* Trận chiến tại phòng tuyến Quảng Trị những ngày cuối cùng:
Từ khi CSBV huy động 45 ngàn quân tấn công cường tập vào cụm tuyến phòng thủ của các đơn vị bộ chiến VNCH tại phía Tây và Tây Bắc Quảng Trị đến ngày 29 tháng 4/1972, chiến trường Quảng Trị đã trải qua 30 ngày sôi động. Trước áp lực quá nặng của CQ, sau khi căn cứ Tân Lâm thất thủ và một số cứ điểm ở Tây Bắc phải rút bỏ, các đơn vị VNCH tại giới tuyến đã phải thu hẹp tuyến phòng thủ. Sau 10 ngày kịch chiến, lực lượng bộ chiến VNCH đã giành lại thế chủ động khi hai tiểu đoàn TQLC đánh bại cuộc tấn công cường tập của CQ tại căn cứ Phượng Hoàng trong ba ngày 9,10 và 11/4/1972. Thất bại trong trận tấn công này, CSBV đã tung thêm quân áp lực nặng căn cứ này, để bảo toàn lực lượng, quân trú phòng đã triệt thoái để tăng cường lực lượng bảo vệ tuyến Ái Tử. Từ giữa tháng 4 đến ngày 28 tháng 4/1972, tuyến phòng thủ của lực lượng VNCH giới hạn từ Đông Hà trở vào. Tối 28/4/1972, CQ tung chiến xa và Bộ binh tràn qua cầu Quảng Trị nhưng đã bị đẩy lùi.
Trong ngày 29 tháng 4/1972, thế trận phòng ngự của lực lượng VNCH tại Quảng Trị đã trở nên nguy ngập, Cộng quân đã thay đổi các hướng tấn công để chuyển qua một nỗ lực mới. Về lực lượng Sư đoàn 3 BB và các đơn vị tăng phái, các đơn vị trưởng lại vô cùng lo lắng đến vấn đề tiếp tế và tiếp liệu đạn dược đang ở trong tình trạng thiếu hụt. Một số khẩu đại bác đã được phá hủy sau khi tất cả đạn dược đã được bắn đi. Cùng với những cố gắng trong nỗ lực ngăn chận Cộng quân, bộ Tư lệnh Sư đoàn 3 BB đã điều động lực lượng để giải tỏa áp lực địch trên Quốc lộ 1. Thế nhưng kế hoạch giải tỏa đã tiến hành chậm vì thiếu sự phối hợp giữa các đơn vị và hỏa lực phản công. Trong những ngày cuối tháng 4/1972, lực lượng phòng ngự tại tuyến Quảng Trị được tiếp tế bằng trực thăng với nhiều rủi ro nguy hiểm trên phi trình, đặc biệt là đoạn đường dọc theo Quốc lộ 1.
Trở lại với quyết định của tướng Giai trong kế hoạch triệt thoái lực lượng từ phía Bắc sông Thạch Hãn rút về phía Nam, trước khi ban quân lệnh cho các đơn vị thực hiện, vị tư lệnh Sư đoàn 3 BB đã báo cáo cho trung tướng Hoàng Xuân Lãm-tư lệnh Quân đoàn 1. Theo lời của cựu trung tướng Ngô Quang Trưởng, thì khi nhận được kế hoạch của tướng Giai, trung tướng Lãm lặng thinh đồng ý, dẫu cho ông ta chưa bao giờ xác nhận sự chấp thuận trong cương vị tư lệnh Quân đoàn, cũng như ông ta chưa đưa ra bất cứ một chỉ thị nào cho vị tư lệnh Sư đoàn 3 BB là triệt thoái hay cố thủ.
Tướng Giai gần như cô đơn tại mặt trận Quảng Trị. Một số binh đoàn tăng phái không thực hiện đúng các quân lệnh của ông như trường hợp lữ đoàn 1 Ky binh mà theo lời kể của cựu trung tướng Trưởng thì vị lữ đoàn trưởng thường nhận lệnh trực tiếp từ vị trung tướng Lãm và cũng không báo lại cho tướng Giai. Gần cuối tháng 4/1972, vị đại tá chỉ huy lữ đoàn này bị thương nhẹ và đã được tản thương về quân y viện. Sự ra đi của vị đại tá này đã kéo theo sự triệt thoái ngoài kế hoạch của các đơn vị Thiết giáp thống thuộc.
