Giận dữ và tởm lợm trước một thế giới không thể làm sao cho tốt đẹp hơn.
Tôi khám phá những bản viết của Elfriede Jelinek vào năm 1998 khi giảng dạy ở Vienna. Bà thách đố tôi bằng một nỗi bi quan chua chát, không khoan nhượng. Sự giận dữ, đến phát khùng, trước thế giới của bà khiến tôi ngỡ ngàng, và bị dội ngược, nhưng quyền uy của cách viết của bà khiến tôi phải ngồi thẳng người, ngay ngắn lại, và làm những ghi chú.
Tôi làm quen bà lần đầu, là với cuốn tiểu thuyết “Đời ơi, thời ơi, sao tuyệt vời như thế này!” [Wonderful Wonderful Times]; chỉ nội cái tít không thôi đã tiếu lâm, đã chua chát, rồi. Sau đó, tôi đem nó vào việc giảng dậy, môn giả tưởng triết học.
Năm người trẻ tuổi, sống vào thời hậu chiến ở Vienna, đớn đau vô cùng vì sự vô nghĩa, và, để tìm cách thoát ra khỏi lỗ đen, họ quyết định ‘chơi” lẫn nhau, một cách tình cờ, không thằng nào nghinh thằng nào, nghĩa là không để lộ ra một dấu hiệu gây hấn nào. Tay đại ca của họ, Rainer Maria Witkowski, làm tôi choáng, khi cho rằng, họ làm như vầy, là để vinh danh con người nổi loạn của Albert Camus, một nhà văn có một ảnh hưởng quan trọng lên chính cuộc đời của tôi.
Tức giận, gay cấn, bực bội, nhưng tôi cứ đọc đi đọc lại. Jelinek đẩy tôi vào trận dông bão, đúng vào lúc mà tôi kịp nhận ra, rằng, đây là những con người thực. Cũng thực, là họ không sống lân la kế cận, bà con lối xóm với tôi, nhưng mà ở ngoài bìa, họ là người vùng ven. Vốn rất ư tự hào về mình, là một tay “hiện thực” bậc nhất, lần này tôi bị trúng đòn “gậy ông đập lưng ông”. Và tôi phải đối đầu với nó, không thể bỏ chạy,. Nói rõ hơn, phải làm cách nào giao lưu hòa giải [to come to terms] với Jelinek.
Như tôi hiểu được, đây chính là cái điều mà, chỉ một đại nghệ sĩ, như bà, mới làm được. Bà nhìn thế giới, một góc nào đó của thế giới, và lật tẩy nó ra, cho tất cả những con người còn lại, là chúng ta, ở trong cái “medium” của bà đó. Tôi muốn biết thế giới của tôi, và tôi cần ai đó “trích” cho tôi một cú, tôi cần sự thách đố, do những nhà nghê sĩ ban cho, cung cấp cho tôi, và Jeninek đã trở nên thật là quan trọng, càng những năm về sau này của cuộc đời của tôi.
Thứ hiện thực chủ nghỉa của mà là hàng thực, là của hiếm, nhưng nỗi bi thương chán nản của bà khi đối diện với chủ nghĩa hiện thực đó mới hung hiểm, mới thách đố làm sao. Tại sao không chấp nhận những con người như thế đó, vậy đó, và chấp nhận luôn cả những thế giới xấu xa dị hợm của họ, và cứ thế để cho cuộc đời trôi đi" Tôi nhận, thật trớ trêu tuyệt vời, là, tôi bắt đầu nhìn ra, rằng nỗi uất giận, và sự tởm lợm của bà đối với thế gian không phải chỉ thuần là bi quan chán chường, nhưnng là một niềm lạc quan trầm lắng.
Có thể bà chẳng tin rằng thế giới này có thể là một nơi chốn tốt đẹp hơn, nhưng bà giận dữ, rằng cớ làm sao nó lại khốn kiếp như vậy. Bà rất bực, theo một cách thế đạo đức. Tôi gần như chỉ mong, được như bà.
[còn tiếp]
Bob Corbett
[giáo sư triết đại học Webster University, St Louis, Missouri].
NQT dịch
tanvien.net
Gửi ý kiến của bạn
