LTS. Trong tinh thần tưởng niệm 50 năm ngày đất nước chia đôi theo Hiệp định Genève,thiệu đến bạn đọc loạt bài chiến sử "Vĩ tuyến 17, Hiệp định Genève, 50 năm nhìn lại", đăng vào số báo thứ Bảy hàng tuần. Loạt bài này được biên soạn dựa theo các tài liệu sau đây: Quân lực VNCH trong giai đoạn 1946-1955 (Khối Quân sử/Phòng 5/Bộ Tổng Tham Mưu QLVNCH); Đông Dương Hấp Hối của cựu Đại tướng Quân đội Pháp Henri Navarre; hồi ký của các cựu Tướng lãnh VNCH: cựu Trung tướng Trần Văn Đôn, cựu Thiếu tướng Đỗ Mậu, cựu Đại tướng Cao Văn Viên; Việc từng ngày 1945-1964 của tác giả Đoàn Thêm; tài liệu riêng của VB.
* Lược ghi về diễn tiến ngưng bắn
Ngày 20-7-1954, tại hội nghị Genève, Pháp và Việt Minh đã thỏa hiệp mọi điểm của nội dung Hiệp định đình chiến tại VN. Ngày 21-7-1954, Hội nghị Genève họp phiên cuối cùng để xác nhận những thỏa hiệp đã đồng thuận, và chính thức ký kết hiệp định. Theo hiệp định, ngày giờ ngưng bắn được quy định như sau:
Bắc Việt: 8 giờ ngày 27-7-1954.
Trung Việt: 8 giờ ngày 1-8-1954.
Nam Việt: 8 giờ ngày 11-8-1954.
Về kiểm soát và thi hành lệnh ngưng bắn, như đã trình bày ở phần trước,trong khi Hội nghị Genève đang tiến hành, thì tại miền Bắc VN, Hội nghị Trung Giá đã khai diễn ngày 4 tháng 7/1954 và bế mạc ngày 27/7/1954. Hội nghị Trung Giá đã thỏa thuận và quyết định "đại diện các Bộ Tư lệnh tối cao hai bên phải gặp nhau tại Genève và các cuộc tiếp xúc cũng phải được thực hiện tại chỗ. Quyết định này cũng định rõ vai trò của các đại diện Bộ Tư lệnh tối cao phải nghiên cứu tình trạng quân sự để thiết lập ngay sau khi đình chiến các dữ kiện đình chỉ mọi hoạt động chiến đấu. Hội nghị tại chỗ phải thông báo càng sớm càng tốt cho Hội nghị tại Genève các kết quả rút tiả được cùng những đề nghị của họ."
Trong hơn 3 tuần, từ 4/7 đến 27/7/1954, Hội nghị Trung Giá đã thảo luận các vấn đề tù binh, ngưng bắn, và thiết lập các tiểu ban hỗn hợp về tù binh, tiểu ban nghiên cứu thủ tục thi hành ngưng bắn và các tiểu ban hỗn hợp lãnh thổ. Cuối cùng có những thỏa hiệp được ký kết nhằm làm cho các đơn vị đối lập cách biệt nhau ra, trở về các căn cứ, hoặc tập trung ở những địa điểm trú quân tạm thời cốt để tránh mọi giao tiếp có thể gây ra xung đột giưã hai bên. Hậu thân của Hội nghị Trung Giá là Uỷ ban hỗn hợp trung ương đã được 2 Bộ Tư lệnh của Pháp và Việt Minh thỏa hiệp trong quyết định số 3 ký tại Trung Giá ngày 3 tháng 8/1954. Uỷ ban này đã được thành lập do các điều khoản 30, 31, 32 và 33 của Hiệp định Genève quy định: "Để làm dễ dàng cho việc thực hiện các điều khoản can đến sự phối hợp hoạt động của hai bên trong những điều kiện quy định dưới nay, sẽ thành lập một ban liên hợp ở VN. Ban liên hợp gồm có một số đại biểu bằng nhau của Bộ Tư lệnh hai bên. Các trưởng phái đoàn đại biểu trong ban liên hợp là cấp tướng. Ban liên hợp thành lập những nhóm liên hợp với số lượng bao nhiêu là do hai bên thỏa thuận quy định. Các nhóm liên hợp gồm một số sĩ quan bằng nhau của hai bên. Hai bên sẽ căn cứ vào nhìệm vụ của Ban liên hợp mà quy định nơi đóng của các nhóm ấy trên giới tuyến các vùng được tập trung".