Từ khi CSBV huy động 45 ngàn quân tấn công cường tập vào cụm tuyến phòng thủ của các đơn vị bộ chiến VNCH tại phía Tây và Tây Bắc Quảng Trị đến ngày 29 tháng 4/1972, chiến trường Quảng Trị đã trải qua 30 ngày sôi động. Trước áp lực quá nặng của CQ, sau khi căn cứ Tân Lâm thất thủ và một số cứ điểm ở Tây Bắc phải rút bỏ, các đơn vị VNCH tại giới tuyến đã phải thu hẹp tuyến phòng thủ. Sau 10 ngày kịch chiến, lực lượng bộ chiến VNCH đã giành lại thế chủ động khi hai tiểu đoàn TQLC đánh bại cuộc tấn công cường tập của CQ tại căn cứ Phượng Hoàng trong ba ngày 9,10 và 11/4/1972. Thất bại trong trận tấn công này, CSBV đã tung thêm quân áp lực nặng căn cứ này, để bảo toàn lực lượng, quân trú phòng đã triệt thoái để tăng cường lực lượng bảo vệ tuyến Ái Tử. Từ giữa tháng 4 đến ngày 28 tháng 4/1972, tuyến phòng thủ của lực lượng VNCH giới hạn từ Đông Hà trở vào. Tối 28/4/1972, CQ tung chiến xa và Bộ binh tràn qua cầu Quảng Trị nhưng đã bị đẩy lùi.
Trong ngày 29 tháng 4/1972, thế trận phòng ngự của lực lượng VNCH tại Quảng Trị đã trở nên nguy ngập, Cộng quân đã thay đổi các hướng tấn công để chuyển qua một nỗ lực mới. Về lực lượng Sư đoàn 3 BB và các đơn vị tăng phái, các đơn vị trưởng lại vô cùng lo lắng đến vấn đề tiếp tế và tiếp liệu đạn dược đang ở trong tình trạng thiếu hụt. Một số khẩu đại bác đã được phá hủy sau khi tất cả đạn dược đã được bắn đi. Cùng với những cố gắng trong nỗ lực ngăn chận Cộng quân, bộ Tư lệnh Sư đoàn 3 BB đã điều động lực lượng để giải tỏa áp lực địch trên Quốc lộ 1. Thế nhưng kế hoạch giải tỏa đã tiến hành chậm vì thiếu sự phối hợp giữa các đơn vị và hỏa lực phản công. Trong những ngày cuối tháng 4/1972, lực lượng phòng ngự tại tuyến Quảng Trị được tiếp tế bằng trực thăng với nhiều rủi ro nguy hiểm trên phi trình, đặc biệt là đoạn đường dọc theo Quốc lộ 1.
* Ngày dài nhất ở tuyến Thạch Hãn:
Trước các biến động chiến sự ngày càng nguy kịch, sáng ngày 30 tháng 4/1972, chuẩn tướng Vũ Văn Giai-tư lệnh Sư đoàn 3 BB triệu tập các sĩ quan đơn vị trưởng trực thuộc và tăng phái về họp tại bộ Tư lệnh Hành quân Sư đoàn 3 BB trong Cổ Thành (trại Đinh Công Tráng). Tại buổi họp, tướng Giai trực tiếp trình bày kế hoạch triệt thoái về phía Nam sông Thạch Hãn. Theo sự phối trí của tướng Giai, lữ đoàn 147 Thủy quân Lục chiến từ Ái Tử sẽ rút về thị xã Quảng Trị để lập vòng đai cố thủ bảo vệ tỉnh lỵ, một tuyến phòng thủ mới sẽ thiết lập dọc theo bờ Nam sông Thạch Hãn bởi lực lượng Bộ binh và Biệt động quân với sự yểm trợ của một nửa lực lượng chiến xa và thiết vận xa, thành phần Thiết giáp còn lại sẽ phối hợp với đơn vị bộ chiến nỗ lực giải tỏa Quốc lộ 1 về hướng Nam. Tất cả các đơn vị sẽ hoàn tất kế hoạch di chuyển vào ngày hôm sau. Riêng lữ đoàn 147 TQLC sẽ rời Ái Tử trưa ngày 30 tháng 4/1972.
Như đã trình bày trong bài viết về trận chiến của lữ đoàn 147 TQLC, khi các đơn vị của lữ đoàn này về đến bờ Bắc sông Thạch Hãn trưa ngày 30/4/1972 thì cả hai cầu bắc ngang sông Thạch Hãn đã bị giật sập. Cầu Ván do Cộng quân giật sập đêm 28/1972, còn cầu Sắt thì do thiếu phối hợp, toán Công binh đã đặt chất nổ phá cầu trước khi đoàn quân xa của tiểu đoàn 2 Pháo binh TQLC và ba tiểu đoàn 1, 4 và 8 TQLC đi qua. Đoàn xe và súng đại bác đã được phá hủy tại chỗ, còn các tiểu đoàn TQLC thì đã vượt sông Thạch Hãn, chiếm giữ các vị trí trọng yếu quanh thị xã.
