, tự nhiên nỗi căm hờn phải bốc khói.
Trong bản báo về công tác chính phủ đọc trong phiên khai mạc của Quốc hội, họ Chu đã phải chính thức nhìn nhận có sự bất mãn đó và cam kết sẽ có biện pháp quyết liệt hơn để bài trừ tham nhũng, nếu không, làm sao có thể bảo dân phải hy sinh để cải tổ kinh tế. Nhưng không phải chỉ có vậy, nếu không bài trừ tham nhũng, chính mạng sống của đảng cũng lâm nguy. Cuối năm qua, Chủ tịch nhà nước Giang Trạch Dân đã báo động nếu không diệt trừ được tham nhũng đảng sẽ bị lật đổ trong 10 năm. Nguời ta đã hiểu Quốc hội họp năm nay có nhiệm vụ gì. Hồi tháng trước một quan chức cao cấp của đảng bị xử tử vì tội nhận hối lộ 658,000 Mỹ kim. Đó là Hồ Trường Thanh, bí thư tỉnh ủy Giang Tây, cựu Phó Trưởng ban Tôn giáo Nhà nước. Và một ngày trước khi khai mạc Quốc dân Đại hội, Bắc Kinh loan báo cất chức Phó Chủ tịch Quốc hội Tưởng Khắc Kiệt hiện đang bị điều tra về tội phạm kinh tế, nghĩa là ăn hối lộ.
Đồng thời, báo nhà nước đăng toàn văn một bản báo cáo của Úy Kiện Thành, ủy viên bộ Chính trị, đặc trách Pháp luật và bài trừ tham nhũng, vạch ra 5 trường hợp tham nhũng trong 17 vụ “cấp cao” đã bị phanh phui trong cuộc điều tra. Tuần trước đài phát thanh nhà nước trung ương loan tin một quan chức quản lý ruộng đất đã bị xử tử hình vì đã ăn cắp 1.9 triệu Mỹ kim trong việc xây dựng đập nước khổng lồ Tam Giang. Một nửa số tiền đã được dùng để xây dựng một tòa biệt thự riêng. Ngoài ra các điều tra viên còn bắt một số quan chức địa phương vì đã ăn cắp 470 triệu nhân dân tệ trong quỹ dùng để di chuyển 1.3 triệu dân ra khỏi vùng xây dựng đập nước. Nhưng vụ tham ô bê bối lớn nhất vẫn là vụ Hạ Môn làm thất thoát hàng trăm triệu đô la và dính líu đến nhiều nhân vật cấp cao ở trung ương, kể cả bà vợ của Bí thư Thành ủy Bắc Kinh.
Chuyện tham nhũng ở Trung Quốc cũng không khác gì chuyện tham nhũng ở Việt Nam vì cả hai đều nằm dưới chế độ Cộng sản do đảng độc quyền cai trị. Tại sao dưới chế độ Cộng sản, tham nhũng lại lộng hành đến như vậy" Thông thường người ta hay nói tại các ông cộng sản đói đã lâu ngày, nay đổi mới kinh tế tiền vô như thác nên sinh lòng tham mà ăn của đút. Tôi nghĩ nguyên nhân phức tạp hơn nhiều. Nên nhớ đảng cộng sản cũng như chế độ cai trị của nó là những tổ chức có kiểm soát chặt chẽ và kỷ luật thép. Dưới quyền đảng, không anh nào được ho he điều gì khác lạ, chỉ cần bị nghi là có tư tưởng đi chệch hướng đường lối của đảng là đủ bị mất mạng bằng cách này hay cách khác.
Thế nhưng chính trong sự kiểm soát chặt chẽ đó lại có một truyền thống bất thành văn nhưng ai cũng biết, ở các nước cộng sản hàng đầu như Liên Sô được gọi là “nomenklatura”, còn ở Trung Quốc và Việt Nam nó được gọi bằng cái tên hiện thực hơn là “bồi dưỡng lãnh đạo”. Trước đây trong các nước cộng sản, ăn theo khẩu phần để cùng đói cả nước, nạn bồi dưỡng này không mấy ai dám dị nghị và cũng trở thành quen thuộc vì dân lam lũ cho rằng một dúm các ông lãnh đạo cấp cao cần được ăn, được bồi dưỡng để có sức lo việc nước việc dân cũng là chuyện thường. Vả lại cái ăn ở đây chỉ là ăn của nổi, nghĩa là miếng thịt miếng cá đầy đủ hơn, dù có thừa mứa hay có thêm xa xỉ như bơ sữa, ruợu vodka hay mao đài gì đó cũng là khuất mắt khôn coi, chẳng ai có thể dòm ngó tận mắt.
Chính truyền thống “bồi dưỡng” này là cái mầm làm nẩy ra tham nhũng khủng khiếp khi kinh tế được đổi mới để đầu tư ngoại quốc đổ vào. Lần này người ta không ăn của nổi nữa mà ăn của chìm, có nghĩa là đô la, vàng, quý kim, ngoại tệ gửi ngân hàng nước ngoài, những thứ nhẹ và gọn hơn...miếng thịt. Cố nhiên cái gọi là đảng cũng cần phải “bồi dưỡng”, bởi vậy người ta nhân danh đảng làm tiền để củng cố tổ chức. Có điều là vì của chìm nên nó dễ bị đưa nhầm vào túi riêng của các ông có chức có quyền. Và khi kinh doanh không biết làm, quốc doanh cũng phải bù lỗ, thì chỉ còn một đường duy nhất là ăn cắp và hối lộ để có tiền. Người ta thi đua “bồi dưỡng” như vậy nên tham nhũng mới bành trướng và dột từ trên nóc dột xuống.
Về việc bài trừ cái họa diệt vong này, bên ta có khác bên Tầu. Ở Bắc Kinh người ta đã đưa vấn đề ra Quốc hội, có nghĩa là đã đến lúc phải lấy luật nước mà trị. Còn ở bên ta, người ta phê và tự phê trong đảng để rồi khiển trách và ém nhẹm luôn, đó là dùng luật đảng để xoa. Xét ra bên ta có cái thúng thủng hai đầu, pháp trị chui vào một đầu rồi nó lại tụt ra đầu khác...thông thống, chẳng có ăn nhằm gì hết.