* Diễn tiến Hội nghị Genève
Hội nghị Genève tại Thụy Sỹ khai mạc ngày 26/4/1954 bàn về vấn đề khôi phục hoà bình tại Triều Tiên và Đông Dương, kết thúc vào ngày 21/7/1954.Thành phần tham dự gồm có 9 phái đoàn sau đây: Anh (do Thủ tướng Anthony Eden dẫn đầu), Mỹ (Trưởng đoàn:Tướng Walter Bedell Smith, Thứ trưởng Ngoại giao); Trung Cộng (Trưởng đoàn: Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Chu Ân Lai); Nga (Vyacheslav Molotov, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng); Pháp (Trưởng đoàn là các Thủ tướng Georges Bidault, Pierre Mendes-France), Quốc gia Việt Nam do Ngoại trưởng Nguyễn Quốc Định của Chính phủ Thủ tướng Bửu Lộc làm trưởng đoàn, phái đoàn Việt Minh do Phạm Văn Đồng, phó thủ tướng kiêm bộ trưởng Ngoại giao, dẫn đầu; Vương quốc Lào do ngoại trưởng Phoui Sananikone dẫn đầu và Vương quốc Cao Miên do ngoại trưởngTep Phan dẫn đầu. Hai đồng chủ tịch của Hội nghị là Anh và Nga.
* Diễn biến hội nghị
-Giai đoạn 1 (8/5 - 23/6): Đây là giai đoạn các bên trình bày lập trường của mình về cách giải quyết vấn đề Việt Nam và Đông Dương. Trên thực tế, lập trường giữa các đoàn đại biểu tham dự hội nghị có một khoảng cách khá lớn. Các cuộc đàm phán tiến triển rất chậm chạp. 9 đoàn đại biểu ngồi xung quanh một chiếc bàn tròn, các bên đưa ra đề nghị và sau đó tiến hành thảo luận chung. Trong giai đoạn này là đoàn đại biểu Pháp và Trung Cộng đã vài lần đàm phán trực tiếp với nhau. Cuộc đàm phán có tính chất quyết định diễn ra vào ngày 17 và 23/6/1954, trong đó hai bên thoả thuận một giải pháp khung cho vấn đề Đông Dương: giải quyết vấn đề quân sự trước, tách rời giải pháp chính trị tại 3 nước Đông Dương.
-Giai đoạn 2 (24/6 - 20/7): Trưởng đoàn Pháp và Trưởng đoàn Việt Minh đàm phán trực tiếp để giải quyết các vấn đề cụ thể. Phái đoàn Việt Minh khăng khăng đòi hội nghị phải giải quyết các vấn đề căn bản bao gồm: quyền tham gia hội nghị của các đại biểu Lào Cộng và Miên Cộng; chọn vĩ tuyến để làm giới tuyến quân sự thạm thời ở Việt Nam .
-Kết thúc hội nghị: Ngày 21/7, Hiệp định Genève về Đông Dương bắt đầu được ký kết với nhiều văn kiện, chính yếu là:
1- Ba hiệp định đình chỉ chiến sự tại Việt Nam, Lào và Cao Miên
2- Bản tuyên bố cuối cùng của hội nghị
3- Bản tuyên bố riêng ngày 21/7/1954 của Mỹ tại Hội nghị Gennève
4- Bản tuyên bố của chính phủ Pháp ngày 21/7/1954 trong đó nêu rõ Pháp sẵn sàng rút quân ra khỏi lãnh thổ Việt Nam, Lào, Cam Bốt theo lời yêu cầu của chính phủ những nước có liên quan trong một thời gian do các bên thoả thuận.
5- Các công hàm trao đổi giữa Thủ tướng Pháp Mendes France và trưởng phái đoàn Việt Minh Phạm Văn Đồng.
Những hiệp định về Việt Nam có một số nội dung chính như sau:
- Ngừng bắn đồng thời ở Việt Nam và trên toàn chiến trường Đông Dương.
- Vĩ tuyến 17 là giới tuyến quân sự tạm thời chia cắt Việt Nam làm hai miền. Pháp rút quân về phía Nam vĩ tuyến 17.
- Tổng tuyển cử tự do trên toàn VN sau hai năm để thống nhất nước Việt Nam.
- Một số điều khoản quy định việc tổ chức thi hành hiệp định: Uỷ ban Quốc tế giám sát và kiểm soát gồm Ấn Độ (Chủ tịch ủy ban), Ba Lan và Canada.
* Hiệp định ngưng chiến ở Việt Nam
Hiệp định ngưng chiến trên toàn Việt Nam được ký kết bởi đại diện của Tổng Tư lệnh Quân đội Liên Hiệp Pháp tại Đông Dương và đại diện của Tổng tư lệnh quân đội Việt Minh, gồm tất cả 47 điều chia làm 6 chương:
Chương 1: giới tuyến tạm thời và khu phi quân sự
Chương 2: Nguyên tắc và cách thức thi hành hiệp định này.
Chương 3: Cấm đem thêm quân đội, nhân viên quân sự, vũ khí đạn dược mới, căn cứ quân sự.