Đến ngày 30/4/1972, sư đoàn 3 Bộ binh chỉ còn lại trung đoàn 2 BB và 1 tiểu đoàn của trung đoàn 57 Bộ binh. Vị trung đoàn trưởng trung đoàn 57 BB đã không liên lạc được với hai tiểu đoàn trực thuộc, ông chỉ còn bên mình một trung đội Trinh sát để bảo vệ bộ chỉ huy Trung đoàn. Còn trung đoàn 56 BB, sau khi tan rã ở căn cứ Tân Lâm, đã được tái bổ sung quân số và tập trung ở căn cứ Nancy-gần Mỹ Chánh, phía Nam Quảng Trị. Trung đoàn này đang trong giai đoạn tái chỉnh trang nên chưa tham chiến được.
Theo ghi nhận của một sĩ quan đơn vị trưởng thuộc Sư đoàn 3 BB, thì sau sự kiện trung đoàn 56 BB thất thủ, tinh thần chiến đấu của binh sĩ các đơn vị thuộc 2 trung đoàn 2 và 57 Bộ binh đã bị giao động mạnh. Còn với chuẩn tướng Vũ Văn Giai-tư lệnh Sư đoàn 3 Bộ binh, ông vẫn còn tin cậy vào trung đoàn 2 Bộ binh, một trong những trung đoàn kỳ cựu nhất của Quân lực VNCH, một trung đoàn mà chính tướng Giai đã chỉ huy khi ông còn mang cấp thiếu tá, và cũng chính từ trung đoàn, ông đã có những thăng tiến trong binh nghiệp: chỉ trong vòng 2 năm, với chức vụ trung đoàn trưởng trung đoàn 2 Bộ binh, ông đã hai lần thăng cấp (trung tá vào giữa năm 1967, 18 tháng sau đó, vào đầu tháng 1/1969, ông được thăng đại tá). Tướng Giai đã có hơn 3 năm chỉ huy trung đoàn 2 BB trước khi được bổ nhiệm làm tư lệnh phó Sư đoàn 1 vào tháng 9/1969, ông được thăng chuẩn tướng tại mặt trận trong cuộc hành quân Hạ Lào tháng 3/1971, và trở thành tư lệnh đầu tiên của sư đoàn 3 Bộ binh vào tháng 10/1971.
* Nỗi cô đơn của chuẩn tướng Giai vào những ngày cuối của trận chiến:
Trở lại với quyết định của tướng Giai trong kế hoạch triệt thoái lực lượng từ phía Bắc sông Thạch Hãn rút về phía Nam, trước khi ban quân lệnh cho các đơn vị thực hiện, vị tư lệnh Sư đoàn 3 BB đã báo cáo cho trung tướng Hoàng Xuân Lãm-tư lệnh Quân đoàn 1. Theo lời của cựu trung tướng Ngô Quang Trưởng, thì khi nhận được kế hoạch của tướng Giai, trung tướng Lãm lặng thinh đồng ý, dẫu cho ông ta chưa bao giờ xác nhận sự chấp thuận trong cương vị tư lệnh Quân đoàn, cũng như ông ta chưa đưa ra bất cứ một chỉ thị nào cho vị tư lệnh Sư đoàn 3 BB là triệt thoái hay cố thủ.
Tướng Giai gần như cô đơn tại mặt trận Quảng Trị. Một số binh đoàn tăng phái không thực hiện đúng các quân lệnh của ông như trường hợp lữ đoàn 1 Ky binh mà theo lời kể của cựu trung tướng Trưởng thì vị lữ đoàn trưởng thường nhận lệnh trực tiếp từ vị trung tướng Lãm và cũng không báo lại cho tướng Giai. Gần cuối tháng 4/1972, vị đại tá chỉ huy lữ đoàn này bị thương nhẹ và đã được tản thương về quân y viện. Sự ra đi của vị đại tá này đã kéo theo sự triệt thoái ngoài kế hoạch của các đơn vị Thiết giáp thống thuộc.
* Câu chuyện về trung tá Phạm Văn Đính và trung đoàn 56 Bộ binh.
Giải thích về sự tan rã của trung đoàn 56 Bộ binh tại căn cứ Tân Lâm trong ngày 2 tháng 4/1972, nhiều sĩ quan cao cấp Việt Mỹ cho rằng trung đoàn này là trung đoàn tân lập, hơn 70% binh sĩ của trung đoàn là tân binh hoặc thành phần quân phạm được phục hồi binh quyền. Riêng về sự việc ngưng chiến đấu của trung tá Phạm Văn Đính-trung đoàn trưởng trung đoàn 56 Bộ binh- đã là một cú sốc lớn đối với bộ tư lệnh Sư đoàn 3 Bộ binh. Trung tá Đính xuất thân khóa 9 sĩ quan trừ bị Thủ Đức. Ông bắt đầu nổi tiếng khi còn là trung úy chỉ huy liên đại đội Hắc Báo-lực lượng phản ứng cấp thời được thành lập vào năm 1965 theo sáng kiến của chuẩn tướng Nguyễn Văn Chuân-tư lệnh Sư đoàn 1 Bộ binh lúc bấy giờ. Tướng Chuân đã cho tập hợp 2 đại đội trinh sát của 2 trung đoàn Bộ binh lập thành lực lượng Hắc Báo.