Chương 4: Tù binh và thường dân bị giam giữ
Chương 5: Điều khoản linh tinh
Chương 6: Uỷ ban liên hợp và Uỷ ban quốc tế giám sát và kiểm soát đình chiến.
Các đoàn khoản linh tinh chỉ có tính cách nhắc nhở trách nhiệm củahai bên trong việc thi hàng lệnh ngưng chiến. (Kỳ sau: Quốc gia Việt Nam phản đối việc ký kết giữa Pháp và Việi Minh).
* Lược ghi về diễn tiến ngưng bắn
Ngày 20-7-1954, tại hội nghị Genève, Pháp và Việt Minh đã thỏa hiệp mọi điểm của nội dung Hiệp định đình chiến tại VN. Ngày 21-7-1954, Hội nghị Genève họp phiên cuối cùng để xác nhận những thỏa hiệp đã đồng thuận, và chính thức ký kết hiệp định. Theo hiệp định, ngày giờ ngưng bắn được quy định như sau:
Bắc Việt: 8 giờ ngày 27-7-1954.
Trung Việt: 8 giờ ngày 1-8-1954.
Nam Việt: 8 giờ ngày 11-8-1954.
Về kiểm soát và thi hành lệnh ngưng bắn, như đã trình bày ở phần trước,trong khi Hội nghị Genève đang tiến hành, thì tại miền Bắc VN, Hội nghị Trung Giá đã khai diễn ngày 4 tháng 7/1954 và bế mạc ngày 27/7/1954. Hội nghị Trung Giá đã thỏa thuận và quyết định "đại diện các Bộ Tư lệnh tối cao hai bên phải gặp nhau tại Genève và các cuộc tiếp xúc cũng phải được thực hiện tại chỗ. Quyết định này cũng định rõ vai trò của các đại diện Bộ Tư lệnh tối cao phải nghiên cứu tình trạng quân sự để thiết lập ngay sau khi đình chiến các dữ kiện đình chỉ mọi hoạt động chiến đấu. Hội nghị tại chỗ phải thông báo càng sớm càng tốt cho Hội nghị tại Genève các kết quả rút tiả được cùng những đề nghị của họ."
Trong hơn 3 tuần, từ 4/7 đến 27/7/1954, Hội nghị Trung Giá đã thảo luận các vấn đề tù binh, ngưng bắn, và thiết lập các tiểu ban hỗn hợp về tù binh, tiểu ban nghiên cứu thủ tục thi hành ngưng bắn và các tiểu ban hỗn hợp lãnh thổ. Cuối cùng có những thỏa hiệp được ký kết nhằm làm cho các đơn vị đối lập cách biệt nhau ra, trở về các căn cứ, hoặc tập trung ở những địa điểm trú quân tạm thời cốt để tránh mọi giao tiếp có thể gây ra xung đột giưã hai bên. Hậu thân của Hội nghị Trung Giá là Uỷ ban hỗn hợp trung ương đã được 2 Bộ Tư lệnh của Pháp và Việt Minh thỏa hiệp trong quyết định số 3 ký tại Trung Giá ngày 3 tháng 8/1954. Uỷ ban này đã được thành lập do các điều khoản 30, 31, 32 và 33 của Hiệp định Genève quy định: "Để làm dễ dàng cho việc thực hiện các điều khoản can đến sự phối hợp hoạt động của hai bên trong những điều kiện quy định dưới nay, sẽ thành lập một ban liên hợp ở VN. Ban liên hợp gồm có một số đại biểu bằng nhau của Bộ Tư lệnh hai bên. Các trưởng phái đoàn đại biểu trong ban liên hợp là cấp tướng. Ban liên hợp thành lập những nhóm liên hợp với số lượng bao nhiêu là do hai bên thỏa thuận quy định. Các nhóm liên hợp gồm một số sĩ quan bằng nhau của hai bên. Hai bên sẽ căn cứ vào nhìệm vụ của Ban liên hợp mà quy định nơi đóng của các nhóm ấy trên giới tuyến các vùng được tập trung".
* Diễn tiến Hội nghị Genève
Hội nghị Genève tại Thụy Sỹ khai mạc ngày 26/4/1954 bàn về vấn đề khôi phục hoà bình tại Triều Tiên và Đông Dương, kết thúc vào ngày 21/7/1954.Thành phần tham dự gồm có 9 phái đoàn sau đây: Anh (do Thủ tướng Anthony Eden dẫn đầu), Mỹ (Trưởng đoàn:Tướng Walter Bedell Smith, Thứ trưởng Ngoại giao); Trung Cộng (Trưởng đoàn: Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Chu Ân Lai); Nga (Vyacheslav Molotov, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng); Pháp (Trưởng đoàn là các Thủ tướng Georges Bidault, Pierre Mendes-France), Quốc gia Việt Nam do Ngoại trưởng Nguyễn Quốc Định của Chính phủ Thủ tướng Bửu Lộc làm trưởng đoàn, phái đoàn Việt Minh do Phạm Văn Đồng, phó thủ tướng kiêm bộ trưởng Ngoại giao, dẫn đầu; Vương quốc Lào do ngoại trưởng Phoui Sananikone dẫn đầu và Vương quốc Cao Miên do ngoại trưởngTep Phan dẫn đầu. Hai đồng chủ tịch của Hội nghị là Anh và Nga.