Trung tá Đính thăng cấp rất nhanh, từ thiếu úy lên trung tá chỉ trong vòng 5 năm. Các cấp bậc đều được thăng tại mặt trận. Rời Hắc Báo, đại úy Đính được cử làm tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 2 thuộc trung đoàn 3 Bộ binh. Khi tiểu đoàn này hoạt động tại quận Quảng Điền, tiểu đoàn trưởng Đính được cử kiêm nhiệm quận trưởng và được thăng thiếu tá vào tháng 6/1967. Trong biến cố Mậu Thân tại Huế, được sự yểm trợ của Thủy quân Lục chiến, tiểu đoàn 2/3 do tiểu đoàn trưởng Đính chỉ huy đã tiến chiếm và dựng quốc kỳ VNCH tại Kỳ đài.
Ngày 1 tháng 1/1969, thiếu tá Đính là một trong ba tiểu đoàn trưởng Bộ binh đầu tiên của Sư đoàn 1 Bộ binh và của Quân lực VNCH được thăng cấp trung tá, sau đó được cử giữ chức trưởng phòng 3 bộ chỉ huy Tiền phương Sư đoàn 1 Bộ binh (chỉ huy trưởng Tiền phương là đại tá Vũ Văn Giai-sau này là chuẩn tướng tư lệnh Sư đoàn 3 BB). Giữa năm 1970, trung tá Đính được bổ nhiệm làm trung đoàn phó trung đoàn 54 Bộ binh và đến tháng 10/1971, được cử làm trung đoàn trưởng trung đoàn 56 tân lập khi mới 28 tuổi. Là một sĩ quan có nhiều chiến công trong các trận đụng độ với Cộng quân tại chiến trường Quảng Trị-Thừa Thiên từ 1964 đến 1971, qua các chức vụ trung đội trưởng, đại đội trưởng, tiểu đoàn trưởng, rồi trung đoàn trưởng, nên sự kiện tại căn cứ Carroll của trung tá Đính là một điều mà chính tướng Giai không thể tin đó là sự thật. Như đã trình bày trong bài viết về trận chiến ở Carroll, theo tài liệu của cựu đại tá Turkley-cố vấn Sư đoàn TQLC có mặt tại Quảng Trị khi trận chiến xảy ra, trước giờ căn cứ thất thủ, trung tá Đính đã họp với các sĩ quan thuộc quyền, sau đó đã mời cố vấn trưởng vào thông báo nội dung buổi họp và yêu cầu cố vấn trưởng cùng tự sát với mình để khỏi nhục nhưng vị cố vấn này không đồng ý và đã di tản.
Khi trực thăng bốc toán cố vấn đi thì vừa lúc đó, chiến xa CQ tràn vào, một lá cờ trắng đã treo ở trước cổng bộ chỉ huy. Nhận định về trường hợp của trung đoàn trưởng Phạm Văn Đính, cựu trung tướng Ngô Quang Trưởng đã viết trong hồi ký như sau: Sư đoàn đã không yểm trợ cho trung tá Đính đầy đủ và Quân đoàn đã quên ông, ông muốn được triệt thoái khỏi căn cứ bao vây nhưng tướng Giai không chấp thuận. Nhận thấy không còn hy vọng và muốn bảo vệ tính mạng của binh sĩ của mình càng nhiều càng tốt, trung tá Đính họp tất cả sĩ quan bộ chỉ huy, các đơn vị trưởng trực thuộc và tuyên bố ý định ngưng chiến đấu. Ông ra lệnh sĩ quan ban 2 đem một miếng vải trắng đến cổng trại và treo ở đó. Tiếp đó, việc liên lạc vô tuyến với CQ đã được thực hiện và các thỏa thuận về buông súng tiến hành: 1500 quân nhân VNCH bị địch quân bắt giữ, cùng với 22 khẩu đại bác, trong đó có pháo đội 175 ly và 1 pháo đội 105 ly của TQLC tăng phái, cùng một số đại bác phòng không 50 ly bốn nòng và 40 ly hai nòng. Trung đoàn 56 BB vĩnh biệt Tân Lâm, để sau đó, trung đoàn được tái lập ở gần Mỹ Chánh và chiến trường mới chờ đợi trung đoàn có một chiến sử đầy nghiệt ngã này…
Kỳ sau: Những giờ cuối của lực lượng bộ chiến VNCH tại mặt trận Quảng Trị
Gửi ý kiến của bạn