* Diễn biến hội nghị
-Giai đoạn 1 (8/5 - 23/6): Đây là giai đoạn các bên trình bày lập trường của mình về cách giải quyết vấn đề Việt Nam và Đông Dương. Trên thực tế, lập trường giữa các đoàn đại biểu tham dự hội nghị có một khoảng cách khá lớn. Các cuộc đàm phán tiến triển rất chậm chạp. 9 đoàn đại biểu ngồi xung quanh một chiếc bàn tròn, các bên đưa ra đề nghị và sau đó tiến hành thảo luận chung. Trong giai đoạn này là đoàn đại biểu Pháp và Trung Cộng đã vài lần đàm phán trực tiếp với nhau. Cuộc đàm phán có tính chất quyết định diễn ra vào ngày 17 và 23/6/1954, trong đó hai bên thoả thuận một giải pháp khung cho vấn đề Đông Dương: giải quyết vấn đề quân sự trước, tách rời giải pháp chính trị tại 3 nước Đông Dương.
-Giai đoạn 2 (24/6 - 20/7): Trưởng đoàn Pháp và Trưởng đoàn Việt Minh đàm phán trực tiếp để giải quyết các vấn đề cụ thể. Phái đoàn Việt Minh khăng khăng đòi hội nghị phải giải quyết các vấn đề căn bản bao gồm: quyền tham gia hội nghị của các đại biểu Lào Cộng và Miên Cộng; chọn vĩ tuyến để làm giới tuyến quân sự thạm thời ở Việt Nam .
-Kết thúc hội nghị: Ngày 21/7, Hiệp định Genève về Đông Dương bắt đầu được ký kết với nhiều văn kiện, chính yếu là:
1- Ba hiệp định đình chỉ chiến sự tại Việt Nam, Lào và Cao Miên
2- Bản tuyên bố cuối cùng của hội nghị
3- Bản tuyên bố riêng ngày 21/7/1954 của Mỹ tại Hội nghị Gennève
4- Bản tuyên bố của chính phủ Pháp ngày 21/7/1954 trong đó nêu rõ Pháp sẵn sàng rút quân ra khỏi lãnh thổ Việt Nam, Lào, Cam Bốt theo lời yêu cầu của chính phủ những nước có liên quan trong một thời gian do các bên thoả thuận.
5- Các công hàm trao đổi giữa Thủ tướng Pháp Mendes France và trưởng phái đoàn Việt Minh Phạm Văn Đồng.
Những hiệp định về Việt Nam có một số nội dung chính như sau:
- Ngừng bắn đồng thời ở Việt Nam và trên toàn chiến trường Đông Dương.
- Vĩ tuyến 17 là giới tuyến quân sự tạm thời chia cắt Việt Nam làm hai miền. Pháp rút quân về phía Nam vĩ tuyến 17.
- Tổng tuyển cử tự do trên toàn VN sau hai năm để thống nhất nước Việt Nam.
- Một số điều khoản quy định việc tổ chức thi hành hiệp định: Uỷ ban Quốc tế giám sát và kiểm soát gồm Ấn Độ (Chủ tịch ủy ban), Ba Lan và Canada.
* Hiệp định ngưng chiến ở Việt Nam
Hiệp định ngưng chiến trên toàn Việt Nam được ký kết bởi đại diện của Tổng Tư lệnh Quân đội Liên Hiệp Pháp tại Đông Dương và đại diện của Tổng tư lệnh quân đội Việt Minh, gồm tất cả 47 điều chia làm 6 chương:
Chương 1: giới tuyến tạm thời và khu phi quân sự
Chương 2: Nguyên tắc và cách thức thi hành hiệp định này.
Chương 3: Cấm đem thêm quân đội, nhân viên quân sự, vũ khí đạn dược mới, căn cứ quân sự.
Chương 4: Tù binh và thường dân bị giam giữ
Chương 5: Điều khoản linh tinh
Chương 6: Uỷ ban liên hợp và Uỷ ban quốc tế giám sát và kiểm soát đình chiến.
Các đoàn khoản linh tinh chỉ có tính cách nhắc nhở trách nhiệm củahai bên trong việc thi hàng lệnh ngưng chiến. (Kỳ sau: Quốc gia Việt Nam phản đối việc ký kết giữa Pháp và Việi Minh).
Gửi ý kiến của bạn
